|
2013
|
|
|
Edo, bestelakorik barik, asko da Aitagurea otoitza harroin hartzea, hastapeneko berbak eurak nahikoa argiak dira?.
|
Esate
baterako, Leizarragak berak bi bertsio eman zituen (Bata, Biblian eta bestea, Katexismean). Arana Martijak (2006: 169) bizkaierazko bertsioekin eratutako sortari begiratzea baino ez dago arin arinka konturatzeko itzultzaileek erabilitako aukeraren oparoaz, abiaburua oso testu finkatu eta sakratua (alegia, ukigaitz samarra) izan arren, eta hori aldaera guztiak euskalki berekoak izan arren.
|
|
|
Hitzaurre anonimo horiez gainera, badira bestelako kasuak ere.
|
Esate
baterako, Ismail Kadareren H Dosierra (LU, 78 alea) lanaren itzulpena J.M. Arzalluzek eta Antton Olanok sinatzen dute, baina hitzaurrea itzultzaile bakarrak sinatzen du: J.M. Arzalluzek.
|
|
|
Izenburuaren gaiari helduta, ezinbestekoa da gogoan hartzea Onaindiaren antologiaren funtzio larramenditarra.
|
Esate
baterako, zer dela eta mila hautatu, eta ez ehun edo berrogeita hamar. Zein irizpide zuen gogoan?
|
|
2016
|
|
|
Arestian aipatu berri dugun ikuspegia legoke haren oinarrian, eta balio edo proiektu orokorragoekin egongo litzateke hertsiki loturik.
|
Esate
baterako, egungo zenbait ikerlarik Europaren ideia eta izaerarekin estuki loturik ikusten dute literatura konparatuaren problematika (Martí, 2005).
|
|
|
Parentesien artean zehazten den zenbakia, kontu bakoitza inkestetan zenbat aldiz errepikatu den ikusteko baliagarria da.
|
Esate
baterako, A ze parea, karakola eta barea esaera zaharra (15), 15 inkestatan agertu da.
|
|
|
Ondorioetako bat izan da eskolan ematen den erabilerak lotura oso indartsua duela eskolaz kanpo ematen den erabilerarekin.
|
Esate
baterako, kirol arloan federazioek, klubek, ez dute apenas hizkuntza irizpiderik gazteekin jardungo duten entrenatzaileek eta begiraleek behar duten ezagutza mailarekiko, eta are gutxiago erabilerarekiko. Esparru horretan eragitea litzateke proposamenaren funtsa.
|
|
2017
|
|
|
Inork ez ditu baieztapen hauek zalantzan jarri, inork ez du Dasconaguerreren defentsa egin eta azken hau isilik geratu da.
|
Esate
baterako, garai berean, Altabizkarko kantua obrak eztabaida oso sutsua sortu zuen eta denboran asko luzatu zen. Baina kasu honetan Vinsonen baieztapenak onartuak izan dira besterik gabe.
|
|
2018
|
|
|
Hor daude, bestalde, beste zenbait poemetan eginiko zeharkako aipamenak ere.
|
Esate
baterako" Hautsa izanen duk"[" Te sera polvo" 5] poeman:
|
|
|
Adibidez, egileak lehen bertsioan poema serieak osatzeko joera erakusten du, baina, ez gutxitan, serieko poemetako batzuk ezabatu zirenez, egileak izenburua kontserbatuz adierazten dio irakurle konplizeari zentsurak isilarazi dizkiola testu horren inguruko testuingurua osatzen duten serieko beste poemak.
|
Esate
baterako," Poesia Agustin Ibarrolarentzat" izenburupeko poema sortetan entresakak honako emaitza utzi zigun: hiru ziren" Sonetos de la patria oscura" saileko testuak (1986:
|
|
|
Bestalde, garai hartan moral katolikoak azken hitza zuenez arte plastikoen arloan, biluziak edo horrelakoak erakustea zorrotz kontrolatzen zen, ordurako aurrez zuzenean debekatua izan ez bazen.
|
Esate
baterako, Bilboko Studio galerian Rafael Figuerak emakume biluzien pinturak eta marrazkiak erakutsi zituen 1949an, baina ez edonola:
|
|
|
Hori guztia zirkuitu ezberdinetan gertatzen da, eremu transnazionalean.
|
Esate
baterako, herrialde jakin batean argitaratu ezin duten egile zein eragileek beste herrialde batera jo izan dute sarritan; bada, halaxe gertatu da Euskal Herrian ere (horrexegatik esaten da, hain zuzen
|
|
2020
|
|
|
Aukera bat baino gehiago onartuz gero, sentipen hori, zenbaitetan, leundu daiteke, hiztunak hurbilago geratzen zaion ahoskera (ahoskatzen ohitua dagoena) erabiltzeko aukera handiagoa izango baitu.
|
Esate
baterako, EBAZen aukera bat baino gehiago onartzen dira, il> bilkuren ahoskeraren kasuan; bustidura gertatzen den hiztunengan (i [A] e) bustidura hori ahoskera zainduan ere egoki dela adierazten da eta bustidura gertatzen ez den euskalkietako hiztunengan (i [l] e), berriz, bustidurarik gabea izango dela ahoskera zaindua esaten da (Euskaltzaindia 1998: 489).
|
|
|
Irakurtzean ahoskerari arreta handiagoa jarri ohi zaio, askotan entzulea urruti egon ohi da (irratiko jardunean, adibidez) eta kontu handiagoz ahoskatu ohi da, mezua uler dadin.
|
Esate
baterako, bati baino gehiagori gertatu izango zaio, ziurrenik, eskolan irakasleak gainerako ikaskideen aurrean ozen irakurtzeko eskatu, irakurtzen amaitu eta ez jakitea oso ondo zer irakurri duen, zein den gaia, edukian baino arreta handiagoa jarri duelako eduki hori adierazteko forman. Horrelako egoeretan" seinalea" sendoa izan dadin ahalegin berezia egiten da, eta horretan ahoskerak leku esanguratsua betetzen du.
|
|
|
Zainduan, berriz, gehiagotan ahoskatu dira bokalak bi silabatan.
|
Esate
baterako, hiztun berak (AO k) hitz bera (ahal) bi eratara ahoskatu du, hizkera mailaren arabera: [a] l maila arduragabean eta [a.a] l zainduan. dela pentsatzea" ezinezkoa" iruditu zaie.
|
|
|
Akademiaren ustez, egoera jakin batean bakarrik ager litezke ote eta a bere erabilera ezagutzen dutelako.
|
Esate
baterako, Arrangoitzeko hiztunek, Euskararen Herri Hizkeren Atlasaren datu batzuen arabera, a erabiltzen dute (edo, behintzat, onesten dute bere erabilera); hala ere, Maitena Duhaldek (a.k.) ez du horrelakorik jaso bere tesirako egindako elkarrizketetan.
|
|
|
Antzeko desoreka ikusi dugu beste ikerketa batzuen bidetik bildutako emaitzetan ere.
|
Esate
baterako, Arrue proiektuak jasotako datuen arabera, EAEko LH4ko ikasleen% 33,5ek jaso dute euskara edo euskara eta gaztelania etxean. Baina horietatik% 17k soilik erabiltzen dute bakarrik edo nagusiki hizkuntza hori familia giroan.
|
|
|
Maiz, era orokorregian hitz egiteko joera gailentzen dela uste dugu.
|
Esate
baterako, sarritan, ez zaio erreparatzen egungo euskal hiztun gazteek duten profil nagusiari, ezta horrek lituzkeen ñabardurei ere. Jakina da, egungo gazte euskaldun gehienak hiztun berriak direla (Ortega et al. 2013), baina orain dela oso gutxi arte, ez da behar bezala berezitasun horretan sakondu.
|
|
|
Baina, gehienetan ez dugu horrelakorik egiten, aurretik daukagun informazioa, edo horren zati bat ukatzen dugu.
|
Esate
baterako, ez dira oinez etorri. Horrek esan nahi du norbaitek esan duela oinez etorri dira.
|
|
2021
|
|
|
Euskal Herrian euskarak izan duen bilakaerak badu zerikusia eleaniztasunaren ideiak lortu duen balio positibo horrekin.
|
Esate
baterako, pentsa dezakegu duela hamarkada batzuk euskarak hainbat ikastetxetan zeukan presentzia eta gaurko egunean daukana lotuak daudela, besteak beste, eleaniztasunaren ideiaren bilakaerarekin.
|
|
|
Diamondek Executive functions izeneko lanean (2013) adierazten duen moduan, funtzio exekutiboen kontzeptuaren barruan topatzen dugun aniztasunak galdera ugari ekartzen dizkigu gogora.
|
Esate
baterako, giza jokabide pluralaren kontrol inhibitzaileak bata bestetik disoziatu daitezkeen mekanismoak diren edo osotasun bat osatzen ote duten; barneeta kanpo" distrakzioak" saihesteko sistema neural berberak parte hartzen duen edo ez; gizakiaren garapenean kontrol inhibitzailearen mekanismo horiek modu bateratuan garatzen diren edo modu bereizian... (Diamond 2013).
|
|
|
Bestalde, gai honetan laborategian lortutako emaitzak gure bizitza" naturalera" zabaldu ote daitezkeen ere aztertu izan da, hau da, ikerketa horien baliozkotasun ekologikoari buruzko hausnarketa egin izan da (Blanco Elorrieta & Pylkkanen 2017).
|
Esate
baterako, ikusi izan da elebidunek laborategian hizkuntza batetik bestera aldaketak egitean garuneko hainbat guneren aktibazioa eragiten dutela; baina, esperimentuen diseinuan elebidunen bizitza" naturalean" gertatzen diren egoeretara gehiago gerturatu izan direnean, garunean ikusi den erantzuna ez da berdina izan (Blanco Elorrieta & Pylkkanen 2017; De Bruin et al. 2018).... Laborategian lortutako hainbat emaitza hizkuntzen erabilera naturalean gertatzen diren garuneko prozesuekin alderatu daitezkeen zalantzan jarri dute ikerketa horiek (Blanco Elorrieta & Pylkkanen 2018).
|
|
|
Ikerlan horietako batzuetan, elebitasunaren eta gaitasun kognitiboen arteko lotura aztertzean, elebitasuna gauzatzen den testuinguru soziala aipatzen da.
|
Esate
baterako, aurretik esan dugun moduan, elebitasunari buruzko ikerketen historian, elebitasuna gaitasun kognitiboak garatzeko oztopo moduan ikusi izan da aurreko mendearen erdialdera arte gutxi gorabehera, eta, horiei erantzuteko egin ziren kritiken artean, ikerketa horietan parte hartzen zuten haurren estatus sozioekonomikoa kontuan hartzearen garrantzia azpimarratzen zen. Argudiatzen zuten adimena neurtzeko probetan haur elebidun horiek lortutako emaitzak lotuta egon zitezkeela bi hizkuntza hitz egitearekin zerikusirik ez zuten beste faktore sozial batzuekin (Phelps & Filippi 2020).
|
|
|
Psikologia kognitiboaren eta historikoaren arteko zubiak eraikitzen saiatzen bagara, pentsa dezakegu kritika kontzeptualetan elebitasun kontzeptuaren inguruan agertu diren galdera batzuek lotura izan dezaketela aipatzen ari garen honekin guztiarekin.
|
Esate
baterako, aipatu izan da bi hizkuntzaren ezagutzaeta erabilera mailak zerikusia izan dezakeela pertsonak elebidun kategoria berean sailkatzeko, eta ikerketa batzuetan defendatu da hizkuntzak ondo jakiteak abantaila kognitiboak ekar ditzakeela baina hola hola jakiteak ez duela ekartzen elebakarrekiko abantailarik (Singh & Mishra 2012). Hizkuntzak, bereizirik ikusi beharrean, pertsonek baliabide semiotikoak oro har bereganatzeak ekar ditzakeen abantaila kognitiboak balira bezala har daitezke emaitza horiek.
|
|
|
Nola azaldu euskararen testuinguruan maiz gertatzen diren hainbat fenomeno?
|
Esate
baterako, euskarazko hitzak erabiliz erdal egitura gramatikalen erabilpena egiten denean zein" kode" ote da une horretan garuna erabiltzen ari dena?
|
|
2022
|
|
|
Erdaretan ez da nahitaez metafora hau erabiltzen pareko atsotitzetan.
|
Esate
baterako, ingelesezko ‘it is not the beard that makes the philosopher’ edo ‘ez du bizarrak filosofoa egiten’ euskaraz txanoak ez du buru hutsa betetzen litzateke, eta arreta hori errepikatzen da ‘you cannot tell a book by its cover’ metafora boneta ederrak buru hutsa estali erranairuaren bidez egitean. Hutsari (adigaiari) eta espazioei (hutsune zehatz fisikoei) arreta berezia eskaintzen zaiela erakuts dezake beste hizkuntzetan parekoak diren atsotitzek aditasun eta metafora horiek gutxiago erabiltzeak, aurreko ataletan bezala.
|
|
|
Edonola, kasu positiboak ere anitz dira.
|
Esate
baterako, ogi utsa, ona; gañien zeozer badeu, obia edo ‘ogi hutsa ona da, baina zerbait badu hobea da’; eta iturriko ur garbia, hutsa delarik handia. Kasu honetan adiera ontologikoa (‘ogia bere horretan’) eta positiboa (‘ogia ona da’) batzen dira.
|
|
|
Nola funtzionatzen duten garbi ikus daiteke kasu zehatzetan.
|
Esate
baterako, teila hutsa ‘teila bakarrik’ adiera du besteen artean, entzuleak horretan jartzen du arreta, teilan; baina teila huts edo teila hutsean ‘dena biluzik edo hutsik, teilatua baino ez duena’ esanahia ere badu eta, orduan, entzuleak teilapean jartzen du arreta, hor dagoen espazioaren hustasunean.
|