|
2000
|
|
|
Hau da, pentsamendua ez bada tartean sartzen, ez dago ezagutzarik; asko jota, emandakoaren inpresioak jaso guran, sentimenen erabilera bat agertuko zaigu, ez besterik.
|
Baina
hau patata zomorroari ere gerta dakioke. Russellek uste zuenaren aurka, Schlicken aburuz ‘ezagutza zuzenari’ buruz mintzatzea kontraesanean erortzea da, bitartekari kontzeptual batek egon behar baitu beti ezagutzan.
|
|
|
egun, toki askotan, filosofia tradizionala loraldi betean dago; eta, tamalez, inork ez du hura kritikatzen espektakulu metafisiko hutsala izateagatik, beren kontsumitzaileen ‘inspirazio nahasitik’ babesean mantentzeagatik, ezta are biziotsuagoak diren beste proposamen antirrazionalen lepokoa edukitzeagatik ere.
|
Baina
honek ez du ezeztatzen Vienako Zirkuluaren ikusmolde filosofikoa. Guztiz alderantziz:
|
|
|
Egun arteko esperientziak suak erre egiten duela esaten badigu, baldintza berberetan etorkizunean ere gauza bera gertako dela baiezta dezakegu.
|
Baina
honek etorkizuna eta iragana antzekoak edo berdinak direla aurresuposatuko luke, eta hau ezin da frogatu. Zeren posible litzateke, bere kontingentzian, suak ez erretzea —bururatu daiteke eta, gainera, ez da kontraesankorra— Ezin dugu erakutsi, hortaz, etorkizuna iragana bezalakoa izango denik, ez baitago inolako arrazoirik hori uste izatera eramaten gaituena.
|
|
|
Wittgensteinek Kanti emandako biraren bitartez —’zer ezagutu dezaket? ’ galdera kantiar nagusitik ‘zer esan dezaket? ’ galdera berrirantz etortzerakoan—, filosofia hizkuntzaren sareetan harrapatuta geratzen dela adierazten zigun austriarrak.
|
Baina
hau, Vienako zirkulukideentzat ez zegoen hain argi. Onartzen zuten logika, gogoeta, pentsamendua, ikerkuntzaren alde bat direla —analitikoa—, baina ez bakarra.
|
|
|
" Ez da ezer onik edo txarrik, baizik eta pentsatzeak egiten du hala".
|
Baina
honek ere eraman dezake gaizki ulertura. Badirudi Hamletek dioenak ona eta txarra, guregandik kanpoko munduaren ezaugarriak ez diren arren, gure gogo egoeren ezaugarriak direla inplikatzen duela.
|
|
|
Adibidez, zeru urdinerantz begiratzen dudanean esperientzia hori edukiz gero, zerua urdina izateak harrituko ninduke, hodeitsua den kasuarekin konparatuta.
|
Baina
hau ez da esan nahi dudana. Zerua existitzeak harritzen nau, edozein modutan izanez.
|
|
|
Orduan, eratorpenari buruz pentsatzean soilik agertzen da sakontasuna.
|
Baina
hau zalantzagarria izan daiteke eta hurrengoa esan liteke: " Zergatik arduratu hain gai zalantzagarriaz?" (atzera begiratzen duen Elsa zuhurra bezala) 22 Baina ez dago halako ardurarik.
|
|
|
[Urrezko abarra, II bol., 315 orr.23 Hori imajina dezakegu arazorik gabe —eta agian emandako zioa izango litzateke, adibidez, santu babesleek bata bestearen kontra jokatuko luketela eta auzia gidatu ahal izango lukeena bat baino ez zela izango.
|
Baina
hau ere senaren hedapen osagarri bat izango litzateke.
|
|
2001
|
|
|
Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate berriak sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz).
|
Baina
honek, beste gabe, ez du mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta emakumea ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia. Izan ere (eta bigarrenik), kosmosean errealitate mota ezberdinen arteko desberdintze argia dago.
|
|
|
" Gizaki oro hilkorra da/ irakasle oro gizakia da/ irakasle oro hilkorra da" inferentzia egin dezakegu.
|
Baina
hau noski gara daiteke batasunaren bila: " Abere oro hilkorra da/ gizaki oro aberea da/ gizaki oro hilkorra da".
|
|
|
Kausen katea denboran hasiko da une batean eta beste une bat egongo da horren aurretik; hala ere, aurreko une honek ez du ondorengoa inolaz ere determinatzen, kausen katea hasi aurretik baitu ezer determinatu.
|
Baina
honek bigarren analogia, hau da, kausalitatearen legea apurtuko luke, eta hori ezinezkoa litzateke esperientziaren eremuan. Hasierako ekintza aske hori onartzeak, beraz, izadiaren barne lotura apurtuko luke.
|
|
|
‘gorritasunera’ igarotzen gara, kontzeptu edo adigai batera.
|
Baina
hau adimenak egiten du, ez sentimenak, eta beste eremu hau geroago Logikan aztertu da.
|
|
|
Horretarako beharrezkoa da denbora begiespen gisa ulertzea.
|
Baina
hau oinarri ahula da Geometriaren pareko zientzia bat oinarritzeko. Espazioari buruz egin ez bezala, azalpen honetan Kantek ez ditu denbora eta Aritmetika lotzen, hori geroago egiten du Analitikan eta gainera era oso laburrean:
|
|
|
Badirudi zerbait baldintzatua bada, honek bera baldintzatu duen zerbait eskatzen duela halabeharrez.
|
Baina
hau ez da guztiz egia; egia da baldintzatua berbaitango gauza bezala hartzen bada soilik; baina ez da hori kasua, baldintzatua beti ere espazioan eta denboran baitago. Eta esperientziaren barne baldintzen katea luza daiteke beti ere, eta horrek ez du ondoriotzat guk kate amaigabe horren izatea onartzen dugunik, berbaitango gauza osatua balitz bezala, baizik eta katea mugarik gabe luza daitekeela soilik.
|
|
|
Hasieran esan dugu ez dela erraza ona, egia eta ederra hiru aurpegi desberdin ote diren zehaztea ala aurpegi berbera hiru alderditatik begietsita.
|
Baina
hau bai dela argia, niretzat: egarri denari baso bat ur ematea, ez dela ona bakarrik, baita ere ederra eta egia.
|
|
2005
|
|
|
Sua egiten ikasi aurretik, honen existentzia mirari baten bitartez bakarrik argitu zitekeela zirudien.
|
Baina
hau piztu eta gero, sinestezina den erraztasunez ugaritzen da. Berdin gertatzen da ere artikulatutako tonuarekin.
|
|
2021
|
|
|
Not all men, ni ez naiz izan, ni ez naiz horrelakoa.
|
Baina
honen aurrean badago erantzuterik yes all women; hau da, emakume guztiek bai pairatzen ditugula gizarte matxista baten ondorioak. Beraz, arazoa hor dago.
|