|
2005
|
|
|
Hizketa hotsen azalaren azalari so egiten badiogu, eta ekoizpen oharmen prozesu eta mekanismoen berri ematen diguten teoriak aintzat hartuta, aztergaitzat hobetsi dugun alderdiaren estudioari edozein ikusmoldetatik helduta ere, hizketaren ezaugarriekin tupust egingo dugu.
|
Besteak
beste, ondorengo hauek ditugu nabarmenenak: aldakortasuna; adierazgarritasuna; kanporatzen ditugun hotsen elkarrenarteko ezaugarrien gurutzatzea, gainjartzea edo elkarrestaltzea; hots asmoa uhin akustiko egiteko giharren mugimendu bidez abian jartzen ditugun neurona sare eta giharren erabateko sinkronizatzea; malgutasuna edo egoera berrietara moldatzeko gaitasuna (ohiz kanpoko bideak
|
|
2019
|
|
|
909
|
Besteak
beste, euskararen aldeko lana Bizkaira ere hedatzen hasi ziren, baina ez lapurtera klasikoz, noski. Bizkaiera erabiltzen hasi ziren, lehenengo Arantzazuco Andre Mariaren Egutegian (1952) eta gero I. Berriatuak (OFM) zuzendutako Anaitasuna (1953) gehigarrian (Intxausti 2014a:
|
|
|
Aizpuru & al. 2007: 114). 97 Era berean, Frantziako muga zeharkatzeko baimena zuen, 1937ko irailean J. B. Daranatz elizgizonarekin Baionan biltzen saiatu baitzen.98
|
Besteak
beste, Ginea Espainiarreko edota Londresko paradiplomazia frankistarekin harremanetan zegoen.99 J. Urquijoren RAEko idazkari izendapenak diktadurarekin zuen lotura ideologikoa argi utziko ez balu, J. Pujol() CEDAko diputatu ohiak Donostian zuzentzen zuen Domingo astekari berrian argitaratutako artikulura jo dezakegu. 1936ko udan prestatzen ari omen zen" La boina ¿ se usaba en Navarra en el siglo XVI?" izeneko artikuluaren gaia berez euskal txapelaren jatorri historikoa zen, baina kolpistek Donostia okupatu izanaren urteurrena baliatu zuen, gerraren osagai zibila nabarmendu eta Nafarroako errekete" txapelgorri" ei gorazarre egiteko:
|
|
|
Hain zuzen, IdeE k laugarren ekitaldi publikoa Sevillan egin zuen apirilaren 28 artean.
|
Besteak
beste, E. Orsek (RAE), P. Zabala Lerak (Real Academia de la Historia) eta P. Muguruza arkitektoak (Real Academia de Bellas Artes de San Fernando) sarrera hitzaldiak egin zituzten. E. Orsek 1936ko Gabon zaharrean hildako M. Unamunoren hutsartea betetzen zuela adierazi zuen, Salamancako Unibertsitateko errektore zena gutxiesteko aukera galdu gabe (Ors & Pemán 1944).
|
|
|
Legez ez zen zuzena," sección catalana" ko kide izendatu baitzuten 1927an.
|
Besteak
beste, G. Queipo de Llano jeneralak ere hitzaldia egin zuen. Nolanahi den, Ameriketara zuzendutako politikagintza berria izan zen ekitaldiaren gai nagusia (ABC, Sevilla,;;).
|
|
|
Alde batetik, F. I. Lardizábalen (18061855) heriotzaren mendeurrena prestatzeko asmotan ari zen Zaldibiako Udala.
|
Besteak
beste, haren Testamentu Zarreco eta Berrico condaira (1855) berrargitaratu nahi zuten, gipuzkera literarioaren eredu historikoa zena.778 M. Lecuona elizgizonaren ustez, Euskaltzaindiak horrelako ekintzetan konprometitu behar zuen. Hizlari egokiak nahitaezkoak zituen publikoaren aurrean jarduteko.
|
|
|
Euskal Herriaren erdalduntzea desnazionalizazioarekin nahiz desmoralizazioarekin parekatzen zituenean, S. Aranaren doktrinaren oihartzuna oso nabarmena zen, berak abertzaletasuna inoiz aipatu ez arren.
|
Besteak
beste, Italia faxistak Tirolgo eskualde alemanofonoa italianizatzeko ahalegina ere ekarri zuen hizpidera. Esan bezala, abertzaleen aurrean bere izen ona berreskuratzeko balio zezakeen ekitaldi publikoan egindako Espainia frankistaren politika linguistikoaren salaketak.
|
|
|
|
Besteak
beste, G. Riestrak F. Krutwigen hitzaldiaren gaztelaniazko itzulpena E. Bilbao Gorte frankistetako presidenteari bidali zion ohar honekin: " Como este discurso ha tenido muy escasa difusión hasta ahora, conviene que no se divulgue". 812 BPDko presidenteak izenik ez eman arren, itzulpenaren egilea J. M. Seminario zen.
|
|
|
Argi zegoen gerraondoko Akademiak ezin zituela bete 1920ko araudiak ezartzen zituen baldintzak.
|
Besteak
beste, berriz arautu behar zen diru eta giza baliabidez urrituta zegoen Akademiaren batzarrak eta kargu aldaketak nola egin. Halaber, batzarretara joaten ez ziren eta lanik aurkezten ez zuten euskaltzainek kargua galdu luketen ala ez erabaki behar zen.
|
|
|
Hain zuzen, salbuespen politiko gisa, aipatu behar da J. Ybarrak" Lo romano en Vizcaya" komunikazioa aurkeztu zuela.
|
Besteak
beste, A. Campiónen jaiotzaren mendeurrena ospatu (M. Irujoren ekimenez) eta Euskal Herriko atlas linguistikoa abiatzeko deia berritu zuten.
|
|
|
euskaltzainorde ez ezik, SFVJUren aholku batzordeko kide eta Egan aldizkariaren zuzendarikide ere izendatu zuten, A. Irigaray eta L. Michelenarekin batera.
|
Besteak
beste, agintari frankisten baimen eta laguntza ofizialak lortzeaz edota bertsolari txapelketak antolatzeaz arduratu zen (Rodríguez Ranz 1994; Vázquez de Prada 2009; Martorell 2010; 2011; Sudupe 2012).
|
|
|
Gipuzkoako foru zuzenbidea Espainiako kode zibilera egokitzeko prozesuan parte hartu zuen.
|
Besteak
beste, A. Elorriaga presidente zuen GPDk 1952ko otsailean beste lau urterako izendatu zuen Gipuzkoako CAPeko batzordekide (GPD 1953: 2, 69).
|
|
|
Donostiako lojendiotarrak eragin politiko handiko familia ziren, beraz.
|
Besteak
beste, gerraondoan Donostiako Conversaciones Católicas Internacionales kristau demokrata joerakoak babestu zituzten.
|
|
|
30). 1089 Hain zuzen, irailaren 10ean Donazaharren (Pirinio Behereak) egindako Eskualzaleen Biltzarrean, J. Elissalde zaharrak elkartearen idazkaritza utzi eta J. Camino elizgizon gazteak hartu zuen.
|
Besteak
beste, M. Labégueire" buru lagun" izendatu zuten eta, belaunaldi berriaren ordezkari gisa, hitzaldi kartsua egin zuen:
|
|
|
Jendeak eskatuta, Donostiako euskaltzainek berehala lehiaketaren baldintzei buruz azalpen luzeagoak eman behar izan zituzten: adibidez," dialecto central" a erabiltzea gomendatu zuten.1135 Uste baino idazlan gehiago jaso zituzten (hamaika nobela, bost ipuin bilduma eta bi biografia), baina J. Echaide, adibidez, hiru sailetara aurkeztu zen.1136
|
Besteak
beste, Akademiaren Bilboko egoitzara joaten hasi zen Gabriel Aresti artean ezezagunak 1954ko udan gutunez eskatu zuen informazioa, baina bere idazlanek ez zuten lehiaketan tokirik, eta A. Irigoyenen bitartez Euzko Gogoara bidali zituen (Kortazar 2016). 1137
|
|
|
Bistan dago L. Michelenak ez ziola etorkizun handirik ikusten egitasmoari, landutako corpusak ez zirelako egokiak.
|
Besteak
beste, egileen purismoak eta euskalkien berezitasunei emandako garrantziak eragotzi egiten zuten hiztegi moderno bat arrazoizko denboran egitea. Nahiago zukeen P. Múgicaren esku utzi Akademiako corpusak, eta jesuita lexikografoaren azken emaitzaren arabera, Euskaltzaindiaren babesa eman, baina hiztegi normatibo ofizial bihurtu gabe.
|
|
|
35).
|
Besteak
beste, A. Irigarayk Gueroren edizio berriaren ale bat eraman zion J. M. Caballero GPDko presidenteari SFVJUren aholku batzordea lehen aldiz batzartu zenean.1170
|
|
|
Lehenago, 1953ko martxoaren 20an, F. Arocenarekin bildu ziren I. M. Echaide, A. Irigaray eta M. Lecuona.
|
Besteak
beste, R. Inzagaray Akademiako idazkari ohiaren akta liburuaz hitz egin zuten, baina falangisten eskuetan erori bide zen gerra zibilean.
|
|
|
Hiru hilabete igaroak ziren BPDko presidenteak gobernadore zibilari F. Krutwigen hitzaldia salatu eta honek Frantziara ihes egitea erabaki zuenetik.
|
Besteak
beste, G. Riestrak E. Bilbao Gorte frankistetako presidenteari bidali zion Bizkaiko aldizkari ofizialaren zenbaki horren alea, baita" Radio Yugoeslavia" komunistak irailaren 25ean zabaldu omen zuen kontrainformazioaren
|
|
|
Zigorra hamalau urtera mugatu ondoren, azkenean 1943an presondegitik irten eta Madrilen hasi zen lanean altzari enpresa batean.
|
Besteak
beste, R. Piñeiro galegistarekin batera, 1946an berriz atxilotu zuten indar antifrankisten koordinazio lanetan aritzeagatik, eta beste bi urtez egon zen preso, 1948ko apirilera arte.
|
|
|
Manuel Aguden bidez, ikasturtetik aurrera euskara eskolak eman zituen Centro Cultural Guipuzcoano n, eta Donostiako ateneoa atlas linguistikoaren proiektuan inplikatzen saiatu zen.878
|
Besteak
beste, L. Michelenak 1952ko irailean landa lanak egin zituen, Grupo de Ciencias" Aranzadi" ko kideekin eta M. Garde Uztarrozeko koadjuntorearekin, desagertzen ari zen Nafarroako erronkariera jasotzeko, eta emaitzak BRSVAPen argitaratu zituzten.879 CSICeko agintariek nolabait L. Michelenaren esku utzi nahi zuten atlas linguistikoaren ardura, baina berak ez zuen eremu ikerketarako joerari...
|
|
|
1937ko abuztuaren 18an hil zen Donostian, baina jende gutxi bildu omen zen Iruñeko hiletara.
|
Besteak
beste, Kataluniako F. Cambók omenezko testua idatzi zuen, Nafarroako euskaltzainak EAJ PNVren" okerreko" bidea saihestu zuela nabarmenduta. E. Esparzak Diario de Navarran, ordea, A. Campiónen ikuspegi historiografikoaren aurka idatzi behar izan zuen.
|
|
|
Antza denez, arazoak izan zituen errepresio kolpistarekin, baina ez zuten zigortu, agian integrismoarekin izandako harremanagatik.
|
Besteak
beste, idazkari gisa berak zeraman Euskaltzaindiaren akta liburua falangistek eraman egin zuten. Nahigabetuta bizi omen zituen gerraondoko urteak R.
|
|
|
Nafarroan askatutako errepresioaren testuinguruan, ordenako agintariek Santiago de Txilera destinatu zuten D. de Inza 1936ko amaieran, eta ez zen Nafarroara behin betiko itzuliko 1968 arte.
|
Besteak
beste, J. A. de Donostia (OFMCap) urgazlea ere, Lekarozko" Colegio de Ntra. Sra. del Buen Consejo" ko irakasle kargutik kendu eta Frantziara destinatu zuten (Díaz Noci 1995; Pagola 2005; Gamboa & Larronde 2005:
|
|
|
Euzkadiko Jaurlaritzaren" Zuzentza eta Gogo lantze"(" Justicia y Cultura") sailetako goi mailako aholkularia izan zen, J. M. Leizaola sailburu zela. EJ GEren batzorde juridikoan, gai politiko, penal, administratibo eta juridiko militarren saileko presidente izan zen.49
|
Besteak
beste, anaia zenaren biblioteka suntsitu zuen Gernikako bonbardaketa frankista Radio Euzkadi-n salatzeaz arduratu zen 1937ko maiatzean. Bilbo erori ondoren, Santanderren errefuxiatuta zegoela, M. Irujo Errepublikaren Justizia ministroak Auzitegi Goreneko
|
|
|
Legegintzaz beste, B. Echegaray EJ GEren kulturgintzan guztiz inplikatuta egon zen.
|
Besteak
beste, Euzko Irakastola Nagusiaren(" Universidad Vasca") eta Euzkadiko Gogo lantze Batzordearen araudien idazketa taldekoa izan zen 1936ko urri azaroetan eta 1937ko otsail martxoetan, hurrenez hurren, baina batzordeek ezin izan zuten beraien aholkularitza lana behar bezala bete, Euzkadi errepublikanoaren indar guztiz gehiena gerrara bideratu behar zelako. B. Echegarayk L. Michelenari kontatu zionez, garai horretan R.
|
|
|
Eragin erabakigarriagoa izan zukeen beste eredu bat, L. Eleizalde buruzagi jeltzalearena, gutxiago aipatu zuen garai horretan F. Krutwigek, bistako arrazoi politikoengatik (cf. Zalbide 1988; Antxustegi 1998). 490 Dena dela, agian Karl Renner() austromar490
|
Besteak
beste, oso aipatua ez den etsenplu bat jartzearren, A. Irigarayren aitak ere antzeko gogoetak plazaratu zituen. F. Irigaray" Larreko" hil zenean hori bera gogoratu zuen EAJ PNVren agerkariko berriemaileak:
|
|
|
Izan ere, Frantziako Parlamentuan herri hizkuntzen hezkuntzarako estatutu berria eztabaidatzen ari ziren, 1951ko urtarrilean" Loi Deixonne" bilakatu zena. P. Lafittek berak Le Courrier de Bayonne egunkarian azaldu zuenez, J. Errecart" Mouvement républicain populaire" (MRP) alderdi kristau demokratako diputatuak parte hartze garrantzitsua izan zuen eztabaidan, nahiz eta zentralismo jakobinoak proiektu erregionalista ahuldu egin zuen (Oficina Prensa Euzkadi). 508
|
Besteak
beste, lege proiektuaren aurka agertu ziren Académie Française bera edota A. Dauzat bezalako linguistak. P. Lafitte pertsonalki inplikatu zen eztabaidan eta M. Deixonne diputatu sozialistari gutuna idatzi zion, Herriako zuzendari gisa, Senatuak murriztutako lege proiektua puntuz puntu aztertzeko:
|
|
|
José Ángel Zubiaur() abokatua Nafarroako karlismo falcondista berrantolatzeko saioetan parte hartzen ari zen.
|
Besteak
beste, gobernadore zibil falangista kritikatzeko, El fuerista aldizkari satirikoa argitaratu zuen isilpean (García Sanz Marcotegui & al. 1998: 265; cf. Martorell 2009). 515
|
|
|
Hain zuzen, Euskaltzaindiaren artxiboko dokumentuak eskuan izan dituztenak ere, zaratarik ez egitearren, oin puntetan igaro dira politikoki deserosotzat jotzen duten Akademiaren garai horretatik.
|
Besteak
beste, Jean Haritschelhar euskaltzainburuak, F. Krutwig akademikoaren urrezko ezteiak ospatu zituztenean, Euskaltzaindiaren historia ezaugarri ia mitologikoak dituzten hiru arotan banatu eta arrakasta izan duen" katakonba" ren metafora errepikatu zuen:
|
|
|
Gainera, RSVAPen liburu sail berria abiatu zuten.
|
Besteak
beste, J. Caroren Los vascos (1949), A. Tovarren La lengua vasca (1950) edota B. Echegarayren Derecho foral privado (1950) argitaratu zituzten. Monografien egileen artean, F. Arocena, J. Arteche, I. M. Barriola, J. Ybarra, J. Orueta, A. Churruca, M. Ciriquian, L. Silván edota A. de Legarda (OFMCap) aurkituko ditugu.
|
|
|
Sevillatik 1931n itzuli ondoren, 1934an urgazle izendatu zuten.
|
Besteak
beste, La Voz de Navarra egunkariaren zuzendari eta EAJ PNVren Napar Buru Batzarreko buru izan zen artean. Aparatuko gizona zen, eta horregatik izendatu zuten EAJ PNVren zuzendaritza karguetarako.
|
|
|
Probintziako telefono sarearen zuzendari izendatu zuten eta Donostialdeko telefonia automatizatzean aitzindari izan zen 1926an.
|
Besteak
beste, euskararen ezagutza meritu gisa sustatu zuen zenbait lanpostutarako. 1949 arte izan zen Gipuzkoako telefoniaren arduraduna, probintziak eskumen hori behin betiko galdu zuen arte.
|
|
|
|
Besteak
beste, Programa integrista explicado (1925) liburuan, R. Nocedal, Félix Sardá eta M. Menéndez Pelayoren ideiak sutsuki aldeztu zituen, nazionalismo espainola eta ortodoxia katolikoa uztartuz.
|
|
|
Madrilen jaiotako Julio Caro Barojak() hogei urte zituenetik ezagutzen zuen J. Urquijo, honek RIEVen iruzkin positiboa egin ziolako etnografo gazteari.
|
Besteak
beste, J. Carok Tres estudios etnográficos relativos al País Vasco (1934) liburua bidali zion Donostiara, J. M. Barandiaranen hitzaurrearekin, nahiz eta egileak edizioaren zati handiena suntsitu zuen, inprenta arazoengatik.295 J. Urquijo entzuleen artean zegoela, 1936ko uztailaren 17an J. Carok sorgintzaz eman zuen hitzaldia EI SEVen Donostiako udako ikastaroetan. Errepulikaren aurkako estatu kolpea abiatu zen egunean, Beran babestu zen familiarekin.
|
|
|
J. Carok 1938ko martxoan J. Urquijorekiko harremana berreskuratu zuen, euskaltzain karlistaren itzalak babesa ematen zuelako.
|
Besteak
beste, EI SEVen egoitzan zeuden Serafín Baroja aitonaren paperak euskaltzainari eskaini zizkion. Korrespondentzia trukeaz beste, Bidasoaldetik Donostiara joan ohi zen berarekin egotera.
|
|
|
J. Ajuriaguerrak zuzenean Frantziako euskaltzainei galdetzea gomendatu zion erbesteko EBBri.434 Jeltzaleen jarrera Akademiari aitorpenik ez egitearena zen, eta barnealdearen eta erbestearen arteko korrespondentzia irakurrita, 429 Ángel Urrutia() klaretar jeltzale hiperpurista Londresen erbesteratuta zegoen.
|
Besteak
beste, EJ GEren Radio Euzkadi-n aritzen zen euskaraz (Urkiri 1979).
|
|
|
Gernika Lumoko alkateak azaroaren 2an jakinarazi zien herritarrei G. Riestraren agindua.
|
Besteak
beste, S. Altuberen emazte Gregoria Gangoitiren ahizpak jaso zuen:
|
|
|
Mundu Gerra ondoren EJ GEk antolatutako kulturgintzan parte hartu zuen.
|
Besteak
beste, EIL SIEBen 1948ko biltzarreko itxiera hitzaldian totalitarismoak salatu zituen, diktadura frankistari zuzendutako gezia zena:
|
|
|
1936 arte edizio ugari izan zituen, bizkaierazko bertsioaz arduratu zen J. B. Egusquizarenak bezala.
|
Besteak
beste, Gasteizko seminarioko Kardaberaz literatura taldearen zuzendaritza (1924) eta apezpikuen pastoralak euskarara itzultzeko ardura ere izan zuen. Errepublikan Literatura oral euskérica (1936) aitzindaria argitaratzeaz gain, EI SEVen ez ezik," Euskaltzaindiaren Laguntzaľeak" taldearekin ere aritu zen euskararen gizarte sustapenean.
|
|
|
|
Besteak
beste J. C. Ibarguchi urgazleari gertatu bezala, ukatu egin zioten baimena; 1955 arte jarraitu behar izan zuen Calahorran. Bertako artxibo historikoa ikertzeaz gain, euskarazko zenbait poema eta kanta argitaratu zituen, baita Gazteiz-ko Eliz-barrutirako kristau ikasbidea berriz moldatu ere.
|
|
|
Akademiarekiko harreman hotzaren erakusgarri, Gure Herriak Euskaltzaindiaren batzarren berri labur eta motz eman zuen beti.
|
Besteak
beste, Gure Herriak EIL SIEBen biltzarreko hainbat komunikazio argitaratu zituen 19501951n: S. Arotçarenaren" Le problème de la traduction", Th.
|
|
|
G. Lacomberekin izandako korrespondentzian ageri dira euskal ikasketak egonkortzeko zeuden zailtasunak, gerra zibilak areagotu zituenak.
|
Besteak
beste, R. M. Azkue eta J. Urquijoz galdetzen zion euskaltzainari.
|
|
|
|
Besteak
beste, artean artikulu ugari argitaratu zituen Eusko Jakintzan euskararen jatorriaz, Kaukasoko hizkuntzekiko harremanez, etimologiaz, fonologiaz edota gramatikaz. Bordeleko katedraduna une horretan euskaltzainen arteko linguista puntakoena zen.
|
|
|
143). 643 C. C. Uhlenbeck-ek ere bazuen J. Urquijoren berri G. Lacomberen bidez, baina lankide ohien arteko susmoak gailentzen ziren.644 Dena dela, RSVAPek prestatutako omenaldiaren harira, 1948an korrespondentzia eta argitalpen trukea berreskuratu zuten.
|
Besteak
beste, horren ondorioz abiatu zuen J. Urquijok Holandako Lingua aldizkari berriaren harpidetza.645 Ahalegin handia egin zuen Homenaje a D. Julio de Urquijo e Ybarra liburuan parte hartzeko. Azken urteetako argitalpenak iruzkindu, eta euskal purismoaren aurkako jarrera agertu zuen.
|
|
|
|
Besteak
beste, F. Krutwigek berehala telegrama bidali zion E. Bilbaori Madrilera R. M. Azkue sei eta erdietan hil zela jakinarazteko.658 Hain zuzen, N. Oleaga eriondo zegoenez, F. Krutwig arduratu zen RAEri R.
|
|
|
Frankismoaren aurkako jarrera erresistenteari eutsi zion gero ere.
|
Besteak
beste, I. M. Echaidek ere Euskaltzaindiari laguntzeko eskatu zion uneren batean (Etxaide Itharte 1986: 222; Iztueta 1991:
|
|
|
415 Hain zuzen, Euskaltzaindiak 1949ko urrian 44,50 pta. ordaindu zizkion posta gastuengatik.
|
Besteak
beste, Frantziara bidalitako sei gutunen eta agintari politikoei J. M. Seminarioren sarrera ekitaldira egindako gonbidapenen gastuak ziren (ABA EUS: F. Krutwigen ordainagiria,).
|
|
|
1949ko otsailetik J. Saldaña falangista alkate zuen Donostiako Udala, noski, gonbidatuta zegoen.
|
Besteak
beste, Iruñeko alkateak edota M. Lecuonak ezin etorria adierazi zuten telegramaz.527 F. Krutwigen asmoari jarraituta, prentsa batzarren berri ematen hasi zen, barnealdean nahiz erbestean. Horregatik, ekital526 Hain zuzen, EIL SIEBen zuzendaritzak batzarra egin zuen Baionan uztailaren 8an," Euzkeraren Eguna" prestatzeko:
|
|
|
Arantzazura itzulita profesioa egitera, giro politiko zatitua aurkitu zuen, eta" Bai" izeneko talde euskaltzalean integratu zen, S. Michelena abertzaleak gidatzen zuena.684 Teologiako lizentzia eta doktorego ikasketak egin zituen artean Comillasko Unibertsitatean, eta tarte horretan apaiztu zen.
|
Besteak
beste, R. M. Azkue euskaltzainburua 1946ko udako oporretan ezagutu omen zuen Lekeition (Villasante 1984:
|
|
|
Euskaltzainburuordearen arabera, probintzia jauregiko aretoa jendez beteta egon zen egun horretan.1020 Bistan dago S. Aranak eragindako iraultza linguistiko bezain politikoaren aurreko muga ezarri nahi zela literatura kanona finkatzean (Lojendio 1954).
|
Besteak
beste, euskararen gizarte sustapenerako kaltegarritzat jotzen zen purismoaren aurkako giro bat sortu nahi zen. Horrek Akademiaren lexikografia edota gramatika proiektuak arintzen lagunduko zuela uste zuten.
|
|
|
Jiménezen Platero eta biok (1953), horrek Espainiako euskal literaturaren eskaintza mugatua agerian uzten zuelarik.1022 Hala ere, edizio garestiak ziren, Europan urtebeteko atzerapenarekin zabaltzen zirenak, eta artean ez zegoen euskal publiko zabalik goi mailako literatura horrentzat.
|
Besteak
beste, M. Arruza urgazleak gertutik jarraitu zituen itzulpen horiek, eta berak eskatuta, J. M. Seminario euskaltzain frankistak iruzkin positiboa argitaratu zuen Bilboko CE PV egunkarian 1953ko udaberrian, agian F. Krutwigen kontrako eredu linguistikoa zelako. BRSAVP eta Egan aldizkarietan, L. Michelena euskaltzainak ere aitortza egin zion Euzkadiko" Lenen Maľako Irakaskintzaren"(" Primera Enseñanza") zuzendari nagusi ohiaren itzulpen lan handiari (Irujo Ametzaga 2009a:
|
|
|
Akademia garai horretan ez zen izan barne erresistentzian aritu zen elkarte heroikoa, ezta diktaduraren propagandarako tresna otzana ere, baizik eta muga estuen barruan gutxieneko jarduera prekario baina duinari eutsi zion giza instituzio inperfektua.
|
Besteak
beste, zentsura aparatuaren kontra, baina euskal frankista erreformisten eta falangismo errebisionistaren laguntzarekin (A. Tovar errektorearen konpromisoa euskararekiko zintzoa izan zen, baldintza ideologikoak gorabehera), Euskera agerkari ofiziala berriz argitara eman, estatutuak berritu, lexikografia akademikoaren oinarriak ezarri, ortografia jeltzalea eguneratu, geolekto zentralerako joera indartu edota Aro Modernoko tradizio literarioa berreskuratu zituzten.
|
|
2021
|
|
|
Emandako pausoa berezia izan zen zentzu askotan.
|
Besteak
beste, euskal kulturgintzak aurrea hartu zielako ingurukoei, erromantizismoak ekarritako pausoetan kontu ezohikoa erabat (Urkizu, 1997b: 13).
|
|
|
33 grafikoa. Kultura Gizartea Euskal Gaiak
|
Besteak
()
|
|
|
Testuen% 40 bertan aurki daiteke. 1982an,"
|
Besteak
" atala da lehenengoa(% 32): Euzkadi País Vasco Gaurko gaia Solasjaipausa Guipuzcoa; Euskal Gaiak bigarren, oso gertu(% 29), eta Gizartea atalak ere portzentaje altua du(% 16).
|
|
|
1986an azaltzen da lehen aldiz bertsolaritza Kultura atalean(% 7), baina aurretik dauzka beste guztiak: Euskal Gaiak(% 26),
|
Besteak
(% 12) eta Gizartea(% 10). 1993tik aurrera, ordea,% 30ean edo hortik gora ibiliko da gainerako kokapenekiko alde handia aterata.
|
|
|
Gizartea ataleko presentzia ere ia desagertu egingo da, eta El Diario Vascon ateratako testu gutxi batzuetara mugatuko da. "
|
Besteak
" azpisaila izango da 1997tik aurrera bigarren kokapen ohikoena, baina betiere normaltzat eman dezakegun ehunekoetan mantenduz(% 10etik behera).
|
|
|
1985 aldera, berriz, beste belaunaldi bat iritsiko da.
|
Besteak
beste, Egaña, Sarasua eta Euzkitze.
|
|
|
Jexux Mari Irazu eta Beñat Gaztelumendi, bertsoa.com etik datozenak; Felix Irazustabarrena Hitzetik Hortzeran ibilbide luzea egindakoa; Eneritz Urkola bertsoplaza.tv n hasi, Hitzetik Hortzeratik pasa eta orain Hedapen talde horretako eragile eta koordinatzailea dena; eta soslai teknikoago bat duten Luis Gurrutxaga, Haritz Arrizabalaga eta Gaizka Azkarate.
|
Besteak
bertso mundutik komunikazioan murgildu baziren hiru horiek komunikazioaren mundutik murgildu dira bertsolaritzan, kameralari, errealizadore edo editore gisa egindako lanagatik kontratatu dira. (E.
|
|
|
Ikus daitekeenez, osasun ona du bertsoak irratian.
|
Besteak
beste, aspalditik datorren tradizio luze baten oinordeko gisa lortu da presentzia hori (Siadeco, 1995: 73; Egaña, 1993:
|
|
|
An bata baño bestea politagoak asi ziran ateratzen, eta Mattin bereala asi zan lepo luzeka. Bestela ezin zuan, ba, ezer ikusi[...]
|
Besteak
santuak giñan, baña iñor ez nuan atzera begira ikusi nik. Xalbadorrek, artxek lo piskaren bat egin zuan[...] Ala, txanpana edan genduan eta espektakulo ederra ikusi ere bai[...] (1975:
|
|
|
[...] orain astebete Larrean izan nintzan, gaurko bilera honetarako zerbait garbitu beharrez.
|
Besteak
beste, BERTSOLARI izena eta izana bildu eta hezurmamitu lezakeen aldizkari baten premia aipatu genuen han, elkarren arteko harremanak, zuetako askoren bertsopaperak, bertsolaritzari dagozkion albiste eta azterketak, dena argitara eman eta zuetako bakoitzari, eta, halaber, bertsozale guztiei epeka epeka zabaldu ahal izateko. (1970:
|
|
|
33 grafikoa. Kultura Gizartea Euskal Gaiak
|
Besteak
() 644
|
|
|
Arazoak hartutako dimentsioaren adierazle da berrogei bat bertsolari gazte eta gai jartzailek 2006aren amaieran Hamaika Bertute proiektua abiarazi izana.
|
Besteak
beste gazteei ibilbide alternatiboak eskaintzeko sortu zen hura:
|
|
|
73
|
Besteak
beste, Isaac López Mendizabal euskal haur literaturan mugarri izan zela aipatu eta segidan, ildo bereko zenbait autore itzuliren berri ematen digu: " Oscar Wilde, Schid, Giulio C. Croce eta Grimm anaien haur ipuinen itzulpenak ere egin ziren garai hartan" (2008:
|
|
|
Hain zuzen ere, euskal literatura itzuliaren eremua transnazionala dela esan dugu lehenago, eta pasarte horretan ere argi ikusten da euskal literatura itzuliaren egiturak baduela bere lekua literatura itzuliaren nazioarteko espazioan.
|
Besteak
beste, 1992az geroztik, EIZIE elkartea CEATLeko (Europako literatur itzultzaileen elkarteak biltzen dituen erakundea) kide da. Beraz, esan dezakegu hori euskal literatura itzuliaren barne eremuaren erakunde sarearen adibide dela, bai eta beste herrialde batzuetako eremuekiko kokatu eta parekatu nahia ere; izan ere, sare horren xedea da literatur itzultzaileen itzulpen jarduna legitimizatzea, negoziazio espazioez jabetzea eta merkatu politikekin lotutako gai eta lan baldintzei buruzko erabakimena lortzea, adibide batzuk aipatzearren.
|
|
|
K. Navarro eta X. Mendiguren).
|
Besteak
berriz gai hauetan interesaturik legokeen irakurlego zabalago batentzat gerta litezke baliagarri: Euskal Itzulpenaren Antologia I Jesus Zabaleta; bigarren alea laster argitaratuko da), eta Itzulpen teoriazko ezagupenak (K.
|
|
|
14
|
Besteak
beste, harenak dira Diccionario General y Técnico (Ediciones Vascas, 1977) gaztelania euskara eta euskara gaztelania hiztegia eta Gipuzkoako hainbat herritako toponimia biltzeko lanak. 1982an, Latina eta erromanikoaren eragina euskaran (Sendoa) argitaratu zuen; 1985ean, Euskal lirika tradizionala (Haranburu); 1983an, Lizardiren lirika bideak (Haranburu); 1984an, Miranderen poesigintza (Haranburu).
|
|
|
Hasiak dira, beraz, literatur itzulpenari buruzko gogoetak literatur esparruan ere; ez, ordea, modu sistematikoan (paraleloan, baina, itzultzaileak ari dira beren esparruan diskurtso teorikoa lantzen).
|
Besteak
beste, gogoeta egiten dute itzulpenak literatur historiaren partetzat jo behar ote diren, eta zailtasunak ageri dituzte historiografoek itzulpenen eta sormen lanen arteko mugak ezartzeko.
|
|
|
Hala ikus daiteke, esaterako, elkartearen proiektuetan eta antolatu izan dituen ikastaroetan.
|
Besteak
beste, literatur itzulpenen kalitatea zaintzea izan du xede, eta ildo horretan EIZIE elkartea beste eragile, agentzia, erakunde edo instantzia batzuekiko bitartekari, bidelagun eta aholkulari ere izan da literatur itzulpenari buruzko gaietan.
|
|
|
Soziologo lanetan aritu izan da Saizarbitoria, eta, idazle bizimoduari dagokionez," amateurra naiz" dio (Saizarbitoria, 2015); haren hitzetan, libre izan duen denbora eman izan dio idazteari, eta, gainera, bere lan profesionala ere atsegin zitzaiola eta ordu asko ematen zizkion hari ere.
|
Besteak
beste, horregatik ez omen zaio itzultzeari atxiki; alegia, langintza profesionalak utzitako denbora guztia idazteari eman nahirik (idem). Izan du, edonola ere, itzulpenarekiko loturarik:
|