|
2000
|
|
|
Arteak nolabaiteko balio instrumentala zuen neurrian izan du balioa historian zehar hainbat garaitan.
|
Esate
baterako, guk aurrehistoriako artelantzat dauzkagun leize zuloetako marrazkien kasuan, biharamuneko ehizan zortea edo abilezia lagun izan zitezen balio zuen animalien figurak paretean marrazteak. Baina artearen balio instrumental hori atzean gelditu eta artelana berezko balioa hartuz joan bada ere —gaur egungo ia balio absolutua iritsi arte—, artearen instrumentalizazioak gero eta indar gehiago hartu du, indar ideologiko handiagoa, zehazki esateko.
|
|
|
alegia, artistak eta hauen obrak ideologien arabera sailkatzea, eta sailkapen hori hartzea artelanaren balioa neurtzeko tresna oinarrizkotzat.
|
Esate
baterako: hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi...
|
|
|
Gizaki jakin bat jokabide umiliagarriaren biktima zuzena ez bada ere, biktimekin identifikatzen ahal da, adibidez talde kultural bereko kideak direlako.
|
Esate
baterako, bere ikasketa guztiak hizkuntza gutxiagotuan burutu dituzten ikasleak unibertsitatera iristen direnean eta han ezin dutenean beraien hizkuntzan estudiatzen segitu (demagun legediak eskubide hori errekonozitzen duela), orduan ikasle horiek umiliaturik sentitzeko arrazoi sendoak dituzte. Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker.
|
|
|
|
Esate
baterako eguzkia
|
|
2001
|
|
|
Quebecera sartu eta lehen inpresio batean atentzioa eman ziguna Cree herriaren eta hizkuntzaren tratamenduan inolako aldaketarik ez sumatzea izan zen.
|
Esate
baterako, bide seinaleak frantses hutsean zeuden, edo, gehienez ere, frantsesez eta cree hizkuntzaz zenbait tokitan; irrati guztiak frantses hutsez;" Tourisme Quebec" erakundearen argitalpenetan betiko era estereotip atuan agertzen ziren cree ak: naturarekiko harmonian bizi diren eta antzinako kultura baten zaindariak diren" amerindiarrak", eta abar.
|
|
|
mendebaldeko gizarte aurreratua gai da aspalditxodanik inbertsio materiala (eraikuntza, makinaria, ekipamendua etab.) neurtzeko eta, azken bolada honetan, baita teknologia berriei dagokien inbertsioa zehazteko ere, nahiz eta ez beti erraz jakin ahal izan noiz hasten den teknologia berria benetan berria izaten.
|
Esate
baterako, telefono mobila berria da bai, baina telefono finkoa berria ote. Eta telebista?
|
|
|
Bada gure artean bizitzaren eta bizimoduaren nolabaiteko kontzeptu fatalista bat, eta tarteka elurra egiten digun moduan onartzen ditugu hainbat erabaki.
|
Esate
baterako, Nafarroako Diputazioak bere administrazioareneremuan euskara nola erabili arautzen duen dekretua; edo dekretu hori bera gauzatzeko egitasmoa. Baina erabaki horiek ez dira meteorologikoak, ez dago zertan onartu, eta ez dira gainera onartu behar.
|
|
2002
|
|
|
Adibidez, ikasketa planen aldaketa zein irakasle berrien kontratazioak eta beste makina bat kontu, euskaraz diharduten irakasleen eraginpetik kanpo gelditzen dira, eta sarri askotan bestelako" optikak" dira garaile ateratzen direnak.
|
Esate
baterako, UPV EHUko kontratazio berrietan sarritan gertatzen da, euskararen interesak barik, departamentuint eresak lehenesten direla, lanpostu elebidunak plantilla handitzeko zirrikitu ia bakarra direnetik hona.
|
|
|
Emaitzak bihotz erdiragarriak izan dira urte batean bai, etahu rrengoan ere bai.
|
Esate
baterako, Biologiako ikasleen artean, soilik %34k eduki zuen EGA tituluari dagokion euskara maila 96 ikasturtean; urtez urteko emaitzak hauexek izan ziren: %34 (92), %31 (93), %36 (94), %40 (95), %34 (96).
|
|
2003
|
|
|
Hizkuntzaz eta ideologiaz herri honen nortasuna ukatzen duen sistemaren konplizitatean diharduten erdal egunkariak alde batera utzi eta noiz hasi behar ote dute euskal prentsa irakurtzen?
|
Esate
baterako. Edota daukaten herri kontzientzia asetzeko nahikoa ote dute lau urtean behin boto nazionalista ematea, edo euskarazko egunkaria indarrez ixten badute haren aldeko manifestaziora joatearekin?
|
|
|
|
Esate
baterako, sindikatuen eta GKEen arteko erlazioa. Azken horien artean, sarritan, sindikatuen rola gutxiesten da, lan merkatu formalean sartutako langileak soilik ordezkatzen dituztelako —hau da, integratuak—, he lburua baztertutakoak defendatzeak izan lukeen ean.
|
|
|
|
Esate
baterako, hitz handi larriak xahutu ditugu, ge nozidio, apartheid, eta antzekoak, aldez aurretik sobera erabiliak, higatuak eta motz gelditu zaizkigu. Salaketarengradazioan eskailera goian geunden eta urrats kualitatiboa etorri zaigunean oraingoari izena jartzeko hitz berririk ez dugu aurkitu eta lehenagokoak hustuak, ahituak gelditu zaizkigu.
|
|
2004
|
|
|
Legeak inbertsioa ez du banatzen eta telebista bakoitzak bere irizpideen arabera egin dezake diru ehunekoen banaketa.
|
Esate
baterako, %3 europar zinemarentzat eta %2 euskal zinemarentzat, edo alderantziz... Kontua da legea indarrean ezarri zenetik hona EITBk legez egin lukeen gastu hori inpunitate osoz ez duela egin, hau da, sektoreari 16 milioi euro (2.600 milioi pezeta, alegia) zor dizkiola.
|
|
|
Alegia, euskaldunok ez gara berez, baizik beste multzo batekikoak.
|
Esate
baterako, euskarazko irratsaioen entzuleak biztanlegoaren ehuneko hainbeste dira, euskarazko prentsaren erosleak populazioaren ehuneko hainbeste dira. (...) Nola extrapolatuko dugu euskararen entzutea euskara ulertzen ez dutenetara?" (Koldo Izagirre," Greenwich ez da meridiano bakarra", Bilbo Zaharra euskaltegian hitzaldia,, www.bilbozaharra.com/euskera/forum/forum.htm).
|
|
|
Gehien bat zentsurako borroka guztiak aipatuko nituzke, eta Madrildik jasotako isunak eta espetxeak.
|
Esate
baterako, Txillardegik ikastoletarako prestatutako matematika liburu bat (Multzoen teoria, haurrek erabiltzeko) zentsuratik pasatu gabe argitaratu genuelako, garai hartako milioi bat pezetako isuna jarri zidaten, hain zuzen, zentsura pasatu ez genuelako, ez edukia desegokitzat jotzen zutelako.
|
|
|
|
Esate
baterako aurtengo uztailean hil berri den Agustin Zubikarai ondarruta rraren bi antzerki ere arg itaratu zenituzten, oker ez banago. Nolako harremana izaten zenuten?
|
|
|
Haurtzaroko urte haietan euskaldun giroa ez zen erraza, jendea beldurrez bizi baitzen gerra bukatu berritan; etxe guztietan baziren hondamenak.
|
Esate
baterako, nire aita zazpi urte nituela ezagutu nuen Bilboko Larrinaga espetxean.
|
|
|
Amazoniako naturalistari errespetu osoz armia rm aren motrizitatea aztertzeko eskatuko nioke, eta Hizkuntza Politikari errespetu osoz halaber, beste aukera batzuk ere azter ditzan eskatuko nioke.
|
Esate
baterako, bere interpretazioaren ondoan, alegia, euskaraz ia behin ere jarduten ez duen elebiduna euska raz behar bezain ongi hitz egiten ez duelako da. txanpon beraren kontrako alderdia den beste hau ere aintzat har dezan, euskaraz ezin du ongi hitz egin ia behin ere euskaraz jar duten ez duen elebidunak.
|
|
2005
|
|
|
Literaturaren maisulana dela zalantzan jartzeko tentaldietatik aparte geldituta ere, iritzi ikonoklastarik batere ez aditua erreparatzekoa da.
|
Esate
baterako, Cervantesen biografiaren argi itzalak arakatzen ibilitakoek isilean gordetzen dituzte haren balizko jokaera homosexualaren zantzuak. Ez da noski halako garrantzia eduki lezakeen ezer, baina hainbeste mintzaldi eta idazkien artean agertu behar litzatekeen puntu bat izan behar luke.
|
|
|
Eztabaida taldeetako grabazioak aztertzen hasi bezainpronto ohartu ginen ikasketa maila desberdineko taldeak izanik eskola ordutegian ere aldea zegoela bi taldeen artean, eta horrek behartuta, ikasleek ere ohitura desberdinak dituztela telebistaren aurrean jartzeko.
|
Esate
baterako, Zarauzko taldeak, lehenengo batxilergokoak, goizean 08:00etan hasi eta 15:00etan amaitzen zituen eskolak. Ikasle askok telebista piztuta bazkaltzen zutela aitortu ziguten —gehienetan, ordu horretan bakarrik zeudelako etxean—, eta guztiek hartzen zuten tarte bat bazkalondoan telebista ikusteko:
|
|
|
Larri ibiltzen ginen bai, gure jatorduek ez zuten zerikusirik gaurko elikadurarekin.
|
Esate
baterako, ez naiz oroitzen gaztetan banana bat jan izanaz. Pastelak eta antzeko gauzak, gabonetan bakarrik.
|
|
|
Erraztasun ikaragarriak eduki ditugu ikasteko orduan.
|
Esate
baterako, hindi ikasten hasi nintzenean, Nagusiarekin berba egin eta berehala bidali ninduten Kalkutara...
|
|
|
Gure karrera oso luzea izaten zen, eta denbora ematen zuen zein ezpalekoak ginen jakiteko.
|
Esate
baterako, eskolak ematera ikastetxeetara bidaltzen gintuzten, ea horretarakoak ginen jakiteko. Ni Zaragozara bidali ninduten.
|
|
|
|
Esate
baterako, prentsa askatasunari buruz esan zuenairaku rtzen badiozu, konturatuko zara gaur egunerako ere balio dutela hark esandakoek. Asko ikasten da haren idazkiak irakurriz.
|
|
|
|
Esate
baterako, Aramaion, Ipurtotz baserriko aitonak, hil zaharra ez den Emeterio Bergaretxe laurogeita hamar urteko aitonak esandako guztia gordeta daukat magnetofoian lihoa egiteari buruz. Lan oso gogorra zen hura.
|
|
|
§ Azken ildo honetatik jarraituz, irakasleokin Administraziotik hartu den jarrera defendatzearekin batera, nolabaiteko konponketa planteatzen dutenak ere badira.
|
Esate
baterako, ELA sindikatutik banakako irtenbideak aurkitzeko bidea jorratzen hasteko prestutasuna erakusten zen, baina" zaratarik" atera gabe eta araudi edo sistema orokorra dantzan jarri gabe (Xabier Expositokerabili. co men, apirila ren 8an).
|
|
2006
|
|
|
Zentzu horretan, Duintasunaren Batzordea, dokumentu guztien (valentziarrak, udaletakoak...) itzultzearen alde borrokan segituko baitu, bereziki pozik dago itzulketa onartzen duen 2005eko Legearen zenbait atalekin.
|
Esate
baterako, hitzaurrearekin. Hainbat legelarik goratu du testu hori, erregimen frankistaren gaitzespen eta deslegitimaziora iristeko aurrekari juridiko garrantzitsua izan daitekeelakoan.
|
|
|
|
Esate
baterako, euskalduntze prozesua kinka larrian jartzen zutenak edo atzerapauso bezala ikusten zutenak baziren eta debate biziak eragin zituen. Hala ere, argi ikusten genuen errealitate horri erantzun koherentea ematen asmatzen bagenuen etorkizunerako zutabe nagusiak finkatuko genituela:
|
|
|
|
Esate
baterako, euskara normalizatzaile batentzat normala izan daiteke pentsatzea, euskaraz dakien baina gutxi erabiltzen duen jendeak (bikoteek, kasu honetan)" nahiagoko lukeela" harreman hori euskaraz izatea, baina traba, zailtasun edo ohituraren batengatik ezin duela. Baina hala al da?
|
|
|
Gero, Irrintzi umeen munduan sartzen hasi zen.
|
Esate
baterako, Anjelito Illarramendi ere han ibili zen. Nik esan banu, oso lan inportantea egin zuen Irrintzi taldeak, eta han jardun zuen Anduk ere, euskara herrikoa egin nahian.
|
|
|
|
Esate
baterako, bidaia bat prestatu genuen Larrunera, mendira. Nire konpromisoa, mandatua, ihesi zihoan lagun bat bestaldera pasatzea.
|
|
|
|
Esate
baterako, Euskadiko Justizia Epaitegiak orain gutxi atzera bota du hemen ari diren epaileek euskaraz ikasteko derrigortasuna. Nork edo nola bermatuko die euskaldunei justizia zerbitzuak euskaraz jasotzeko eskubidea?
|
|
2007
|
|
|
Euskal Herrian ezin da esan liburutegi digital bat dagoenik, asko baizik.
|
Esate
baterako, Armiarma, Bizkaiko Foru Aldundia, Euskal Liburutegi Digitala, Eusko Ikaskuntza... Izan ere, proiektu bateraturik eta planifikaziorik eza dira Euskal Herriko liburutegi digitalen ezaugarri nagusiak.
|
|
2008
|
|
|
Mintegi horien izenburua" Hizkuntzen eta kulturen topaketak 2007" izanik, Iparraldeko, Hegoaldeko eta Frantziako eremuko hizkuntza gutxituen aditu garrantzitsuenetarikoak bildu ziren, eta baita kulturarekin eta hizkuntzarekin lotura duten agintari politiko aipagarrienak ere.
|
Esate
baterako, bertan izan ziren Max Brisson eta Miren Azkarate.
|
|
|
Espainiako eta Frantziako Estatuetatik etorritako immigrante kopurua handia dela adierazteko, urtero Euskal Herrira etortzen den pertsona kopurua gogoraraziko dugu.
|
Esate
baterako, 2006 urtean, 40.000 immigrante espainiar eta frantziar inguru finkatu ziren Euskal Herrian, eta horiek etorritako immigrante guztien %80 baino gehiago egiten dute (bakarrik 3.100 lagun, %20 baino pixka bat gehiago, ziren beste estatu batzuetakoak). Bestalde, 40.000 lagun baino gehiagok alde egin zuten, eta horietatik %40 baino gehiago gazteak eta guraso ez immigranteen seme alabak ziren26.
|
|
|
45
|
Esate
baterako, eskola publikoetan eta ikastoletan, bigarren edo hirugarren hizkuntza gisa, beren komunitatekoa erantsita, eta ez bakarrik gaztelania eta frantsesa (galiziera, wolof hizkuntza, tamazight hizkuntza...). Erlijio arrazoiengatik elikadura ohiturak errespetatuta, bereziki immigrante musulmanena.
|
|
|
|
Esate
baterako," hegoaldeko" herrialdeetako immigranteen kasuan, kultura eta hizkuntza berreskuratzeko eta subiranotasunaren aldeko aldarrikapen demokratikoaren baitan abian dagoen prozesuan txertatu genituzke, bi bide kontuan hartuta. Frantzia eta Espainiako Estatuen eta EBren egungo immigrazioari buruzko politika eta lege murriztaile eta xenofoboen aurka gaudela, modu eraginkorrean, erakutsita.
|
|
|
Katalunian etorkina zer den ebazteko arazo hori ez da debate teoriko hutsa, ondorio praktiko nabariak baititu.
|
Esate
baterako, ezartzen den definizioaren arabera ehuneko estatistikoak asko aldatzen dira. Zein hartzen da etorkintzat?
|
|
|
Zenbait gauza harrigarri.
|
Esate
baterako, gizakiok oso gene gutxi ditugula, pentsatzen zena baino dezente gutxiago: 100.000 gene inguru egongo zirela susmatzen zen, baina sekuentziatu ondoren ikusi da 25.000 gene inguru baino ez ditugula.
|
|
|
Berehala ohartuko gara espezie horietako sekuentzia guztiak oso antzekoak direla.
|
Esate
baterako, legamiaren eta gizakiaren artean %60ko antzekotasuna dago sekuentzia osoan zehar, eta saguaren eta gizakiaren artean antzekotasun hori %95era igotzen da.
|
|
|
Hitzaz Mendi elkarteko lagunen artean, etengabea da literaturak errealitatea irudika lezakeen galdera, edota literaturak errealitatea irudikatu lukeen galdera.
|
Esate
baterako: " Ez diagu idatzi behar mundua mimetizatzeko, itsasoa hondar gaztelu batera errendiarazten saiatzea bezainbateko erokeria izango zukek hori" (81 or.); edo" hau liburu bat besterik ez baita, nahiz eta eskertuko nukeen inork argituko balit non dagoen juxtuki hitzaren eta biz hitzaren arteko muga" (243 or.). b) Literatura partikular eta literatura unibertsalaren arteko harremana:
|
|
|
Azken finean, hezkuntzaren korporazioen helburu garrantzitsuena dirua egitea dela argi eduki behar dugu, eta inoiz ez da izango gizartea zerbitzatzea.
|
Esate
baterako, aurretik aipatutako Apollo Group taldeak 408,8 milioi dolarreko irabaziak izan zituen 2007an. Hori bai, korporazio horiek bestelako helburuak ere badauzkate, adibidez, ideologia kontserbadorea zabaltzea (Laureate Education Inc.).
|
|
|
Hori bai, neoliberalismoaren hiztegiari erreparatzen badiogu, gauza bitxiak aurkituko ditugu.
|
Esate
baterako, ezagutzaren gizartea deitzen diote gaur egungo gizarteari. Gure gizartea ezagutzan oinarritzen dela dirudi, baina benetan gure gizartearen zutabe nagusia industria militarra da.
|
|
2009
|
|
|
Beste batzuek diote informazio distortsionatua dela bahetik pasatzen duguna eta, ondorioz, benetako lagunen arteko harreman estu eta jatorragoa ahalbidetzen dela.
|
Esate
baterako, Adam Brigglek (2008) berkonfigurazio ikusmoldea onartu du Internetek adiskidetasunean informazio mota berriak adierazten uzten duela defendatzeko. Horrek, ondorio gisa, auto ezagutza eta intimitate gehiago ekarriko lituzke.
|
|
|
Beste teknologia batzuek, aldiz, abantaila horiek ez dituzte, baina ezta desabantaila horiek ere.
|
Esate
baterako, ordenagailu eramangarrietan arruntak diren kristal likidozko pantailek ez dute arazorik kolorea eta mugimendua erabiltzeko, baina eguzki bizitan nekez ikusten da haietan edukia, luzaro irakurtzen aritzeko nekagarriak dira eta bateria asko kontsumitzen dute.
|
|
|
Eta badira bi pantaila motak konbinatzen ari direnak ere.
|
Esate
baterako, Pixel Qi izeneko etxe batek agindua du 2009 urtearen bukaera alderako pantaila hibrido horietako bat.
|
|
|
" badago ahalmen adimentsu eta ikusezinen bat". 2 Gero, erlijioen arabera, sinesmen minimo horri bestelako sinesmenak erants dakizkioke.
|
Esate
baterako, ahalmen hori munduaren sortzaile eta gobernatzailetzat jotzen da. Edo harantzago joan daiteke, eta ahalmen horri erants dakizkioke jainkozko atributu klasikoak:
|
|
|
Tebeo asko irakurri genuen, erdarazkoak denak.
|
Esate
baterako: Flash Gordon, Roberto Alcazar y Pedrm, El Guerrero del Antifaz, El hombre enmascarado...
|
|
|
Bizkaian izan dugun historiagilerik onenetarikoa, Historiografia de Vizcaya obraren egilea.
|
Esate
baterako, Kulixka Sorta osorik zeukan, baina ezkutuan; Antonio Zabalaren Auspoa bilduma ere bai, baina ez leku batean, beste libururen artean sakabanatuta baino.
|
|
|
Hortik hasi ginen.
|
Esate
baterako, Gurutzi Arregi, nirekin lan asko egin duena, ermitak eta euren inguruan zeuden ohiturak eta ospakizunak ikertzen hasi zen. Handik hamar urtera, 1987an, obra eder bat atera zuen Bizkaiko ermitei buruz hiru liburukitan.
|
|
|
Barandiaranen figura zientifikoa eta bere lana zaintzea eta hedatzea; bere ikerlanak berrargitaratzea, zehaztasun handiz, zientifikoki; eta bere obra batzuk hedatzea beste kultura batzuetara.
|
Esate
baterako, bere Euskal Mitologia errusieraz argitaratu berri da; Fundazioak ordaindu du itzulpen hori. Asmoa dauka liburu bera ingelesez, japonieraz eta txineraz ateratzeko, mundu zabalean ezagutua izan dadin gure mitologia.
|
|
|
Bai.
|
Esate
baterako, euskal mitologia berak finkatu du, berak zehaztu eta aztertu. Mariri buruz Barandiaranek egindako ikerlana antologikoa da.
|
|
|
Gero, goizeko lehenengo orduetan etortzen naiz Deriora, Labayru Ikastegira, eta hemen ematen dut egun gehiena neure lanetan.
|
Esate
baterako, orain ari naiz kapitulu bat idazten etxeko ohikune erlijiosoei buruz: materialak biltzen, zuzentzen, eratzen, forma ematen.
|
|
|
Han ere klandestinitate antzekoa bazegoen.
|
Esate
baterako, nik han irakurri dut Jose Antonio Agirreren De Guernica a Nueva York pasando por Berlm.
|
|
|
Konturatu ginen irakasleen artean bazegoela joera bat, ofiziala ez zena.
|
Esate
baterako, Rodriguez de Yurre irakaslearen klaseetan kritika handia egiten zitzaion totalitarismoari eta sindikalismo bertikalari. Ez zuen sekula Euskadi aipatu, baina nazio kontzeptuaz eta estatu kontzeptuaz argi jarduten zuen.
|
|
|
Baina denborarekin, arazoa sortu zen.
|
Esate
baterako, Gatikan. Herririk herri ekintza txikitxo batzuk egiten genituen eta, urteko lanaldia amaitzen zenean, batzar handi bat egiten genuen herri batean.
|
|
|
|
Esate
baterako, nire herrian, herriko jai egitaraua batuaz atera zuten. Nire osaba dendariak esan zion egin zuenari:
|
|
2010
|
|
|
Egia esan, deus gutxi litzateke multzo honen garrantzia Elkar eta Ikastolen Elkartearen arteko elkarlana gabe.
|
Esate
baterako, elkarlan horri eskerrak multzo honetako berrargitalpenak maila altua du (%75, 5), baina hori ez balitz huts hutsa litzateke.
|
|
2011
|
|
|
Egia esan, eta UEUren kasuan bakarrik ez, tesien argitaratzea izan da oraintsu arte ekintza nagusia.
|
Esate
baterako, 2005ean digitalki argitaraturiko %64 tesia zen; 2008an are gehiago: %66; eta proportzioz gutxiago baina hala ere handia 2009koa ere:
|
|
2014
|
|
|
|
Esate
baterako, Lur/ Lurra biak emakumezkoentzako ematen dira, nahiz eta Elur bezala Lur ere rz amaitu, eta irizpide fonetikoen arabera, gizon izena lukeen. Gauza bera gertatzen da Itsaso, Izadi eta Lilirekin, amaierari erreparatuta gizonezkoenak lukete; emakumeentzakoak dira, ordea.
|
|
|
|
Esate
baterako: Baiona’n erabaki zan ikastolekin batera joan beharra.
|
|
|
hasiera batean giputzentzat eta bizkaitarrentzat nafar aditzetik oso hurrun dauden formetan, bere dialektoetakoak erabiltzea zilegi utziko nikek.
|
Esate
baterako, dut, det eta dot oso hurbil zeudek, eta bakarrik dut onartuko nikek, baina deraut etik deust eta dit oso hurrun zeudek, eta epe prudente batean zilegi utziko nituzkek. Zer deritzak honi?
|
|
|
Hasteko, bi hamarkadetako saio guztiak ere ez ditut ikusi.
|
Esate
baterako, hor daude 1966 Branka aldizkarian argitara emandako lau lan: ‘Hizkuntza eta pentsakera’ (Branka 1), ‘Hizkuntza eta herri kidetasuna’ (Branka 2), ‘Hizkuntza eta erresuma’ (Branka 5), ‘Hizkuntza gizonaren zerbitzuko’ (beste hiruekin batera serie bat osatuz 1966an idatzi zuen arren, ez zen ez Branka n ez beste inon argitaratu; geroztik, bi bilduma liburutan agertu da:
|
|
2015
|
|
|
|
Esate
baterako: zer gertatuko litzateke Eusko Jaurlaritzako (jarri beste edozein administrazio zuen gustura) langile batek euskara hutsez lan egiteko determinazioa hartuko balu?
|
|
|
Are gehiago, hainbat literatur tailerretan analizatu da azkoitiarraren lana.
|
Esate
baterako, Iratxe Retolazak Donostian gidatutako ‘Literatura plazara’ saioan, non sortzaileak poesia egiteko erabiltzen dituen elementuen analisia burutu zen.
|
|
2016
|
|
|
|
Esate
baterako, Iñaki Estebanek" apaingarri" (ornamento) hitza erabiltzen du Guggenheimek Bilbon betetzen duen funtzioa definitzeko; Jon Azuak, Guggenheimen akordioa itxi zen uneko lehendakariordeak, termino ekonomikoetan hitz egiten du batez ere, kultura ekonomiaren garapenerako motortzat joz (Azua 2007: 89); Javier Viar Arte Ederretako Museoko zuzendariak Guggenheimek bere museoaren kudeaketa ereduetan izan dituen eraginak aipatzen ditu, hala nola hiriak eskaini behar dituen" kalitate altuko zerbitzu askotarikoez" mintzatu (Viar 2007:
|
|
|
Astra elkarrekin lan egin, pentsatu eta erabakiak hartzeko gunea da.
|
Esate
baterako, auzolanean egiten dira espazioa atontzeko lanak eta garbiketa txanda bidez egiten da, parte hartzen duten taldeen eta lantaldeetako kideen artean. Aldi berean, bertan parte hartzen duten taldeek autonomia dute haien balioen arabera funtzionatzeko.
|
|
2017
|
|
|
Europako eta Ameriketako Estatu Batuetako feminismo hegemonikoari kritika zorrotza egiterakoan, maiz, eskema sinplistegietan jausten ari dira, Europan ere feminismoen arteko mailaketa badela ahaztuz.
|
Esate
baterako, gizarte edo ingelesez ekoizten den ezagutza feminista mundu osora zabaltzen ari da unibertsala bailitzan, eta horren bidez desberdinkeriak ulertzeko zenbait kategoria inposatzen ari zaizkigu.17 Halaxe, Euskal Herriaz hitz eginez, argi dago euskaldunoi kolonialismoa eta kolonialitatea, biak, aplikatu ohi zaizkigula: euskaltasunaren iruditeria sortzean terrorismoaren kontzeptuak duen pisua edo euskaldunen kontura garatzen ari den umore mota18 bi adibide baino ez lirateke.
|
|
|
Gurean administrazioek mila bider eta mila gairen inguruan egiten dute pedagogia soziala (beste eztabaidagai bat litzateke ea kanpaina horiek eraginkorrak diren edo behar bezala egiten diren, baina tira).
|
Esate
baterako, tabakoarekin, botikekin, alkoholarekin, trafiko istripuekin eta beste hainbat gairekin. Baina hizkuntzekin sekula ez.
|
|
|
Eta, kontrol horren ondorioz, tirabirak egon dira, daude eta egongo dira, han eta hemen.
|
Esate
baterako, Galizian ia 40 urte daramate bi ortografia arauen artean sokatiran, ñ eta nh ikur bihurtuta, tiraka, soka inoiz apurtuko den arren. Eta gurean ere (olatuak apar gutxiagokoak diren arren) badira tirabirak eta norgehiagokak (metaforaren zentzurik hertsienean).
|
|
|
Badira gauza interesgarriagoak euskaltzainen arteko xextrak baino.
|
Esate
baterako, Ibon Sarasolaren iritziz, euskara batua da euskaldunon komunitateak inoiz egin duen miraririk handiena. Edo, bere berbetan esanda," euskara batuaren arrakasta da, ziur aski, euskaldunen komunitatearen historiako gertaera garrantzizkoena".
|
|
2019
|
|
|
Laikotasunaren aldarria egiten duten feministek apostasiaren defentsa ere egin dute.
|
Esate
baterako, 2008an, Bizkaiko
|
|
|
Ikuspegi erromantiko hori, zeinak justizia edo elkartasun balioak maitasunaren azpian ezartzen dituen, sistema kapitalistarekin elkarrarreman estuan dago, batak bestea elkar elikatuz.
|
Esate
baterako, gizarte arrakasta ulertzerakoan, maitasuna eta ekonomia nahastuta gelditu ohi dira. Narrazioen gidoiak aldatuz joan dira azken hiru mendeetan, eta gaur egun, adibidez, emakumeak independenteak izan daitezke eta proiektu propioak izan, betiere ‘maitasuna agertzen den arte’ Gizonak, aldiz, maitekorrak izan daitezke, harreman batean murgildu, maitemindu, baina ez dute horregatik euren botere posizioa inolaz ere arriskuan jartzen.
|
|
|
Eta hau idazten nagoela, galdetzen diot neure buruari ea ez ote gauden euskal gizartean ere ‘akats berean jausten’, ustez aurrerakoia den taktika bat baliatzen, behin eta berriro jartzen ari baikara (ama) maitasuna giza, gizarte eta herri eskubideen ‘aurretik’, edo, hobe esanda, (ama) maitasuna gehiegi baliatzen.
|
Esate
baterako, preso politikoen eta euren senideen egoera tamalgarriaren gainean arreta publikoa deitzeko, ama maitasuna edo amen beharra nabarmentzen dugu behin eta berriro. Salaketa politikorako erabilgarria izan daitekeen arren, arriskuak ikusten dizkiot joera horri.
|
|
2020
|
|
|
Baina ertzaren ertzari toki egitea txalotzekoa den bezala, nago batzuetan ahaztu egiten ditugula bestelako irizpide batzuk, sistema kultural erkin bati itsatsita doazenak.
|
Esate
baterako, euskarazko erreferenteen urritasuna, egoera soziolinguistikoa, euskarazko kulturaren kontsumo datuak (euskaradunenak zein euskaraz ez dakitenenak), transmisioa eta abar. Betikoa, gainetik kendu ezin dugun testuinguru anormal astun hori.
|
|
|
Errebisio berri batekin indartu eta sakondu egiten da Pertsona Kooperatiboak garatu behar dituen konpetentzia, gaitasun, balio eta jarrerak aztertzen dituzten teorietan.
|
Esate
baterako, kontuan hartzen dira Schwartzen oinarrizko giza balioen teoria, jarreren teoria, gaitasunen teoria edota gizarte balioaren orientazioaren teoria (Social Value Orientation).
|
|
|
|
Esate
baterako, elizetan euskararen erabilpena sustatzeko, Euskal Herri osoko apaizei dei bat egin diezaiela eskatuko dio Euskaltzaindiari:
|
|
|
Adibidez, EITBk Urkijoren ildotik jarraitzen badu, guk Gara n zergatik ez kontrako bidea hartu?
|
Esate
baterako, Hipokrisiaren tentazioa ere hor dago. Zergatik ez kondenatu?
|
|
|
|
Esate
baterako, ez da hain kontu ezaguna frankismoan zehar zentsuraren interesa liburuaren gaiari edo egilearen ideologiari bezainbeste orientatu zitzaiola hizkuntz ereduari. Hala, euskararen idazkera aranazalea erabiltzea baztertzeko ziotzat aipatzen zen txostenetan, eredu" separatista" eta" asmatu" gisa kalifikatuz, edota" kultur hizkuntza eta euskal nazioaren hizkuntza izan nahia" egotziz.
|
|
|
|
Esate
baterako, arestian aipaturiko konparaketak (sugearen mugimendu leuna, azeriaren malezia) euskal irakurle arruntak ongi ulertuko dituen perifrasiak dira, Felix Granderen testuan dauden" lenguaje retorcido, reptante, sinuoso, astuto"
|
|
2021
|
|
|
Hau da, horien inplikazioa errazago gauzatzen da delako aldarrikapena agenda publikoan dagoenean, diskurtso politiko eta mediatiko nagusiek defendatzen dutenean eta, sen oneko kontzientzian sartuta egonik, eskaeraren oinarrien azaleko ezagutzarekin bateragarri denean.
|
Esate
baterako, genero berdintasunarekin lotutakoa izan da gazteen narratibetan adostasun maila handiena lortu duen aldarrikapenetako bat; ildo horretan, Martxoaren 8ko manifestazioak eta indarkeria matxistaren aurkako kontzentrazioak erreferentzia gehien izan duten partaidetza ekitaldiak izan dira. Azkenik, protesta politikan jarduera txikiagoa duten gazteek inplikazio politikoaren modu indibidualizatuagoak eta ahulagoak gauzatzen dituzte:
|
|
|
Funtsezko aldaketa izan zen hori, euskal kultura zabaldu, berreskuratu eta defendatzearen alde lan egiteko norabidea ekarri baitzuen.
|
Esate
baterako, beste ekimen batzuen artean, elebitasun ofiziala instituzionalizatu zen, Euskaltzaindia edo Eusko Ikaskuntza berrezarri ziren eta HABE institutua sortu zen. Hedabide berriak ere gehitu ziren, hala nola euskarazko programazioa barneratzen zuen Euskal Irrati Telebista edota Euskadiko Orkestra.
|
|
|
Hau da, emakume artistek beren testuinguruan bizi izan zituzten oztopo praktiko eta sinbolikoez gain, kontaketaren izaera androzentrikoa ere eragile izan da iraganeko emakumeen sormen artistikoa marjinetan uzteko orduan.
|
Esate
baterako, narrazioaren logika androzentrikoaren ondorioz, tradizionalki feminitateari egokitu zitzaizkion lore, paisaia eta natura hilen irudikapen figuratiboak, adibidez, bigarren mailako artetzat jo ziren, irakurketa apolitiko eta estetizistak bakarrik jaso zitzaketen obren modura. Eta, aldi berean, printzipio feminista edo protofeministatzat jo ditzakegun kontuak landu zituzten artisten lanak ez ziren kontu sozial edo politikotzat jo garai hartan, eta, ondorioz, horiek ere jaso dugun oroimen kolektibotik kanpo geratu ziren.
|
|
|
ez da nahikoa memoria gai gisa jorratzea eta bere garrantzia azpimarratzea; horrez gain, nola eta zertarako etengabe landu behar den ikasgaia dugu.
|
Esate
baterako, memoria ikasketen baitan ardatz bihurtu den Holokaustoa trauma paradigmatikotzat sailkatzea kritikatzen du Todorovek. Hau da, bakarra eta parekorik ez duen traumatzat sailkatzeak erabat ideologikoa den hierarkia bat inposatzen du (Todorov 2008:
|
|
|
Testuinguru horretan, literaturak Nelly Richard pentsalari frantses txiletarraren" zeinu pitzatua" irudikatzen du (Arruti 2007).
|
Esate
baterako, Hego Afrikan, Coetzeek 1999an argitaraturiko Disgrace eleberrian, non kontakizun bateratua ezinezko baita, zeinu pitzatua besterik ez dugu, literaturtasuna ez baita errealitatearen morroi. Giltzarri den beste trauma testuinguru batean, Ipar Irlandan, idazleek antzeko lizentziak hartu dituzte.
|
|
2022
|
|
|
Ekintzak hainbat gauzatarako balio du.
|
Esate
baterako, elkarte politikoak eratzeko eta mantentzeko, belaunaldiek jarraipena izan dezaten baldintzak sortzeko, eta historian zehar oroitzeko. Gizabanakoen artean ohiko jarduna da, eta gizakien berezitasuna, desberdintasuna eta aniztasuna erakusten ditu.
|
|
|
Gerraoste latzean, erbestean kaleratutako Euzko Gogoa aldizkariak(), euskara kultur hizkuntza bilakatzeko asmoa zuenez, Historia, Filosofia, Psikologia, Etnologia, Historia, Soziologia, Teologia eta beste hainbat gairen gainean euskarazko artikuluak argitaratu zituen, eta, beraz, euskarazko unibertsitate baten oinarriak jarri nahi izan zituen.
|
Esate
baterako, 1957ko editorialak honelaxe zioen: " Banako berezi au euskaltzaleok buru biotzetan iosita daramagun etorkizuneko Euskal Ikastetxe Nagusiari eskeintzen diogu biotz biotzez, ots, euskerazko Ikastetxeari".
|
|
2023
|
|
|
Auzitegi Nagusiak hainbat epai eman izan ditu hizkuntza eskakizunei buruzko sistemaren aurka.
|
Esate
baterako, 2021eko maiatzaren 4ko Auzitegi Nagusiaren Epaia norabide bertsutik abiatzen da. Epai horrek Irungo Udaleko udaltzaingoaren hamabi plaza betetzeko funtzio publikoan sartzeko hautaketa prozedura baliogabetu zuen, plaza horietan guztietan, baldintza gisa, euskararen ezagutza egiaztatzea eskatzen baitzen.
|
|
|
Areago, esan nahi du mundu errealarekin interakzioan aritzea, jakin mina eta lilura lagun; benetako aukeretarako sarbidea lortzea; eta gure sormen gaitasunak aktibatzea eraldaketan laguntzeko.
|
Esate
baterako, fantasia izango litzateke hiri ideal bat asmatzea eta hura geure hirian proiektatzea, eta amestea gure hiria magiaren poderioz bilakatuko dela gure buruetan sortu dugun hiri hori. Gure fantasiak ongi aztertzen ez baditugu, fata morgana erakargarri bat izaten jarraituko dute, baina ez digute lagunduko aurrera egiten; areago, trabatuta eta jarrera pasibo batean atxikiko gaituzte, ilusio bati loturik.
|
|
|
Baliteke ni parte naizen ‘gu’ horien premiak elkarrekin talkan egotea.
|
Esate
baterako, nire enpresak nik bidaiatzea nahi du, eta nire familia ez dago ados horrekin. Hori aldaketa sozialaren esparruan zerbait lortu nahi duten askotariko pertsonen talde batera eramanda, ezin dugu ‘gu’ bakar bat osatu xede jakin batekin, parte hartzaileek konpromisoa hartua duten beste ‘gu’ batzuk kontuan hartu gabe, bestelako interes batzuk izango dituzte eta.
|
|
|
Eta azterketek ere halakoak agerrarazi dituzte.
|
Esate
baterako, 55 urtetik gorako euskaldunen laurdenek (%26) adierazi dute ez direla euskaraz irakurtzeko gai (Allur 2018: 13).
|
|
|
Giro hartan ere euskarazko irakaskuntzaren inguruko lehen saioak jarri ziren abian, eta, hezkuntza testuinguru berri horiek ekarri zuten Euskal Curriculumaren inguruko kezka eta gogoeta.
|
Esate
baterako, Eusko Ikaskuntzaren Lehen Kongresuan bertan, 1918ko irailaren 1etik 8ra bitartean eginikoan, atal bat eskaini zitzaion irakaskuntzari, eta 50 bat irakaslek hartu zuten parte (Bilbao eta Perez 2008: 85).
|