|
2000
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan bi hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik nahi ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko alderdi abertzaleei ere aditzera eman behar diegu, administrazio postuetarako euskara jakitearen puntuazioa ezinezkoa dela, lehenik abertzaleek beraiek euskara goi mailako karguetarako kontuan hartu gabe. Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan esan beharra dago haurtzarotik elebidun direnek gainerako hizkuntzak lasterrago ikasteko ahalmena dutela; aldiz, hizkuntza soil bat baizik ez dakitenei kaltegarri zaie beraien hertsitasuna. Gainera, hizkuntz tipologiaz elkarregandik hain desberdinak diren euskara eta gazteleran hezitzen direnek berez dute beste batzuk lasterrago ikasteko ahalmena.
|
|
2004
|
|
|
Eskubideak, halako izenik merezi duten heinean, haiek hezurmamitzeko eskurik duenak bakarrik gorputz ditzake, zeren eta, bestela, gorputzik gabeko alegiazko eskubideak besterik ezin dira izan.253 Horrela, euskaldunoi onik onenean aitortzen zaizkigun eskubide formalak, gorputzik gabeko eskubide subjektibo hutsak dira. Horixe bera gertatzen zaigu
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Hemen baditugu hala moduzko eskubide formal batzuen lege arauak, baina horiek gizarteratzea ezinezkoa bihurtzen zaigu eguneroko hizkuntza praktikan.
|
|
|
Gurutze Ezkurdia: . Batzuetan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa agertzen da, eta beste batzuetan, Nafarroa bakarrik. Eskola liburu batzuetan agertzen da Euskal Herria bere osotasunean, baina gero lantzen dituzten datuak ez dira Euskal Herri osokoak izatean?.
|
|
|
Amuak asmorik zintzoena ere irents lezake, zorrotz eta zoli jokatu ezean. Gogoan ditugu oraindik
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan Eskola Publikoaren Legea onartu zenekoan piztutako liskarrak eta gaizki adituak.
|
|
|
Hizkuntza ereduak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ikastetxeetan indarrean jartzeko erabakiak hartu zirenean, erabaki haien alderdi teknikoa diseinatzeko sortu zen taldearen izen abizenak agerian jarri nahi izan zituen EKBk. Ereduen sortzaileak alegia, sortzaile horiek egindako literatura eta propagandaz gainera.
|
|
|
Horretarako euskararen estatus juridikorik egokiena hautatu dugu, egokiera horren berorren gabeziak azpimarratzeko.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan indarrean dagoen ofizialkidetasunaren izaera daukagu jomugan. Izan ere, hiru herrialde horietako euskararen izaera ofiziala ez baitu zalantzapean ezarriko ideologia ofizialak.
|
|
|
Demagun, bada, hezkuntzaren esparrura jo dugula froga enpirikoen bila, hau izan daitekeelako legeria linguistikoaren aplikaziorik oparoena euskalduntze politikaz ari garen bezainbatean. Zer gertatzen zaio euskalduntze politikari
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eremuan, hori eremurik emankorrena izanda ere. Bete al da legeak dioena?
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hizkuntza legeriaren izaerari larru-azala puska bat harrotu orduko, ikusi ahal izan dugu izenetik izanera tarte itzela dagoela. Euskararen izaera ofizialak izenetik duena izanetik balu, egia esan, derrigorrezko hezkuntza sisteman gertatzen ari zaiguna ez litzaiguke gertatuko.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan indarrean dagoen elebitasun ereduak ez dio berariazko eta beregaineko espaziorik aitortzen euskaldungoari. Gunetxo jakin batzuetako salbuespenak salbuespen, hezkuntza sistemako ereduaren guneetan eta?, nolabaiteko pertsona eskubidearen gainean jasotako elebitasun sistema daukagu indarrean.
|
|
2010
|
|
|
Biharamunean, hiru alderdietako solaskideak zortzigarrenez bilduta zeuden bitartean, elkarrizketa prozesuaren zailtasunak eta kontraesanak oso nabarmen uzten zituen albistearen berri izan zuten: PSE EEko eta EAJko buruzagiak alderdi legez kanporatu bateko ordezkariekin negoziazio prozesuan bete betean zeudenean,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak jakinarazi zuen Juan Jose Ibarretxeren aurkako auzibidearen instrukzioa zabaldu zuela, zergatik eta Batasuneko ordezkari Arnaldo Otegi, Pernando Barrena eta Juan Joxe Petrikorenarekin bilera egiteagatik. Batasuneko hirurak ere inputatu zituzten.
|
|
|
Lurraldetasunaren auziarekin zerikusia zuten bi arazo garrantzitsuri irtenbidea emateko moduan diseinatu behar zen Konferentzia: batetik,
|
Euskal
Autonomia Erkidegotik kanpoko alderdietako kideek parte hartzeko bidea egin behar zen, baina sozialistek onartzeko moduan; eta bestetik, bi mahai izango baziren, Batasunak onartzeko moduko formula bilatu behar zen, ezker abertzaleak mahai bakarraren eskema defenditu baitzuen beti.
|
|
|
Sozialisten ikuspegitik nola azaldu, adibidez, PSNk euskal alderdien arteko konferentzia politiko batean parte hartuko zuela? Edo ezker abertzalearen ikuspegitik nola azaldu Hego Euskal Herri osorako alderdien mahai bakarra osatu beharrean bi mahai bereizi osatuko zirela, bata
|
Euskal
Autonomia Erkidegorako eta bestea Nafarroarako?
|
|
|
eratzeko deia egingo zuten. Akordio zirriborroan ez zuten berariaz zehaztu bi mahai izango zirela, bata
|
Euskal
Autonomia Erkidegorako eta bestea Nafarroarako: –en los distintos ámbitos territoriales?
|
|
|
Konferentziatik alderdien mahaiak aterako ziren: mahai bat
|
Euskal
Autonomia Erkidegorako eta beste bat Nafarroarako, oinarrizko akordioan jasotako irizpideak garatzeko eta esparru juridiko politikoa aldatzeko proposamen zehatzagoak lantzeko; Ipar Euskal Herrian hirugarren mahai bat sustatzeaz ere aritu ziren, honetan konpromiso zehatzetara iritsi ez baziren ere. Ondoren, Hego Euskal Herriko mahaien proposamenak bi legebiltzarretara bideratuko ziren, hitzartutako aldaketak legezko prozeduren bitartez gauzatzeko.
|
|
|
ahaztu hori guztia eta, bi urtean, autonomia erkidego bakarra. Baina ez dago hori egiteko moduko lege mekanismorik, aurretik desegin egin behar dituzulako
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Erkidegoa. Biak desegin, eta berri bat egin.
|
|
|
–Konpromisoa izan zen Estatuaren erakundeek errespetatu egingo zituztela euskal herritarrek beren etorkizun politikoaz hartutako erabakiak, betiere erabakiak hartuko zirela indarkeria adierazpenik gabe eta egungo marko demokratikoaren arauak errespetatuz. Hau da, ez Hegoaldeak osotasunean, baizik eta egungo esparru juridikoek,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak batetik, eta Nafarroak bestetik, baina betiere pentsatuz eta onartuz etorkizunera begira hori aldatua izan zitekeela?.
|
|
|
Denak ados, beraz.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako Komunitateko lurraldeetan euskara (gaztelania bezala) modu ofizialean erabilia izango zela hitzartu zuten, pasarte luze samar baten bidez.
|
|
|
nola antolatua dagoen azaltzen zuen pasartea onartu zuten:
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Komunitatea, batetik, eta. Pirinio Atlantikoen Departamenduaren barruko lurraldeak?, bestetik.
|
|
|
Konferentzian
|
Euskal
Autonomia Erkidegotik kanpoko politikariei ere lekua egin behar zitzaien, besteak beste Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko sozialistei. Nola?
|
|
|
I RAILAK 27
|
Euskal
Autonomia Erkidegorako estatus berria proposatzeko asmoa azaldu zuen Juan Jose Ibarretxe Eusko Jaurlaritzako lehendakariak.
|
|
2015
|
|
|
2) Eskubideei dagokienez, sakabanaketa bukatzea, gaitz larridun presoak askatzea, eta zigorraldiak luzatzeko neurriak bertan behera uztea. 3) Itzultzea bideratze aldera, kartzela eskumenak
|
Euskal
Autonomia Erkidegora eta Nafarroara transferitzea, eta eragileen artean plan bat adostea. 4) Bake prozesuan presoen, partaidetza eraikitzailea?
|
|
|
Espainiako instituzioak Espainiako alderdi politikoetako euskal adarren bitartez egongo lirateke ordezkatuak negoziazio horretan eta, beraz, han lortutako akordioaren oinarriak errespetatu egin lituzke Espainiako Gobernuak. Oinarri horiek esparru juridiko politikoan sartu ahal izateko,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eta Espainiako instituzioen arteko negoziazioa egingo litzateke. Bukaeran, erreferenduma egingo litzateke Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan.
|
|
|
–GALen bidez terrorismoaren arazoa Frantziako lurraldera esportatzea lortu zen. (?) Frantziako Gobernuak terrorismoaren aurkako borrokan esku hartzea lortu zuten?. 54 Ramon Jauregi, garai hartan Espainiako Gobernuaren ordezkaria
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, ez dago ados: –Ez dut uste horregatik izan zenik.
|
|
|
Ezker abertzaleak lehendik ere egin zituen PPrekin harremanak izateko saiakerak, baina, PPk Espainiako Gobernua hartuz gero, are ahalegin handiagoa egin zuen. Iñaki Oiartzabal
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko PPko idazkari nagusia zen, Antonio Basagoitiren ondorengoa alegia, eta Espainiako PPren zuzendaritzan ere bazegoen. –Pastelarekin egin genuen topo 2012an, eta ukitzen hasi zitzaizkigun Batasunaren mundukoak?.
|
|
|
147 Iñaki Oiartzabalekin elkarrizketa, 2013ko urriaren 9an, Gasteizen.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko PPren idazkari nagusia izan zen 2008tik 2014ra, aurrena Antonio Basagoitiren agindupean eta ondoren, 2013tik, Arantza Quirogaren buruzagitzapean. Espainiako PPko zuzendaritzako kide da 2012tik, eta Eusko Legebiltzarrean parlamentaria 1996tik.
|
|
|
Akordio zirriborro bat hitzartzera iritsi ziren hiru aldeak urriaren bukaeran, hirurek onartutako bertsioaren arabera. Aurreakordio hartan, Espainiako legeriaren prozedurak jarraituz euskal gizartearen erabakimena gauzatu ahal izateko printzipio batzuk hitzartu zituzten, eta Euskal Herriko hiru eremu administratiboen arteko harremanetarako formula orokor batzuk,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren eta Nafarroaren arteko elkarlanerako organoa barne. Azkenean, ordea, ez zuten ezer sinatu, zirriborroari aldaketa garrantzitsuak egitea proposatu zutelako Batasuneko ordezkariek:
|
|
|
105 Jaime Mayor Orejarekin elkarrizketa, 2013ko azaroaren 7an, Madrilen.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko PPko presidentea izan zen 1989tik 1996ra. Espainiako Gobernuan Barne ministro izan zen 1996tik 2001era, Jose Maria Aznar presidente zela.
|
|
|
Iniciativa Internacionalistak 140.000 boto lortu zituen Hego Euskal Herriko lau herrialdeetan, botoen %16
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta %11, 4 Nafarroan?. Pozik egoteko moduan ziren Alfonso Sastreren hautagaitzaren alde egin zutenak, nahiz eta ez zuten europarlamentaririk lortu.
|
|
|
Hilabete berean etorri ziren, ekainean, aurrena EH Bildu koalizioaren aurkezpena, eta ondoren Sorturen legeztatzea, Espainiako Auzitegi Konstituzionalaren erabakiz.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan lehen indarra izateko lehiatzekotan zen EH Bildu, eta Ajuria Eneko jauregiraino eramateko helburuarekin, eta itxaropenarekin, izendatu zuten Laura Mintegi idazlea lehendakarigai, uztailean.
|
|
|
Euskal Bidea egitasmoari mamia jarri eta euskal estatu independentea lortzeko estrategia bateratua aurkeztu zuten. Funtsean, Euskal Herriko hiru errealitate administratiboetan(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Nafarroako Foru Komunitatea eta Ipar Euskal Herria) gehiengoen erabakietan oinarritutako prozesua proposatu zuten. Eperik ez zioten jarri egitasmoari.
|
|
|
Azkeneko urteotan zabalpen handiagoa hartzen ari da nazionalismo hau,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan batez ere, eta instituzionalizazio prozesuaren eskutik, hurrean; izan ere, mota hau estatuek darabiltena da eta. Hala ere, zehaztu behar da (1.1.ean egin dugun bezala) estatuek hain sarri darabilten nazionalismo hau inoiz ez dela hutsean agertzen eta ikuspuntu etniko kulturaletik hartzen dituela hainbat ezaugarri jendearen atxikimendua ziurtatzeko.
|
|
|
Hala ere, aurreikuspen hori Ipar Euskal Herrian bakarrik betetzen da, eta ez, ordea, Hegoaldean. Horrela gertatzen zen 1979an, Linzek baturiko datu batzuetan, zeintzuetan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko %30, 4k bakarrik hartzen baitzuen hizkuntza euskal herritartzat jotzeko beharreko baldintzatzat. Ipar Euskal Herrian, aldiz, %59k onartzen zuen baldintza hori.12 Datuok zaharregiak direla uste bada, hona 1996ko emaitza batzuk, gauzak zein gutxi aldatu diren adierazteko (ik.
|
|
|
8 Garatzen ari garen ikuspunturako, urrats taktikotzat jo litzateke oraingo
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak independentzia lortzea ere, ezen zazpi herrialdedun helburu estrategikoa artean lortu gabe egongo bailitzateke. Horren kariaz, ez dut aukera hori gehiago landu lanean.
|
|
|
berpizten eta suspertzen ahalegindu direnak, Gipuzkoa aldetik sartu omen den euskara batuari ateak itxi nahirik. Araban ere badira euren herrialdea
|
Euskal
Autonomia Erkidegotik kanpo ikusi nahi dutenak, eta horiek ez dute batere gogoko Arabako euskara eta Bizkaikoa edo Gipuzkoakoa antzekoak zirela entzutea. Nahiago dute Arabakoa euskara berezia zela esatea eta, askozaz nahiago, gaztelania Araban sortu zela aldarrikatzea.
|
|
|
1 Kokatu denbora lerro batean
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko lehendakaria hautatzeko betetzen diren
|
|
2016
|
|
|
Era berean, balio izan zuten gaiari buruzko ezagutzarik ez zutenen artean alerta pizteko. Gero
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa izango zenean, La Gaceta del Norte, El Correo Español eta La Voz de España egunkariek askotan aipatu zuten Deba eta Zumaia arteko zentralaren planteamendu orokorra nahiz kokalekua.
|
|
|
Espainian lege hori politikoki aldatzeko beharraz gain, Itun Ekonomikoaren bidez Nafarroak finantza autonomia izan behar luke Espainiaren finantza arazoak bere sistema propioari ez eragiteko. Hau da, Nafarroak zein
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak euren sistema propioa badute eta alde bakarreko arriskua bere gain hartzen badute, zergatik estatuak inposatu behar die defizitaren helburua. Estatuak Nafarroako autogobernuari emandako hozkada ugarien artean beste bat gehiago da, baina UPNren exekutiboak men egin zion erresistentziarik azaldu gabe.
|
|
|
Korporatibismo handia egon da.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan ez dago halakorik. Plan teknologikoa eztabaidatzen ez daude Confebask edo Adegi, enpresak eta klusterrak baizik, merkatua ezagutzen baitute.
|
|
|
Giroan nabari da aldaketa usaina. Euskarari buruzko gogoetak eta aurreko hamarkadetako bidearen azterketa kritikoak ugaritzen ari dira, oraingoz
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa izan dute ardatz batez ere?, eta berritasun politikoek ere aldaketa handia ekarri dute. Horren azterketa egin dute euskararen arloan ibilbide luzea duten dozena bat lagunek, oraingo egoeraz eta aurrerakoaz duten ikuspegia azaltzeko.
|
|
|
23.000 milioi euro.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko herritar bakoitzak, zergen bidez, 725, ko
|
|
|
Zergatik? Zeren eta horrela eginez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko legediak, fundazioaren eredu juridikoaren bidez, gure hastapeneko helburuak iraunkorki segurtatzen baitzizkigun, geroari begira. Hots, bestela erranez, gure sare profesional osoa euskal kulturaren zerbitzuko atxikitzea, gordetzea segurtatzen baitzigun.
|
|
2017
|
|
|
Iparraldeko eta EAEko lurraldeak. Ikusiko dugu
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren egitura federalak izan duen eragina botere politiko eta ekonomikoaren zentralizazioa eta metaketa mugatzeko orduan. Boterea eta autonomia politikoa lurraldeka banatzeko modu zehatz horrek, demokrazia federalaren aldaera ezagugarri bat sortzeaz gainera, euskal nazionalismoaren esanahiak eta horren eskakizunak taxutu ditu EAEn.
|
|
|
gaitasun formala (ahalmena), soberaniaren eta eskubideen teoria klasikoaren araberakoa, eta gaitasun materiala, hau da, gaitasun publiko diziplinario eta biopolitikoa (aurrerago ikusiko dugu gaitasun politikoa kontzeptuak biak barnebiltzen dituela).
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren egitura eta klase politiko eta sozio-ekonomikoen erreprodukzioa, horixe aztertuko dugu xehe xehe kapitulu honetan. Eta halaxe egingo dugu honako egitate hau azpimarratzeko, hau da, berdintasun politikoa eta sozio-ekonomikoa dakarten mekanismoak ez direla soilik borroka politikoaren bidez ezartzen; aitzitik, horiek ezartzeko funtsezko direla baita ere egitura politikoak, eta horien politika publikoak eta ongizate eta ekoizpen erregimenak, horiek denek ekartzen dituztelako demokratizaziorako baldintzak, eta, ondorioz, horiek dakartelako demos baten aukera materiala.
|
|
|
Hego Euskal Herriko lurraldeak bi komunitatek zatitzen dituzte:
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak (EAE) eta Nafarroako Foru Erkidegoak (NFE). Lurraldeotan demokratizazio maila eta mota desberdina da, besteak beste Ipar Euskal Herrian (Iparralde) euskal instituziorik ez dagoelako batere, eta, Hego Euskal Herrian, EAEk eta NFEk ezberdin erabili dituztelako beren erakunde estatalak eta beren ahalmen politikoak.
|
|
|
estatua/ erakunde publiko federalak eta ongizate kolektiboa; subiranotasun klasikoa eta gaitasun politikoa (burujabetza berpentsatua); nortasun/ eskaera politiko nazionala eta lurralde atxikimendua; lurraldetasun federala eta demokratizazioa. Horretarako, gure kasu nagusia
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa (EAE) izango da, lotura interesgarriak ezartzen baititu estatu erakunde, gaitasun politiko eta eskakizun politikoen artean, zeintzuek lurraldetze bakanak eta demokratizazio edo des demokratizazio prozesu bereizgarriak sortzen dituzten.
|
|
|
Atal honetan ikusiko dugu nola
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren (EAE) egitura federalak galgatu egin duen botere politikoaren eta ekonomikoaren zentralizatzeko eta kontzentratzeko joera. Boterearen lurralde banaketa konstituzionalizatuak eta lurralde historikoen autonomia politikoak, demokrazia federalaren modu bereizgarria ekartzeaz gain, moldatu egin dituzte euskal nazionalismoaren esanahia eta horren eskakizunak EAEn.
|
|
|
312 Maria Jose Azurmendi,. Identitate etnolinguistikoa
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan?, Bat soziolinguistika aldizkaria, 2008, 67 zenbakia, 147.
|
|
|
–Modu abstraktuan indarrean jarritako estatus juridikoa ez da nahikoa? 237 Ohar hori egiten digu Zimmermann-ek.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan daukagun lege esperientziak guri are ondorio makurragoa marrazten digu. Izan ere, ez baita batere abstraktua Euskal Eskola Publikoari buruz 1993ko Legeak 3,1 artikuluko g) puntuan dioena:
|
|
|
Egoera hori nolabait bideratzeko,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan dokumentu iragankor bat onartu zen. Psikiatraren txostena jaso bezain pronto eska dezakezu, eta aukera ematen dizu zure izenarekin identifikatzeko, baina bakarrik erakunde publikoekiko harremanetan:
|
|
2018
|
|
|
Esaldi hori maiz agertzen da emakumeak soilik kantinera gisa onartzen dituztenen ahotan. Betikoen argudio nagusi bihurtu da 2002an
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak eman zuen epaia: alardeen antolakuntza pribatua izanda, zilegi da antolatzaileek andrazkorik ez onartzea.
|
|
|
Iraunkortasunaren Espainiako Behatokiaren txosten batean jasotakoaren arabera,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa da estatuan eraikin gehien duen lurraldea, bere lurretan porlanezko metro karratu gehien duena, hain zuzen. 1987tik 2006ra lurraren %14 bete da eta populazioa %1, 8 jaitsi da.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko bigarren Eusko Kontseilu Nagusian presidente.
|
|
|
1980
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Jaurlaritzaren lehendakari.
|
|
|
Eta lehendakariak berak?
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko lehendakaria nafarra izatean ere arakatu dugu.
|
|
|
Etxenike utzi eta Garaikoetxearengana itzuliko gara, beste erabaki zail bati buruz mintzatzeko:
|
Euskal
Autonomia Erkidegoarentzat aukeratu zuen ereserkiaz.
|
|
|
–Hori izan zen batailarik gogorrena. Izan ere, 1977ko hauteskundeen emaitzek sortutako statu quo ari helduz, Nafarroan UCD irabazle izanda, nahi zuten Nafarroaren eta sortzekoa zen
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren arteko harremana Segoviarekin edo Burgosekin izan zezakeen bezalakoa izatea, eta hori eragozpen handia zen. Zer esan nahi zuen?
|
|
|
–Baina denboraren joanean baten batzuk ohartu dira, orduan posible zen bide bakarra izateaz gain, arrazoizko bidea dela, nafarren gehiengoaren borondatearen esku jartzen duelako
|
Euskal
Autonomia Erkidegoarekin loturak ezartzeko aukera. Eta horrela, bada, egoera ikaragarri zailean negoziatu genuen xedapen hori, urteak pasatu eta gero, aintzat hartzen dute garai hartan kritiko izan ziren askok.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, euskal hezkuntza sistemak milaka hiztun berri hartzen ditu urtero maila guztietan, bai Lehen Hezkuntzan, bai DBHn. Baina,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hainbat zona soziolinguistikotan elebitasuna egoera minoritarioan eta minorizatuan dagoenez, ikastetxeetan gutxi erabiltzen denez eta, era berean, lehen hizkuntzak eta familia hizkuntzak eragina duenez seme alaben elebitasun mailan, hezkuntza sistemak ezin du berez bermatu ikasle guztiek elebitasunarekin bat egitea.
|
|
|
Eta zer gertatu da datu horiekin? 2016ko Inkesta Soziolinguistikoaren datuen arabera,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Iparraldean euskal ereduetako matrikulazioak eta 25 urtez azpikoen euskararen ezagutza portzentajeak %80tik gorakoak dira. Nafarroako beste zonaldeetan eta Iparraldean, ehunekoak baxuagoak dira, baina goranzko joera ageri dute, Nafarroan hobekuntzarako joera moteldu egin den arren.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari dagokionez, 1991tik 2011ra bitartean erabilerak gora egin zuen esparru guztietan, osasun alorrean, esate baterako, erabilera bikoiztu egin zelarik. 2011tik 2016ra, ordea, goranzko joera hori erabat eten da eta erabilera portzentajeak bere horretan mantendu dira:
|
|
2020
|
|
|
Tartean, datu asko falta direlako. Oraingoan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko (EAE) datuez gain, Nafarroako Foru Erkidegoko (NFE) eta Euskal Hirigune Elkargoko (EHE, Iparraldea) zenbait datu ere badakartzagu, eta, oso partzialak izan arren, alderaketak egiten hasteko baliagarriak direla uste dugu. Lan honekin eman nahi dizueguna, hala ere, ez dira soilik datuak, ezpada patriarkatu (neo) liberala ulertzeko sistema kontzeptual bat, gure gaurko mundua hobeto ulertzeko, xeheki aztertzeko eta eraginkorki iraultzeko.
|
|
|
Esan moduan, gure helburuetako bat da, diferentzia sexuala ardatz bezala hartuta, estratifikazio sozialean alde nabarmenak topatzea eta europar mendebaldeko emakumeen arteko ongizate mailen egiturazko diferentzia azaltzea, emakumeen kapital ekonomiko, kultural, sozial nahiz sinbolikoaren birbanaketari dagokionez. Orain arte egin ditugun ikerketen arabera (Etxeberria, 2016, Goikoetxea, 2017b),
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, familiarizazio mailari dagokionez, erregimen mediterranearrean kokatzen da, desfamiliarizaziorako gaitasun urriena duten estatuekin batera, hots, Italia, Grezia, Portugal eta Espainia.
|
|
|
Euskal Herriko patriarkatu (neo) liberalaren ezaugarri estrukturalak eta patriarkatu (neo) liberalak emakumeen eta gizonen ongizatean, boteretzean eta demokratizazioan dituen ondorioak erakusten ditu liburu honek; hiru dimentsio horiek eta haien ondorioak lehen aldiz modu bateratuan ikertuz. Hori da liburu honen berrikuntza nagusia,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko, Nafarroako Foru Erkidegoko eta Euskal Hirigune Elkargoko datuetatik abiatuta patriarkatu (neo) liberala ulertzeko sistema kontzeptual bat eskaintzea. Gure gaurko mundua hobeto ulertzeko, xehekiago aztertzeko eta eraginkorrago iraultzeko.
|
|
|
Espainiako Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren aurreikuspenei eutsita, Eusko Jaurlaritzaren Uraren Agentziak aitortu du 2030erako %6 gutxituko dela ibaietako emaria
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Horren aurrean, baina, galdera egin du Antiguedadek:
|
|
|
2019ko laugarren hiruhilekoan, turismoaren sektorean guztira 106.973 afiliatu zeuden Gizarte Segurantzan (EAEko lan altan zeuden afiliatu guztien %11). Datu horiek
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko jarduera ekonomikoan turismoak izan duen garrantzia islatzen dute, baina garrantzi hori nabarmen aldatu daiteke COVID eratorritako krisia gainditzeko moduaren arabera.
|
|
|
Baina energia" berdeak" baliatzen direnean ere, modurik txarrenak aukeratzen dira; esate baterako, haize errotak haran hondoetan ez ezik mendi-lerroetan ezartzen direnean, gure herrietako azken babesgune naturaletan alegia, ziurrenik bertan mendi publikoa delako nagusi eta hark ez duelako lurren erosketa edo desjabetzeen beharrik. Eta azken adierazgarri gisa,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Espezie Mehatxatuen Katalogoan 88 eta 113 animalia eta landare espezie daude, hurrenez hurren," Galtzeko Arriskuan" eta" Kaltebera" kategorietan sailkatuta. Oraindik, ordea, Euskal Herriko Natura Babesteko Legeak (16/ 1994) ezarritakoa bete gabe, 14 eta 4 espezieren kudeaketa planak besterik ez dira egin —hurrenez hurren— haien berreskurapenerako...
|
|
|
Ez ziren horiek Gernikako Estatutua adostu zutenen izpiritua eta nahia. Bertan, bai irakaskuntzako maila guztiak eta baita ikerkuntza zientifiko eta teknikoa garatzeko eskumena ere
|
Euskal
Autonomia Erkidegoarenak direla adostu zuten, eta horrela agertzen da Estatutuaren 10.16 eta 16 artikuluetan.
|
|
|
Eurostat en datuen arabera, COVID aurretik 115 milioi biztanle esklusio arriskuan zeuden Europan; desberdintasunak eta dualizazioa gora egiten ari ziren. Caritasek ere gauza bera zioen COVID krisia hasi aurretik
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari buruz: " Gizartea gero eta bereiziagoa dago, ‘integratuta’ edo aukerekin bizi diren insiderren, eta" esklusio arriskuan" edo hobetzeko aukera gutxirekin dauden outsiderren artean".
|
|
|
Pio Barojak El País Vasco liburuan esaten du badagoela zeozer zitala, beldurgarria Endarlatsako mendiartean. " Hemengo jainkoak ez dira inor Endarlatsatik harata", idatzi zuen Aingeru Epaltzak Bezperaren bezpera saiakeran, Nafarroa eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa elkarrengandik bereizi dituzten bide eta ideiak azaltzean. Gerra Zibilean errepublikazaleek zubia zartarazi zuten Nafarroatik Irunera bidean zihoazen erreketeak geldiarazteko.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, Nafarroako Foru Komunitatean eta Pitineo Atlantikoko Departamenduan (Frantzia) erroldatutako edozein aurkeztu ahal izango da.
|
|
|
Toki hauetan aurkeztu ahal izango dira hautagaitzak: Zuzenean zerbitzuan, EAEko erregistro osagarrietan, hau da, apirilaren 29ko 72/ 2008 Dekretuan(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorraren eta bere erakunde autonomoen erregistroen sorrera, antolaketa eta funtzionamenduari buruzkoa) adierazitako edozein erregistrotan, edo Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen Legearen (urriaren 1eko 39/ 2015 Legea) 16.4 artikuluan aurreikusitako organoetan.
|
|
2023
|
|
|
Aurretik idatzitako liburu batean esan nuen gizarte zerbitzuen sisteman eman beharreko aldaketa hauek, maila batean, belaunaldi kontua ere bazirela. 1982an onartu zen lehen Gizarte Zerbitzuen legea,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Ordutik hona mila eta bat eztabaida bizi izan ditu sistemak erakundetzearen, unibertsalizazioaren edo arreta ereduaren eskutik.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean zaintzaren beharrei erantzuna emateko tresna, aurretik esan dugun bezala, gizarte zerbitzuen sistema izan da.
|
|
|
CIESek, Hego Euskal Herrian hedabideen kontsumoari buruzko inkestak egin ohi dituen etxeak, behin sartu zuen Egunero bere neurketetan, 2003ko martxoaren 20tik apirilaren 7ra egindakoan. Ez ditu tirada edo salmentak neurtzen, irakurle kopuruak baizik, telefono inkesta bidez.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako datuak bereizita eman ohi ditu. Neurketa hartan, Euskal Autonomia Erkidegoko seigarren egunkari irakurriena zen Egunero, 44.000 irakurlerekin, El Correo, El Diario Vasco, Gara, Deia eta Marca ren atzetik, baina El Mundo eta El País en aurretik.
|
|
|
Ez ditu tirada edo salmentak neurtzen, irakurle kopuruak baizik, telefono inkesta bidez. Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako datuak bereizita eman ohi ditu. Neurketa hartan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko seigarren egunkari irakurriena zen Egunero, 44.000 irakurlerekin, El Correo, El Diario Vasco, Gara, Deia eta Marca ren atzetik, baina El Mundo eta El País en aurretik. Nafarroan, berriz, zazpigarren egunkaria zen, 7.000 irakurlerekin, Diario de Navarra, Diario de Noticias, Gara, Marca, El País eta El Mundo ren atzetik.
|
|
|
CIESek 2003ko udaberrian egindako inkesten emaitzak (milakotan): goian,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko datuak; behean, Nafarroakoak.
|
|
|
Efe agentziak lehen egunetik hartu zuen aintzakotzat eguneko egunkarien lerroburuen errepasoan. Efe agentziaren
|
Euskal
Autonomia Erkidegorako zerbitzuak" Resumen de la prensa vasca" izeneko atala eskaini ohi zien egunero bezeroei. Lapurpen horretan, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan argitaratzen ziren egunkarien eta edizioen titular nagusiak zein ziren azaltzen zuten.
|
|
|
Espainiako Inteligentzia Zentro Nazionalak txosten batean adierazi zuenez, Marokoko zerbitzu sekretuen zerbitzura dago mugimendua. MSPk
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoa bezalako estatutu bat proposatzen du Sahararako, Ertzaintzaren antzeko polizia batekin.
|
|
|
Jadijetu El Mohtar, Bilbon,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan Fronte Polisarioaren ordezkaria zenean. KRISTINA BERASAIN TRISTAN
|
|
|
Fronte Polisarioak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zuen ordezkaria zen orduan senarra, baina aurretik hainbat eta hainbat herrialdetan ibili zen, erbestean estatu bat sortu zuen mugimendua ordezkatzen: Suedian, Erresuma Batuan, Iranen, Indian...
|