|
2002
|
|
|
|
Egun
ori igarotera beti lez arrantzaliak etxera etorri ziran. Aurreegunian gabeko zortziretan Ertxadonan lau abotseko" Salve Regina" Urteaga" rena abestu zan, ederto atan be.
|
|
|
|
Egun
horren iluntzean, katuak gizonak baino hobeto ikusten dauanean, patroiak Sabasen dendako atea ertzedegi, burua sartu, eta dendaria bakarrik ikustean:
|
|
2003
|
|
|
Haiek bai, haiek beti ikusi zituen bizirik, beti... egun horretara arte.
|
Egun
horretan idor eta hilik sumatzen zituen. Hiritarren goseak jainkozko mendiak itotzen zituen.
|
|
2006
|
|
|
Oskarren heriotzeak biziro eragin eustan.
|
Egun
horretan bertan jota nentzan ziegako ohantzean, noiz eta Maryk eskolako ikasle bategaz kontserjeriaren osteko gelan, biok be sarri konpontzen ginan leku berean, harrapatuta amorruz salatu ninduanean baizen jota.
|
|
2009
|
|
|
Ermitan auzuneko bizitza kultural guztia batzen zen, batez ere, ermitaren santuaren egunean.
|
Egun
horretan, auzuneak bere zaindariaren jaia ospatzen zuen. Auzuneari lotutako guztiek jai horretan parte hartzeko derrigortasuna zeukaten, zer edo zelan esateko.
|
|
|
Guk kanposantun eskubete lora beti imintxen gendun jardiñeko. (...)
|
Egun
horretan eleizara bere joan behar izaten zan. Bai, eta kandelak imiñi, eta samu esate" akon, samu mantel bat, ta ain ganera diru bota abadentzako.
|
|
|
Hausterre eguna.
|
Egun
horretan elizak Garizumaren hasiera markatzen du. Ordutik aurrera Pazko egunera arteko estutasunak eta gorputzarentzako barauak eta urritasunak etorri ohi ziren.
|
|
|
Erramu eguna Pazko Domekaren aurreko domeka da.
|
Egun
horretan erramua edo ereinotza eroaten zen elizara bedeinkatzen. Etxe inguruetan batzen zen erramua, eta hori eskuan hartuta joaten ziren elizara jatabearrak.
|
|
|
Orokorrean, jaiotza berria, bataio egunean baino gehiago, amak elizara sartzea egin ostean ospatzen zuten.
|
Egun
horretan, etxean jan edana prestatzen zen, eta, horrela, erditzen lagundu zioten eta erditu ostean erregaluekin bisita egin zieten andreei, ama ume egin berriak gomita egiten zieten, esker sari.
|
|
|
|
Egun
horretarako ezkontza gonbita egiten zitzaien senide eta auzokoei. Lehen auzokoekin orain baino hartu eman askoz handiagoa izaten zen.
|
|
|
|
Egun
horretan krutze astun bat dator lepoan erdira, haxe behar da eroan gero Kalbarioko mendira.
|
|
|
Martiaren 19ra arte uzten zizkieten baserritarrek barrutiak artzainei.
|
Egun
horretan artegiak mugitu behar zituzten. Artzainek, ordura arte ardiak bertan egotearen trukean, gaztak, dirua eta bildotsa eman ohi zizkieten.
|
|
|
Maiatzaren bederatzian Harran egune ospatzen zen.
|
Egun
horretan ez zen artorik erein behar, ez eta beste ezer ere, ezpabere uztari harra sartuko zitzaiola eta. Beste behar batzuk egiten ziren maiatzaren bederatzian, baina ereitea galarazita zegoen.
|
|
2011
|
|
|
Etxerik etxe kantu eskean ibilteko urteko egun handiena Santa Ageda bezperea izaten zan.
|
Egun
horretan, edade eta leku diferenteetako jenteak urteten eban, txilindun makilak eskuan hartuta, koplak kantetan. Herritik kantetan ibilteko alkateari baimena eskatu behar izaten jakon, eta bardin egiten zan etxe baten aurrera heldukeran:
|
|
|
Pazko Domekearen aurreko domekeari Erra mu eguna esaten jako.
|
Egun
horretan etxerik gehienetan erramu adarrakaz, trunguari zulo txua egin eta ziri bat sartuta, kurutzeak egiten ziran, Goizetan autortzak egiten ziran, arratsaldean ume eta gazteentzako sermoiak, eta arratsalde beluan helduen tzat. Zortzi egunetan zehar izaten ziran.
|
|
|
Gernikan feria eguna zan, eta sufrimenturik latzena etxekoren bat Gernikara joanda eukien familietan bizi izan eben.
|
Egun
horretan Gernikan egozan busturiarren artean bonbardaketan hildako batzuk subertau ziran; esaterako, Juan Cruz Uriarte Ozamiz gizon zaharra. Beste hainbat desagerturik egon zan egunetan, eta jazotakoa jakin ahala, bildur ikaragarria zabaldu zan inguru osoko herrietan.
|
|
|
Andren egitekoa izaten zan hori.
|
Egun
horretan herriko gazteek, gauez ebilzanak ikaratzeko usteaz, kalabazea barrutik hutsitu eta arpegi baragarri antza ateraten eutsien: begiak eta ahoa egin, piper gorriagaz igurtzi eta kandelea barruan ipini, bildurgarri izan eiten.
|
|
|
Eta an elixa onduen egoten siren lur bal bal baltzuek, eta artun a lur baltza ta an ganera bota, da imini tunbie politxo politxo, ta gero bertan egunerako ba ya lorak ipintxen siren.
|
Egun
horretan prozesinoa egiten zan kanposantura. Bai kanposanture, alako estandarte bat eskeletue dekona, nik uste dot orduntxe egunien ixeten sala, imindde egoten san elixan, olan estandartie".
|
|
|
|
Egun
horretan txokolatea eta txurroak egiteko ohiturea egoan. Santa Luzia bistearen jagolea be bada, eta lehenago Bermeoko Mañuko auzora joaten ziran Goierritik eta Barezitik abenduaren hamahiruan mezea entzuten, santeak bistea jagon egioen.
|
|
|
Pazko hurrengo astelehenari Pazko bigarrena esaten jako.
|
Egun
horretan busturiar gazteen guraria Gernikara joatea izaten zan. Egun horrexetan ospatzen da Aberri Eguna, eta hirurogeiko hamarkadatik aurrera gero eta indar handiagoa hartzen hasi zan eta familia abertzaleak atzera ospatzen hasi ziran egun hori Pazko domekaz, gerratetik gehiago luzaroan galerazota egon zana.
|
|
|
Hautsen egunak marketan dau garizumara sarrerea.
|
Egun
horretan herritarrak mezatara joaten ziran eta mezatako erritua zan bekokian kurutze bat hautsagaz egitea eleiztarrai, horretara gogorazoteko hautsa garala eta hauts bihurtuko garala barriro. Erritu horrek lehenean dirau orain be.
|
|
|
Pazko aurreko domekea Erramu eguna da; esangura apartekoa daukan eguna euskal kultura tradizionalean.
|
Egun
horretan ereinotz adarrak, edo ereinotz erramakaz kurutzeak egin eta txorta bat eginda, eroaten ziran eleizara bedeinkatzeko. Erramu egunean prozesinoa egiten zan meza ostean, abadeak palmerie eroiala eta haren atzetik herritarrak ereinotzakaz.
|
|
|
Etxekoak eta kanpora biziten joaniko senitartekoak urtero batzen dira egun berezietan; senide alkartzeok, batez be, herriko edo auzoko patroiaren egunean eta Gabonetan egiten izan dira.
|
Egun
horretan, jatordu hasierako errezuetan aparteko gomutea egiten jake etxeko difuntuei. Modu batera edo bestera, egun seinaladu horreetan hilak eta biziak batzen dira bizien gogoan.
|
|
|
Ezin izan neban beste horrenbeste egin Bakixan Berbaldia amaitu ezinik, aurrera begira jarri nintzan, orduan meza guztia berbaldia izan ezik izaten zan moduan.
|
Egun
horretako bigarren mezea Bakixan barik San Markosen izan baneu, han jazo izango jatan hori.
|
|
2012
|
|
|
Bizkaiko herri batzuetan (Mungialdea, Busturia) jasota dago maiatzaren bederatzia harraren eguna egiten zela.
|
Egun
horretan ez zen artorik erein behar, ez beste ezer, harra sartuko zitzaiolako bestela. Beste lan batzuk egin zitezkeen, baina erein ez.
|
|
|
|
Egun
horretan hasten zen udako errito bat eliza guztietan, eguerdian kanpaiak jotzea ekaitzak uxatzeko.
|
|
|
Gehienetan egun horretan izaten zen urteko lehenengo bainua.
|
Egun
horretara arte umeek galarazita izaten zuten errekan sartzea, baina san Joan egunean, eguraldi txarra eginda ere, bainatu egiten ziren. Errekarik ez zegoen lekuetan iturrietan garbitzen zituzten aurpegia, eskuak eta oinak.
|
|
|
Eguneroko bizimodura bueltatzea zen, jaiak egiten hastea.
|
Egun
horretan ohikoa izan da bazkaltzeko familia osorik elkartzea eta plater nagusitzat auma edo.
|
|
|
|
Egun
horretan antzinatik datozen errito edo ohikuneak egiten dituzte ganaduak babesteko.
|
|
|
Auzoko jaia abuztuko bigarren domekan izaten da; kofradietako bigarren ospakizuna da.
|
Egun
horretan auzoko ermita bietan esaten da mezea, goikoan eta behekoan. Antxina zapatua eta domekea izaten ziran jaiegunak, baina gero auzoko mutil gazteen eraginez, astelehena bere jai egiten hasi ziran; hirugarren eguna ospatzen hasi ziran.
|
|
|
Antxina zapatua eta domekea izaten ziran jaiegunak, baina gero auzoko mutil gazteen eraginez, astelehena bere jai egiten hasi ziran; hirugarren eguna ospatzen hasi ziran.
|
Egun
horretan San Juan aldera, Bakiora, lapatan joan, piperrak prijidu eta eurek gazteek prestetan eben bazkaria. Gaur egun bere hondino egiten dabe bazkaria, eta laurogei bat lagun batzen ei dira.
|
|
|
Laguntzen etorten ziranei, ezertan hasi orduko, kopea eta galletak opesten jakezan, eta beharrak eginda gero, makailaoa, txarriaren gibela eta gaztaina egosiak ateraten jakezan mahaira.
|
Egun
horretan egiten dan afariari txarribodea esaten jako eta ordurako azea, buzkantzak eta solomoa ipinten ebezan.
|
|
|
Jaietan sagradua zan familia osoa mahai inguruan alkartzea, eta bazkari berezi hori egiteko dirua urte osoan aurreratzen eben.
|
Egun
horretarako etxean hazitako ahuntza hilten zan. Lehenengo saldea eta garbantzuak, azea eta ahuntza; postrerako arrozkoletxea.
|
|
|
Mungiako auzo guztietako jentea, gizonak batez bere, hutsik egin barik etorten ziran.
|
Egun
horretan ganadu feria egiten zan antxinako denporetan Sollube taberna inguruan egoan arboladian, eta abadea hara joaten zan ganadua bedeinkatuten. San Antontxu eguneko ferian txarrikumeak erosteko ohiturea egoan.
|
|
|
Etxerik etxe kantu eskean ibilteko egunik handiena Santa Ageda bezperea izan da, zezeilaren 4an.
|
Egun
horretan herriko eta auzoko mutil gazteek (hamazortzi urtetik gorakoak eta solteruek) txilindun makil apainduak eskuan hartuta eta dotore jantzita abarkak, galtzerdi lodiak, maoizko frakak, brusea, painelua eta txapela, koplak kantetan ibilten ziran. Eskean urtetako alkateari baimena eskatu beharra egoan, eta etxe batera heldukeran, kantuan hasi aurretik bere kantau ala errezau itauntzen eben.
|
|
|
Kalean egoan jentea belauniko paretan zan irudia pasau ahala.
|
Egun
horretan komuninoa egindako umeek, barriro jazten ebezan komuninoko en' opak eta lorak eroaten ebezan otzaretan.
|
|
|
Aurreko egunetan hilobiak ondo garbitu, bedar txarrak kendu eta lorak eroaten jakezan etxeko hildaGabon gaua izaten zan Gabonetako ospakizunik handiena.
|
Egun
horretarako kanpoan neskame edo morroi egozan seme alabak etxera bueltetan ziran, eta ezkondutakoak bere bai. Danak ekarten eben opariren bat:
|
|
|
ospakizuna Gabon gauekoaren antzekoa izaten zan, baina jai giroa agiriagoa zan.
|
Egun
horretan mutil gazteek okerkeriak egiten ebezan: soloko karramarroa ostu, makinea sagarraren puntara altzau...
|
|
|
galtzerdiak, erroparen bat...
|
Egun
horretan Apalazio zaldune, hiru erregen egune... kantetan zala akorduan daukie, baina ez ostera kantuaren berbak.
|
|
|
Baina egun horren besteko garrantzia dauka eurentzat San Migel egunak, irailaren 29an.
|
Egun
horretan huts egin barik joaten ziran Zumetzagara (Zumetzara), markaidatarrak, Mungiako auzo guztietakoak.
|
|
2013
|
|
|
Bestea, Gordexolakoa da (B).
|
Egun
horretan umeak taldean, eta eskuetan banderinak zeramatzatela, eskean joaten ziren etxerik etxe, otzara batean oilarra sartuta. Oilarra, giro horretan, biziaren adierazle dugu; heriotza uxatzekoa, eta harekin batera espiritu kalteginak, deabruak, sorginak eta izaki txar guztiak.
|
|
|
bezperan sua, jatekoak eta animaliak bedeinkatu, animaliak Gabon subilaz ketu...
|
Egun
horretan ez zen etxeko abereekin lanik egiten, eta traturen bat lotuz gero," San Antonek gorde dezala" esatea ohikoa zen.
|
|
|
|
Egun
horretan kandelak eta argizariak bedeinkatzen dira. Garai batean bedeinkatutako kandelak, leku kutunen batean gorde eta urtean zehar erabili egiten zituzten, apartekorik egonez gero; Jaungoikoak emaniko indarra zeukatela eta.
|
|
|
Kandelario egunaren hurrengoa da San Blas.
|
Egun
horretan ere bedeinkazio bereziak egiten dira. Eliza eta ermita batzuen inguruetan, hari eta domina ezagunez gainera, gozoki, fruta, erroskila eta opilak saltzen dituzte, horretarako berenberegi ipinitako dendatxoetan.
|
|
|
|
Egun
horri lotutako esaerak:
|
|
|
Inuzente eguna.
|
Egun
horretan libre izan da gaur egun be indarrean dagoan txantxa eguna hondino auzoari, ezagunari edo beharlagunari ziria sartzca: guzur handiren bat esan, negargarrizko jazoera txarren bat aitzen emon, okerreria edo behar ez danen bat egin eta halakoak.
|
|
|
bezperan sua, jatekoak eta animaliak bedeinkatu, animaliak Gabon subilaz ketu...
|
Egun
horretan ez zan etxeko abereakaz beharrik egiten, eta traturen bat lotzen bazan," San Antonek gorde daiala" formula esaldia esaten zan.
|
|
|
Gure artean San Anton egunez baserritarrek Urkiolara joateko ohiturea euki dabe; feria egun handia izaten zan.
|
Egun
horretan bedeinkatzen ziran etxeko abereak eta ganaduak be. Gaur egun be meOgi bedeinkatua banatzen.
|
|
|
|
Egun
horretan kandelak eta argizariak bedeinkatzen dira. Aldi baten, kandela bedeinkatuak leku kutunen baten gorde eta urtean zehar erabili egiten ziran, apartckorik egon ezkero; Jaungoikoak emondako indarra eukiela ta.
|
|
|
Kandelario egunaren hurrengoa da San Blas.
|
Egun
horretan be bedeinkazino bereziak egiten dira. Eleiza eta ermita batzuen inguruetan, jakinekoak diran hari eta dominez gainera, gozoki, fruta, erroskila eta opilak saltzen dabez, horretarako berenberegi ipinitako dendatxuetan.
|
|
|
|
Egun
horri lotutako esaerak dira honakoak:
|
|
|
Leku bakotxean antxinako koplak abesten dabez, baita berenberegi sortutako kantu barriak be.
|
Egun
horretarako dantzak be egokitu dabez.
|
|
|
Mezara baraurik joan behar izaten zan, gure Jauna hartzeko.
|
Egun
horretako bereizgarri nagusia jantziak izan dira. Neskek jantzi zuriagaz egin dabe gehien; lekuko baten
|
|
|
|
Egun
horretako kantu errezitadua hauxe da:
|
|
|
Kandelario egunean tostadak egiteko ohiturea egon da.
|
Egun
horretan hasi eta karnabal pasau arte tostadak jateko egunak dira.
|
|
|
Karnabal domekaren aurrekoa izaten da.
|
Egun
horretan gaztetxuak, lagun taldeak, basora edo inguruko landaren batera joan eta etxetik eroandako jeneroa jaten eben; Ereñon, Aparion edo Lemoatxan, kasurako. Txorizoa, txitxarra eta holangoak bertan sua egin eta zotzean erreta jaten ebezan.
|
|
|
Karnabal martitzenaren hurrengo eguna, eguaztena, izaten da Hausterre.
|
Egun
horretan mezan abadeak hautsa ipinten dau.
|
|
|
San Anton da etxeko animalien babeslea, urtarrilean (eneroan) ospatzen da eta baserritarren artean zaletasun handia euki dau.
|
Egun
horretan Urkiolara joateko ohiturea egon da gure artean.
|
|
2015
|
|
|
Anekdota bategaz azalduko deutsut.
|
Egun
horretan Mikel Sáez de Cabezón eta biok joan gintzazan Bilbora pelikula bat ikusten: El profeta.
|
|
|
Pazko bigarrenean be, astelehenean, meza nagusia entzuten zan.
|
Egun
horretan Miserikordiako umeak etorten ziran hutsik egin barik Bilbotik oinez. Partidua olgetan zan hareen
|
|
|
Erromeria egiten zan musika bandeagaz.
|
Egun
horretan ohiturea zan tabernetako txarribodetan mortzilak afaltzea; albo herrietatik be jente ugari etorten zan. Txarriak eskegita egoten
|
|
|
izeko osabak, lehengusu lehengusinak... etxe bete jente batzen zan.
|
Egun
horretako menua egunerokoa barik apartekoa izaten zan: garbantzuak, makailaoapiperrakaz, gisadua, oilaskoa...
|
|
|
Behin Gabonak pasau ezkero, Kandelario zan hurrengo jai izentauena, zezeilaren 2an.
|
Egun
horretan eleizara joan eta kandelak bedeinkatzen ziran, trumoia eta inizitua zanean izetu eta etxea ekatxetik babesteko. Etxeko nonor agonian egoanean eta abadea biatikoagaz etorrenean be kandelok erabilten ziran.
|
|
|
Etxeko nonor agonian egoanean eta abadea biatikoagaz etorrenean be kandelok erabilten ziran.
|
Egun
horretan, ogia, artaburua eta beste jateko jeneroak be eroaten ziran bedeinkatzen. Andrak egun horretan mantila eta guzti joaten ziran eleiUmeek jeneroa batzen eben Urtebarri eta Erregenetan. zara.
|
|
|
Herrian koadrilea batzen zan, goizean joan eta gauean etorteko.
|
Egun
horretan, kordoia eta etxerako jatekoez gainera, ganaduentzako artabururen bat edo be bedeinkatzen zan. San Blas kordoia bederatzi egunean soinean jantzita eroan behar izaten zan; kendu, Aitaren egin eta erre egiten zan katarroa eta samako gaixorik etorri ez eiten.
|
|
2018
|
|
|
Ezkonduak hurrengo egunean ateratzen ziren, Santa Anaren jaiegunean.
|
Egun
horretan bertan, eta, tradizioz, emakume ezkonduek Esku dantza dantzatzen dute danbolinaren erritmoan.
|
|
2020
|
|
|
Sanblasetan, eztarriko gaitzetatik babesteko kordoiak, erroskilak, opilak eta malba zurizko gozokiak salgai izaten dira.
|
Egun
horretako mezetan, eliztarrek elizara eramandako produktuak bedeinkatzen dituzte apaizek.
|
|
2021
|
|
|
|
Egun
horretan konbidau joaten ginan Altzuagara, osaba Pepenera. Hasi nintzan oloa ebagiten.
|
|
|
Egun inportantea izaten zan, ze hantxe geratzen ziran artzain biak euren txaboletan, ardi esnedunak batu eta gaztaiak egiteko.
|
Egun
hori ospatu egiten eben, artaldea bere larran itxi eta gero. Asto ganean eroaten eben kazolakada txipiroia, eta beste artzain batzukaz gau osoa emoten eben tertulian, kontu kontari.
|
|
|
Hara orduko, baina, goizgoizetik altxatuta, etxeko beharrak egin behar izaten ziren.
|
Egun
hori, esaterako, ona ei zen artoak eta ereiteko. Beharrak amaitu, etxera joan, aurpegia garbitu eta Bizkargirako bidea hartzen zuten.
|
|
2022
|
|
|
Horren ostean, jendea, adiskideekin edo senitartekoekin batera, inguruan geratzen zen, bai txosnetan (La Ceñuda edo Sañuda, La Novilla eta abar), bai aldi baterako zabaltzen ziren txakolinetan (La Parra, Los Odria, Ortuondo, Matxintxu eta abar).
|
Egun
horretako ohiko menua arkume errea eta entsalada izaten zen, gotzain bulda edo lizentzia berezia ematen zitzaielako bertako biztanleei eta hara joandako erromesei.
|
|
|
Aldi berean, plaza inguruan, hainbat musikari ibiltari jartzen ziren (plazan jotzeko eskubiderik ez zutenak: pandero jolea, soinularia, gitarraeta biolin jolea, dultzaineroa, etab.).
|
Egun
horretan hasten zuten urteroko erromeria sasoia. Leku altuan jarri, jarraitzaile talde propioak osatu eta euren errepertorioak jotzen zituzten (dantza lotuan, a lo agarra (d) o:
|
|
|
Ingurugune horretan kokatzen da San Jose eguna (martxoak 19), udaberriaren etorrerari lotuta eta Garizuma aldi aldakorraren barruan.
|
Egun
horretako erromeria, Bizkaian, urteko lehenengoa izan da. Bereziki, Deustuko elizate zaharrean XX. mendeko lehen hamarkadetatik ospatzen da, eta sekulako ospea lortu du (gaur egun, San Pedro zaindariaren jaiak baino garrantzitsuagoa da).
|
|
|
Ordu bat edo biren buruan, sugarrak ahotik ateratzen zirenean, estali egiten ziren ahoa eta arnasbidea.
|
Egun
horretan bertan, ilunabarrean, tximiniaren ahoa ireki eta egur zati txikiekin betetzen zen berriro ere.
|
|
2023
|
|
|
Kandelario egunean, zezeilaren bian hain justu be.
|
Egun
horretan lehenagoko etxekoandreek kandelak eta argizariak eroaten zituen eleizara, eta mezatan abadeak bedeinkatu egiten zituan.
|
|
|
San Polikarpo egunak emoten eutsan hasierea tostadaaldiari.
|
Egun
hori tostadak eta angulak jateko eguna zan. Aratusteetan, tostadak txokolateagaz jateko ohiturea egon da, eta orain be badago.
|
|
|
Erramu egunak emoten deutso hasierea Aste Santuari.
|
Egun
horretan, ereinotz txorta dotorea prestau eta eleizara eroaten zan bedeinkatzen. Kurutzeak be egiten ziran, saratsaz edota kurutzegaiaz, eta ereinotz txortatxoa ipinten jaken; eleizara eroaten ziran bedeinkatzen horreek be, soloetan ipinteko, labore ona batzeko.
|
|
|
Pazko domekatik berrogeigarren egunera Asentsio eguna da, berez eguena.
|
Egun
horretan jaunartzea egiten eben herriko umeek. Horren ostean Gorpuzti ospatzen zan gora handiz.
|