|
2008
|
|
|
argi tan aztertzen.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, argumentu egitura, theta rolak,
|
|
|
gizarte eraberritzearen oinarria bera, sozialki ez ezik baita politikoki eta moralki ere.
|
Beste
hitz batzuekin esateko, garaian espainiar estatuak bultzatzen zuen nazionalizazio ereduari erabateko alternatiba eskaini nahi zion, horretarako abiapuntua euskal hezkuntza izanik.
|
|
|
|
Beste
hitz batzuekin esanda, baina lehen esan dugun bezala, antzeko ezaugarriak aipatzen ditu Zuazok gaurko gazteen euskara deskribatzean.
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, enuntziazio egoera zedarritzeko, ez da aski genero baten sartzea edo kokatzea, zeren eta ezinbestekoa da enuntziazio egoeraraino iristea, gora jotzea.
|
Beste
hitz batzuez esanda: diskurtso formazioak (formations> Foucault 1969) talde soziologikoen aurpegi linguistikoak dira.
|
|
|
Sermoiak efektu hori (perlokuzio efektua) mamitzen du sermoiaren barruan bertan, Zerua edo klimaxa sermoiaren testu planak determinaturik dago, diskurtso erretorikoaren atalak bideraturik, exordioa, > harik eta peroratioraino (bukaera patetiko eta emozionaleraino). > Azkenean, dinamika eta praktika aszendente baten bidez, iristen da kristaua sermoiaren barruan dagoen Zerura edo klimax testualera.
|
Beste
hitz batzuekin esanda, sermoietan eman dira betiko bizitza erdiesteko pausoak, horra hor, prezeptuak jakin, prezeptuen arabera jardun, eta abar, modu horretara iristeko Zerua, goratasuna, lur prometitua, loria. Betetzen da, beraz, sermoi testuaren baitan semiotika narratiboaren logika:
|
|
|
Egileon eskemaren arabera, hiru motatako informazioak eskuratu ditugu gure azter unitateen inguruan: a) > eta, c) > >
|
Beste
hitz batzuetan esanda, lehenbizi, aztergaiaren deskripzio fenomenologiko bat egingo dugu, hizkuntza markak kontuan hartuz; ondoren azter unitateon elkarreragin balioa deskribatuko da; eta, azkenik, berbaldiaren barruan duen funtzio diskurtsiboa edota interdiskurtsiboa emango dugu. Azken honi eduki erreferentziala ere dei geniezaioke.
|
|
|
Orain, zerbait esatea komeni da izen ordainen agerrera progresiboaren eta regresiboaren inguruan.
|
Beste
hitz batzuekin esanda, aditz bat (uquitu aditza, kasu) erabil daiteke sermoia aurkezteko: uquituco det (adiera progresiboan).
|
|
2012
|
|
|
|
Beste
hitz batzuez esanik, hizkuntza batek bere hitz ordenaketa pragmatikoki erabil dezake, informazio ezaguna eta berria esapide batean estrategikoki ordenatzeko eta adierazteko; edota ordena hori gramatikalki erabil dezake, hau da, erlazio gramatikalak, erreakzioak, komunztadura, subordinazioa, koordinazioa eta abar markatzeko.
|
|
2021
|
|
|
Osagarri buru egiturako elkartuak direnez, mugatzailea, ezkerreko izena, adjektiboaren osagarria izango da.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, aditzetik eratorririko adjektiboa den heinean, aditz horren barne argumentua da ezkerreko izena. Eta adjektibo elkartuak kalifikatzen duen izena, ostera, aditzoinaren subjektua.
|
|
|
Baina badakigu euskaraz ez dugula ez* kale garbitu eta ez* euri neurtu aditzik.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, parte hartzaile bada parte har (tu)+ tzaile, baina kale garbitzaile ez da* kale garbi (tu)+ tzaile, edo euri neurgailu,* euri neurtu+ gailu. Ingelesez bracketing paradoxes terminoa erabili dute morfologiaren eta esanahiaren arteko bat ez etortze hori adierazteko.
|
|
|
Ez da horrela, ordea; balio kausatiboa, arazlea, eransten du arazik; areago, ez dugu sarrera gisa aurkituko Euskaltzaindiaren Hiztegian, baizik aditz bakoitzaren forma kausatibo gisa.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, atzizkien pareko trataera eman dio Euskaltzaindiaren Hiztegiak arazi osagaiari. Hala ere, ezin esan guztiz atzizki denik, arazle eratorria sortu baitugu aditzoin horretatik; badu, beraz, autonomia lexikoa, hein batean bederen.
|
|
|
Norbait edo zerbait eragile direla gertatzen diren ekintzak, jarduerak edo egoerak adierazten dituzten aditzei esaten zaie kausatibo (euskaraz arazle).
|
Beste
hitz batzuetan esanda, argumentu bat gehiago eransten diote perpausari aditz arazleek. Horixe da Jon hil da/ Gaizkile batzuek Jon hil dute perpausen arteko aldea:
|
|
|
[Nor] uste duzue [naizela]?
|
Beste
hitz batzuetan esanda, zuzeneko galderak dira horrelako perpausak eta, horrenbestez, informazio eskaria dakarte beti.
|
|
|
Forma horretako perpaus jokatugabeak denborazko balio izaten dute gehienetan (noiz).
|
Beste
hitz batzuetan esanda, ez dira ohikoak tzean formako perpaus osagarriak, zertan adierakoak.
|
|
|
A xy B baldin badugu, A eta B mota bereko elementuak izanik, orduan x eta y, biak ezin dira juntagailu izan.
|
Beste
hitz batzuetan esateko, bi juntagailu ezin daitezkeela bata bestearen jarraian joan (Jon etxera joan da eta* baina/ aldiz Mirenek erosketak egingo ditu): eta eta baina biak dira juntagailu, eta ezin dira bata bestearen jarraian joan; baina aldiz ez da juntagailua, eta orduan, juntagailu baten jarraian joan daiteke.
|
|
|
maldan behera, baina ez* maldako behera.
|
Beste
hitz batzuetan esateko, postposizioak agintzen du nolako markak hartu behar dituen aurreko sintagmak: behera postposizioak inesiboa (n) eskatzen du:
|
|
|
Aditzek eta postposizioek ere (buruz, gainean, barru, gain, kontra...) izan ohi dute argumentu egitura, eta baita zenbait adjektibo eta izenek ere, argumentudun izenek, hain zuzen ere (§ 2.11b 2.11d, § 7.2.5 7.2.7, § 8.2.3, § 14.7e, § 14.9.3a, § 23.3).
|
Beste
hitz batzuetan esanda, osagarriak eskatzen dituzte. Ikuspegi honetatik, argi dago eratorpen bidez izenetik edo adjektibotik aditza sortzen dugunean, argumentudun kategoria lexikoa sortzen dugula.
|
|
|
Ez du baloirik jo= Ez du jo baloirik.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, neutralizatuta geratzen da ukagai/ mintzagai kontrastea.
|
|
|
Baina, aldi berean, funtzio informatiboek, diskurtso funtzioek (adibidez, berehala ikusiko ditugun ‘tema’ eta ‘foku’ funtzioek), eragina dute gramatikaren hainbat alderditan, funtzio horiek hitz ordenari eragiten baitiote.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, informazio egiturari dagozkion funtsezko funtzioak —mintzagaia, galdegaia, kontrastea— sintaxiko baliabideez adierazten ditugu4 Euskarari dagokionez, leku berezia izan du hitz ordenaren gaiak euskararen estandarizazio bidean. Gramatika Batzordearen lanaz gain (EGLU I 1987a, EGLU II 1987b), hor ditugu Goenaga (1980) edo de Rijken (2008) gramatiketan hitz ordenari eskainitako kapituluak, eta Ortiz de Urbina (2003d), Etxepare & Ortiz de Urbinaren (2003) lanak5 Mitxelenak (1968) ere aipatu zuen hitz ordena, labur izanik ere, Arantzazuko Biltzarrerako ondu zuen txostenean.
|
|
|
Hirugarren irizpidea bat dator gorago ikusi dugun hizkuntza tipologiako parametroarekin, aditzen argumentu egitura sintaktikoki nola gauzatzen den hartzen baitu kontuan.
|
Beste
hitz batzuetan esanda, subjektuaren, objektuaren, zehar objektuaren eta gainerako argumentuen (lokatiboa, esaterako) kokagune kanonikoak zein diren hartzen da kontuan. Argumentu bakoitzari dagokion sintagma bere posizio kanonikoan badago, ordena neutroa izango dugu; ohiko posiziotik kanpo ageri bada, ordena markatua7.
|
|
|
galderaren erantzun egokia da; bigarrena aukeratuko dugu, ostera, gure lagunak norabait joan direla jakin eta nora joan diren baldin bada lortu (edo eman) nahi dugun informazioa (nora joan dira?).
|
Beste
hitz batzuetan esanda, Gure lagunak zinemara joan dira perpausa izan daiteke galdera orokor baten erantzuna (zer gertatu da?); izan daiteke gure lagunek zerbait egin dutela jakin eta horri buruzko informazioa ematen duena (gure lagunek zer egin dute, galderaren erantzuna, alegia) eta izan liteke, azkenik, gure lagunak norabait joan direla jakin eta nora joan diren informazioa ematen duena, zati galdera baten erantzuna:
|