|
2000
|
|
|
Nahiz eta liburuen izenburuan asteko egun jakin bat agertu, ez dira ipuinak asteko
|
egun
horretan bakarrik kokatzen. Ostegunak deituriko bilduman, unibertsitateko ikasleen xelebrekeriak kontatzen dizkiguten bost ipuin eskaintzen dizkigu, eta Ostiralak liburuan, ordea, karrera amaitu ondoren lan munduan sartzear dauden ikasle ohiak aurkezten dizkigu sei ipuinetan:
|
|
|
Migel seminaristak hiru eguneko baimena izan du etxekoak ikustera joateko. Beraz, hiru
|
egun
horietan zehar dituen sentipen, oroitzapen, gogoeta,... kontatzen zaizkigu. Ostiraletik iganderako hiru eguneko iraupen hori 1962 urte inguruan kokatzen da.
|
|
2001
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian Ategorrieta gainetik okupazioa burutuz (55..); ia hirurogei urte beranduago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta (58). 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama
|
egun
horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian eta Ategorrieta gainetik okupazioa burutu; ia hirurogei urte geroago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta. 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama
|
egun
horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
2002
|
|
|
Haizetan egindako lan horren ostean, 1989g. irailaren 19an, goizean, martitzena zan, ezin ahaztu jat
|
egun
hori hasi neban Bizkaiko bideetango bidezbideko liluragarri Alberto Schommer lagun nebala, pintore, olerkari ta gizatar dana batean dan argazkilari mozorrotu hau: arean, Gasteizen hiru mende beranduago jaio zan, jaioken bidaiak Medicitarren Florenza berpiztailerakoa zeitekena.
|
|
2003
|
|
|
Santurtziko semea dogu bera, Derioko Seminarioan hezitzaile izandakoa, eta gero azken 30 urte baino gehiago Sâo Paulon abade lez zerbitzen dagoana. Bere deiari baietza emonez, Bizkaiko gotzain bat
|
egun
horretarako hara jotea legezkoa zan.
|
|
|
Neska zaharrak be baeuken euren eguna, baina orain ez dot gogoan zein zan
|
egun
hori.
|
|
|
Pagasarriri begiratu zion lehenbizi, Ganekogortari gero. Haiek bai, haiek beti ikusi zituen bizirik, beti...
|
egun
horretara arte. Egun horretan idor eta hilik sumatzen zituen.
|
|
|
Klase osoa isilik geratu zen; ordurako bazekiten irakasle hura jatorra izan zitekeela, baina behin haserretuz gero nahiko umore bortitza zeukala. Gainera,
|
egun
horretan serio samar zebilen hasieratik, gaia aurrera azkar zeramala.
|
|
|
Eta zerk egiten zuen egun hura hain berezi? Eta aldi berean, zerk ez zion
|
egun
horrezaz zeharo gozatzen uzten. Baina gauza bera zela erabakitzeko aukera eduki baino lehen, telefonoaren beste aldean zerbait entzuten hasi zen, eta irrikan zegoen gertatutako guztia kontatzeko...
|
|
|
Gutxien nahi zuena, hain zuzen. Sentimendu guztiak, zain guztiak, bihotza bera ere, azal azalean zituen, eta
|
egun
horretan ezin giltzaperatu izango zituen bere buruaren ziega txiki ilun baten. Hori oinazerik latzena izango litzateke.
|
|
2005
|
|
|
Betetzeke dagozan beharrak, hainbatek aspalditik hildakotzat jotako kontzientziak inoz baino biziago itxitako lorratzak lirateken loaren eragozleak, hortaz. Baekian ba gau/
|
egun
horretatik aurrera zer egin behar eban lozorroa gura izatekotan.
|
|
|
Ebanjelioaren idazleak ez dira ari biharamunean berean:
|
egun
hortatik 30 urteren buruan Mariak kondatuak... beste 20 bat urteren buruan dituzte idatzi! Bi gizaldi badira gertakari zenbait eta Ebanjelioen artean.
|
|
|
Alta, Ebanjelioak ez digu horrelakorik erraten! Baina nola egun batez ospatu behar, eta abenduko 25a hautatua izan baitzen, eta
|
egun
horretan baitugu guhaurek Eguberri urtez urte ospatzen, gogoan sartu zaigu abenduko 25 horretan sortua dela Jesus.
|
|
2006
|
|
|
Behin, bertan nengoala, egun haretako beharra burutzeko arratsaldean hirugarren leherketaldia falta zanean, halako baten, pozuan istripua izan zalako oihuak zabaldu ziran. Aita
|
egun
horretan lehenengo aldiz joana zan pozu berean, hain zuzen. Berehala aitari zerbait jazo jakolako bihozkadea izan neban.
|
|
|
Eta, Oskar patiora jatsi ez zan eguna be heldu zan. Egingo neuke
|
egun
horretan barruko guztiek borreroaren kalamua saman sentidu ebela. Oskarren heriotzeak biziro eragin eustan.
|
|
|
Une batez, urruneko lainotza trinkoari begiratuaz, lepazurrean gora bildurrezko hotzikarearen usigia sentidu eban. Beharrari bat batean laga eta
|
egun
horretako uzta urria aldean eroiala bere gorputz nekatuan, etxe barrura zuzendu zan. Michelen urrats nekosoen aurrean, bazirudian oreka galdu horretan zibi zabuka ebilela, etxe lander eta korrokoila zabaltzen zan.
|
|
2008
|
|
|
Abadeak bezperan esanda,
|
egun
horretan meza eraso behar neban lehenengoz. Ordua baino berandutxoago heldu ginan eta, prisaren prisaz, ez nintzan zapata lustrauak jazteaz akordau.
|
|
|
Hilariok esanda dakit jaio nintzan
|
egun
horretan bertan mozolo gorri bat sartu zala etxean. Tranpa ganean egoala eta kostata atera ebela handik.
|
|
|
Jai arratsalde baten, Espinosa herriko plazan bandereari omenaldia egin geuntsala gogoratzen dot. Uztailaren 18a izango zan,
|
egun
hori jai handia izaten zan orduan eta. Plazaren erdian egoan banderaren biran jarri eta betiko kantu eta oihuen ondoren arenga gartsua egin eban morroi txiki eta itsusi batek.
|
|
2009
|
|
|
Auzokoa edo auzoa izatea ez da beste baten ondoan bizitze hutsa, gaur
|
egun
horretara ulertzeko joera geroz eta handiagoa badago ere. Tradizio gizartean, auzokoa izateak bertakoen arteko hartu emanetan betebehar eta eskubide batzuk erakarri ditu berarekin, usadioan oinarritutakoak, eta bizitzako egoera eta beharrizan guztiei erantzuten izan diotenak.
|
|
|
Hileta elizkizunak ez ziren
|
egun
horretan amaitzen. Etxekoek, senideek eta hurhurreko auzokideek ohikune erlijioso gehiagotan parte hartzen zuten luto aldian zehar.
|
|
|
Ziklo beraren barrukoak dira, baina garrantzi txikiagokoak, Santa Luzia, San Silbestre, San Anton eta San Blas. Udako solstizioan, San Juanen jai nagusia daukagu, eta
|
egun
horretakoak dira su garbitzailea, belar eta lore babesleak eta etxeko atean ipintzen den lizarra.
|
|
|
Gabon gaueko afariak erritu berezi bat izaten zuen,
|
egun
horretan baino egiten ez zena. Afaltzen hasterakoan ogiaren kurruskua ebaki egiten zen, bedeinkatu, gurutzea egiten zitzaion eta musu eman; gero mantelaren azpian gordetzen zuten afari amaierara arte.
|
|
|
Abenduaren 25a jaieguna izaten zen, jendeak ez zuen beharrik egiten. Errotak eta sutegiak lotuta, sinestea zegoen
|
egun
horretan egindakoak ez zuela etekinik ematen. Gure lekuko batek esan zigun eran:
|
|
|
Gaur
|
egun
horren zabalduta dagoen hamabi mahats jateko ohiturarik ez ei zegoen antzina. Herrian mahats ugari egon arren, Gabonetarako galduta egoten zen.
|
|
|
Baina akorduan daukate zelan eurak baino arteragokoak errondan atera ohi ziren Gabon Zaharretan. Errondan irten eta bihurrikeriak egiten ei zituzten antzinako gazteek
|
egun
horretan.
|
|
|
Barrutiaren alokairu modura, askotan hutsik zegoen etxeren bat edo aldea etxearen alderdiren bat barruan hartzen zuena, gazta, artxoa eta dirua izaten ziren ordainsariak. Horregatik, San Jose egunez, ohikoa izaten zen artxoa jatea,
|
egun
horretara arte euren lurretan ibilitako artzainek ordain legez emandako artxoa jaten zuten eta. Artxoak jaiotzeko garaiaren amaiera adierazten du San Jose egunak.
|
|
|
Hausterre egunean baraua eta abstinentzia egiten zen. Baraua
|
egun
horretan jatordu bakarra egitea zen, bazkaria normalean. Garaitiko jatorduak ezabatu behar ziren, edo gauzatxoren bat baino ezin zuten jan.
|
|
|
Bariku Guren eguna seinalatua izaten zen Bermeotik heltzen ziren. Ugari agertzen ei ziren,
|
egun
horretan okelarik ezin jan zitekeela eta. Prozesioa ere egiten ei zen Bariku Guren egunez.
|
|
|
Janaria etxetik prestatuta eroaten zuten. Jatabe inguruko herri batean batua da,
|
egun
horretako janaria artxoa izan ohi zela, baina gure lekukoek ez dute gomutatzen euren aurrekoek holakorik egiten zutenik. Biderako behar zen lo egiteko lekua, belaunaldiz belaunaldi, erromesaldiz erromesaldi, sortutako hartu emanak zuzentzen zuen.
|
|
|
Bariku eguerdiko hamabiak ei da unerik egokiena euren sorginkeriak egiteko. Ordu eta
|
egun
horretan batzen ei zirela entzun dute lekukoek. Eta horrekin lotzen dute barikuak izan duen izen txarra.
|
|
|
Bertan, aurretik aipatutako esangura zeukan eliz erritua egin ostean, etxetik prestatutakoa jaten zuten eta erromeria modukoa egiten zen. XX. gizaldira arte bizirik iraun duten
|
egun
horretako ohiturak ere, presente egongo ziren antzinako jaian. Esaterako, idi probak.
|
|
|
Gizarte tradizionalean, ostera, jaki nagusiak zeukan pisurik handiena eta askoz gutxiago ateratzen ziren horri laguntzeko. Lotura nahiko argia ikus liteke zenbait jaiegun eta
|
egun
horretarako jateko seinalatuaren artean. Bildotsa jatea, esaterako, egun berezi batzuekin zuzenean lotuta dago.
|
|
|
Oroitzapen horrek esangura berezia izaten zuen Gabon gaueko afarian. Baina
|
egun
horretako errezo berezia herri egutegiarekin batera aztertuko dugu.
|
|
|
Artxoa jateko ohitura zegoen, asteetako barau eta bijilien ostean. Gazteentzako dantzaldia egoten zen ilundi edo iluntzean, eta
|
egun
horretan ez ziren urte osoan bezain zorrotzak izaten arau moralak. Kontuan hartu behar dugu, Garizuma osoan ez zela dantzaldirik egoten.
|
|
2011
|
|
|
Sakristune, 2008 kopea eta galletak emoten jakezan matarife eta laguntzen etorritako familiarteko eta auzokoai. Txarribodea egiteko ohiturea egoan eta hondino be badago etxe batzuetan, eta umeak be eskolara barik egoten ziran
|
egun
horretan. Abadeari eta maisuari odolosteak eroan be bai hurrengo egunean.
|
|
|
Lehenengo jaunartzetik bost sei urtera egiten zan konfirmazinoa, mutikoek fraka laburren ordez luzeak ipinten ebezan sasoi beretsuan. Obispoa be etorten zan
|
egun
horretan meza nagusira.
|
|
|
Bide bazterrak hildakoz beterik ei egozan. Gauean,
|
egun
horretan, Gernikak sutan jarraitzen eban: Gernikeko gorrittasune asmetan zan Busturitik, dana sue.
|
|
|
Santa Luzia bistearen jagolea be bada, eta lehenago Bermeoko Mañuko auzora joaten ziran Goierritik eta Barezitik abenduaren hamahiruan mezea entzuten, santeak bistea jagon egioen. Horrez aparte, esakera ezaguna da
|
egun
horretatik aurrera hasten dala eguna arean luzatzen.
|
|
|
Afal aurreko errezuak eta honi jarraitzen eutsan ogi bedeinkatze errituak garran tzi handia eukiten izan dabe. Errosarioa errezau eta etxeko difuntuen aldeko gomuta aitamen berezia egiten zan
|
egun
horretan, ogi salutadorea bedeinkatu aurretik. Afalostean gabon kantak, barriketaldiak eta karta jokoak izaten ziran.
|
|
|
Gisadua, gixedue, arroza eta etxeko txorizo eta piperrakaz eginiko paellie izaten ziran estimaduenak domeketan. Garbantzua izan da
|
egun
horretako lapikoko berezia. Txarri solomoa be negu bueltako jatekoa izaten zan.
|
|
|
San Kristobalera eta Axpera Gernika eta Bermeoko musika bandak etorten ziran, batera San Kristobal egunez, bestera Santiago egunez. Axpeko jaietan Santiago kanpokoentzako jaia izaten ei zan, erbesteko asko batzen zirana; Santa Ana, ostera, herriko gazteen eguna izaten zan, eta
|
egun
horretan hasi ziran egiten lehenengo esku pelota partiduak.
|
|
|
eta Gabon gaua sano antzera ospatzen ziran. Goizez behar egiten zan, baina
|
egun
horretan be ez zan behar gogorrik hartzen. Eguneko ardurarik handiena afaria prestetea izaten zan.
|
|
|
Zezeilaren bia da Kandelaridxo eguna. Busturiko andrak herriko ermitetara joaten izan dira
|
egun
horretan, argizariak edo kandelak bedeinkatzeko asmoaz. Bareziko ermitara joaten ziran batzuk, baina gehienak Bermeoko Domeniku, Demikuko ermitara joaten ziran.
|
|
|
Han bedeinkaturiko kandelak etxera ekarten ziran eta oineztuak joten eban bakotxean izetzen ziran, etxearen babesgarrirako. Umeak antxina,
|
egun
horretan, kandelak eskuetan hartuta, auzo batzuetan moroziloetara, beste ba tzuetan eleizara joaten ziran.
|
|
|
Lazua eztarriko gatxetatik babesteko izaten zan. Lekuko batzuek
|
egun
horretan eta hurrengoan, San Blastxu egunean baino ez eben ipinten. Beste batzuek, ostera, bederatziurrena bete artean ez eben kentzen, eta ostean erre egiten eben, gaur egun egiten dan lez.
|
|
|
Poltsa bat eroiela ibilten ziran kantuz eta diru eskean, eta batzen zana eleizearentzat edo beharrizana eukanen batentzat izaten zan. Gazte koadrilek,
|
egun
horretan batutakoagaz jatordu bat egiten eben.
|
|
|
Basaratoste koadrilan ospatzen zan; basoren batera joan eta egiten eben gazteek. Txokolatadea egitea be
|
egun
horretako ohiturea zan. Txarrikia eta arrautzen bat hartuta joaten ziran gazteak basora eta bertan igaroten eben eguna.
|
|
|
Egun horretan busturiar gazteen guraria Gernikara joatea izaten zan. Egun horrexetan ospatzen da Aberri Eguna, eta hirurogeiko hamarkadatik aurrera gero eta indar handiagoa hartzen hasi zan eta familia abertzaleak atzera ospatzen hasi ziran
|
egun
hori Pazko domekaz, gerratetik gehiago luzaroan galerazota egon zana.
|
|
|
Maietzan bederatzidxen, gorri gorri gorritxue, me me metxue... a itxen yakola asko. Eta
|
egun
horretan ez dala erein behar esaten zan. Ori, baia nik estaipa!
|
|
|
Bagilaren hamahiruan San Antonio Paduakoa ospatzen izan da Busturian. Lekukoen esanean, santua Euskal Herrira heldu aurretik, Mari Anbotokoari egiten ei jakozan eskeintzak
|
egun
horretan. Ganadu ermandadeak urtarrilaren 17ko San Antonio Abad egunean be batzartu ohi ziran.
|
|
|
Urkiolara joateko usadioa bizirik dago oraindino be, eta ganaduak bedeinkatu, uzta ona izateko laguntzinoa eskatu eta, mutil gazteen artean, topetea edo topetako eskatzea izaten izan da
|
egun
horretan erromesaldiaren helburua.
|
|
|
Auzoagaz lokarria eukien guztientzat jai horretan parte hartzea ia derrigorra zan, auzokotzat agertuko baziran behintzat. Kanpora ezkondutakoek, edo beharrean kanpora joanikoek be
|
egun
horretan ahalegin egiten eben han egoteko, ermitako eleizkizunean edo ermita inguruko ospakizunean parte hartzeko beste auzotarrakaz batera.
|
|
|
Egun izentau baten, hirugarren mailakoek baimena emoten eutsen lehenengo mailakoei etxe barruan be bonetea janzteko. Baina, lehenengo urtekoren bat
|
egun
hori baino lehen bonetea janzten ausartzen bazan... zigorra eukan.
|
|
|
Bazkaloste baten, San Andres eguna zalako, Elorriotik
|
egun
horretarako joanda, lehen Etxebarrin abade egondako hango Don Bernardino parroko eta adiskide handiagaz nengoala, Karmelo Etxenagusia eta Diego Bergizes etorri jatazan bila, Karmelok zuzendutako kotxean Suitzarantz abiatzeko. Diegorentzat euskerazko mintzabide ikastaroa lez izango zan bidaia.
|
|
|
Ez ete eban merezidu enparantza erdi baino gehiago zan horrek bere hizkuntzan zeozer entzutea, batez be beste guztiek eurena, txataltxu bat besterik ezean, entzun ahal izan ebenean, bai
|
egun
horretan, bai hurrengo egunean" Paulo seigarrena" deritxon Vatikanoko areto nagusian aita santuak danok agurtu ginduzanean?
|
|
|
Astebete aurrerago, 1958ko irailaren 21ean, hartu neban diakonadutza Arantzazun, Inazio Larrañaga Pingliand go gotzainaren eskutik, frantziskotar mordoagaz batera. Gogoratzen nazanez, neugaz batera egin ziran diakono
|
egun
horretan Fernando Mendizabal euskal gramatikalaria, Iñaki Bereziartua handik urteetara lehenengo" Gogoeta Aste" etan liturgia zuzenduko ebana eta beste ezagun batzuk.
|
|
|
Pozik egoten ziran ezkonduak eta nagusi guztiak gazteek eurentzat gertetan eben osterea egiteko. Zelako gozoak izaten diran orain be gaur
|
egun
horren gazte ez diran orduko gazteekin noizbehinka izaten ditudan afariak eta jardunaldiak!
|
|
2012
|
|
|
Beste lan batzuk egin zitezkeen, baina erein ez. Artoari
|
egun
horretan gatza botatzen zioten, gatzak artoa bedeinkatu eta ez ziolako harrari zabaltzen utziko.
|
|
|
Gabonak etxean eta familia giroan ospatzen diren moduan, sanjoanak kalean eta jendearekin ospatu izan dira. Festa zaratatsua izaten zen eta leku askotan, orain moduan, bolanderak eta ct eskopeta tiroak botatzen ziren. d Euskal Herrian errito eta ohikune asko egon dira
|
egun
horrekin lotuta. Baina gizarte tradizionalak egin duen bilakaera dela eta, gaur eguneko bizimoduan ohikuneok h ia ez dute lekurik eta galduz doaz, edo era sinbolikoan h baino ez dira gordetzen.
|
|
|
Sua dugu jai honetako sinbolorik adierazgarrienetakoa, eta Europa osoan eta Asia mendebaldean da ezaguna, gainera. Eguzkiak argia eta beroa dakarzkigu, suak bezala, horregatik biak batzen dira
|
egun
horretako o: w ospakizunetan.
|
|
|
Itsaso, erreka eta iturrietako urek, baita garoak ere, urtean zehar ez dituzten botere bereziak hartzen dituzte
|
egun
horretan. Doniane bezperako ura berezia da.
|
|
|
Nafarroan batez ere, gaueko hamabietan jendea erreketan bainatzen zen, horri sanjuanada esaten zitzaion. Gehienetan
|
egun
horretan izaten zen urteko lehenengo bainua. Egun horretara arte umeek galarazita izaten zuten errekan sartzea, baina san Joan egunean, eguraldi txarra eginda ere, bainatu egiten ziren.
|
|
|
Beluko mezaren ostean, etxera joan orduan, belaunikatu eta bedeinkatutako ogia eta ura hartzen zituzten, baina gero denak elkartuta mahaian jarri eta urdaiazpikoaz egindako tortilla jaten zuten. Normalean, gainera,
|
egun
horretan hasten zen lehortzen egondako urdaiazpikoetako bat, urteko lehenengo pernila.
|
|
|
Ohitura zen besoetakoak Lehenengo Jaunartzea egin arte oparitzea, baina beste batzuetan ezkondu arte egiten zuten. Besoetakoak eurak joaten ziren amabitxiaren etxera opil eske
|
egun
horretan.
|
|
|
San Pedro arrantzalekofradien patroia da, eta askok daukate santu honen izena. Lekeition (Bizkaia) ohitura berezia dago
|
egun
horretan. Santua prozesioan ateratzen dute elizatik, eta portuan dagoen santuaren irudiaren aurretik igarotzean, santu eramaleek irudia uretarantz botatzeko keinua egiten dute, arrantzan laguntzeko eskatzeko.
|
|
|
Zaldiak, tiroak, konpainia bakoitzeko kantinera bat... dira gainerako osagarriak. Alardea ez ezik, San Martzial ermitara joatea ere ohikoa da
|
egun
horretan.
|
|
|
Lesakan ere ospe handia dute San Ferminak. Bertako ohituratzat dute, gainera, dantza bereziak egitea
|
egun
horretan. Zubigainekoa deritzana, Onin ibaiaren ertzetan, dantzatzen dute, XV. mendean Lesakako auzoek sinaturiko bake itunaren oroigarritzat.
|
|
|
Garain (Bizkaia), bere irudiaren aurrean, ezpata dantza eta erregelak edo aurreskua dantzatzen dituzte. Gasteizen ohitura da
|
egun
horretan berakatz sortak salgai jartzea. Ez da ahaztu behar, gainera, Santiago bideak Euskal Herria zeharkatzen duela. o:
|
|
|
San Inazio (31) Bizkaiko eta Gipuzkoako patroia da, horregatik jaieguna izaten da. Horrez gainera, ohitura dago
|
egun
horretan hainbat menditara joateko eguna pasatzera, Gorbeiara kasurako. Handiroen Azpeitian, santutegia dagoen herrian ospatzen da.
|
|
|
San Roke (16), San Bartolome (24); irailean San Antolin (2), Andre Mari Irailekoa (8), Guadalupeko Ama (8) Hondarribian Alardearekin ospatzen da. 1638an
|
egun
horretan frantziarrek hiria inguratu zutenean, Hogeita Hamar Urteko Gerran, Guadalupeko Amak askatzen lagundu zien eta ordutik urtero berritzen da eskerrak emateko botoa.
|
|
|
Euskal egutegiak erromatarra baino askoz lehenagokoaren hondarrak ditu, gaur
|
egun
horretara egokituta badago ere.
|
|
|
Herri bakoitzean gazteek
|
egun
hori aprobetxatzen zuten neska jakin batzuei gorrotoa erakusteko ere, mutil laguna bertan behera uzteagatik, edo dantzaldian jaramonik ez egitearren, edo harroak zirelako...
|
|
|
Mezea eta hamaiketakoa egiten dabe, trikitilariek lagunduta. San Martin ermitearen ganeko urteko kontuak bere
|
egun
horretan emoten ditue komisinokoek. Batzorde hori hiru lau lagunekoa izaten da eta eurok daukie ermitearen ardurea.
|
|
|
Mahaiak beti eukiten eban aurbeheratxua, txarria hobeto odolutsitu eiten. Umeren bat baegoan
|
egun
horretan jai hartzen eben sarri, honek buztanetik oratuten eutson pozarren. Kutxiloa okozpetik, papadatik sartu eta odolutsitu arte, ondo oratuta euki behar izaten zan.
|
|
|
Antxina jaietako hirugarren eguna bere zelebrau egiten zan; ganbelu esaten jakon, errepetizino moduko bat izaten zan. Halanda bere, mezarik garrantzitsuena Santa Ana egunekoa zan;
|
egun
horretan itzelezko jentetzea batzen zan eta eleizako ate biak zabaldu behar izaten ziran. Arratsaldean Mungiako musikabandeak joten eban.
|
|
|
Markaidatarrek San Salbadore egunez egiten dabe auzoko jaia, abuztuaren 6an, izen bereko ermitearen inguruan. Baina
|
egun
horren besteko garrantzia dauka eurentzat San Migel egunak, irailaren 29an. Egun horretan huts egin barik joaten ziran Zumetzagara (Zumetzara), markaidatarrak, Mungiako auzo guztietakoak.
|
|
|
Azken honetan Eneperi eguna zelebretan dabe abuztuaren 31n eta irailaren lean; lehen, Llona eta Atela auzokoek, Iturbaltzakoek bere jai egiten eben eta bertara parajetuten ziran solorik solo. Konbidadutzea
|
egun
horretan egiten zan.
|
|
|
Martin egunean, zemendiaren lln bere ospakizuna egiten zan. Orain,
|
egun
horretan mezea dago, hamaiketakoa prestetan dabe auzokoentzat eta gura dabenentzat jatordua egiten da tabeman, bakotxak berea ordainduta.
|
|
2013
|
|
|
Nafarroa eta Arabako herri askotan,
|
egun
horretan umeek dirua batzen zuten jaiegun horri dagozkion abestiak eta bertsoak kantatuz. Gero diru horrekin merienda ederra egiten zuten.
|
|
|
Abenduaren 21ean, Gabonen atarian bertan ospatzen da San Tomas. Azoka handiak egiten dira gaur egun ere
|
egun
horretan. Baserritarrek beren ortuariak eta animaliak saltzera eramaten dituzte.
|
|
|
Erregeek umeen opari eskeak hartzen dituzte, Gorliz, 2010 jaioberriari eskaintzak egitera joan ziren moduan, etxeetan umeei opariak egiten zaizkie
|
egun
horretan. Gaur egun etxeko guztiek izaten dituzte opariak, nahiz eta jaia umeentzat bereziagoa den.
|
|
|
Baina badute beste berezitasun bat ere, Bestaberri ere orduan egiten baitute. Bestaberri udaberrian izaten da, Aste Santu ostean eta haren araberako egunean, baina Donibanen aspaldi, XV. mende amaieran edo XVI.aren hasieran, eskatu zioten Elizari baimena
|
egun
horretara aldatzeko. Izan ere, udaberrian arrantzale asko eta asko Terranovara arrantzan joanda etxetik kanpo suertatzen ziren, eta horregatik neguan ospatzeko baimena eskatu zuten.
|
|
|
Garai herrian (B) enkantea egiten dute
|
egun
horretan. Jendeak etxetik eramaten du generoa:
|
|
|
Araban mutil gazte ezkongabeen zaindaria zen, horregatik halakoak ateratzen ziren errondan. Herriko gazteriarekin lotura handia duen martiria da, batez ere Araba aldean, eta herri askotan
|
egun
horretan beren jaieguna ospatzen zuten.
|
|
|
Izan ere, matronalia emakumeen jaia zen, emakume ezkonduena batez ere. Senarrek opariak egiten zizkieten emazteei
|
egun
horretan, eta emakume esklaboen jai eta askatasun eguna izaten zen.
|
|
|
Kanposantuan hilobiak garbitu, lorak eta argiak ipinita apaindu eta arrrretik joandakoen alde otoitz egiteko eguna izan da. Familia osoa elkartzen da,
|
egun
horretan kanpoan bizi diren seme alabak eta senitartekoak ere etxean batzen dira. Gogoan hartu behar da grrre kulturan familia etxekoek osatzen dutela, eta etxeko horien artean hilak eta biziak denak sartzen dira.
|
|
|
Hogeigarren mendean aratusteak ia guztiz galduta egon direnean ere, Basaratoste herri, auzo eta etxe gehienetan egin izan dute. Aratuste domekaren aurrekoan izaten da, eta
|
egun
horretan herriko edo auzokoak, gaztetxoak gehienetan, basora joaten dira hango zelai batean txorizoa erreta jatera. Txorizoa ez bada, urdaia edo antzeko jakiren bat hartzen da, bakoitzak etxetik eroanda.
|
|
|
Zezenik ez zan izaten egun horreetan; zezenbako egunak izaten ziran. Bako
|
egun
hori beste zeozeri be egozten jakon. Zeanuriko herrian, Ander Manterolak ohartarazo deuskunez, solorako edo basorako arorik ez egoanean, bako egunak esaten jaken horreei, eta jenteak etxeko edo etxe inguruko beharrak egiteko erabilten zituan.
|
|
|
Bako eguna zan be. Jakina,
|
egun
horretan ez ziran txartzat hartzen iluntzeko okerreriok, gehiegizkoren bat edo ez bazan, behintzat.
|
|
|
Bereiztu daiguzan, batetik,
|
egun
horretako jazkerak eta, bestetik, eurei emoten jakezan izenak.
|
|
|
Gernikan berreskuratu egin dabe, kandelak bedeinkatu eta gero, herrian kalejira egitea,
|
egun
horretako kopla crrcpikatuz:
|
|
|
Ganaduak be etxekoak diranez, leku batzuetan San Blas egunean bedeinkatzen dira, eta
|
egun
horretan ez dabe beharrik egin behar izaten. Sarri hari bedeinkatua ipinten deutsie eta Hausterre egunean erre.
|
|
|
Izan be, matronalia andrazkoen jaia zan, andra ezkonduena batez be. Senarrek opariak egiten eutseezan emazteei
|
egun
horretan, eta emakume esklaboentzat jai eta askatasun eguna izaten zan.
|
|
|
Behin kaleratzen danean, dantzariak ditu zain, eta honeen
|
egun
horretako dantza berezia, zaragi dantzea izan ohi da. Uriko kale estuetan zehar ibili ohi dira, harik eta bazkalordua ailegetan danean jentea banatzen hasten dan arte.
|
|
|
Entzute handia hartzen eben aldi baten jokoan onenak zirenek. Gaur egun zaldunak jazkera bereziz atonduta agertzen dira
|
egun
horretan herriko plazara.
|
|
|
Hona
|
egun
horretan abesten diran koplak:
|
|
|
Marroek
|
egun
horretan uriko aurreskua egiten dabe, Marroen aurreskua izenagaz iragarten dabena. Gaur egun dantza taldekoek bereiztu egiten dabez, alde batetik erregelak, Andra Mari egunean egiten dabezanak, Lumoko eleizateko jaia ospatzen danean; eta bestetik uriko aurreskua, sanrokeetan egiten dabena, Gernikako jaiak ospatzeko.
|
|
|
Sasikoipetsu be eskualde diferenteetan esaten jako (Gernika, Derio, Lekeitio), eta Basokoipetsu be bai
|
egun
horretako baso jatordu horri. Ez dago zertan gogoratu,, sasikoipetsu eta era horretakoak behesu edo kanpo su baten inguruan eginiko beste janaldi batzuk izentetako be bardin erabilten dirala.
|