|
2000
|
|
|
Alabaina, Lewisen kritika batek argudiatu zuenez, horrelako ondorioak ateratzeko ez zen nahikoa portaera aztertzea.
|
Esate
baterako, panpina edo errobot batek begi gorriak eta imintzioa izan zitzaketen aurpegian, eta guk minen bat sufritzen ari direnentz galde genezake. Erantzuna, nola ez, ezezkoa litzateke.
|
|
|
Hortaz, ‘ (ez p eta ez q) edo (p edo q) ’ proposizio osoa egiazkoa da edozein kasutan, bere ‘egibalioa’ ez baitago ez bere esanahi faktualaren ezta bera osatzen duten barne proposizioen ‘egibalioaren’ menpe.
|
Esate
baterako, baten batek esaten badigu" Orain eta hemen euria ari du edo elurra dago", errealitateari buruz zer edo zer ari zaigu esaten, proposizio horrek beste aukera batzuk baztertzen baititu: euria aritu eta eguzkia egon, euria ez aritu eta eguzkia egon, etab. Aldiz, tautologia bat proposatuko baligu, orduan ez litzateke beste inolako egoerarik baztertuko.
|
|
2001
|
|
|
Mezuen edukia horietako bat da.
|
Esate
baterako, legitimazioek ondokoak esan ohi dituzte: biztanleak bertakoak edo inmigranteak diren, jainkoekin ahaidetuta dauden, atzeratutako edo goi mailako kultura baten partaide diren, garapen edo amaiera aldian aurkitzen diren.
|
|
|
Gainera, kondaira horien zenbait zati kondaira beraren beste zatiekin kontraesanetan sar daitezke, hala nola beste kondairekin.
|
Esate
baterako, Jeronimo indiarrak bere herriaren kontaera fundatzailea den arrano eta pinuaren arteko borrokarekin ematen dio hasiera bere autobiografiari. Baina gizarte bat justifikatzeko beste modu bat dago:
|
|
2002
|
|
|
Enpresaburuak, espetxearen interesak bitarteko, badauka nahiko irizpide presoek zer lan egin behar duten erabakitzeko.
|
Esate
baterako, enpresaburuaren erabakia legez arautuko balitz erraza litzateke egindako lana bilatzen den efektuaren aurkakoa izatea, lana arautzeak ez baitakar ezer onik: bidalitako lanek probetxuzko ezer ematen ez badute, bistan da lan hori kaltegarria dela; aldiz, egindako lanek abantaila besterik ez badakarte, lan horri mugak ipintzea alferlana izango da.
|
|
2003
|
|
|
Hiri bakoitzak bere jainko babeslea gurtzen zuen bereziki, baina baita aldi berean beste jainkoak ere; eta noizbehinka greko guztiak santutegi panhelenikoetan biltzen ziren elkarrekin beren jainko nagusiak gurtzeko.
|
Esate
baterako, Olinpiako joko olinpikoetan Zeus jainko guztien errege gurtzen zuten eta aldi berean kirol proba ospetsuak antolatzen zituzten. Delfosko Apoloren santutegian musikaren jainko hau gurtzen zuten eta aldi berean antzerki eta musika lehiaketak antolatzen zituzten.
|
|
|
|
Esate
baterako: printzipio baten ariora, nahierarako legeak eskuarki ezagutzen ez diren egitateak dira, eta beste printzipio bati ekinez, ezinezkoa da lege naturalak ez jakitea; bada, bi printzipio horiek erregela finko bihur daitezkeen egiak dira, erraz erabil eta aplika daitezkeenak.
|
|
|
4 Nahi gabeko betebeharrei dagokienez, Jainkoak halakoak ezartzen dizkie gizakiei, eta ez dago gizakion esku kontrakoa erabakitzea.
|
Esate
baterako, norbaiti kontzeju kargu baterako dei egiten bazaio edo justiziak norbaiti komisio bat ematen badio, subjektu horrek betebeharra bete behar du, eta ezin dio horri ukorik egin, desenkusa legitimorik ez badu. Era berean ere, norbaiti tutore izateko deitzen bazaio, haren betebeharra da, berak hori nahi ez arren, umezurtzari begira gurasoaren eginkizuna betetzea, umezurtz hori beraren zaintzapean geratzen baita.
|
|
|
Norbaitzuek istiluak eragiten dituzte jendea ofenditzeko; hala egiten dute, bai eurenez, bai euren ondasunak erabiliz.
|
Esate
baterako, batzuk sutan jartzen dira; beste batzuek irainak egiten dituzte edo alferrik zin egiten dute; beste batzuek euren ondasunak parrastatzen dituzte; eta beste batzuek ohitura onak, ahalkea eta onestasuna hausten dituzte, iskanbila eraginez. Horiek guztiek zigor zuzena izan behar dute, euren gehiegikerien arabera, eta lege zibilei dagokie zigor horiek ezartzea.
|
|
|
Zintzotasunarekin batera, onustearen eskakizun guztiak bete behar dira, norbera zein betebehar motaren menpe egon eta mota horren arabera.
|
Esate
baterako, saltzaileak argiro argiro azaldu behar ditu saltzen duen gauza horren kalitateak, gauza zaindu behar du eman arte, eta, behin eman eta gero ere, bermatu egin behar du.
|
|
|
Arauek ikerkuntza programak juzgatzen dituzte, ez diote zientzialariari aholkatzen zer egin behar den.
|
Esate
baterako, zientzialariari programa atzerakoi bat ezaba dezan adieraziko dion araurik ez dago —arrazoiz, gainera, programa atzerakoi bat indarberritu eta nagusi izatera itzul daitekeelako— (Halako garapena gertatu zen atomismoan, munduaren denborazko finitutasunean, lurarren higiduran. Ikerkuntza programa horiek guztiek aurrera eta atzera egin zuten behin eta berriro, eta horiek guztiak gaur egun zientziaren atal finko bat osatzen dute.) Ikerkuntza programa baten adar atzerakoiarekin jarraitzea ‘razionala’ da, baita bere lehiakideak hura gainditu eta gero ere.
|
|
2006
|
|
|
|
Esate
baterako, zuhaitz batek bere sortzailea suntsitzen duenean (sortzaile horren gainean hazi delako), ez dugu moralki txartzat hartzen beraren jokabidea, nahiz eta jokabide hori ez den egokitzen arestian aipatu printzipiora. Razionalista batek zuhaitzek ez dutela nahimenik eta, ondorioz, haien jokabideak ezin direla moralki ebaluatu esan lezake.
|
|
|
Esentzia, enpirikoki existitzen den izaki batean gauzatua dagoen bitartean, esentzia hori, eta aipaturiko izakia, bizirik daude.
|
Esate
baterako," zakur" esentzia, izaki zehatz batean mamitua den heinean, bizirik dago: zakur erreala da, jan eta edan eta lasterka egiten duen zakur biziduna.
|
|
|
|
Esate
baterako, Commentaire aldizkarian argitaratu" Marx da Jainkoa, Ford haren profeta bakarra" hitzaldia, 1957an errana, Sobiet Batasuna gogor kritikatzen baitu, frantziarrek zerbaiti antzeman eta susmoak uxatzearren emango ote zuen, sobietarren baimenaz?
|
|
2007
|
|
|
" Hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile horiek", finean," autonomiaren eramaile bezala" edo" autoerrealizazioaren eta bizitza pertsonalaren estiloaren baliabide bezala" dihardute, horrela gizakiak aukera duelarik" bere burua berak izan nahi duenaren arabera moldatzeko" 124 Hala ere, aurrekoaz gain, Lochek beharrezkoa ikusten du hizkuntzaren zeregin askatzaile hori hizketa ekintza konkretuetan aztertzea —bai orokorrean bai hezkuntzan—, ze hitz egite hutsak ez du besterik gabe gizabanakoa humanizatzen.
|
Esate
baterako," hizkuntza errepresiboa —mehatxuan edo gaitzespenean, kalumnian edo bidegabeko epaian agertzen dena— hitz egiteko modu emantzipatzailearen kontrakoa da" 125 Era horretan, bada, gizakiak —eta bereziki hezitzaileak— zaindu egin behar du bere hizketa, alegia, norbaitek bere buruaren eta besteen askapenaren alde egin nahi badu, egiaz," arau emantzipatzaile... Gure autoreak, arau horiek direla-eta, zera eskatzen dio adibidez hizketa egokiari:
|
|
2009
|
|
|
Horrela, bada, orain artean adierazitakoa onartzen bada bakarrik —diosku Foucaultek— ulertu ahal izango ditugu Nietzscheren testu jakin batzuk.
|
Esate
baterako, Boterearen borondatea obran (Foucault ari da hizketan) Nietzschek dio berez ez dagoela izakirik, ezta ezagutzarik ere.
|
|
2010
|
|
|
Teologo guztiek onartzen dute zatiketa hori, eta maiz sarri aurki daiteke Aita Santuengan ere, lege edo zuzenbide izenarekin, positiboa eta naturala.
|
Esate
baterako, San Isidorok honako hitz hauek erabiltzen ditu: legerik ez duten paganoek berez egiten dute legezkoa dena.
|
|
|
Nondik nahi begiratuta ere, zuzenbidearen eta ekitatezkoaren edo onaren arteko bereizketa hori hainbat autorek egiten dute, Luis Vivesek aipatu duen bezala.
|
Esate
baterako, hauxe adierazten du Kintilianok: epailearen izaera zehaztu litzateke:
|
|
2011
|
|
|
Haiek guztiek lantzen dituzten gaiek ez dute inolaz ere zerikusirik esanezina denarekin, inefablea denarekin, esangarria ez denarekin, beren gizartean indarrean eta oso agerian dauden gai eta arazoekin baizik.
|
Esate
baterako, zuzenbidea, legea, boterea, errua, mendekua, gerratea, heriotza, jainkotasuna eta abarrekin, hau da, gizabanakoak eta gizarteak kezkatzen dituzten gaiekin.
|
|
2012
|
|
|
Gorputz batek beste gorputzekin, eta erlazioaren logikaren legeen arabera, erlazioak ezartzen ditu.
|
Esate
baterako: bi gauza ezberdinak edo identikoak direla esan ahal izateko," gradu" kontzeptua beharrezkoa da.
|
|
2013
|
|
|
Ustekizun hori nik neuk ez dut partekatzen.
|
Esate
baterako, ez da ahaztu behar pentsalari askorentzat teoria zientifikoak berak ere fikzio baliagarriak baino ez direla. Baina hori ez da gure gaia.
|
|
2016
|
|
|
Gizakia (kultura, espiritua) aberezko erreinutik bereiz eta goi goitik jartzeko joerak, erlijioak bezala filosofiak sostengatu dituztenak mendebalean, zientziaren gaurko ezagutza elementalenak ez ditu aintzat hartzen.
|
Esate
baterako, tresnen erabilpena gizakiak bakarrik ezagutzen zuela, baiesten zen aspaldi ez dela oraindik. Azken urteotan, haatik, tresnen hainbat erabilera modu hauteman da abereetan, primateetan usuena (J.
|
|
|
Maila guztietan.
|
Esate
baterako behargin argalago eta indartsuagoen norgehiagoka saihestearren lanaldia arautzeko sindikatuen ahaleginak Darwinek ez zituen batere maite. Eta kooperatibak berak goganbehartsu ikusten zituen, hautespen naturalari bidea libre lagatzen ez diotelako.154
|
|
|
Alabaina, dualismoaren kritikak irakurriz batera, berehala topatzen dugu pentsabide dikotomikoa zein erraza edo berezkoa dugun inondik ere.
|
Esate
baterako, gizakia edo Natura/ kultura erlazioa atzemateko moduak bereizteko, bi direla, bereizten digu: gizakia unibertsoan erabat aparte jartzen duena (‘espirituaren’ esklusiba berak omen duelako), eta gizakia Naturaren testuinguruan arakatzen duena, De Waalek berak jarraitzen duena Aristotelesen arrastoan(" ildo darwistotelikoa").
|