|
2000
|
|
|
Itxuraz, bidaia izpiritual honek indar gehiago bereganatuko du narrazioak aurrera egin ahala. "
|
Azken
batean, bidaia honetan pertsonaia konturatu egiten baita bidaiekiko bere zaletasuna, zer den ez dakien baina bilatzen duen zerbaiten lasterketa dela. Baina mutila ez dago bakarrik, neska du itxoiten, bidaiak noiz amaituko." (Egunkaria III) Baina, istorioan aurrera egin ahala, ordura arteko narrazioaren zenbait ezaugarri hankaz gora utziko dituen beste pertsonaia batekin topo egingo dugu:
|
|
|
Askotan gairik absurdoenak seriotasun handiz tratatzen ditut eta garrantzitsuenak berriz, ironiaz.
|
Azken
batean, bizitza ere horrelakoa da. Gauza absurdo batengatik eztabaida gogorra sor daiteke eta beste batzuetan gauza serioak arin tratatzen ditugu.
|
|
|
Dirudienez, lehen eleberriko giro lausotu hori Euskal Herriko egoeran ere txerta daitekeela erakutsi nahi izan du.
|
Azken
batean, eleberri hauen bidez, Canok bizitzari buruzko estetika baten berri ematen du, eta hori hemen nahiz atzerrian deskriba daitekeela frogatu nahi izan du. Dena den, beheraxeago bi eleberri hauen arteko ezberdintasunak ere izango ditugu hizpide.
|
|
2001
|
|
|
4
|
Azken
batean, dikotomia hori gaindituz, nobela kontzeptzio berri bat da gailentzen dena. Jon Juaristik egoki dioskunez:
|
|
|
Esan nahi dugu, Ene Jesus-en ikusten dugun etengabeko errepikapen horrek, zenbakietan babesa aurkitu nahi horrek, hutsune nabarmenez beterik dauden orri horiek, antz gehiago dutela irlardarraren beranduagoko edozein lanekin.
|
Azken
batean, desberdintasun hauek literatur testuen autonomia eta berezkotasunaz asko esaten dute.
|
|
|
|
Azken
batean, nobela bilakuntza dela dioen egile honek badaki beste generoekin konparatuz, nobelaren ezaugarri nagusia egiaztagaitza izatea dela (ideia Michel Butorrena da). Eta errealitateez hitz egiteko, estilo eta egitura mailako ikerketak ezinbestekoak direla:
|
|
|
afusilatuaren heriotzaren kontaketa sumariotik ateratako testuez, psikiatraren interpretazioez, garaiko egunkarietako aipuez,... eta hainbat testuz adierazten da.
|
Azken
batean, errealitatearen transkripzio hutsaz haraindi, idazlearen (irakurleon) memoria historikoan geratu diren gertakizunez hitz egiten zaigu. Eta esparru honetan ulertu behar da Hamaika pauso ren" errealismoa".
|
|
|
Horixe aldatu da" (315.or.) baieztapenean dakusagu.
|
Azken
batean, Iñaki Abaitua protagonistaren beraren heriotza (80ko hamarkadaren erdialdean edo gaude) ez da heriotza" politiko" bat edo helburu politikoz egindakoa behintzat, gizaki baten suizidio ikaragarria baino14.
|
|
|
|
Azken
batean, idazleak" errealitate" berri bat eraiki nahi du bere nobelan, errealitate guztiz" sinesgarri" eta" koherentea", baina mundua eta iragana erreferente bakar ez dituena. Esparru berri honetan, irakurleari sinesgarria egingo zaio bertan kontatzen den guztia, eta poliki poliki egilearen ikuspuntu berria" bere egingo du".
|
|
|
Guztiarekin ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen adierazkortasuna historiaren beraren nolakotasunak indartzen du, dudarik ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok.
|
Azken
batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak dira nobela honetan kontatzen direnak, urkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
|
Azken
batean, gezurra badirudi ere, Florarekiko desioa" debekuzkoa, intzestuosoa" gisara interpretatzen du protagonistak (84), bere iloba datekeen Bioletarekikoa ez bezala. Bikotearen arteko harremanen gainbeheratzea bistakoa denean, eskurragarriagoa izango zaio intzestuaren adierazgarri den Bioletarengana hurbiltzea emaztearengana baino.
|
|
|
Kanta honetan iradokitzen den krudelkeriak eta basakeriak ihesleak bere patu tristearen aurrean duen bakardade tragikoa areagotzen dute.
|
Azken
batean, nobelako iheslea bakarrik dago eta inguruan duena, gizarte gogor eta indiferentea besterik ez da.
|
|
|
Hitzak beraiek ditugu, kasu honetan, iraganeranzko jauzi narratiboak baimentzen dituztenak.
|
Azken
batean, fusilatua izatera doanaren bakardade eta horrorea da nobelaren gune tematikoa bilbatzen duena, eta horretarako, heriotzaren gaia azpimarratzeko, hainbat idazle, soziologo, filosofo edo musikarik heriotzaz idatzitako obrak aipatzen dira hizkuntza desberdinetan. Hamaika pauso k dituen testu arteko erreferentziok izugarri aberasten dute nobelaren horizonte literarioa eta palimpsesto harrigarria bihurtzen dute.
|
|
|
Guztiarekin ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen garrantzia istorioaren beraren nolakotasunak indartzen du, dudarik ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok.
|
Azken
batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak, dira nobela honetan kontatzen direnak, hurkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
|
Azken
batean, gezurra badirudi ere, Florarekiko desioa" debekuzko" gisara interpretatzen du protagonistak, bere iloba datekeen Bioletarekikoa ez bezala. Bikotearen arteko harremanen gainbeheratzea bistakoa denean, eskuragarriagoa izango zaio Bioletarengana hurbiltzea emaztearengana baino.
|
|
|
Psikoanalista baten antzera, irakurleak jakin egin du pertsonaia hauen jokabidea interpretatzen, Victoriari entzuten, bere iritzietan baitago nobelaren klabea.
|
Azken
batean, Rossettiri edo psikoanalistei Victoriak dien higuinaren oinarrian, jokabide sexisten gaitzespena ere ikusi behar baita: Rossettiri dagokionez, artelana edozeren gainetik jartzeagatik; psikoanalisiari dagokionez, berriz, nobelan hainbestetan aipatzen den S. Freuden hainbat teoria sexistarengatik.
|
|
|
Eta horren guztiaren gainetik, ingelesezko eta frantsesezko kantek, bizi dugun munduaren basakeria oroitarazten badigute ere, iheslearen heriotza (sakrifizio gisara kontsideratua) egunerokotasunaren errealitate izugarrian ezabatzen da.
|
Azken
batean, nobela bukatzen duen J. Prévert en poemaren paragrafoak(" It turns the earth...") bizitzaren krudelkeria gogorarazten digu eta gainditzen gaituen errealitatean murgildurik gaudela iradokitzen. Eta uste dugu hortxe dagoela nobela honen irakurgarritasunaren gakoa:
|
|
|
Bere herritik urruntzen den marinel batena, bere herrira itzultzeko.
|
Azken
batean, honelako egiturak analogia baino ez dira. XIX. mendearen hasieran Ingalaterran eta Alemanian bai filosofian, eta honen eraginez baita ere literaturan, behin eta berriro agertzen zen gai bat dago:
|
|
|
|
Azken
batean, poetak aitortzen duenez:
|
|
2002
|
|
|
|
Azken
batean, eleberri esperimentalaz mintzo garenean, XIX. mendeko eleberrigintza tradizionala errotik irauli zuten lanei egiten diegu erreferentzia. Flaubertekin hasi eta Proust, Joyce, Woolf, Kafka edo Faulknerrekin bermatzen den joera honetan, kontamolde desberdinen esplorazioak edo iraulketak definituko du egileon guztion ahalegin poetikoa.
|
|
|
Protagonistaren ibilbide tragikoa mundu hipokrita baten indiferentziaren aurrean gertatzen da.
|
Azken
batean, protagonistak badaki hil egingo dutela eta bakardaderik erdiragarrienean hilko dela.
|
|
|
|
Azken
batean, protagonistari alferrikakoa izango zaio sexu eszena sutsuen bidez emaztearen" jabetza" berreskuratzen saiatzea edo bere buruari oraindik" gai dela" erakusten saiatzea, Violeta (bera baino 20 urte gazteagoa) maitalearekin dituen sexu harremanen bidez. Haren adulterioaren azken agertokia," Macho de Guerlain" txartela dagoen telefono kabina, ironikoa da benetan.... Detektibe narrazio askotan bezala, argazki baten handitzeak Violetaren nortasuna agerian uzten dio protagonistari; izan ere, bai Violetak, bai haren ama eta amonak, lepoan baitaramate heriotzaren seinalea.
|
|
|
bizitzari aurre egin ordez literaturaren mozo6 Ikus eleberri honen argitalpena zela eta, 2001eko apirilean Erein argitaletxeak kaleratu zuen Ereinkaria monografikoa. rropean ezkutatzen den protagonistaren kasua.
|
Azken
batean, Juan Martinek Victoriari dion amodioari bizkar ematen dionean, hori egiten baitu, bere izate osoa bizitzatik (abenturatik, amodiotik= heriotzatik) babestu, bizitzeaz ahaztu.
|
|
|
Gure ikerketaren xede nagusia euskal eleberrigintzaren bilakaeraren azterketa den arren, garrantzizko irizten diogu azken urteotan gainerako genero narratiboek izan duten igoera eta sendotzea nabarmentzeari.
|
Azken
batean, gure jarduna euskal eleberrigintzaren azterketara mugatu badugu ere, dudarik ez dago ipuingintzak gurean erdietsi duen mailak hurbilpen kritiko zabal eta gaurkotuak merezi dituela. Ondorio horixe ateratzen da I. Mujika Iraolak (1991), I. Aldekoak (1993; 2000) edo X. Mendiguren Elizegik (1997) argitara eman dituzten artikulu nahiz sarrera interesgarrietatik1:
|
|
|
|
Azken
batean, zail da generoen arteko fluktuazio horien oinarrian dauden arrazoi guztiak ematea. Merkatuaren eskakizun berriez gain, beste batzuk ere aipatzen ditu D. Vilavedrak galegozko literaturan gertatutakoak azaltzeko4 Irakasle honen aburuz, besteren artean, honakook izan daitezke generoen arteko fluktuazioak ulertzen lagun diezaguketen arrazoiak:
|
|
|
Besteak beste, Critical Inquiry edo New Literary History aldizkari ezagunetan argitara eman diren artikulu ugariez gain, estrukturalismo osteko kritikan barneratzen diren New Historicism edo Cultural Studies direlakoek ere literatur kanon ororen oinarri ideologikoa azpimarratu nahi izan dute.
|
Azken
batean, Harold Bloomen Mendebaldeko Kanona (1994) liburu ezagunari hainbat kritikari ezagunek egindako zehaztapenak (besteren artean, F. Kermode, P. Brooks, E. Said edo J. Culler adituenak) irizpide estetiko hutsez haratago definitzen eta aztertzen den literatur kanonaz mintzo zaizkigu. Finean, literaturaren instituzioak, hau da, jarduera literarioan parte hartzen duten sortzaile, kritikari, argitaletxe, hezkuntza erakunde edo komunikabideek osatzen duten egiturak, finkatzen ditu kanonaren oinarriak.
|
|
|
Euskal literaturari dagokionez, azterketa sakonegirik egin gabe ere, badira zenbait adierazle antzeko emaitzetara iristen lagun diezaguketenak.
|
Azken
batean, ildo horretatik doa 2000 urteko Euskadi Sarien irabazleen artean emakumezkoek izan zuten protagonismoa12 Euskal emakumezko idazle batek inoiz eduki duen presentzia mediatiko handiena (ik. J. Osororen Tentazioak) edo kritikak egindako harrera hoberena (ik.
|
|
|
Alegia, idazleok kaleratutako lanak kritikarien arreta, onespena lortuz doazen neurrian (Miren Agur Meaberen poema liburuak 2001ean erdietsitako Kritika Saria ere hortxe dugu), euren izaera marjinala ere gaindituz doazela esango genuke.
|
Azken
batean," euskal emakumezkoen boomaz" mintzo garenean, orain artean erdietsi gabeko oihartzuna da adierazi nahi duguna13 Beraz, gai honi buruzko ikerketa kuantitatibo sakonagoen beharra berriro ere aitortu arren, euskal emakumezko idazleen izaera marjinala gainditzeko bidean urratsak egiten ari direla nabarmendu nahi genuke.
|
|
|
Literatur testuaren erabateko gailentasuna baztertu eta sistema kontzeptua darabilte joera teoriko eta kritiko hauek.
|
Azken
batean, literatura komunikazio bide eta gizarte instituzio gisara ikusten dute ikerlariok eta teoria sistemikoak deritzoten hauetan, oinarri teoriko desberdinak dituzten ekarriak barneratu izan ohi dira. Hortxe geneuzkake, esaterako, I. Lotmanen kulturaren semiotika, P. Bourdieu soziologoaren champ littéraire kontzeptua, J. Duboisek instituzio literarioen inguruan esandakoak eta, bereziki, Alemanian sorturiko literaturaren teoria enpirikoa (Empirische Literaturwissenschaft), Siegfried J. Schmidtek bultzatua, eta polisistemen teoria (Polysystem Theory), besteren artean, Tel Aviveko Unibertsitateko Itamar Even Zoharek garatua.
|
|
2003
|
|
|
Baina kontaerari artez eta gordinean heldu beharrean, alkarrizketa bidea asmau dau, Ander Manterolak itaunak egin eta berak erantzunak emonda.
|
Azken
baten atxakia bat jarri dau bitarteko, eta ez da lehenengo bider hori egiten dauena. Zer ondorio dakarsku horrek?
|
|
2005
|
|
|
Azken honeetako hainbat beraganatua zan, inora be ez eroien bideak hartutakoa hain zuzen be, eta ez eban galbiderako sentimentuen lilurakeriatan jausi gura.
|
Azken
baten eta leku barrira heldua zalarik, ikustezina izatea eban asmotzat.
|
|
|
Horra Blade runner filmeko hiria, bilduma honetako metafora nagusia.
|
Azken
batean, hiriak despertsonalizatzen gaitu eta Blade runner filmeko" erreplikante" moduko izaki bihurtzen gaitu, aldi berean gizakitik eta irrazionaletik zer dugun jakin gabe.
|
|
|
Egoera horrek horrela iraun zuen harik eta batuaz egindako literaturak bestelako ereduetako literatura bazterrera behartu arte.
|
Azken
batean, egin duen moduan, batuari eman zitzaion hizkuntza eredu literarioa eratzeko ardura, eredu bat euskaldun guztientzat ulergarri eta erabilgarri. Aldaketa berehalakoa eta atzera ezinezkoa izan zen.
|
|
|
gizakiaren degradazioa(" Aberetasuna eta Aberekeria"), gizarte teknologikoko nortasun gabezia(" Tximino eta Tximina"), gizarte modernizatuaren kalteak(" Trena eta autoa"), elkartasunik eza(" Zaldibi"), besteak kontuan ez hartzea(" Ni ez naz zu"), naturari egindako kalteak(" Uraren hileta")...
|
Azken
batean Zaratek gerra osteko industrializazioaren aroan aukeraketa garbia egiten digu gizarte berriaren humanizazioa eta deshumanizazioaren artean. Honetan guztian bada literatura sozialaren eragina, baina modu sinbolikoan.
|
|
|
Egin berri zituen filosofia ikasketek eragin zuzena izan bide zuten liburu honetan.
|
Azken
batean, izenburuak salatzen duen bezala, gizakiaren izate osoaren zirriborroa egin zigun. Beharbada ikuspegirik konbentzionalenetik.
|
|
|
Borgesen irakurketa berri bat zela eta, ironiari leku apartekoa eginda postmodernitatearen kontzeptuak errotu ziren gure literaturan.
|
Azken
batean, Pottekoek euskal literaturaren mugimendu berria eratu zuten, bestelako irakurketa sarea abian jarri zutelako. Europako eta Ameriketako, Mendebaldeko literaturarekin lotura berria proposatu zuten.
|
|
|
Egon bedi ixilik!" (Tm 2,12) Katixima egileen gehiengo handia ez ote dute emaztek egiten?
|
Azken
bat: " Ongi ote da emazteak Jainkoari buruhas otoitz egitea?
|
|
2006
|
|
|
Gutunak onartuko ebazanik be ez nekian.
|
Azken
baten, ez neukan bape argi nork nori parkatu eutsan. Eskutitzotan, berak salatu baino lehen egiten neban lez, ikasle haregaz izandakoak ez ebala gure artekoagaz zerikusirik azaltzen ahalegintzen nintzan, behin eta barriro ahalegindu be.
|
|
2007
|
|
|
Garbi ez dakiguna da zenbateko multzoa osatzen zuten Euskal Herrian izan ziren zelta horiek; edo ze harreman izan zuten bertoko biztanleekin, euskal jatorrikoekin.
|
Azken
baten ez dakigu zenbaterainoko eragina eta zertan izan zuten zehazki euskaldunen artean. Badakigu burdinaren langintza eurek ekarri zutela; eurek ekarriak direla jainko sineste zahar batzuk ere.
|
|
|
Zilegi da inoren barrenean holan sartu gura izatea?
|
Azken
baten gu hemendik joango gara, ez gara geratuko, zilegi ete da azalean azkura egitea?
|
|
2008
|
|
|
Lan hartan, interpretazioak giza zientzietarako metodo gisa duen balioa aldarrikatu zuen Gadamerrek.
|
Azken
batean, testua irakurri ahala ulertzea ez da iraganeko esanahiak errepikatzea, baizik eta parte hartzea unean uneko zentzua eraikitzen. Beraz, testua irakurtzean ikasitakoaren arabera interpretatu behar da; testuaren zentzua berritu egiten da irakurketa bakoitzean, interpretazioa prozesu ireki eta amaigabea delako.
|
|
|
Funtsean, Harreraren estetikak irakurlearen garrantzia aldarrikatu zuen azterketa literarioetan, eta autorearen, lanaren eta publikoaren arteko prozesu dinamikoan sakontzea ahalbidetu zuen, testuak baino areago haien interpretazioaren prozesu historikoa lantzea proposatuz.
|
Azken
batean, irakurketak egokitu egiten badira garai historiko bakoitzera, beharrezkoa da literaturaren historiek kontuan hartzea testuen harreren historia.
|
|
|
|
Azken
batean, oso iritzi zabaldua da kritikari zintzotasuna falta zaiola. Hori horrela, gehienetan kritikak idatzi beharrean obraren aurkezpenak idazten dira, eta aurkezpen horiek argitaletxeek agindutakoak izaten dira (promozio helburuekin eginak).
|
|
|
Bestalde, lanak literatur sistemaren baitan bizirik irauteko instituzioen bultzada behar ote den galdetu diet. Hamaika izan dira galderari erantzun diotenak, eta horietatik% 18,2k uste du instituzioek oro har ulertutaez dutela eraginik;% 81,8k, berriz, garrantzitsua irizten dio argitaletxeen, kritikaren, irakaskuntzaren... laguntzari.
|
Azken
batean, lanak euskarria behar du: berrargitaratua izatea, itzultzea, antologietan eta literatur historietan sartzea, testuliburuetan agertzea, eta abar.
|
|
|
Bestalde, orrialde hauetan zehar irakasle gehienen adostasuna biltzen duten ekarpenak baino ez ditut jaso.
|
Azken
batean, sakoneko elkarrizketen helburua ez da ikastetxe bakoitzak dituen ezaugarri bereziak biltzea; aitzitik, literatura irakastean gehien erabiltzen diren metodologiak eta irizpideak zeintzuk diren ezagutzea da asmoa.
|
|
|
Hala ere, sakoneko elkarrizketetan agerian geratu da oro har Hego Euskal Herriko ikastetxeetan literatura erabat baztertuta dagoela ikasgeletan (salbuespen gutxi batzuekin); hortaz, pentsa daiteke hautaprobak literatura irakasteko berme direla Nafarroan.
|
Azken
batean, hautaprobetan literaturari buruzko azterketa egiteak ziurtatu egiten du literaturaren presentzia ikasgelan.
|
|
|
Hitzaldietan nahi duten idazle guztiek har dezakete parte; beraz, idazlearen esku dago aukera hori.
|
Azken
batean, idazleak bere burua promozionatzeko urratzen dituen bideak garrantzitsuak izan ohi dira arrakasta komertziala, aitortza soziala eta oihartzun mediatikoa erdiesteko. Jarraian, irakurgaiak hautatzeko bigarren irizpideari helduko diot, hain zuzen ere, argitaletxeek egiten duten promozio lanari.
|
|
|
Baina, hierarkia kualitatiboa indartzeko, kritikari finkoak behar dira, irakurlearentzat erreferente izango direnak, eta irizpide argiak ezarriko dituztenak.
|
Azken
batean, kalitatezko kritika behar da, eta kalitate horrek bermatu behar du delako kritikaria erreferente bihurtzea irakurle zein hedabideentzat. Horrek ez du esan nahi kritikariek bideratu behar dituztenik irakurlearen gustuak, baina aukera bat eskaini behar diote irizpide jakin batzuetara egokitzen den literatura bilatu nahian dabilen irakurleari.
|
|
|
Baina, era berean, irakasleei lagundu egin behar zaie erronka berri horri heltzen; testuliburuak gehiago egokitu behar zaizkio ikuspegi berriari, eta curriculumek ikuspegi komunikatiboa argiago zehaztu behar dute.
|
Azken
batean, ez da nahikoa ikasleen gaitasun komunikatiboak garatu behar direla esatearekin; nola egiten da hori. Eta, helburua hori izanik, zein leku bete behar dute eduki teorikoek?
|
|
|
|
Azken
baten, unibertso imaginario bete betea lortzen da liburuan.
|
|
|
|
Azken
baten bizitzaren parabola da gabiraiaren irakaspena. Lurreko narrastiok tentuz eta ikaraz bizi gara askotan, eguneroko jardunean eta burrukan itsututa eta mendi artean gatibu.
|
|
2009
|
|
|
Arazo horiek ez dira materialak bakarrik; espiritualak ere badira, eta arazooi auzune barruan eman izan zaie konponbidea.
|
Azken
batean, familia baten bizitzaren erdigunea etxea bada, gizarte tradizionalean, bizitza jardueraren esparrua auzunea izan da.
|
|
|
Ura ere askotan azaltzen da; gaur eguneko begiekin hain gauza arrunta den ur horrek, lehenago eta gaur egun ere bai kasu batzuetan osatzeko ahalmena zuela uste zen, leku jakin batean edo urteko zikloaren egun jakin batean hartuz gero batez ere.
|
Azken
batean, ohitura horiek guztiek erakusten dute gorputza bera, bakarrean barik, inguruko munduarekin guztiz bat eginda ikusten zela2.
|
|
2011
|
|
|
Busturiak auzoz auzo eta ermiten bidez daukan antolakuntzak errealidade horreri erantzuten deutso.
|
Azken
baten, familia baten bizimoduaren erdigunea etxea bada, gizarte tradizionalean bizitza jardueraren esparrua auzunea izan da.
|
|
|
|
Azken
baten, Jesusek azaldu deuskun Jainko Maitasunak, heriotzea bera zapaldurik, on guztia bere osotasun betera edo betetasun osora eroango dau, betiko bizikizun atsegin bete bihurturik.
|
|
2015
|
|
|
Euzkadi, nahiz eta azkeneko hori ez zuen literariotzat jotzen.
|
Azken
batean, Argiako 912an azaldu zen artikulua garatzen zuen nolabait Oh! Euzkadiri (eta beste zenbait aldizkariri) egindako kritiketan.
|
|
|
bigarren gerraostea izeneko artikuluan literatura haren panoramika orokorra ematen zuten, hainbat autore nabarmenduz.
|
Azken
batean, gutxiasko, garaiko munduko literaturari buruzko testua zen, zeinaren barruan bi gune garrantzitsu azpimarratzen zituzten pottkideek: Hego Amerikako literatura batetik, eta literatura germaniarra (RDA, RFA, Austria eta Suitzako kantoi alemaniarra aipatzen zituzten) bestetik.
|
|
|
|
Azken
batean, euskal literaturaren arazoak aztertzea euskal gizartearen arazoak aztertzea zela aitortzen zuen Atxagak, alegia, euskal literaturaren gabeziak beste hainbat eremutan, euskal prentsan esaterako, antzeman zitezkeela halaber. Eta arazo horiek Octavio Pazi hartutako irudi batekin adierazten zuen, erresonantzia kaxaren irudiarekin.
|
|
|
|
Azken
batean, kultura hegemoniko edo mainstreamari desafio egiten zioten Bainako belaunaldikoek. Ikusi dugunez, ez zuten erreparorik garaiko euskal inteligentsia egurtzeko:
|
|
|
Herriari begira, ogibideak, jazkerak, etxeak, jaiak eta ospatzeko moduak, ohiturak, familiako hartu emonak... guztiz bestelakoak dira aurreko belaunaldikoek bizi izan dabezanen aldean.
|
Azken
baten, guztiz aldatu da bizitzari aurre egiteko modua. Kulturea eta euskerea be ez dira aldaketa horretatik kanpo geratu:
|
|
|
|
Azken
baten, auzoa bertan bizi diranen oinarrizko premina eta beharrizanei erantzuteko alkarte antzekoa da. Auzoak arautzen eta antolatzen ditu auzo ondasunen zaintza eta mantenimentua, kasurako:
|
|
2017
|
|
|
Baina idazlearen ni poetiko hori ez da zalantzan jartzen, narratzaileak hasitako bidearen helmuga modura geroan proiektaturik ikus dezakegu, telos modura, zehatz, eskuragarri.
|
Azken
batean, BNYB nobelagile izatera heltzeko prozesu horren kontakizuna da, Bildungsroman klasikoen antzera garatua. Zalantzei epifania momentuekin erantzunda, pausuz pausu badoa idazlea aurrera haren nobela osatzen den bitartean, harik eta amaieran, lana osatuta, nobelagile ageri zaigun.
|
|
|
Horregatik tartekatzen ditu eztenak eta laztanak, horregatik sortu du Metxa bezalako pertsonaia zakar eta amultsua, dena batera.
|
Azken
batean, Izagirreren satira bitarteko bat baino ez da, funtzio hauxe daukana: inguruko errealitate honen alienazio egoeraz ohar gaitezela, egoera horren sorburuan geure huts eta okerrak daudela uler dezagula eta berez dagokigun justiziaeta askatasun errealitatea erdiesteko lanari ekin diezaiogula.
|
|
|
Aurrera egin baino lehen, ohar bedi Carla ko Rafael Gortarik zein Azken hitzaren bila ko narratzaileak proiektu bertsua hartu dutela beren gain, bien artean ñabardura batzuk ere egin daitezkeen arren.
|
Azken
batean, bi egitasmoetan ere, bere burua artearen bidez aditzera ematen duen ni poetiko batek
|
|
|
Azkenik, Joseba Sarrionandiaren Lagun izoztua n ere ni politikoak kontzientzia politikoa deitu ohi dugunaren hondamendia onartu beharra dauka.
|
Azken
batean, nazioaren mugak zehatzezinak izanda, nazioaren gainean ez da kontzientzia politiko osorik eratu, beti geratuko diren nazioarenak diren haborokin batzuk kontzientzia horrek barne hartu ezin izan dituenak, kontzientzia hori inkontzientzia ere bihurtuz, derrigor. Baina Lagun izoztua k ez du ondorioz postulatzen kontzientzia nazional oro abandonatzeko beharra, kontrara, esentziez gabeturiko nazioa, diferentzia moduko nazioa, alegia, zaintzen eta iraunarazten saiatzeko beharraren aldarrikapena dario nobelari.
|
|
|
Mundu ikuskera apokaliptikoa da hau, beraz, Iñaki Abaituaren suizidioan gorpuztua. eragindako urradura latzena da, hain zuzen ere, Iñaki Abaituaren istorioa.
|
Azken
batean, erakusten saiatu garenez, Hamaika pauso n literatur modernismoari berezkoa zaion nahi eta ezinaren markoan kokatu du Saizarbitoriak euskal herritarra izatearen arazoa ere, ezinezkotzat frogatuz, batetik are absurdotzat ere, identitate indibidualen ikuspuntutik begiratuta beti ere," aberria ala hil" motako konpromisoari eusteko aukera, baina desiragarritzat eta beharrezkotzat aur... Nazioa ere, baiki, kontraesan askaezinen iturburua bihurtzen da modernismoan.
|
|
|
Jendea, bai Obabakoa, bai [hiriko] parketik zebilena, maitatu egin behar zen, derrigorrez, kosta lain kosta.
|
Azken
batean, dohakabeak bakarrik bizi zitezkeen beraiek ere jende zirela onartu gabean, dohakabeak edo idiotak." Ikus Obabakoak, 94 or. daitezkeenik. Ezbairik gabe.70 Gainera, hortxe dugu paper aztertzaile narratzailea, batere fantasia kutsadurarik gabeko kokagune arrazional hutsa eskaintzen ari zaiguna erretorea seko erotu dela pentsa dezagun.
|
|
|
Gaztetan, Oscar txirrindulari legez nabarmendu zan, baina gitxik jakingo dabe oraintsura arte be, etxeko bizikleta geldian pedal hotsean ibili izan dala eta oinez ibililadi luzeak egin izan dituala ia egunero.
|
Azken
baten, zahartzaro osasuntsua daroa Oscarrek, edozeinek beretzako leuken modukoa.
|
|
2019
|
|
|
Baina aldi baterako sexu pasionalak ez ditu elkarrekin behin eta betirako zoriontsu egingo.
|
Azken
batean, bikote horretan, euskal eleberrikoan bezala, Senarrak ez du emaztea aintzakotzat hartzen eta abandonatu egiten du, etxeko betebeharrez eta bere erosotasunaz arduratuko dela ziurtatu orduko.
|
|
|
Bikotekideen arteko gorabeherez elkarrizketa sarkastikoan dihardute Flora psikoanalistak eta Howard soziologoak, baina Florak ez du Howarden jokabide makiavelikoa modu arinean epaitzen, eta behin eta berriro ohartarazten dio andreaz gehiago arduratu lukeela, zergatik den zoritxarreko jakiten saiatu lukeela.
|
Azken
batean, Barbara irtenbiderik gabeko egoeran bizi da: ez dira banatzen, baina ez dira egiaz komunikatzen.
|
|
|
historiaren saihestezintasunaren argudioa da protagonistak liburu osoan zehar marxismoaren logika zorrotza aplikatuz eutsiko duen irizpide nagusia, nahiz eta bere manipulazioek eta makiavelismoak nekerik gabe eragingo duten gertaeren mekanismoa berari komeni zaion aldera.
|
Azken
batean, Bradburyren eleberrian, David Lodgek hitzaurrean dioen moduan, Howard izeneko protagonistak inolako arrangurarik gabe bere helburuak lortzeko ekintzetan tai gabe jardungo duen gisa berean, Bihotz Bi. Gerrako Kronikakeko Senarrak, bikotearen komunikazioa hobetzeko aitzakiaz, bere kontrola gehitzeko helburua lortuko du, eta taktika beliko guztiz eraginkorraz, emaztearen erorikoa bultzatu du, emozionalki zein fisikoki, horretan, berez, alde handirik ez dagoelarik.
|
|
|
Begirada horrek munduaren egoera definitzen lagunduko du eta subjektua bera definituko da bere inguruko objektuekin duen harremanarengatik.
|
Azken
batean, muturreko subjektibotasun bat izanen da, Saizarbitoriarena, eta bere esanak kontuan harturik, autoreak sakontasun psikologikoaren azterketan baino gehiago munduikuskera eta jokabidearen lekuko bihurtzen du mundu sentsiblea, eta hortaz, gizakia, bere jestuen bidez erakusteko joera du: " Uste dut ez dudala pertsonaien psikologia gehiegi egiten, batez ere miserien azterketa bat dela nirea" (Pilar Iparragirre 2001: 42).
|
|
|
Aitzitik, uste dugu egileak hautaturiko idazle erregistroa gorabehera (ironia, parodia, melodrama, suspensea...), tratamendu oso serioa eman diola bere obran zehar euskal gizarteko gizon matxisten profilari, emakumeen autonomizazio prozesuari eta gizon eta emakumeen arteko harremanaren konplexutasunean horiek duten eraginari.
|
Azken
batean, giza-inkomunikazioa baita gizakiaren zoritxar ororen iturri, eta Saizarbitoriaren obraren sakoneko gaia, heriotzarekin batera, egileak etengabe landu dituen gaien artean serioena baita inkomunikazio horren eragile diren miserien azterketa. Gisa berean uste dugu emankorra dela generoaren gaiaren ikuspegitik aztertzea ildo horretan lanik aipagarriena den Bihotz bi.
|
|
|
Horiei lotuko dizkiegu bestalde, 1995etik honako Saizarbitoriaren narratibak harturiko norabide berriak, errealismo subjektiboaren ildoan.
|
Azken
batean, esan daiteke egilearen poetika narratiboak eta nortasunak bat egiten duten neurrian, Ramon Saizarbitoriak Nouveau Romanen poetika bereganatu zuela modu intuitiboan eta filiatiboan. Hala, 2002an Guardame bajo tierra eleberriaren itzulpena zela eta aitortu zuenez:
|
|
|
|
Azken
batean, unibertso metaliterarioaren labirinto pertsonala eraikitzen jakin du egileak, eta irakurleari familiarra eta interesgarria gertatzen zaio hein berean, jolas literarioari amore emanda. Idazlearen narratibak halako" mundu posible" edo" unibertso paralelo" moduko batean bizi diren pertsonaien gorabeheretan murgilduko bagintu bezala da.
|
|
|
Florak ezin zuen ulertu, ahal nuen moduan esplikatzen saiatzen banintzen ere.
|
Azken
batean, pentsatzen dut ez zuela ulertu nahi, ez baita zaila ulertzen historien kontaketarekin musikarekin bezala gertatzen dela. Aski genuke bederatzigarren sinfonia behin entzutea, aldi bakoitzeko emaitzen arteko diferentziak dastatzen ez bageneki.
|
|
2021
|
|
|
Hasten bagara deklinabidea, aditza, subjektua, predikatua... horrela egiten badugu, hizkuntzak berak galtzen du.
|
Azken
batean, horiek nire ustez bai dira jakin beharreko eduki batzuk, baina hizkuntzaren lanketa askoz zabalagoa da. Eta bai, literatura oso baliabide ona da hizkuntza lantzeko.
|
|
|
Esaterako, argitaletxeen kasuan, ikastetxeekiko nahiz irakasleekiko lankidetza oinarri oinarrizkotzat jotzen dute, alde batetik, ikas materiala diseinatzerakoan ikastetxe eta gela barruko beharrak zeintzuk diren zuzenean ezagutzeko beharra dutelako, eta bestetik, ondoren doikuntzak eta egokitzapenak egin ahal izateko materialaren inplementaziotik sortzen den balorazioaren beharra ere badutelako (EIAE2, EIAE3): "
|
Azken
batean, irakasleentzako materiala da eta euren feedback a oso inportantea da. Azkenean, eguneroko errealitatea eta ikasleak nolakoak diren eurek dakite guk baino hobeto".
|
|
|
" Guri hainbat irakasle etortzen zaizkigu galdetzen ea ze liburu gomendatu ahal diegun DBHrako, eta katalogoak eta eskaintzak hor dituzte, baina ikerketa lana ere bada, ezta?
|
Azken
batean, norbere ikasleak dira eta norberak ezagutzen ditu ondoen. Aproba egin beharrean, gugana etortzen dira ea ze gomendatuko dieten galdetuz.
|
|
|
Horren arabera aldaketak egoten dira eta hor sendotasuna falta zaigu.
|
Azken
batean, besteetan denborarik ematen ez duena lantzen dugu: soziolinguistika, euskal literatura, Nafarroako historia ere lantzen da hor...".
|
|
|
IE2 k arestian zioenaren haritik, gaur egungo nerabeek ikus entzunezko baliabideekin eta tresna digitalekin lotura handiagoa dute, orokorrean, jardunean dabiltzan irakasleek baino, belaunaldi jakin batekoek baino, batik bat, eta horretan belaunaldi aldaketak eragin handia izan duela zalantzarik ez dago.
|
Azken
batean, gazte horiek irudi entzumenezko testuinguru digitalean murgilduta bizi baitira: " Testua ez da ohi moduan testu idatzi bat orrialde zuri batean, baizik eta formatu multimodal, kolore, forma eta bestelako informazio inguruan duten testuak irakurtzen dituzte gazteek" (BE1).
|
|
|
Horri jarraiki, literatur tertulien erabileraz ari da MIR1, eta horiek lantzeak ikasleengan izandako onurak handiak izan direla azaltzen du, ahozko adierazpenari dagokionez, bereziki.
|
Azken
batean, AIR1 ek dioenaren arabera, ikasleek gaitasun handia dute, baina lana eskatzen du horiek behar bezala lantzea eta, edonola ere, hezkuntzak ezin dio denari erantzun.
|
|
|
Irakasleek izan ohi duten jarrera ez bezala, ikasleek hartzen dutena maiz izaten da mintzagai, eta sarri asko, oso modu kritikoan heltzen zaiola uste du IE6 k, bereziki irakasleengandik, eta kritika egiten denean irakaslearen beraren jarrerak zenbateraino baldintzatzen duen ikaslearena aintzat hartu gabe.
|
Azken
batean, pentsamenduaren eraldaketa hezkuntzan jarreraren bidez gertatzen da hein handi batean, jarrera ikasten eta garatzen den norbaitekiko edota zerbaitekiko erantzun modu gisa ulertzen badugu. Eta, horren motorra emozioak eta motibazioa direla baieztatzen dute IE3 k zein IE6 k.
|
|
|
Abestiena eta gero guk poesiak sortzea, baita irakurtzea ere.
|
Azken
batean gure sortzeko ahalmena handiagoa izateko, ikasteko nola ahal dugun sortu. [...] Baina liburuak... ez zait gustatzen asko irakurtzea.
|
|
|
Eta, autoreak (op.) dioenez, hori lantzen den zerbait da, hezkuntzan izaera estetikoa duten esperientzia emozionalak sortuz, besteak beste, sentsibilitate estetikoa lantzeko.
|
Azken
batean, edozein arlotan
|
|
|
Izen zerrenda bat besterik ez da. [...]
|
Azken
batean, gaitasuna eta helburua ez da Xabier Montoia lantzea, gaitasuna eta helburua nobela bat irakurtzen ikastea da".
|
|
|
Gaurko saioari hasiera emateko Kirmen Uriberen Lagun bat poemaren irakurraldia jasotzen duen bideoa erabiliko dugu, alde batetik, idazlea eta bere lana ezagutarazteko, eta bestetik, errezitaldi poetikoen testuingurua, giroa, tonua... ezagutu ditzaten.
|
Azken
batean, ondoko asteari begirako eredu bat izateko. Bideoa ikusi ostean, komeni da aspektu haiei erreferentzia txiki bat egitea.
|
|
|
Horrez gain, kultur imajinario kolektiboan sartzeko beharrezkoak dituen kultur kodeak eskaini behar dizkio, literatur esperientzia egituratu eta esanguratsuen bidez emozioei eta sormenari ateak irekitzeko, mundua ulertzen eta interpretatzen laguntzeko, hortik soilik etorriko baita eraldaketarako dituen corpusa eta gaitasunak.
|
Azken
batean, euskara eta euskal literatura gozatuko eta biziko badute, esperientziatik izango delako. Horretarako literatura balioetsi eta landu behar da, modu mailakatu eta sistematikoan ahal dela.
|
|
|
Konpromisoaz ari garenean, ikasleak hartzen duena izan ohi da sarritan mintzagai, baina irakasleak erakusten duen edo ez duen konpromisoari heltzea komeni dela uste dugu, baita bien artean dagoen elkarreraginezko harremanari ere.
|
Azken
batean, Hattiek (op.: 238) baieztatzen duen moduan," irakasleak aprendizaian dauden eraginik indartsuenetakoak dira".
|
|
|
Dena den, horretarako" ikasleek irakurri nahiko luketen liburu horien ehizan" ibili behar dela irizten dio IEE1 ek, eta, halaber, askotariko aukerak eskaini ahal izateko irakasleek asko irakurri behar dutela eransten du.
|
Azken
batean, ikasleari literaturan bere bidea deskubritzen eta egiten laguntzea dela dio GIR1 ek, zer gustatzen zaion eta gustatu ahal zaion horretara hurbiltzen laguntzea, alegia.
|
|
|
|
Azken
batean, gizartean gertatzen denaren isla ere bada hori, eleberria eta ipuingintza baitira generorik arrakastatsuenak kontsumo zein sorkuntza aldetik XX. mendearen azken partetik hona. Ondorioz, horrek poesiaren edota antzerkiaren moduko generoak minoritarioagoak izatea dakar, eta irakaskuntzari dagokionez, beraz, indar eta arreta bereziagoz sustatu beharrekoak (DGIR1).
|
|
|
zer onura ekartzen duen poesia edota literatura ezagutzeak, eta beste hainbat kontu ezagutzeak.
|
Azken
batean, horiek egiten dutelako gizarte bat eraikitzea, ezta? [...] Batez ere, nire ikuspuntutik behintzat, euskarari bere benetako indarra emateko eta hizkuntza aberasteko".
|
|
|
Hezkuntzan gertatzen dena gizartean gertatzen dena ulertu gabe aztertzeak marjina txikia duela uste du Azkarragak (2010: 4), ikuspegi soziologikotik begiratuta eta, Mills en irudimen soziologikoa aipatuta," mendeko aldagaia" delako hezkuntza," gizarte ikuspegi zabalagotik ulertu eta azaldu beharreko azpisistema", hain zuzen ere.
|
Azken
batean, hezkuntzan gertatzen diren fenomeno ugarik gizartea edota problematika sozial zabalagoa dute atzean, eta bertan dauden inertziek eta aldaketek baldintzatzen dute erabat. Hots, nekez ulertuko dugu hezkuntzan gertatzen ari dena galdetu gabe, besteak beste:
|
|
|
Lau ume txiki aidean itxi eta distantzia bat jagon behar, jentearen zeresanagaitik.
|
Azken
baten, eleizearen presinoagaitik.
|
|
|
Pertsona horrek, horrela jokatzearren, bata bestearen ondotik jasan dituen zailtasunak direla eta, hainbat espezialistak esku hartu dute, eta irtenbide teknologikoki gero eta sofistikatuagoak, eta, beraz, garestiagoak erabili behar izan dira.
|
Azken
batean, negozioa eratu da.
|
|
2022
|
|
|
Beste leku batzuetan, letxuga edo zahia jartzen dute.
|
Azken
batean, kontsumitzen diren egunera arte ahalik eta ondoen kontserbatzea da helburua.
|