|
2007
|
|
|
|
Esate
baterako, guraso batzuk topatzen baditugu haur batekin, adin talde ezberdinekoen kategorian kokatuko ditugu. Baina ez da gauza bera ama eta aitaren arteko elkarrizketa(" haurrak ez dira mintzakide" kategoria), edota ama eta haurraren arteko elkarrizketa(" haurrak mintzakide" kategoriakoa).
|
|
2008
|
|
|
Dirulaguntzez sostengaturiko unibertsoa da.
|
Esate
baterako, Goiena.netek 2003an beren diru iturrien %52, 83 dirulaguntzetatik zetorren, komunikabideetan euskararen erabilera sustatzeko kontzeptuan. Diru hori Gipuzkoako Foru Aldunditik eta Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailetik etorri zitzaion (Larrañaga, 2005:
|
|
|
Beste arlo batzuetan, aldiz, anorexiko xamar ageri da programazioa.
|
Esate
baterako, helduentzako entretenimenduzko programazio irekian, edo berehalako informazioaren emanaldietan.
|
|
|
Eskariaren arazoak islatzen dituzten beste zenbait datu ere badaude ikerketa hauetan.
|
Esate
baterako, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak egin duen ikerketan ikus daiteke euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean ere islatzen dela euskararen hizkuntza erkidegoaren ahulezia (ikus 6 Grafikoa). Adibidez, Berria irakurtzen dutenen artean %46ak erantzun du errazago irakurtzen duela gaztelaniaz (HPS, 14).
|
|
|
3 Gainera, euskararen hizkuntza erkidegoaren ahulezia beste makina bat arlotan ere antzeman daiteke.
|
Esate
baterako, Ikerfel en azterketan zehar zenbait euskal hedabideren hizkera baloratzen denean (Ikerfel 63, 65, 238, 240 or.), itxuraz aztergai den afera ez da balorazioaren funtsa. Izan ere, erantzun horiek batik bat hizkuntzaren egoera gutxiagotua islatzen dute zeharka.
|
|
2009
|
|
|
240 hizkuntza egotea erabateko aldaketa da, eta hasi dira politika espezifikoak aplikatzen.
|
Esate
baterako, Bartzelonako metroan, ibili berri zaretenok denetik entzungo zenuten, adibidez iragarki guztiak zazpi edo zortzi hizkuntzatan, besteak beste arabiera, kurdua, etab. Zerbitzu publikoak hainbat hizkuntzatan ematen dira, eta udalerri katalan batzuek, adibidez, amazighta hizkuntza ofizial izendatu dute beren lurraldeetan.
|
|
|
gorago aipaturiko lanak hor ditugu eta, horrezaz gainera, badira hainbat lan euskararen kasuan.
|
Esate
baterako, Euskaltzaindiaren Euskararen liburu zuria11, Jimeno Juriorenak edota X. Erizerena12 Lan horiek guztiak oso baliagarriak dira hizkuntza baten historia soziala egiteko eredu metodologiko baten bila gabiltzalarik, baina berez ez dira aski. Haien eremua mugatua da eta lan arteko metodologia ez da bateratua edo sistematizatua eta historiaren zati bakar bati buruz ematen dute informazioa.
|
|
|
|
Esate
baterako, Arrasateko bikote honetan badirudi gizona izan zela" zaindari" rol hau hartu zuena. Horrela aipatzen du bere bikoteak elkarrizketan:
|
|
2010
|
|
|
Badakite, ordea, erregistroak praktikan bereizten, eta egin egiten dute.
|
Esate
baterako, beren jolasetan. Behin baino gehiagotan ikusi dugu haien joko sinbolikoetan, konparaziora, batuari heltzen diotela.
|
|
|
Alde handia dago bi kopuruen artean, baina ikerlari askok uste dute askoz gehiago direla ingelesa ikasi dutenak, hizkuntza horren jatorrizko hiztunak baino.
|
Esate
baterako, Crystal ek (2003) 1/ 3 ratioa (jatorrizko hiztuna ez jatorrizkoa) proposatzen du.
|
|
|
Ingelesaren erabilera zabaltzen ari da mundu osoan.
|
Esate
baterako, Yu k (2008) aipatzen du orain ingelesez irakatsi behar direla Txinako unibertsitateko ikastaroen %5etik %10era bitarte. Europan, Goi Mailako Hezkuntzaren Europako Esparruan, helburu garrantzitsua da ikasleen eta irakasleen mugikortasuna bultzatzea, eta horretarako nahitaezkoa da ingelesa menderatzea.
|
|
|
Zenbait irakaslek erraztasunak ematen dituzte eta ikasleek aukera dute euskaraz edo gaztelaniaz lanak idazteko edo azterketak egiteko.
|
Esate
baterako" Language planning: social and educational perspectives" Gizarte Hezkuntzako ikasgaian, eleaniztasunean eta modalitate anitzean oinarritzen den fokapena erabiltzen da.
|
|
|
UNESCOk ez ditu betidanik hizkuntza guztiak ukiezinezko ondare bezala onartu.
|
Esate
baterako, erakundeak zein hizkuntzatan mintzatu behar zuen erabakitzerakoan, ez du beti irizpide bera erabili. Horren lekuko interesgarria da UNESCOren Korreoa aldizkariaren bilakaera ikustea.
|
|
|
5) Euskal kasu ikerketan garrantzitsuak dira zenbait faktoreren eragina.
|
Esate
baterako," adina" aldagaiak hiru hizkuntzak nola ikasten diren adierazterakoan bere lekua du," hizkuntzen artekotasun linguistikoa" (‘cross linguistic effects’) kontuan hartzen bada. Eragin horiek positiboak dira, adibidez, elebiduntasunak errazten duelako 3H ikastea, edozein dela ere hizkuntzen arteko distantziak, edo kognizioan, edo soziokulturalki, eta abar.
|
|
|
Nik gai hori eztabaidagarri jarriko nuke, gehiago aztertzea beharrezkoa ikusten baitut.
|
Esate
baterako ‘majority language’ eta ‘dominant language’ kontzeptu biak ez dira gauza bera, liburuan esaten den bezala; ez dute berdin funtzionatzen, eta bi terminoak, edo teknizismoak, ondo bereizi lirateke. Beste adibidea ‘multilingualism’, ‘plurilingualism’, terminoekin gertatzen da; bi terminook birdefinitzea merezi du etengabe erabiltzen diren teknizismoak direlako.
|
|
2011
|
|
|
Honi buruzko daturik ez dut lortu.
|
Esate
baterako, Arrasateko gazte horiek nolako familiatakoak diren, familia mistoak ala euskaldunetakoak, alegia. Ezta beren gertuko ingurunean zer nolako harremana duten erdaldunekin edo etxean bertan zein hizkuntza erabiltzen duten ere.
|
|
|
|
Esate
baterako, goiko datuetan (2006ko datuak dira) ikus dezakegu Arrasateko datuak (biztanleria osoari dagozkionak) zeintzuk diren jatorrizko hizkuntza euskara dutenei dagokionez eta etxean euskara erabiltzen dutenei buruz. Izan ere, euskara etxeko harreman naturalen bidez berenganatu duten nerabeen hizkuntzarekiko jokaera ezberdina izango da, euskara sare formalen bidez (eskola) jaso dutenen jokaerarekin alderatuta.
|
|
|
Bi hitzetan esateko, zelanbaiteko axolagabekeria hedatu da orain arte ardatz izan diren zenbait ideiaren aurrean.
|
Esate
baterako, hizkuntza gutxituek aurrera egiteko beharrezkoak dituzten kontzientzia linguistikoa edo arriskuan dagoen hiztun talde bateko kide izatearen sentimenduaren ahultzea gertatu dira.
|
|
|
Ordenagailutik egindako deskargak, telebistako bideo musikalak, musikarekin lotutako web orriak, irratiak, hainbeste hedatu diren kontzertuak, edozein festa edo, taberna zein kalean gauean dagoen giroa, besteak beste, musikarekin zuzenean erlazionatuta dauden gazteen aisialdi esparruak dira.
|
Esate
baterako, Estatu Batuetan hego ekialdeko hamar hiritan egindako ikerketa baten arabera, 14 urte tarteko gazteek astean 40 orduz entzuten dute musika18 Adin horretako Arrasateko gazteei egindako inkestaren arabera, ia erdiak (%47k) 2 ordu baina gehiago ematen ditu egunero musika entzuten. Sexuei dagokionez, berriz, alde askorik ez dagoen arren, neskak dira musika gehiago entzuten dutenak, mutilen %34k egunean 2 ordu baino gehiago entzuten dituen bitartean nesken% 50 baita kopuru horren inguruan dabilena.
|
|
|
Aipatutako gainontzeko orri apurrak guztia ingelesez edo gaztelaniaz dira eta euskarazko musikak ez du inolako presentziarik beraietan.
|
Esate
baterako," 40 principales" edo" Ituns" bezalako orrietara jotzen dute gazteek eta horietan kanta zerrendak ematen dira baina Euskal Herria baino esparru askoz zabalagokoak, zeinetan euskal musika agertu ere ez den egiten. Ondorioz, azpimarra dezakegu gazteok ez dutela euskal musikaren gaineko web orrialderik ezagutzen eta internet bidez jasotzen duten informazioak ia ez diela horren berririk ematen.
|
|
|
Beste herri batzuetako sortzaileak artista etniko gisa sailkatzen dituzte.
|
Esate
baterako, artista afrikarrak37.
|
|
|
B. U. Esango nuke azalpen horiek guztiek helburu dutela euskal komunitatea sendotzea.
|
Esate
baterako, nola azal dakioke euskararen ikuskera hori, adibidez, etxetik euskaldun ez den bati?
|
|
|
|
Esate
baterako, elkartearen euskalduntze plangintza aurreratzen hasi denean, esperientzia hori ezagutzera bertara joango diren mugimendu sozialeko eta instituzioetako pertsonalitate batzuen bisita antola dezakegu eta, gero, bisita honi herrian oihartzun publikoa eman: komunikabideak, herriko beste elkarteak bisitara gonbidatu, pertsonalitate horiek eta beste elkarteen arteko kontaktua antolatu, afaria,... Guzti honen bitartez, lanean ari den elkartea errefortzatu eta beste elkarteak motibatuko ditugu.
|
|
|
Batzuk kirola izango dute gustoko, beste batzuek politika, besteek auzolana eta besteek dirua egitea" erakusten hasi da.
|
Esate
baterako, hainbat elkartetan jendea bazkidetzeko edo biltzeko dauden zailtasunak, edota parte hartze eskasa dela-eta elkarteetan entzuten diren kexuak. Bestalde, herriko euskaldunen portzentaia txikia da elkarteko bazkide; kasurik onenean ere (Arrasate) ez da lortu herriko euskaldunen% 7a baino gehiago izatea.
|
|
2012
|
|
|
|
Esate
baterako, udaletan nola osatzen dugu
|
|
|
|
Esate
baterako, Araban alde benetan esanguratsuak jaso dira: haurrak nagusirik gabe ari diren elkarrizketetan hiztunen %2, 1 euskaraz ari dira; nagusiak haurrik gabe ari direnean %2, 4 ari dira euskaraz, eta, haurrak eta nagusiak elkarrekin ari badira, %7, 6 ari dira euskaraz.
|
|
|
EAEko gazteek euskararekiko aktitudeen inguruan galdetuta eman dituzten erantzunetatik ere kontuan hartzeko hainbat datu atera daitezke.
|
Esate
baterako, %83 oso edo nahikoa aurka dago baieztapen honekin: " euskara galtzea niri ez zait arazoa iruditzen".
|
|
2013
|
|
|
Denbora tarte luzeagoa hartuz —gutxi gora behera azken berrogei urtekoa— irudi antolatua eskaini nahi izan du, kanpoko eragin akademikoek aztertuz eta euskararen normalizazio prozesuan erabakigarriak direnak azpimarratuz.
|
Esate
baterako, esan daiteke euskal soziolinguistikaren ikerketan euskara gaitasunarekin lotuta daudenak edo esparru desberdinetako erabileraren ezaugarriak aztertzen dituzten lanak gailentzen direla, eta horietan eragiten duten aldagai desberdinen azterketak. Hizkuntza jarrerak, hizkuntza politikak eta hizkuntza plangintzak ere leku berezia hartu dute euskal soziolinguistika ikerketa esparruan.
|
|
|
Helburu hori dute arlo horretan osatutako teoriek eta berari lotutako lan ildo edota proposamenek.
|
Esate
baterako, plangintza bat diseinatzeko eman beharreko pausoak, burutu beharreko lanak eta bete beharreko helburuak soziolinguistika aplikatuaren kezkak dira. (Zarraga et al., 2010:
|
|
|
Aldiz beste bi dimentsioak, hizkuntzari buruzko irudikapen sinesmenena (3) eta hizkuntza ezagutzena (4) kontuan izan ditugu egindako analisietan.
|
Esate
baterako, ikasleen hizkuntzekiko gogo lehentasuna berariaz neurtu izan dugu (ikasleek euskara, gaztelania eta ingelesa zein neurritan duten gustuko galdetuta, adibidez), edo ikasleen hizkuntza irudikapenak (egoera jakinei zein hizkuntza doakien hobeto galdetuz). Gaitasunari eta hizkuntza jabekuntzari dagokienez ere, aldagai aske modura txertatu izan ditugu ikasleen gaitasunak hizkuntza erabilerei buruzko analisietan, Pablo Suberbiola, Iñaki Mart� nez de Luna etaMikel Zalbide – EAEko ikasleen eskola giroko hizkuntza erabilera aztertzen:
|
|
|
2011koa bezain azterketa zabalak eta orokorrak bide berriak zabaltzen ditu eskola giroko ikasleen hizkuntza erabilera ikertzeko.
|
Esate
baterako, aipatutako lanean eginiko analisietatik abiatuta, azterketa arakatzaileak egin izan ditugu ikasleak irakastereduka bereizita, eta berariazko arreta jarriz euskararen eskola bidezko jabekuntzarako aukera hoberenak dituzten ereduko ikasleengan. Norabide horretan landu genituen bi ikasmailetarako azterketa arakatzaileak txostenak (Soziolinguistika Klusterra 2012b eta 2012c).
|
|
|
Hala ere, euskara oso urrun dago egoera normalizatu batetik, eta oraindik ahula da oso, maila askotan.
|
Esate
baterako, populazioaren %50, 6k ez du euskaraz hitz egiten EAEn, eta %32 elebidun pasiboak dira, hau da, euskara ulertzen duten arren, ez dute hitz egiteko gaitasunik (Eusko Jaurlaritza 2012). Euskararen ahulezia erakusten duen beste datu bat da euskararen kaleko erabilera ez igotzea ezagutzaren mailaren proportzioan (Soziolinguistika Klusterra 2012).
|
|
|
Nazioarteko lan ibilbideak irakatsi dit adierazkortasuna eta xarma ez direla hizkuntzaren ezaugarriak, hiztunarenak baizik.
|
Esate
baterako, ama hizkuntza ingelesa dutenek ez dute arazorik haserrea eta iraina ingelesez adierazteko. Neuk, ordea, bai; eta native english ez diren lagun gehienek ere bai.
|
|
2014
|
|
|
Izandako esperientziak tokiarekin izaniko ekintza esperientzia fisikoen, hau da, bizitzako ekintza esperientzia pertsonaletan oinarritu gara, Tim Ingoldek (2000) esaten duen bezala, norberak bere modura ulertzen baititu tokiak, bertan egiten duen ekintzen arabera.
|
Esate
baterako, desberdina izango da ardiak dituen zelai bat ikustean artzaiak berak duen ikuspuntua edo autobidetik pasaeran bere autoaren barnean hirian bizi den pertsona batek duen ikuspuntua. Lurraldearekiko dugun esperientziak sortuko digu bera ikusteko modua.
|
|
|
Ildo bereko etorkizuneko ikerketek etekin handiagoa atera dezakete ebaluazio psikofisiologikoko tresnak erabilita.
|
Esate
baterako, jarduera elektrodermikoen, kardiobaskularren edo garunekoen erregistroek autotxostenetatik aparte leudekeen eta osagarriak liratekeen ebaluazioak egiteko aukera emango lukete. Izan ere, kontrol kontzientearen mende ez dauden portaeraren alderdiak erregistratzeko aukera emango lukete. sumisio linguistikoa lantzeko, izan ere, hiztun hauen artean jarrera eta ezaugarri psikologiko antzekoak ikusten dira, hizkuntza dominantearekiko distantzia linguistikoa edozein dela ere.
|
|
|
Ildo bereko etorkizuneko ikerketek etekin handiagoa atera dezakete ebaluazio psikofisiologikoko tresnak erabilita.
|
Esate
baterako, jarduera elektrodermikoen, kardiobaskularren edo garunekoen erregistroek autotxostenetatik aparte leudekeen eta osagarriak liratekeen ebaluazioak egiteko aukera emango lukete. Izan ere, kontrol kontzientearen mende ez dauden portaeraren alderdiak erregistratzeko aukera emango lukete.
|
|
2015
|
|
|
Ikerlan zabal hauetaz gain, ikuspegi mugatuagoa izan duten azterlan edo saiakerak ere egin izan dira.
|
Esate
baterako SIADECOk 1994an zuzendutako Familia bidezko hizkuntza transmisioaren azterketa izeneko ikerketa, urte bat beranduago Iñaki Arrutik prestatu zuen Euskararen familia bidezko jarraipena txostena, (1995) edota aldizkari honetan argitaratutako J.F. Zinkunegirena zen artikulua (1995). Ondoren, lan gehiago burutu izan dira:
|
|
|
13 erantzun dira.
|
Esate
baterako: " Nahikoa erabiltzen dute"," Ondo ari dira.
|
|
|
Aipatu dituzten beste hiru gai dira" Normaltasuna/ Naturaltasuna" (15)," Eskubideak" (14) eta" Eredu/ Aitzindari" (14) ideiak.
|
Esate
baterako: " Euskara normaltasunez erabiltzea"," Normalizatuta izatea euskara"," Euskaraz normaltasun osoz aritzea.
|
|
|
Bost kasu ditugu erabiltzen den hizkuntza estandarraren zailtasunari buruzko aipamenekin.
|
Esate
baterako: " Adinez nagusi garen euskaldunok ulertzeko moduko euskara egitea"," Euskara errazagoa erabiltzeko eta pazientziaz jokatzeko"," Hain batuz ez dezatela egin langileek, pixka bat hizkuntza herrikoiagoa erabiltzea" eta" Goraxeago aipatu dudan moduan, hizkuntza ereduak badu zer aldatua GFAn.
|
|
|
17 erantzun bildu ditugu bi eletan aritzearen alde, hau da, harremanak euskaraz eta gaztelaniaz izatea eskatzen diote Aldundiari.
|
Esate
baterako: " Euskaraz eta gaztelaniaz, bietan, ongi aritzea"," Bi hizkuntzak plano
|
|
|
13 erantzunek norberarengan kokatzen dute fokua, kasu batzuetan (4) ikasten ari direlako eta gainontzekoetan (9) haien buruari euskaraz aritzeko eskubidea aitortzen diotelako eta hala egitea erabakita dutelako.
|
Esate
baterako: " Euskaraz egiten dut eta kito.
|
|
|
• Oro har, salbuespenak dira gaztelaniaz jasotako dokumentuak:
|
Esate
baterako, baldintza teknikoen pleguren bat, zerbitzu eskaintza batzuk eta lantzen diren protokolo batzuen zirriborroak aipatu dira. Ez da orokorra.
|
|
|
Dena den, sentiberatze berezia eta bultzada nabaritu da, intentsitatea handiagoa eta orokorragoa izan dela uste dute.
|
Esate
baterako: lehen ez bezala, bilera batzuk euskaraz egiten dira, ulermena bermatuta, nahiz eta baten batek hitz egiteko gaitasun nahikoa ez izan; langile batzuk lekuz aldatu dituzte; langile berriek euskararen presentzia areagotu dute; Jauregiko sarrerako zinpekoek euskaraz egiten dute.
|
|
|
Arlo batzuetan, hizkuntza teknikoa finkatu gabe dago oraindik eta beste batzuetan, jendeak gaztelaniaz egin ditu ikasketak.
|
Esate
baterako: Mugikortasuna eta Bide Azpiegiturak departamentuan.
|
|
|
Egitasmo honek horiek guztiak kontuan hartu eta egokitu ditu.
|
Esate
baterako, Zalbidek aipatzen digun moduan (Zalbide, 2003) gure ikasleak trebeagoak dira gaitasun pasiboetan aktiboetan baino; aurrera egin da euskarazko aldaera edo erregistro jaso formal espositiboetan eta atzera mintzajardunaren esparru informal barrenkoi intimoei dagokienean; aurrera euskara batuaren ezaguera formalean, eta atzera ohiko hots ebakeran.
|
|
|
— Ebaluazioa ikasteko prozesua da, hau da, ikaslea ahozkoan baloratu eta motibatu egin behar da.
|
Esate
baterako, lotsatia dena hasieran gehiegi ez behartu, eta, konfiantza hartu ahala, aurrera egin dezan animatu, ikasleak lasaitu eta abar. Erlatiboa da, hau da, zenbait ataletan gehienok ados egon gaitezke eta antzera ebaluatu, baina, kontuan
|
|
|
Gure irizpide didaktiko orokorrak jarraituta, ikasleak hedabideen eta eragileen arteko harreman sareetan txertatzea lortuko litzateke, Berasategik aipatutako hezkuntzaren ikuspegi komunitarioa sustatuz.
|
Esate
baterako, demagun SD batean ikasleek gauzatu beharreko proiektu komunikatiboa euskaraz abesten duten herriko musikari gazteei irrati elkarrizketa bat egitea dela. Kontuan hartuta ingurune erdaldun batean kokatuta gaudela, ez litzateke batere harritzekoa euskaraz abesten duten musikari gazteek, ikasleek bezalaxe, gehiago ala gutxiago gaztelaniarako joera izatea ohiko elkarrekintzetan.
|
|
|
Oinarritutako teknika hizkuntzaren antropologian eta etnografian finkatu da, nerabezaroan gertatzen diren praktiken aldaketetatik abiatuta.
|
Esate
baterako, testuinguru horretan" praktika komunitatea" kontzeptua lantzetik emaitza interesgarriagoak lortzen dituela adierazten du egileak" hizkuntza komunitatea" erabiltzetik bainoago. Nerabeek praktika komunitate anitzetan biltzen dira sozializazio fase horretan.
|
|
|
4
|
Esate
baterako, mundu mailan bakarra den Kale Erabileraren Neurketa, Mapa Soziolinguistikoa, Inkesta Soziolinguistikoa eta Arrue Ikerketa
|
|
2016
|
|
|
Horrela jasotzen du, baita ere, Elhuyarren ‘Nola txertatu genero ikuspegia hizkuntza politikan? ’ ikerketak (3), hainbat adituk eta hainbat erakundek egindako ikerketei erreferentzia eginez.
|
Esate
baterako, emakumeak dira euskara ikasteko edo hobetzeko ahalegin nabarmenaLorea Agirre Dorronsoro eta Idurre Esquisabel Larrañaga – Euskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat goa egiten dutenak.
|
|
|
" etorkizunean, hizkuntzaren iraganeko erreprodukzio eredu berdinek sostengatuko dute hizkuntza aniztasuna?" Aipatutako" erreprodukzio eredu" horiek hizkuntza eskoletan erakustea eta helduek ere ikasi eta irakastea behar dute. Hala eta guztiz ere, ikasle guztiek ez dute lortzen hizkuntza menderatzea, eta asko konforme daude soilik esaldi batzuk ikastearekin, ondoren momentu egokietan nortasuna sortzeko alderdi zehatzak nabarmentzeko;
|
Esate
baterako, Guernesey-n, batzuek nahikoa dute gerneseyeraz errezitatzearekin.
|
|
|
Hizkuntza behar dugu herri edo talde bezala bizirauteko, baina historian zehar euskaldunek beste elementu definitzaile batzuk hartu izan dituzte ikur moduan.
|
Esate
baterako, nazionalismoaren sorreran, XIX. mendean, hizkuntzak baino garrantzi gehiago zuten bestelako elementu batzuk euskal hiritarrak edo euskal pertsona ezaugarritzeko: esate baterako, odola (arraza nozioa ere, erruz erabiltzen zen orduan) edota fedea, erlijioa (sinesmena) (Tejerina 1992).
|
|
|
2 Beste alor batzuetan hala egiten da.
|
Esate
baterako, generoari buruzko galdera inkesta guzti guztietan sartu da Emakundek eskatuta.
|
|
|
ez norbanako honek edo horrek) eguneroko jardun arruntean(" habitual use" delakoan) ordura arteko A hizkuntza alde batera utzi eta handik aurrera (erabat edo nagusiki; etengabe, ez aldian behin) B hizkuntzan egitera pasatzen denean gertatzen da (luzezabaleko) mintzaldaketa. bestelako segmentazioren bat egitea.
|
Esate
baterako, han hemengo lursailak (gehienetan udalerriak) euskaldun dentsitatearen arabera bereiztea. Posible da, horrela, Inkesta soziolinguistikoaren argitan bertako biztanleen %80 edo gehiago euskaldun direneko udalerriak elkartu eta beraien zenbait ezaugarri estruktural berariaz aztertzea.
|
|
|
Hizkuntza erabileraren azken hogei urteotako bilakaeraz argitalpen horretan dagoen informazio baliosa era askotara landu liteke.
|
Esate
baterako, a) EAEko, Nafarroako eta Iparraldeko 2011ko E4, E3eta ET hiztunak123 1991ko hiztunekin konparatuz; b) 2011ko ET hiztunak adin egituraren arabera analizatuz: zaharrek eta gazteek 2011n ageri duten ET jarduna konparatuz, alegia; c) 1991n adin talde bakoitzak zer erabilera ageri duen ikusiz eta 2011n adin talde bereko (edo bestelako) jarduera espektroarekin konparatuz; d) ama hizkuntzaren analisiaz, e) etxeko transmisioaz biztanleek zer aitortu duten ikusiz, f) galdu irabazien tauletatik abiatuz, eta g) ET hiztunen 1991ko eta 2011ko datuak jardunguneka konparatuz.
|
|
|
24
|
Esate
baterako Euskal herri osoa, Hegoaldea edo Iparraldea, Bizkaia, Lea Artibai, Ondarroa,..
|
|
|
25
|
Esate
baterako etxea, lantegia, kaleko lagunartea, eskola, kirola, internet bidezko gizarte sareak,..
|
|
|
" datuak ulergarriagoak egiteko, kategoria edo label batzuen azpian aurkezten dira.
|
Esate
baterako, euskararen ezagutza mailak bereizteko, hainbat hiztun talde finkatzen dira. EAEko kasuan, joera izan da hiztunak hiru multzo ezberdinetan sailkatzekoa:
|
|
|
E2 ere kontuan hartzekotan, ordea, are kontuzago izan behar dira E4, E3 eta E2 horien pisu erlatiboak.
|
Esate
baterako, honelatsu joka liteke i jardungune bakoitzean: ETi= 0, 75xE4i+ 0, 5xE3i+ 0, 25xE2i (ekuazio horretako 0,75, 0,5 eta 0,25 indizeak egokitu eta hobetu egin litezke konprobazio enpirikoen argitan).
|
|
2017
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik ere begiratua izan da hiztun berri definizioa.
|
Esate
baterako, Jaffe k (2015) hiztun berri izatea faktore sozialak eragiten duen jarrera batekin lotzen du, hots, hizkuntza komunitate batean hiztunak duen gaitasunarekin, ‘jatorrizko hiztunen’ iritziekin... Honekin loturik, bere iritziz," hiztun berri" eta" hiztun zahar" terminoek karga ideologiko handia daramate eskutik, hizkuntza gutxituetako hiztun izatea zer den eztabaidara ekarriz.
|
|
2018
|
|
|
Bere ibilbidean zehar hizkuntza politikak protagonismo handia eman dio hezkuntza sistemari baina hor emakumeak bitarteko papera baino ez duten izan.
|
Esate
baterako, andereñoen mugimendua kontsideratu
|
|
|
Eta, jada badakigu populazio hori aldaketak ekartzen ari dela euskaldunen populazio orokorrari.
|
Esate
baterako, interesgarria izango litzateke akaso iradokizun
|
|
|
Aspaldi dakigu Barakaldo eta Bermeo ez direla soziolinguistikoki ingurune berdinak (euskaldunen dentsitate oso desberdinak dituztelako), baina kontuan izan behar da baita ere, euskaldun dentsitate antzekoa duten udalerrietan ere aniztasun oso handia dagoela.
|
Esate
baterako, ez da soziolinguistikoki gauza bera Bermeo eta Gernika. Beraz, tokian tokiko diagnosiak eta plangintza egokituak egitea ezinbestekoa dirudi.
|
|
|
3 Arlo kurrikularrean eta ez kurrikularrean euskal kulturgintzari loturiko ekimenak eskaintzea.
|
Esate
baterako, Euskal Kulturgintzaren Transmisioa graduondokoak aurten 6 edizioa du, eta asmoa da graduko ikasleak bertara inkorporatzen joatea.
|
|
|
Eta horrek lasaitasun pixka bat eman luke erabileraren inguruan pentsatzen hasteko.
|
Esate
baterako, aipa daitezke aztertu eta ulertu beharreko honako bi gertakari. Lehena, migrazioko fenomenoarekin lotuta, aztertzekoa da Gasteizen izan den bilakaera:
|
|
|
• HUHEZI fakultateak badu ibilbide bat lan munduan euskararen erabilera sustatzeko ekimenetan.
|
Esate
baterako fakultate horretan sortu zen EMUN aholkularitza, kezka soziolinguistiko bati erantzunez. Eta esan daiteke emaitza oso ona dela, lan munduko errealitatean zuzenean eragiteko gaitasuna duelako eta 20 urte igaro ondoren lanean jarraitzen duelako.
|
|
|
8 taulako datuak kalkulatzeko, esperientzien gune bakoitzean Erabilera 1 unean neurturiko batez besteko euskarazko erabilera oinarri gisa hartu eta, hortik %100eko balizko euskarazko erabilera batera artean geratzen dena tarte hori hartu da" hobe zitekeena" bezala.
|
Esate
baterako, hasieran %60ko euskarazko erabilera neurtu den gune batean, hortik %100 arte geratzen diren 40 puntuak lirateke" hobe daitekeena".
|
|
|
Eta, ideia hori zalantzan jartzeaz bat, bestelako galdera sorta bat zabaltzen dute.
|
Esate
baterako: nolako baldintzak behar dira harreman jakin batean/ batzuetan hizkuntza ohitura (k) gaztelaniatik euskarara aldatzea posible izan dadin?
|
|
|
Horretarako, Osakidetzak lagundu egiten du osasun arloko hiztegi terminologikoak osatzen, eta Euskara Zerbitzu Korporatiboak zenbait proiektutan dihardu Asistentzia Sanitarioaren Zuzendaritzarekin eta Informatika Zuzendariordetzarekin batera.
|
Esate
baterako, euskarara egokitu dira OsabideGlobal eta e Osabide estazio klinikoak, Osanaia (erizaintza), laborategiemaitzen txostenak, Osabar (euskarazko tresna barra) eta Gestlab (laborategiak kudeatzeko aplikazioa).
|
|
|
Azken hamarkadetan irakasle berriak euskaldunak izateak leundu du aspaldiko egoera.
|
Esate
baterako, 2001 urtean batez beste %10 edo gutxiago ginen osasun zientzietako ikasgaietan. Gaur egun, egoera hobetu bada ere, fakultateetan ez gara oraindik heldu gizartean dagoen euskaldunen portzentaia mailara.
|
|
2021
|
|
|
|
Esate
baterako, kontuan izanda parte hartu duten informatzaileek, kasu gehienetan, euskal hiztunekin harreman zuzenak dituztela, zalantza dugu.
|
|
|
Nahiz eta ez dugun datu nahikorik esateko joera hori orokorra denik, ikerketa honetako informatzaile gehienek jatorrizko hizkuntza nagusiaren aldeko hautua egiten dute.
|
Esate
baterako, wolofera lehenetsi du Senegalen jatorria duen informatzaileak serer hizkuntza gutxituaren parean, urdua punjaberaren parean Pakistan jatorrikoak eta arabiera amazigeraren parean Marokoko jatorria duen informatzaileak.
|
|
|
Azpimarratu behar da jatorri guztietako informatzaileen artean hauteman dela egokitzapena oso zaila izan dela, eta oinarrizko bizi baldintzak asetzeko zailtasun handiak topatu dituztela.
|
Esate
baterako, gizarteratzeko ezinbesteko baldintzak asetzeko zailtasunak izatea oso gogorra izaten ari zaie.
|
|
|
Gazteek bestelako hizkuntza eragileak ere behar dituzte, adibidez, aisialdian edo adinkideen artean, hau da, gertuko eta garrantzitsu zaizkien eremuetan.
|
Esate
baterako, kirola oso garrantzitsua da gazteentzat, baina urri dira euskarari buruzko mezuak eta ideiak kirol esparruan. Hain gertuko zaien eremuak apenas du eraginik hizkuntza ideologian.
|
|
|
Argi dago familiak eta eskolak oinarri sendoa ezartzen dutela euskararen ikasketarako eta erabilerarako, behar beharrezkoa den oinarria, baina batzuetan eten handia dago bestelako eremuetara igarotzean.
|
Esate
baterako, aurkitu ditugu familia euskaldunetako gazteak etxetik kanpo gaztelaniaz baino mintzo ez direnak, eta, alderantziz, familia ez euskaldunetan hazi, eta euskaraz aritzeko hautua egin dutenak. Badira etorkin gazteak ere, euskara batez ere lagunartean ikasi dutenak eta euskaraz dihardutenak beren harreman informaletan.
|
|
|
Honela, aipatutako etnografiari eta espedizioan zehar egindako dinamika bati esker, arnasguneetako, eremu mistoko edo eremu erdaldunetako gazteek euskarari buruzko hainbat baieztapenen inguruan duten iritzia ezagutzen ditugu.
|
Esate
baterako, euskara hizkuntza modernoa dela uste zuten arnasguneetako gazte batzuek, XXI. mendera egokituta dagoelako, baina, hauetako beste batzuen ustez, hizkuntza zaharra da. Eremu mistokoen esanetan, alde batetik euskara ez da modernoa muletilak gaztelaniaz erabiltzen direlako baina, beste alde batetik, modernizatuta dago teknologia euskaraz erabil dezakegulako.
|
|
|
Komunikazio eginkizunak bideratzeko aldiko jarraibide zenbait aukera ditzakezu eta betetzen direla ziurtatu.
|
Esate
baterako:
|
|
2022
|
|
|
Horretarako, ESEP (Euskara Sustatzeko Ekintza Plana) delakoak herrira begirako jarduerak indartzeko eta esparruz esparruko jarraipena egiteko aukera eskaintzen du.
|
Esate
baterako, biztanle berriei nolako harrera egiten die Udalak eta zer aldatu edo hobetu luke. Aniztasun Sailarekin elkarlanean, harrera planean hizkuntzaren alderdia lantzen ari da Euskara Zerbitzua, besteak beste UEMAren materiala oinarri hartuta:
|
|
|
|
Esate
baterako, ELE azterlana egiteko aplikazioko galdetegian eragin oso positiboa izango luke lehenbiziko puntuan:
|
|
|
Momentu konkretu batzuetan eta pertsona konkretu batzuekin, batzuetan euskaraz eta beste batzuetan gaztelaniaz egiten dutela.
|
Esate
baterako, klasetik kanpo, pertsona berarekin batzuetan euskaraz eta beste batzuetan gaztelaniaz.
|
|
|
Era berean, zenbait parte hartzailek adierazi dute momentu konkretu eta pertsona konkretuekin, batzuetan euskaraz eta beste batzuetan gaztelaniaz egiten dutela.
|
Esate
baterako, klasetik kanpo, pertsona berarekin batzuetan euskaraz eta beste batzuetan gaztelaniaz egiten dute (12). Gainera, institutuan nahiz unibertsitatean bertan ere, zenbaitetan pertsona konkretu bati euskaraz eta besteari gaztelaniaz egiten diote:
|
|
|
Beraz, ekimenak planifikatu behar dira euskarazko ezagutzari lotuta dauden aktiboak hobetzeko9
|
Esate
baterako, ondo kontrolatu behar da dokumentu fisikoetan eta gordailu elektronikoetan barneratuta dagoen ezagutza, langileek garatzen duten ezagutza eta esperientzia, lantaldeek metatzen duten ezagutza eta enpresaren produktu, prozesu eta harremanetan txertatuta dagoen ezagutza (King 2009).
|
|
|
Liberalismo kulturalaren oinarrizko printzipioaz behin eta berriz errepikatzen dituzte.
|
Esate
baterako, eskubideak soilik hiztunek dituztela, ez hizkuntzek, eta administrazioa neutrala izan behar dela arlo kulturaletan. Eskaria baino eskaintza handiagoa dagoela argudiatzen dute.
|
|
|
8 Euskararen berreskurapena premia bat da, baina beste premia sozioekonomiko batzuk ere badaude gure gizartean.
|
Esate
baterako, zerbitzu sektoreetako lanpostuak: ostalaritza zerbitzariak, erakusleihoak, kartelak edo menu gehiago ingelesez edo frantsesez euskaraz baino, turistifikazioa, etab...
|
|
2023
|
|
|
Beraz, aipaturiko hezkuntza soziolinguistikoaz eta arau sozialen iraultzeaz gain, hizkuntzaren estrategiaren baitako esku hartze moduetan ikuspegi honi ere lekua egin zaiolakoan gaude.
|
Esate
baterako, haur eta nerabeen eremu ez formalean euskarari bultzada ematea estrategikoa da. Badirudi adostasun sendoa dagoela ideia horren bueltan.
|
|
|
|
Esate
baterako, lan boluntarioaren eta militantziaren bidez eratu ziren ikastola eta helduen euskalduntzeko ekimen desberdinak, eta lantokietan gauzatzeko ahaleginak. Ahoz aho, atez ate eta banan banan egin zen auzotarrak horietara erakartzeko lana.
|
|
|
" Immigrazio ereduak talde linguistiko baten bizitasuna areagotu edo gutxitu dezakeen beste faktore bat dira.
|
Esate
baterako, talde linguistiko baten kopuru handien sarrerak beste bat zenbakiz gaindi dezake planifikatutako edo planifikatu gabeko immigrazioaren bidez.[...] Hizkuntza taldeak ageriko edo ezkutuan lehian dauden eremu batean mugitzen diren migratzaileak prest daude (ageriko arrazoi ekonomikoengatik) menpeko hizkuntza taldearena baino menderatzaileen hizkuntza eta kultura hartzeko. [...] Zentzu honetan, migratzaileen taldeak maiz mehatxu gisa agertzen dira taldeen arteko testuinguruan etorkizun kolektiboa kolokan duten talde linguistikoentzat.
|
|
|
Hobetu beharrekoen artean, nabarmentzen da euskararen biziberritze prozesuaren inguruan informazio gehiago eta hobeto jaso behar luketela eta, beraz, horretan huts egin dela baloratzen da.
|
Esate
baterako, iritzi diote ondo adierazi behar dela zein den lurraldeko egoera linguistikoa eta, zehazki, euskararen balioaren inguruan azalpenak eman behar zaizkiela etorkinei. Hartu beharreko neurrien artean dago hizkuntza eskakizun profil ofizialak ateratzeko beharrik ez duenari euskara ikasteko aukera eskaintza indartzea.
|
|
|
Era berean, aisialdiko jardueretan, desberdintasun aipagarriak badira.
|
Esate
baterako, LH4ko zein LH6ko haurren kirol entrenamenduetan euskararen erabilera nagusia da, erabat. da Zumaiako haurrei eskaintzen zaizkien antolatutako kirol jarduerak euskaraz direla, oro har.
|