|
2008
|
|
|
Funtzionario berriak gazteak izango dira, kultura demokratikoan jaioak, eta kezkatu egingo dira herritarren arazoekin; beren garaiko seme alabak izango dira, eroso jardungo dute teknologia berriekin eta arrotz egingo zaie administrazioko oraingo hizkera mordoiloa. Horrek,
|
zer
esanik ez dago, erraztu baino bultzatu egingo du administrazioko hizkeraren iraultza.
|
|
|
Dena dela, irakurle gehiago izateak ez du esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren lagun mina denari nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta
|
zer
esanik ez,, literatura, hori Administrazioak sortua bada.
|
|
|
aitzin euskal erroaren egiturarena, hain zuzen. Esan behar da auzi hau beti izan dela hiz kuntzalaritza historikoaren alorretarik tradizionaletakoena, hizkuntzalaritza indieuro parrean bertan, eta
|
zer
esanik ez semitikoan, ikus daitekeenez.
|
|
|
historia>/ > istorio> (bata nahiz bestea étimo edo erro berdina dute, gaur egun erabat desberdinak izanik).
|
Zer
esanik ez serorari> buruz (Hegoaldean batez ere elizaren eguneroko ardura duen eta zenbaitetan apaizari laguntzen dion emakumea, sakristauaren emaztea batzuetan, eta Iparraldean batez ere moja bezala erabilia) eta bere eratorpenak (serorategi, > ro > ragai, > rorago, > roratu, > rora etxe); > rora> SORORE latinetik dator, eta bukaeran duen? ...
|
|
|
Orduko lekukotasunek gero eta gehiago adierazten dute Euskal Herria erromatar eraginatik aparte bizi ez zela. Esate baterako, Zarautz aldian (Aranzadi taldeak aurten eta hil hauetan Erromaren eraginaren seinaleak oro eman digunez, Elkano izeneko auzoan batez ere), Irunaldian, Veleia
|
zer
esanik ez, eta abar.
|
|
|
Ageri ageriko erroreez gain, kontatzekoak modukoak izango dira aplikazioak euskaraz data zuzen ematen dutenak. Eta,
|
zer
esanik ez, euskarazko bilaketetara egokituak.
|
|
|
osatuko zelakoan. Horiek orok,
|
zer
esanik ez, lan bikaina egiten dihardute, gure lite ratur hizkuntza erregistro berriez aberasten dutelako.
|
|
|
Normala da, bestalde, administrazioan, arduradunek beren admi nistratuekiko tratua berauek ongien ulertzen duten moduan izatea, edo apaizek ser moiak beren herritarren euskalkian egitea.
|
Zer
esanik ez, eskola ikastoletako ume gehienek euskara aski homogeneoa egiten duten herrietan, andereñoek, beren lana behar bezain ongi egin nahi badute behintzat, ondo kontuan izan lituzkete tokian tokiko euskararen ezaugarri nagusiak, lexiko aldekoak batez ere, haurrekiko lehen harremanak arrotz eta beren aita amen hizkeratik urrunegi gerta ez daitezen.
|
|
|
1
|
Zer
esanik ez, beharra ez da bat eta bera izan Nafarroako> Aldizkari> Ofiziala> edo administrazioko departamentuetako ohar eta izkribuak itzultzen aritu direnena, edo eskolan eta euskaltegietan irakasten ari izan direnena. Lehenek, jakintza arlo askotako hitz eta esamoldeak behar izan dituzte eskura, maiz horien gabezia latza sumatu bada ere?, askotan hizkera administratibo zurrun eta ulergaitzean idatzi hitz eta esapideak itzultzeko (edo itzultzen ahalegintzeko).
|
|
|
(240 or.) Azken batean, historikoki modernitatearen ikur izan diren zientzia, industria eta positibismoak ez zuten prestigiorik mendebaleko estatuetako elite nagusien artean: latinaren ezagutza ia ezinbesteko baldintza zen Estatuaren estamentu ofizialetan sartzeko, eta
|
zer
esanik ez gizarteko beste estamentu zaharretan, Elizan eta Unibertsitatean. Azken finean, Arno Mayer ek dioena da XIX. eta XX. mendeetako historialari askok arinegi (edo alaiki) ahaztu dutela begi bistakoa den egia hau:
|
|
|
hobeto funtzionatzen duela bertakoak baino. Hots, Donostian, Gasteizen edo Bilbon?
|
zer
esanik ez Baionan, arrakasta lortzeak ez du ezer balio Madriletiko edozein ezagupen keinuren ondoan.
|
|
|
atzizkiren erabilera zuzena argitzeko, bestetik.
|
Zer
esanik ez, azken urteetan sortutako hainbat hitz eratorriren zuzentasunaz erabakiak hartu ahal izateko erabakigarriak izan dira azterketa hauek.
|
|
|
Joxe Azurmendik garai hartako baserri literatura kontestualizatu nahian dioen bezala, «Orduko Euskal Herritik oraingora dagoen aldea, kontrastea, puntuz puntu erakutsi genuke: orduko ekonomia eta oraingoa; orduko gizarte taxukera eta oraingoa», eta errealitate horrek eragin zuzena zuen errepresentazio sinboliko eta ideologikoetan180 Eta,
|
zer
esanik ez, orduko euskal hiztunen gehiengoa hiritik kanpo bizi zen, eta kalea, maila sozialean ez ezik arlo formal ia guztietan ere erdalduna zen. Horregatik euskal hiria imajinatzeko orduko zailtasunak.
|
|
|
pianoarekin batera bilbotar irakasleak aipaturiko te usaina eta bigira, hau da, tertulia, giro burgesa seinalatzen ari ziren nabarmen193 Izatez euskara eta piano arteko lotura literala maiz egin zuen Azkuek, ehundaka herri kantu baserri inguruetan bildu eta ondoren hirietako etxe dotoreetara eraman baitzituen ahots eta pianoz jotzeko egokituta. Azkueren operak ere,
|
zer
esanik ez, euskaraz egon arren, hirietako goi klaseei zuzenduta zeuden.
|
|
|
Erromantizismoak (aipatu den zentzu zabalean) bere garai betetik kanpo oso eragin luzea izan bazuen Espainian,
|
zer
esanik ez Azkue sortu zen Euskal Herrian. Izan ere Azkue euskal erromantizismo literario eta kultural bete betearen testuinguruan jaio eta hazi zen.
|
|
|
Garai hartan zarzuela ikuskizun musiko teatral nagusia zen Espainia osoan, espainiar musika nazionalaren eredu izanik. Hego Euskal Herriko antzokietan ere,
|
zer
esanik ez, espainiar zarzuela konpainiak ikusten ziren etengabe. I. partean azaldu denez, Azkueri ez zitzaion bat ere gustatzen zarzuela haiek transmititzen zuten kultura (gaztelaua hizkuntzan, italianizante andaluzista musikan, espainolista istorioetan) 153 Dena dela, garai hartan, nazionalismo musikalaren genero izarra Europa osoan opera zen.
|
|
|
Anton Abadiak ere hari horren baitan jaso bide zuen zazpi probintzien ideia. Baina jakina, maila politikoan, probintzia bakoitzaren lurraldetasun ideiak, eta
|
zer
esanik ez monarkien mugaren ideiak, euskal probintzia multzoarenak baino pisu handiagoa mantentzen zuen84.
|
|
|
Euskal kantuak, hitzak, esamoldeak eta folklorea, zaharrak zirelako, jatorrak, urriak, hots, altxor bat zirelako kontserbatu nahi zituen bezalaxe, arraza ere kontserbatu nahi zuen, arraza euskal hondarearen parte kontsideratzen zuelako, faraoien garaiko gari hura bezalaxe. Gainera, garaiko pentsaeran, ez zen oso koherentea izango batetik euskal kultur manifestazio jatorrak bilatzea eta aldarrikatzea, eta bestetik ontzat ematea kultura hori erabili behar zuen giza taldea «mestizatzea» (eta
|
zer
esanik ez bere familia propioari zegokionean). Zentzu horretan Azkueren arrazarekiko jarrera, herri kultura gordetzeko bere filosofia orokorrari lotuta uler daiteke.
|
|
|
por el condicionamiento necesario de lo fisiológico en lo psíquico, la raza influye mucho en lo psíquico de cada pueblo»126 José Ortega Gasset moduko espainiar filosofo europeista batek ere, 1914an, gisa bereko gauzak esaten zituen: «el individuo no puede orientarse en el universo sino a través de su raza, porque va sumido en ella como la gota en la nube viajera»127 Eta,
|
zer
esanik ez, jeltzaleen diskurtsoa «cultura racial» eta «euzko abendaren elez» moduko erreferentziaz beteta zegoen. Azkuek bada, garai hartan arrazen inguruan zegoen uste orokor horrekin bat egiten zuen.
|
|
|
«decretada[...] la previa censura para todas las publicaciones periódicas, se ha traducido la misma en esta Provincia de Vizcaya en la prohibición de que en ellas se inserten y publiquen escritos redactados en lengua vasca»372 Egunkariei euskal atalak kentzean haien adierazpen eremua murrizten bazen, osoki euskaraz idatzitako Bizkaiko aldizkarien kasuan argitaratzea bera galerazten zen erabat: EuzkoDeya hilabetekari aberrianoak,
|
zer
esanik ez, ezin izan zuen zenbaki berririk atera, baina ezta Jaungoiko. Zale edo Jesus, en. Biotza, ren. Deya moduko aldizkari erlijiosoek ere, eta Akademiaren Euskera buletinak ere zail izango zuen ateratzea. Ondorioz, zentsurak gaztelaniazko adierazpen askatasunari mugak ezarri bazizkion, euskara idatziari mugak barik erabateko desagerpena ekarri zion Bizkaian.
|
|
|
|
Zer
esanik ez, euskararekiko jazarpen zuzena ere indarrean mantendu zen luzaz: Euzkadi egunkariko euskarazko testuak, estatukolpe aurretik egunkariak zituen hamabi orrietatik egunero ia orrialde bete hartzen zutenak, ez ziren 1923ko urri, azaro, edo abenduan gehiago agertu, ezta 1924 urte osoan ere, ez 1925ean.
|
|
2009
|
|
|
Iragana ez ezik, oraina ere izan dute esku artean egileek, eta hortxe islatu dute, bizi bizirik, aldaketa eta eraberritze garaian dagoen akademia. Aurpegi berriak nabarmenduko ditu irakurleak, egitasmo berriak ere bai, eta,
|
zer
esanik ez, gogo bizia, erakundeak egin asmo dituen proiektuak gauzatzeko.
|
|
|
Euskaltzaindiak, bere izaera propioaren arabera eta bere bere dituen helburuak lortzeko bidean, nola jokatu duen argitze aldera hiruzpalau lerro nagusi azaltzen dira hemen.
|
Zertan
esanik ez da, beste hainbeste ezaugarri ere badaudela Euskaltzaindiaren ibilbidea egoki marraztu dutenak.
|
|
2010
|
|
|
Ildo beretik, Fray Bartolome karmeldarrari eskaini zaio lan azterketarik ordena bereko ikerlarien edota aldizkarien eskutik (Karmel 1999; 1999).
|
Zer
esanik ez Mogeli ere, apaiz sekularra izanagatik Agirre bezala, ezin ahaztu Peru> Abarca> idatzi zuela. Zoritxarrez, Agirreren argitara gabeko lanak Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekan dautza, oraingoz, lo eta zain.
|
|
|
herriko plaza eta lan mundu arrunta bereganatu zituen lehenik; hurbileko lagunartea eta auzo giroa ondoren; etxe barrura iritsi zen azkenik, elearteko nahas ezkontzak lagun. Guraso euskaldun(
|
zer
esanik ez ele biko) asko bietara, edo nagusiki erdaraz, egiten hasi ziren etxean, gero eta maizago. Senar emazteak erdaraz egiten hasi ziren, bai beraien artean eta bai, adin batetik gora, seme alabekin.
|
|
|
gizarte elebakarreko standard en argitan aski atipikoa. Eskola garaiko(
|
zer
esanik ez unibertsitateko) formazioa erdaraz jasoa zuten euskal elebidunek eta elebidun orekatuek66 Eguneroko gai arruntez ondo asko hitz egiten euskaraz, baina hortik aurrera inor gutxik zekien azalpenak euskaraz erraz eta zehatz ematen. Hots, euskalelebidun eta elebidun orekatu haietako gutxi zen gai, kontzeptu dentsitate handiko azalpen landurik euskaraz agertzeko.
|
|
|
Diglosiaren indargarri eta gordeleku izan den neurrian, bere lekua? aitortu izan dio elizak euskarari, batez ere euskaldun garbiz(
|
zer
esanik ez euskaldun elebakar hutsez) osaturiko ingurumenetan. Euskarazko arnasguneetan, bereziki, erlijio bizipenak eta kristau fedeak lotura nabarmena izan du euskal bizimodu arruntarekin.
|
|
|
Ikuspegi soziologikotik argi dagoena zera da, nolanahi ere: gaztelania ezinbesteko baldintza dela EAEn edozein lanpostutara(
|
zer
esanik ez erdi eta goi mailako edozein kargutara) iristeko eta postu horretan lan egin ahal izateko; %100eko beharkizuna da hori, de facto. Euskararen beharkizuna partziala da, aldiz, eta intentsitatez zein aplikazio abiaduraz modulatua.
|
|
|
batez ere bere habitat historiko jarraia izandako hainbat herrialdetan (iparralde gehienean, adibidez) eta euskarazko mintza-moldeari belaunez belauneko jarraibidea eman izan dioten bizi esparru hurbil arruntenetan. Goazen bidetik goazelarik gaztelania (edo, iparraldean, frantsesa) hemendik 10, 25 edo 50 urtera desagertuko ote den galdezka(
|
zer
esanik ez, belduritxuran) jardutea lekuz kanpora dago erabat. Elebitasunaren alternatiba probableena ez da euskara hutsezko elebakartasuna, erdarazko (hemen:
|
|
2012
|
|
|
Liburu kritiken irakurleak ere, mintzagaia oso ongi ezagutzen du; areago, jarraian aztertuko ditugun aipuek erakutsiko digute gai horietan buru belarri sartuta zegoen irakurlea duela eskakizun (neurkizun duen idazlea,
|
zer
esanik ez). Mitxelena, bada, bera bezalako jende ikasiari edo erdi ikasiari zuzentzen zaio gehienetan.
|
|
|
Hogeita bost urte bete dira bera gure artetik joan zela. Hogeita bost urte horietan,
|
zer
esanik ez, Mitxelenaren mezuak ez du gaurkotasunik galdu. Horren argigarri, besterik gabe, liburu honetan barruratzen den ikerketa lana, Mitxelenaren hitz lauzkoa luze sakon aztertzen duena, guri erakutsiz, beste behin ere, haren esamoldeen jokoa eta giltzarria.
|
|
|
|
Zer
esanik ez, gidari ziurrak eta trebeak ditu Euskaltzaindiak langintza horretan. Oraingoan Junes Casenave Harigile egokitu da zeregin horretan, ohiko duen esku fin eta gogo zorrotzarekin.
|
|
2013
|
|
|
Mondragon Unibertsitatea bateko eta Euskaltzaindia besteko, lankidetzan ari dira azken urteetan. Lankidetza horren emaitzak, nabaria denez, urtez urte ontzen eta mamitzen dira argitalpen nahiz ekimenen bidez. Argitalpenenetan,
|
zer
esanik ez, badira egun, guztion eskuragarri, aurreko horren erakusleak, eta eskuartean dugun honek zerrenda horri beste titulu bat gehitzen dio.
|
|
2014
|
|
|
Bertokoen mintzaira jatorra jende ezjakin eta landugabeen min tzamolde basa, ezgai eta lotsagarritzat aurkezten zen, eta,
|
zer
esanik ez, ezin pareka zitekeen inola ere espainola moduko hiz kuntza eder, dotore eta aberats batekin. Gainera, Ameriketan, Afrikan eta Filipinetan ere mintzatzen zen, Espainiapeko herrial deetan eguzkia behin ere ezkutatzen ez zen garaian espainolek eramanik.
|
|
|
|
zer
esanik ez, euskaldun berri ia guztien antzera, ni ere hasieran oso garbizalea nintzen. izan ere, orduan, espainolismoak eus
|
|
2015
|
|
|
Beren garaikoak dira, esaterako: Joan Perez Lazarraga, Augustin Xaho, Jean Kamusarri, Jose Maria Iparragirre, Jean Etxepare edo Jon Mirande, eta,
|
zer
esanik ez, azken hamarkadetako idazle franko.
|
|
2016
|
|
|
ARTZAINA:
|
Zer
diozu ez girela emaile?(...) Eman eta emanez, gure herriak hustu gizonez. Gure odola eman dugu(...) Ala zer?(...) Orai behar ote dugu eman gure euskaldun izaitea eta saldu gure Euskal Herria?(...) Horra zertarat ari zareten zuen gurikeria eta leunkeriekin(...) Orai bezala ariz, oro galtzen ari gira(...) Sainda dezagun gure aritzeko moldea(...) Edozoin gisaz, gaizkiago ez gintezke joan.
|
|
2019
|
|
|
Bihoazkie Euskaltzaindiaren eskerrak berorri lehen lehenik, Jose Luis Agote eta Txantxon Zubeldia bikoteari ondoren, irudi eta edizio lanetan egin duten lan txukunagatik.
|
Zer
esanik ez, komikiaren marrazkilariari, Amaia Ballesteros andreari, oso zaila dena, hau da, hitzak marrazki bihurtzea, era erako eta taxuzko ondu duelako.
|
|
2021
|
|
|
Gauza gutxi dakigu latina iritsi zenean Pirinioetako sartaldean, hegoko alderdian, euskararen orduko faziesak –edo, nahiago bada, euskal enborreko hizkuntzak– zukeen egiazko hedaduraz,
|
zer
esanik ez han eta hemen zituzkeen ezaugarriez.
|
|
|
Hauei deituko diegu kausazko diskurtso markatzaile.
|
Zer
esanik ez, menderakuntzaren sailean agertuko zaizkigula galdera horri erantzuteko molderik gehienak. Horiek ez dagozkigu hemen eta orain; horietan menderagailuak agertuko dira, eta gu hemen diskurtso markatzaileez ari gara.
|
|
|
42.22.2l
|
Zer
esanik ez, gehienetan alferrikakoa dela edota betegarri hutsa bederen; alegia, testutik kenduta ez du ezer galtzen esanahiak, askoz gutxiago erabiltzen duten Iparraldeko testuek erakusten digutenez. Gehienez ere kaleko eta eguneroko hizkeraren kutsua galtzen du, kalean eta eguneroko hizkeran darabiltenentzat, noski.
|
|
|
Beraz, predikatu nagusi gisa azaltzen da moduzko perpausa honako hauetan guztietan: Arkaitzek osasunarekin kezkatuta jarraitzen du; Gauzak zuk esan bezala daude; Burua altxa ezinik dabil Miren; Zer egin ez dakiela daukagu Naiara; Errepideak moztuta jarraitzen du;
|
Zer
esan ez dakiela gelditu da Jon. Azken batean, moduzko adberbioak zenbait egituratan predikatu nagusi gisa azal badaitezke, ez da harritzeko modua adierazten duten mendeko perpausek ere aukera bera izatea (ikus 24 kapitulua:
|
|
|
161). Eta,
|
zer
esanik ez, dedukziozkoetan eta agintezkoetan: * Galdu dute, burumakur datozelako;* Isil zaitez, ezer ez dakizulako.
|
|
|
adibidez, ikasleok uste dugu esaten badugu diskurtsoko hirugarren pertsona erabiltzen dugu (ikasleak/ ikasleok), baina aditzean lehenbizikoa (dugu).
|
Zer
esan ez, badira ingurune nahasiagoak, eta batzuetan zalantzak sortzen dira gurutzaketa hauetan: ni naiz goizean deitu dizuna/ dizudana.
|
|
|
Egia izan, ezagun izan, gezurra izan, itxura ukan, jakina (izan), seguru egon/ izan,
|
zer
esanik ez, zalantzarik gabe, bistan egon, horixe eta horien antzeko predikatuekin ere erabiltzen da (e) na mendebalde zabalean: Ezagun dozu askotan izan etzareana bertan (Agirre); Ziur egon, ba, orrelaxe gertatu zana (Zubikarai); Gizurra don gero Patxiko il dana (San Martin); Ez da egia, esate baterako, euskalki dotoreak eta itsusiak daudena (Zuazo).
|
|
2023
|
|
|
ikasgelan irakaslea bada hitz egiten duen bakarra, klase magistrala ematen badu, ez da harritzekoa izango, ikasleek gai bat azaltzeko gaitasun akademikorik ez edukitzea. Eta
|
zer
esanik ez gaitasun komunikatiboaz...
|
|
|
A eredura begiak itzuliz, nire uste apalean, ikasle guztiei DBHko zikloa amaitzean B1ekoaren heina eskatzea ez da gauzagarria egun. Badira,
|
zer
esanik ez, DBHko 4 mailan B1eko titulua eskuratzen dutenak, edota Batxilergo 1 mailan, eta ez dira gutxi, baina oro har ikasle on samarren kasua da, edo ereduan urteak emandako ikasleena. Bidenabar esan dezadan, eredutik A eredura iraganiko ikasle batzuek C1 Hizkuntza Eskakizuna gainditu dutela, baina oso kasu bakanak dira.
|