|
2008
|
|
|
Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
Esate
baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen. Argi dago 3 hizkuntzan ez dutela ikasleek nahikotasun mailarik erdietsi.
|
|
|
Hutsegite dezente aurkitu ditugu alderdi honetan.
|
Esate
baterako, formaltasun maila testuan zehar mantentzeko benetako arazoak dituzte gazteek argudiozko eskutitzetan, IDAZ 2 ariketan, nahiz euskaraz nahiz gaztelaniaz. Bestetik, hizkera informal samarra erabili du askok MINTZA 1 ariketan, bi hizkuntzetan hemen ere.
|
|
|
Kronika hori ere Anton Abadiari eskainitako gorazarrezko bazkariari buruzkoa da, baina hainbat xehetasun damaizkigu, aurreko zenbakian agertu ez zirenak.
|
Esate
baterako, aipatzen du Salaberrik, orduan Mauleko arrondizamenduko kontseilaria, zubereraz emandako hitzaldia, eta bai denek batera Gernikako arbola kantatu zutela. Oso deigarria begitandu zait kronikaren tonua gero eta suharrago bilakatuz joan zela, Hendaiako korrespontsalak ondoko hitz aberkoi hauekin amaitu zuelarik:
|
|
|
termino zehatzetariko asko zentzu orokorragoa duen hitza hartzera pasatu dira.
|
Esate
baterako,, forunculo, divieso, kontzeptua galdetzean gazteak grano erantzun du (vs helduak saldar), hau da, mailegua izateaz gain, kontzeptu orokorragoa darabil.
|
|
|
termino zehatzetarako zentzu orokorragoa duen hitza hartzera pasatu dira.
|
Esate
baterako,, forúnculo, divieso, kontzeptua galdetzean gazteak grano erantzun du (vs helduak saldar eta enor).
|
|
|
Esan behar da herri hauetan gertatu den bariazioa oso txikia izan dela.
|
Esate
baterako, herri bakoitzeko belaunaldi ezberdinetan bariazio bera gertatu da: % 25eko bariazio linguistikoa jasan dute Etxebarrik eta Bolibarrek belaunaldi batean.
|
|
|
Galdera zehatz horiek, azken batean zuzen garamatzate bilatutako emaitzetara, baina neurri batean naturaltasuna galtzen dute esaldiek, testuingurutik kanpora geratzen baitira.
|
Esate
baterako, intonazioan antzeman dugu hori.
|
|
2009
|
|
|
«Diskurtso zientifikoan, aditz hauetako batzuek izaera nahasia dute, diskurtsoa antolatzeko funtzioa dutelako eta, aldi berean, lanaren metodologiarekin loturik dagoen esanahia dutelako».
|
Esate
baterako, eman aditzaren esanahia hau da: «Eragiketa matematiko baten emaitza bat sortu».
|
|
|
Hirugarrenez, euskaraz hitz elkartu lexikalizatu asko aurki ditzakegu hiztegietan; Euskaltzaindiak bere 25 arauan «Hitz elkartuen osaera eta idazkera» eman du; hor agertzen dira hitz elkartuak sortzeko eta idazteko irizpideak; gure azterketan irizpide horiek erabili ditugu «4.1.1 he» baliabidea egokitzeko unean; hau da, hitz/ termino berri bat agertu bazaigu eta 25 arauaren irizpideen arabera osatua dela ikusi badugu, baliabide hori egokitu diogu.
|
Esate
baterako, aunizkai, banagai... hitz elkartutzat hartu ditugu.
|
|
|
Elizako autoritateek bazuten ahalmena ere zerga horien zati bat erregeari («tercias reales», «excusado», «novales» direlakoak) edo beste jauntxo sekular batzuei bideratzeko.
|
Esate
baterako, Klemente IV.a Aita Santuak Nafarroako Teobaldo II.a erregeari erreinuan elizek jasotzen zituzten zergen hamarrena eman zion hiru urtez (1267), modu horretan erregeak gurutzada bultzatu ahal izateko (Felones, 1982: 139) 15 Beste alde batetik, Nafarroako erregeak Iruñerriko parrokien primizietako ehuneko hamarra bereganatu nahi izan zuen Uharte Arakilgo fortifikazioak eta Iruñeko katedraleko lanak ordaintzeko; baina asmo hau burutu ahal izateko apezpikuari baimena eskatu behar izan zion.
|
|
|
Batzuetan ongile partikularrak dira dirua ematen dutenak, baita parrokoak ere.
|
Esate
baterako, Leitzako parrokiako erretaula nagusian ikus daitekeen San Migelen irudia, Pedro de Soravillak egindakoa, 1735ean bertako abade Fermin Zabaletak ordaindu eta parrokiari erregalatu zion33 Martin Errazuk, Iruñeko katedraleko xantreak, berriz, Uharte Arakilgo parrokiari zilarrezko gurutzea eta bi kopoi erregalatu zizkion 1714an34.
|
|
|
36
|
Esate
baterako, oraindik udal artxiboak existitzen ez zirenean parrokiak gordetzen zituen herriko zenbait dokumentu. 2008ko maiatzaren 9an Oibarko Udalak eskertu egin zion ofizialki bertako San Pedro parrokiari beronek zentzu horretan egindakoagatik:
|
|
|
Jakin badakigu gure herrietan badirela ondasun asko eta asko erregistratu gabeak, eta betidanik onartu izan da, erregistratu gabe edo jabetzarik gabe dauden ondasunak herriarenak direla.
|
Esate
baterako, Nafarroako herri gehienetan ez daude erregistraturik lur komunalak, herriko etxeak, eskolak, frontoiak, hilerriak, plazak, atrioak edo apaizetxeak, elizak eta baselizak ez ziren moduan... Udalek ez zuten hori guztia erregistrora eramaten horren beharrik ikusten ez zutelako.
|
|
2010
|
|
|
Gertakizunaren oroimena informazio nagusiaren eta periferikoaren arteko bereizketaren arabera laborategian aztertu izan denean, informazio nagusia periferikoa baino modu zehatzagoan oroitzen dela aurkitu izan da (Burke, Heuer eta Reisberg, 1992; Christianson eta Loftus, 1991; Heuer eta Reisberg, 1990; Migueles eta Garcia Bajos, 1999).
|
Esate
baterako, Burke eta haren laguntzaileek (1992) diapositiba multzo bat aurkeztu zieten parte hartzaileei, non ama bat eta bere semea aitaren lantokira bisitan doazela agertzen zen. Gertakizunaren bertsio neutralean aita auto bat konpontzen ari zen mekaniko bat zen; bertsio emozionalean, aldiz, ebakuntza bat egiten ari zen mediku bat.
|
|
|
Balota, Dolan eta Duchek (2000) autoreen iritziz, pertsona zaharren eta gazteen arteko ezberdintasunak gutxitu egin daitezke informazioa berreskuratzeko orduan pertsona zaharrek laguntza jasotzen badute.
|
Esate
baterako, oroimen libreko probetan adinarekin erlazionaturiko ezberdintasunak garrantzitsuak dira, klabezko oroimen probetan txikiagoak eta errekonozimenduzko probetan neurri handiagoan murrizten dira (Craik eta McDowd, 1987). Yarmey ren (1996) ustetan, eredu hau berdintsua izan daiteke gertakizunen oroimenaren kasuan ere.
|
|
|
Gatazken aurpegia aldatzen denez, berriak dirudite, baina hurbildik ikusita, antzekotasunak azaltzen dira.
|
Esate
baterako, AEBko eliteetan ohiko bihurtu da Estatu Batuak eta Erroma erkatzea (Conde, 2008: 23).
|
|
2011
|
|
|
|
Esate
baterako, lurralde antolakuntzako politiketatik eta alderdi ekonomikoetako politiketatik planteatutako eskalak guztiz ezberdinak dira. Gainera, eskumenak eskala ezberdinetako administrazioen artean banatuta eta sakabanatuta daudenez, espazio erabakigarriak, intzidentzia izateko gaitasuna eta eragiteko aukera aldatu egiten dira.
|
|
|
Baina, nahiz eta emakumeen parte hartzea normaltasun erlatibo batekin gertatu (bidezkoa da esatea ahoz mailako gatazka eragin zuela) 8 eta gaur egun arazorik sortu ez arren, esan egin behar da ere, eguneroko ekintza publikoetan eta etxekoetan gertatzen den bezala, errituaren unibertso sinbolikoaren esanahien ekoizpen sistema gizonen kontrolpean dagoela.
|
Esate
baterako, gizonek dute bakarlariarena egiteko lehentasuna.
|
|
|
Nahasteak edo lerratzeak izan daitezke hainbat kasutan.
|
Esate
baterako, jende askok ez daki Otsein euskal izena dela eta maiz entzun dugu ot sein ahoskatzen. Ez dute euskara ikusten.
|
|
|
Branding arruntean bezala, zuzenekoa bainoago, zeharkakoa da eraginkorra.
|
Esate
baterako, euskararen aldeko kanpainak egin beharrean, euskaraz egitea izanen litzateke euskara sustatzeko social branding eraginkorrena, nonbait. Beraz, gure ikerketaren ondorio praktikoetara joz, social branding delakora hurbildu gara:
|
|
|
Alegia, euskaldunok ez gara berez, baizik beste multzo batetikoak.
|
Esate
baterako, euskarazko irratsaioen entzuleak biztanlegoaren ehuneko hainbeste dira(?) Nola extrapolatuko dugu euskararen entzutea euskara ulertzen ez dutenetara?».
|
|
2012
|
|
|
8 Emozioak, birusen antzera, oso azkar hedatzen dira, baina ez denak azkartasun berberarekin.
|
Esate
baterako, lan-talde bateko kideen poza eta begikotasuna bizkorrago kutsatzen eta hedatzen dira haserrea eta depresioa baino. Emozio positiboak bizkorrago hedatzen dira negatiboak baino, eta horrek, bistan denez, inplikazio nabarmenak ditu enpresa munduan, biziki eragiten baitie lankidetzari eta produktibitateari.
|
|
|
Ezgaituari inolako ezgaitasunik izango ez balu bezala biziarazten zaionean, ingurukoek ez dute beren aurreiritziak gainditzeko beharrik.
|
Esate
baterako, pertsona batek bere protesia ezkutatzen badu ere, arropak eranzten ikusi duten guztiek eta ezgaituak berak badakite gorputz atal bat falta zaiola. Hala ere, litekeena da protesia jendaurrean aldatzen hasiz gero, norbaitek hori gaitzestea, edo ezgaituak begirada desegokiak jasan behar izatea.
|
|
|
Aurrerakoitzat jotzen ditugu maila administratiboan «errespetuzko» esapideak erabiltzen dituzten politikariak, eta esapide horietan aipatzen diren pertsonen gizatasuna defendatzen dutenak.
|
Esate
baterako, Etxebidek «egoiliar» deitzen ditu egoitzetara eta eguneko zentroetara joaten diren pertsonak, baina termino neutro horren bidez, pertsona horien ahultasuna eta jasaten duten giltzapetzea ezkutatu nahi izaten dute. Beren egoera ezkutatzeko medikuntza eta administrazio terminologia neutro eta errespetuzkoak erabiltzeak egoitzetako krudeltasuna ezkutatzea dakar; eta, ondorioz, eragotzi egiten zaio gizarteari egoera zintzo ezagutu eta apaltasunez onartzeko aukera.
|
|
|
ezagutzaren zenbait arlotatik hurbil egotea, diziplina jakin baterako joera izatea, etxekoen baldintzak eskolako dinamiketarako oinarri aproposa izatea...
|
Esate
baterako, ezagutza eta diziplina konbinatuz, alde handia dago segidan irakur daitezkeen bi elkarrizketatuen baldintzen artean:
|
|
|
Familiak erreprodukzio lanak etengabe egiten dituela ondorioztatu dugun arren, funtzio horri ihes egiten dioten beste hainbat fenomeno ere topatu ditugu.
|
Esate
baterako, atentzioa eman digu itxuraz oso antzeko egoeran dauden familiek estrategia ezberdinak eraikitzea eta, halaber, itxuraz egoera ezberdinean dauden familiek antzeko estrategiak ekoiztea. Kapitalak ez du estrategia determinatzen eta, halaber, estrategiak ez du transmisioa bermatzen.
|
|
|
|
Esate
baterako, erakunde horiek beren sortzaile eta sortze arrazoiei buruz itaunduak izan direnean, ostera ere oso argi agertu da izaera sozialeko erakundeak direna. Lehenik eta behin, erakundeen fundatzaileez galdetuta, hiru dira erakundeon jatorri nagusiak:
|
|
|
Badakigu aditz arinekin (hots, «euskarri aditzekin») erlazionaturiko fenomenoa ezaugarri unibertsala dela giza hizkuntzan, baina abiapuntutzat hartzen dugun hipotesia da, horiekin elkartzen diren osagaiak aldatu egiten direla hizkuntza batetik bestera.
|
Esate
baterako, honako adibide hauek aipa ditzakegu:
|
|
2013
|
|
|
13 Hizkuntzak, jakin badakigu, ikuspuntu ugari aditzera emateko bere bitartekoak ditu; hau da, hainbat hizkuntza unitate berariaz ikuspunturen bat aditzera emateko erabiltzen dira.
|
Esate
baterako, gure corpusean, Mitxelenak etengabe darabiltza «halakok dioenez» nahiz parentesien edo marren artean agertzen diren «halakok dio» bezalako esapideak. Guri, enuntziatu parentetikoen azterketa honetan, marren, parentesien nahiz koma parearen artean doazenak interesatzen zaizkigu.
|
|
|
Beste batzuetan osoro bere hizkeran txertatua, kako eta ezer gabe, agertzen da eta ez da batere erraz halakoa antzematen.
|
Esate
baterako, Sacha Guitry zenduaz ari dela honela dio: «Hilaren obra bizirik daukagunez gero, zilegi izan bedi hartaz, hilaz zilegi ez litzatekeena, esatea»(...) Nork asma hor San Agustinen esaera bat erabili duela Mitxelenak gogoan, haren «De mortius non fit mentio» delako hura ez badu?
|
|
|
21
|
Esate
baterako, ikasleen emaitzak neurtzean, haien asebetetzea neurtu beharra dago. Ikasleen asebetetzea bera, kalitate adierazle bat izan daiteke (Soldevila eta Amat, 1999:
|
|
|
zein itzulpen mota aukeratzen den, modu jakin batean.
|
Esate
baterako, bikoizketa aukeratzen bada, jatorrizko hizkuntzako soinu banda xede hizkuntzan beren beregi eratutako beste batez ordezkatuko da; azpidatzietan, jatorrizko bertsioaren gainean itzulpena ematen da idatziz, jatorrizko soinua bere horretan mantenduta; ahotsen gainjartzea aukeratzen denean, jatorrizko soinuaren gainean ezartzen da grabatutako ahotsekin osatutako itzulpena, telebistako dokum... Azkenik, interpretazioa baliatzen denean, jatorrizko soinua entzuten da eta aldibereko itzulpen ahots goran egina, zinema jaialdietan, ikusi izan da itzulpen mota hau?.
|
|
|
Irakurtzeko gaitasunari dagokionez, Ikerfel en (2007) euskal hedabideei buruzko ikerketa argigarria da.
|
Esate
baterako, euskaldunen artean (erdaldunak ez ziren inkesta honetan sartzen) euskal egunkariak ez irakurtzeko arrazoi nagusiak bi dira (ikus 3 grafikoa): batetik, hizkuntza, eta, bestetik, beste egunkari batekiko edo batzuekiko fideltasuna.
|
|
|
Hortaz, EAErako 2009 urtean egin zuten azken ikerketaren emaitzetara itzuliz, politikoki zuzenaren aparra ekiditeko, eta, bide batez, ikastetxeetan behartutako irakurketak egiten dituztenen pisua arintzeko, beharrezko deritzot ohiko irakurlearen definizioa zorrozteari.
|
Esate
baterako, ohiko irakurlea urtean 5 eta 12 liburu artean kontsumitzen duela erantzuten duena (gakoa erantzutea da, ez egitea) dela esaten badugu, populazioaren% 30,4 litzateke ohiko irakurlea (dei diezaiogun ohiko irakurle moderatua). Hortaz, 597.442 ohiko irakurle moderatu leudeke, hizkuntza kontuan hartu gabe.
|
|
|
Bestalde, irakurleen ezaugarriak zeharka iradokitzen dituzten hainbat ikerketa aztertuz gero, gutxi gorabeherako argazki bat egitera hurbil gaitezke.
|
Esate
baterako, irakurketa ohiturei buruzko inkestak (Conecta, 2010) nabarmentzen du batez bestekoaren gainetik daudela honakoak: 14 urte artekoak, goi mailako unibertsitate ikasketak dituztenak, ikasleak, 50.000 biztanle arteko udalerrietan bizi direnak, eta Gipuzkoan bizi direnak.
|
|
|
Baina ez da guztiz betetzen.
|
Esate
baterako, Gipuzkoaren pisua Bizkaikoa baino handiagoa da. Fenomeno hori, ezpairik gabe, elebidunen herrialdekako banaketari zor zaio.
|
|
2014
|
|
|
Azpimarratu behar da ezen, eskakizun sozioekonomikoak barneratu nahi direnean, prozesuaren arduradunen erronkarik handienetako bat dela horiek ondo justifikatzea.
|
Esate
baterako, EKP bidez administrazio batek kafea erosterakoan «bidezko» modu batean ekoitzitakoa nahi badu, asmo hori kontratuaren tituluan jaso du. Adibidez «bidezko merkataritzako kafearen erosketa» moduko tituluaz baliatuz.
|
|
2015
|
|
|
15 Kontuan har bedi RAG, 1960ko hamarkadan, frankismoak onartutako galegismo «ofizial»aren erakundea zela.
|
Esate
baterako, nazionalismo antifrankistak eskatu arren, ez zen arduratu galiziera estandar bat arautzeaz diktadurak iraun artean (Núñez Seixas, 1997: 175).
|
|
2017
|
|
|
Ibilbide akademikoa gero eta definituago dago, irizpideak zehatzagoak dira, eta gero eta zailagoa da arrakasta akademikoa(= egonkortasun laborala) lortzea ortodoxia akademikotik kanpo.
|
Esate
baterako euskaraz idatziz.
|
|
|
|
Esate
baterako, Oteiza Fundazio Museoak Oteizaren idatziak edizio elebidunetan kaleratu ditu, adibidez Poesia (2006), Quousque Tandem...! (2007) edo Aldaketen legea (2013), besteak beste.
|
|
|
9
|
Esate
baterako, Socialisme ou barbarieS ou B() erakundearen izenean bertan. Rosa Luxemburgek adierazitako lelo batean oinarrituta egongo litzatekeena, ideia hori ikus daiteke.
|
|
|
Alabaina, batzuen aburuz ongia era oso bestelakoan uler daiteke.
|
Esate
baterako, batzuentzat zoriontasunean datza, beste batzuentzat, plazerean eta hirugarren batzuentzat ospean.
|
|
|
Hiri batek funtzio horien arabera bere hiritarrak mailakatzeko premia du.
|
Esate
baterako, kanpo eta barne erasoetatik babesteko hiriak zaindari batzuk behar ditu. Hain zuzen ere, horiek dira hiria defendatzeko modua era tekniko eta egokian ezagutzen dutenak.
|
|
|
Horiek horrela, hiri bateko talde desberdinek aldarri ezberdinak egiten dituztenean edo gizarteari mesede egiten dionaren gainean eztabaidatzen dutenean, demokraziaren aldekoek esango lukete ez dela existitzen besteak baino egiazkoagoa, hobea eta zuzenagoa den tesi edo ikuspegi pribilegiaturik.
|
Esate
baterako, kontu hau Garai Klasikoko demokrazia atenastarrean dugu ikusgai19, zeinean asanbladetako eztabaidak berebiziko garrantzia zuen eta kontsentsuetara heltzeko gaitasuna ezinbestekoa zen. Oro har, Periklesen demokraziarekin lotura izan zuten pertsonaia politiko eta pentsalariek onartzen zuten objektiboa eta unibertsala den ongia ez zela existitzen eta politika egiteko modurik egokiena hiritarren artean horien inguruan eztabaida egitea eta adostasun eta akordioetara heltzea zela, hain zuzen ere, inor ez delako objektiboa eta unibertsala den ongiaren jakituna (ik. adib. de Romilly, 1988).
|
|
|
21
|
Esate
baterako, Periklesen garaiko Atenasen berebiziko garrantzia zuen parrhesiak, hots, adierazpen askatasunak.
|
|
|
22
|
Esate
baterako, azkeneko urteotan Espainiako Estatuan birgenerazio politikoa gauzatzearen aldeko aldarriak oso ugariak izan dira. Alderdi berrien programetan, besteak beste Ciudadanos eta Podemos alderdien programetan?
|
|
|
Hiriak hiritarrak babesten zituen, baina hiritarrek hiria kudeatu eta zuzentzeko betebeharra zuten.
|
Esate
baterako, guda egotekotan, bertan hiritarrek hartzen zuten parte, hau da, hiriaren erabaki politikoetan erantzukizuna zuten pertsonek; ez, ordea, morroi, emakume eta umeek, hots, politikan eskumenik ez zutenek. Gaur egun hedatuen dagoen demokrazia forma, aldiz, ordezkarien bitartezko demokrazia dugu.
|
|
|
Hortaz, botere politikoa herriaren erabakitzeko ahalmenean funtsatzen ez duten hainbat sistema politikok beren erregimenari izenlagun hau gehitu diote, besteak beste, iritzi publikoari begira irudi jatorrago bat azaltzeko asmoarekin.
|
Esate
baterako, Francoren diktaduraren erdialdera erregimen politikoak bere burua «demokrazia organiko» esamoldeaz izendatzen bazuen ere, argi dago herritarrak ez zirela sistema politiko horren gobernuaren oinarria eta, hortaz, «demokrazia»ren erabilera zuzena ez zela. Artikulu honetan halako kontuak alde batera utziko ditugu eta demokraziaz jarduten garenean, herritarren eskumena gobernuaren oinarrian dagoen sistemei eginen diegu erreferentzia.
|
|
2019
|
|
|
|
Esate
baterako, Añarbe aldeko Pikorronea baserrian atsolorra izan eta gero, lau lagun bueltan zihozazela, haietako bati gogoratu omen zitzaion elurretan marka uztea eta gonak altxa eta hantxe tapa! eseri eta utzi zuela moldea, kulerorik gabe izaki nonbait.
|
|
|
Hala ere, garrantzitsua da oprimitua den beste pertsona baten sentimenduekin enpatizatzea eta hori ezberdintasun edo asimetriak gainditzeko erabili ahal izatea.
|
Esate
baterako, norbaitek generoagatik zapalkuntza paira dezake eta ondoan dagoenak zapalkuntza hori sufritu ez arren, ziur sekula oprimitua izan dela eta sentimendu eta bizipen horiek zapalkuntzaren aurka estrategiak diseinatzeko erabiltzea proposatzen du. Azken finean, kasu honetan, Collins, artikulatzearen ideiaz mintzo da, saretzearen beharraz.
|
|
2020
|
|
|
Batzuek salmenta ibiltaria(" trecheria") egiten zuten, ibilbide luzeetan zehar.
|
Esate
baterako, Durangoko 1498ko agiri batek kanpotik zetozen saltzaile ibiltari horiek aipatzen zituen, zenbait zerga ordaintzetik salbuesteko67 Eta berdin egin zen 1505ean Soraluzen: " nin paguen alcabala alguna por el pescado fresco que las mugeres traxieren a cuestas, nin por las sardinas frescas que traen las mujeres a cuestas" 68.
|
|
|
Protagonismoa argia da lehengaia ardatz eta goruen bidez hari bihurtzen zuten iruleen kasuan.
|
Esate
baterako, Durangoko oihalgileen gremioarentzat emakumezko irule askok egiten zuten lan, haien etxetik, verlagssystem delakoaren markoan82 Bilbon emakumezko ehuleen presentzia ere egiaztatzen da, nagusi baten aginduetara aritzen zirenak, seguru aski hark emandako lehengai eta tresnei esker83 Bizkaiko 1511ko su kontaketan pobreak ziren eta alokairuan bizi ziren zenbait emakume ehule erregistratu zi... Ugaoko Mari Ibañez Burdariakoa," muger pobre" gisa erregistratu zen85, eta Gernikan Mari Lopez eta beste jostun bat zeuden, azken hori Martin Abad Mendatakoa apaizarekin bizi zena86 Ehungintzarekin harremana zuen beste ofizio bat" lumalariena" zen.
|
|
|
Eraikuntza alorrean emakume askok egiten zuten lan, batik bat, kualifikaziorik eskatzen ez zuten zereginak gauzatzeko eskulan merke gisa: ura, karea, harria, lurra, egurra edo beste materialak garraiatzeko, harginei edo zurginei laguntza emateko, etab.
|
Esate
baterako, Lekeitioko Santa Maria elizako kaperako teilak berritzeko, apaizek bi gizon eta neskatila edo" moça" bat kontratatu zituzten 1500ean122 Herriko kaleak harriztatzeko obra handia egin zenean 1518 eta 1521 artean, emakume anitz kontratatuak izan ziren une desberdinetan. Besteak beste, hamalau emakumeren aldeko ordainketa erregistratu zen udal kontuetan, bakoitzari 16 marabediko soldata eman zitzaiolarik, aldi berean lan egin zuten gizonek 34 eta harginek 50 eskuratu zituzten bitartean123 Beraz, agerikoa zen generoaren araberako soldata desberdintasuna esparru horretan ere.
|
|
|
Emakumezkoen hitanoak bizi duen egoera kaxkarra dela batetik, eta tresna horrek emakumeen ahalduntzean joka dezakeen papera dela bestetik, herri mailako ekimenak atergabe ari dira loratzen.
|
Esate
baterako, 2019an Oñatin" Ingo Xonau!" ekimena jarri dute martxan, herriko emakumeek hitanoari lotuta izan dituzten bizipenak jasotzeko hasiera batean, eta hurrengo urteetan hitanoa eta bereziki noka hauspotzeko bokazioarekin. Urte bereko hondarrean Gabirian antolatu duten" Nokaldia" da beste adibide bat:
|
|
|
Lerro guztiek beherako joera berbera erakusten dute, irregulartasun txiki batzuk gorabehera.
|
Esate
baterako, 45 urtetik gorako emakumeak hika aritzen dira bai gizonezkoekin eta bai emakumezkoekin,% 46,5etik% 69,2 arterainoko kopuruetan. Horrekin batera, gizonezko bat tartean ez dagoen kasuetan hitanoaren erabilerak nabarmen egiten du behera 18 urte bitarteko emakumezkoen artean eta 18 urtetik beherako emakumezkoei hika ia ez zaie egiten, ez gizonezkoek eta ez emakumezkoek.
|
|
|
Nokako formek behera egin izanaren atzean egon daitezkeen arrazoiei buruz galdetu eta subjektuek modu irekian erantzun dutenean gehiengoak erantzun du ohitura falta izan litekeela horren arrazoia.
|
Esate
baterako erantzun honetan:
|
|
|
Baina esan genezake hika egiteko ohiturak behera egiten duela adinak behera egiten duen heinean, salbuespen batzuk badauden arren.
|
Esate
baterako, lagunartean gizonezkoen artean hitanoa osasuntsu mantentzen da adin tarte guztietan, baina emakumezko bat tartean den elkarrizketa guztietan behera egiten du. Beraz, gure ikerketako emaitzek Alberdik (1993) eta Legorburuk (2018) esandakoarekin bat egiten dutela esan genezake.
|
|
|
Orokorrean, nabari da teorian ikusi ditugun autoreek sakontasun gehiagoko analisiak egin izan dituztela gure UZTARO 115, Bilbo, 2020ko urria abendua ikerketako subjektuek baino, baina parean jotzen duten arrazoiak ere hauteman ditugu.
|
Esate
baterako, teorian aipatu dugu transmisioan egon den etena hitanoaren baitako nokako formek izan duten ospe txarrarekin lotu izan dutela zenbait autorek (Echeverria, 2003; Beitia, 2017; Legorburu, 2018). Eta arrazoi horiek ere agertu dira gure ikerketako subjektuek emandako erantzunetan, nokako formak errespetu faltarekin, edukazio txarrarekin, zakartasunarekin edo itsustasunarekin lotu izan direla esan baitute.
|
|
|
Azken hogei urteetan exhumazio zein beste lan arkeologikoen inguruan burututako lan guztiak ulermen historikoa zabaltzeko aukerak dira.
|
Esate
baterako, hemen erabilitako" teknologia" zentzua Estatu Berriaren gerra/ errepresio dinamika bateratua ulertzeko erabilgarria izan daitekeela defendatu da. Subjektuen transformazioa burutzeko, Erregimenak hainbat dispositibo ideologiko zein material erabili zituen, horiek guztiak" kate tekno operatibo" konplexu baten fase eta atal ezberdinak zirelarik.
|
|
|
Bide batez, esperimentazioak aldian aldian eskatzen ditu askotariko zereginak, ikuspuntu pedagogikotik oso aberatsak direnak eta guztiz baliagarriak metodo zientifikoa martxan jartzeko.
|
Esate
baterako, arazoaren planteamendua, esperimentazioa gauzatzea, emaitzen egiaztapena eta ikasitakoarekiko loturak.
|
|
2021
|
|
|
Hain zuzen, hitz horiek bi termino, bi estadio edo bi egoera kontrajarri batzen dituzte, baina esan den moduan, desberdintasun hori gainditu beharrean, desberdintasunak sortzen duen gatazka agerian uzten dute.
|
Esate
baterako, eztabaida hitzaren esanahia ez datza baietzaren eta ezetzaren arteko erdibidean, baizik eta, hain zuzen ere, erdibideko puntu horren absentzian; baiezkoaren edo ezezkoaren norgehiagoka desagertzen bada, desagertu egiten da eztabaida bera ere.
|
|
|
Argiaren metafora, esan den moduan, filosofia bera bezain aspaldikoa da5
|
Esate
baterako, Platonek argiaren metafora sarritan erabili izan zuen, jarraian erakutsi nahi den bezala. Lehenik eta behin, esan beharra dago, Platonen garaian" ikustea" ezagutzearen metaforatzat hartzen zela6:
|
|
|
Oso garrantzitsutzat jotzen da hizkuntza ezaugarri bakoitzak bere historia duen ziurtatzea eta ondorioz ez den patroi geolinguistikorik ala ezaugarrien artean badiren patroi batzuk, ezaugarri batzuk batera eta beste batzuk bestera joateko.
|
Esate
baterako, aditz aldagai batzuek talde homogeneo bat osatzen duten eta jarraibide geografiko berdin edo antzekoak dituzten. Zenbait gramatika ezaugarriren artean partekatutako patroiak daudela egiaztatuko balitz hizkuntzalaritzak urrats bat gehiago emango luke hizkuntzaren bariazioaren ikerketan, gutxienez mende bat iraun duen uste mugiezina gaindituz.
|
|
|
Literaturan zein folklorean, oro har, hirua errepikatzen den elementua da.
|
Esate
baterako, tradizio greko latinoan Zeusek, Hadesek eta Poseidonek menderatzen zituzten lurra zerua, infernua eta itsasoa; Zeusek Apolori mitra, lira eta gurdi bana oparitu zizkion jaiotzean; Biblian Aita, Semea eta Espiritu Santuaz (Hirutasun Santua) hitz egiten zaigu, edo hiru Errege Magoez; Kristauen jainkoa hirukiaz irudikatzen da; Urkiolako santutegiari hiru itzuli egin behar zaizkio bikotea a... Hainbat eta hainbat dira hiru zenbakiaren magikotasunaren baitan interpretatu daitezkeen elementu kulturalak.
|
|
|
" Osagarri diren beste zientzia batzuri dagokienez ere, mugak ezarri behar nahi eta nahiez bibliografia honetan.
|
Esate
baterako, euskal arte erlijiosoaz, arkeologiaz, etnografiaz eta prehistoriaz egindako lanetan. Gauza osoa izatera heldu ez arren, arte gaiezko bibliografia ugaria biltzen da; baita arkeologia eta beste zientzia batzuren ikuspegiz egindako lanez ere, baina bibliografia hauek ez dira hain osoak".
|
|
|
Irakaskuntza guztia gaztelaniaz emateaz gainera, kasu askotan ikasleen artean euskaraz hitz egitea zigortua zegoen.
|
Esate
baterako, Legutioko Maria Jesus Lopez de Bergarak ez zuen zigorrik jaso, baina bere nebak bai: " Mutilen maistrua zan oso, oso espainola, ta euskaldunen kontrarioa[...] eukien ohitura lehengusu artien ta euskeraz, urten, urten euskera[...] ta plisti plasta, baina makilegaz buruen ondorrak atara arte[...] orduen ziren oso denbora gogorrak" 2 Herri bereko Imanol Garaigordobilek ere gogoratzen du egurra eman ziotela euskaraz hitz egiteagatik3.
|
|
|
|
Esate
baterako, Gontzal Fontanedak, ikaskide baten bidez, Euskadiren existentzia ezagutu eta gero, jasotako heziketa nazional katolikoa zalantzan jarri zuen: " Lehen ikasi dudana gezurra, eta aldaketa egin nuen hor, eta kurtso honetan, ia urrian euskaraz ikasten hasi nintzen" 10 Gorka Knorren kasuan, Bartzelonan hartu zuen erabakia, Lourdes Iriondo eta Xabier Leteren kontzertu batean:
|
|
2022
|
|
|
61) —, baina legedi antiterroristari esker, bide berri bat aurkitu zuen iritzi publikoa bideratzen saiatzeko.
|
Esate
baterako, erregimenak erabili zuen" terrorismoaren aurreikuspenerako" abuztuaren 26ko 10/ 1975 Lege Dekretua komunikabideetan ager zitekeen" legedi antiterroristaren edukiari buruzko edozein iritzi kritiko" zigortzeko (Casanellas, 2014: 204).
|
|
|
Aurrekoaren ildoan, euskararen izaera filosofikoaren erakusgarri, Larramendik etimologiak ematen ditu, eta Belak, kasu batzuetan, bere aldaerak gehitzen dizkie etimologia horiei, Zuberoako euskaratik abiatuz.
|
Esate
baterako eta besteak beste, 19 Lehendabizi" un agneau" idatzi zuen eta gero zuzendu.
|
|
|
Ikusiko dugunez, sarritan Hezkuntzaren Historian ere bai.
|
Esate
baterako, UPV/EHUko Pedagogia eta Gizarte Hezkuntzako graduetan irakasgaiaren gaitegia osatzen duten zazpi gaiek erronka izugarria planteatzen diote irakasleari, ikasleen ikaskuntza autogidatua eta esanguratsua bilatzen baldin badu. Bata edo bestea aukeratu behar da, biei heltzea ezinezkoa baita.
|