|
2000
|
|
|
Mundu propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta
|
zer
esanik ez egonaldi luze batek. Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez.
|
|
|
Ordu t’erdi segituan joaten da solasean. Jokin izan ezik, gazteak iruditzen zaizkit besteak; Antxonen ondoan
|
zer
esanik ez. Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut.
|
|
|
Ziega batetik albokora aldarazten zaituztenean ere zapuztu egiten dizute ohiko martxa, zereginen erritmoa, eta kartzela batetik bestera aldatzean egonezinean ibiltzea ez da harritzekoa. Bidaian aste pare bat pasa badituzu,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti. Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan
|
zer
esanik ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen.
|
|
|
|
Zer
esan ez dakidala geratu naiz. Antxonen historia entzuteko prest nengoela uste nuen hasieran.
|
|
|
Lantzean behin bizimoduz mudatzea, txaboloz sarri aldatzea, kartzela bereko lagunengandik bereizita edukitzea, suntsipenerako armak dira denak. Eta
|
zer
esanik ez kartzelaz kartzela aldatuz bazarabiltzate, adiskide batzuk erabili dituzten bezala. Ezertarako patxadarik ez dizute uzten...
|
|
|
, agian mesfidantzaz begiratu zioten Xani hiru gizasemeek. Xan ordea,
|
zer
esan ez zekiela zegoen. " Haren laguna al haiz?", galdetu zion sudurmakoak.
|
|
2001
|
|
|
Burdinaren hotzak eta gogorrak, eta
|
zer
esanik ez formak, argi eta garbi erakusten zuen Ugatzak nire saihetsean jarritakoa pistola bat zela, eta, hortaz, Ugatzak Walter, Beretta, Firebird edo agian Smith&Wesson zeukala kanon bakartzat.
|
|
|
Une hartan agian hitz gozoren bat xuxurlatu behar nion belarri ertzera; edo, zergatik ez, grinaz besarkatu, musukatu... Egun hartan neska hark bizia arriskuan jarriko zuen eta ni hantxe nengoen, berari begira mozolo bat bezala, zer egin edo
|
zer
esan ez nekiela. Hogeita batgarren mendeko heroia neu!
|
|
2002
|
|
|
– Gerra puta honegatik ez balitz, Espainia zoragarria lukek. Gerra puta honegatik eta,
|
zer
esanik ez, Peinado koñak nazkagarri honegatik.
|
|
|
Aurrenekoan zentsura estuagoa zegonan. Egunkari kontserbadoreek eta,
|
zer
esanik ez, matxinadaren aldekoek errazago zeukatenan. Erreportari batzuk atxilotuak izan zitunan eta gero eremutik bidaliak, edota heriotzara zigortuak...
|
|
2003
|
|
|
Gonbidatu guztiak, xanpaina koktela eskuetan, denak zeuden adi Aranbarriren hitzetara. Aranbarri mikrofono batetik ari zen gaurkoaren egun handia azpimarratzen, aita bati pena ematen diola bere alaba beste gizonezko baten besoetan uzteak esaten,
|
zer
esanik ez alaba hori bakarra bada, baina bizi legea dela eta zoriona baizik ez diela opa gaur ezkondu direnei, bere alaba Mirari eta Javier Casadevante suhiari, alegia. Eten egin du, ordea.
|
|
|
Kristalak lokatzez zipriztindurik geratu dira, eskuin aldekoak eta haizetakoa batez ere. Autoaren gaineko oihala,
|
zer
esanik ez.
|
|
2004
|
|
|
Gero Harakinengana jo zuen, eta azkenean Ferminengana hurbildu zen. Elkarri begira gelditu ziren
|
zer
esan ez zekitela.
|
|
|
Ezaguna ez denak ez zeukak lekurik, ahaidea ez denak ez zeukak lekurik: ideologia bertsukoa ez denak,
|
zer
esanik ez. Jende desberdinik ez, eta lerrotik ateratzen denari ergelaren edo eroaren edo bereziaren rola!
|
|
|
Herriko zaharren bat aldean gertatzen zitzaionetan urduritu egiten zen,
|
zer
esan ez zekiela. Jiratu egin zen telebistak isilaldi hura beteko zuelakoan baina itzalirik zegoen.
|
|
2005
|
|
|
|
Zer
esanik ez nitaz. Nitaz esaten dutena jakin nahiko nuke.
|
|
|
Berroguei urteco apez lanetan, ez nuen ezagutu alaco casoric eta isilic gelditu nintzen tarte luze batean. Ez itzegitera atrevitzen ez nintzelaco, baizic eta
|
zer
esan ez nequielaco. Neuc ere Chertecha belarra artzeco aguindua nuen eun bider edo milla.
|
|
|
Artelan haren jabe izateko gogo gotorra.
|
Zergatik
esaten ez bazenekien ere.
|
|
2006
|
|
|
Eta konbate hura bertan behera ez uztearren koipezaku hura ipini zidatean aurrean. Bezperako zauriak eta beltzuneak zeuzkaan oraindik... eta nekea,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
–; Kubako purugintzan erabiltzen ziren termino berezienak –conseguidor, puruak lortzeaz arduratzen dena, torcedor, fabriketako esku langilea–, markarik onenak zeintzuk ziren...
|
Zer
esanik ez, dendariak bere gisako ikastaro iniziatiko horretako atal bat eskaintzen zion bakoitzean, bezeroak hala edo nola bukatzen zuen errituaren kostua bere eginez, zela Upmann edo Davidoff lodi bat, zela aldizkari espezializatu bat erosiz.
|
|
|
Hortaz, puru autentikoak dira, Cohibas fabrikan eta bertako berme guztiekin egindakoak; ordea, prestatzen dizkieten eraztunak eta kutxak faltsuak dira, egindakoak. Eta,
|
zer
esanik ez dago, behin fabrikatik modu horretan aterata, pairatu dituzten kontserbazio baldintzak ez daude inondik inora ere kontrolpean, horra desberdintasuna.
|
|
|
Ez erronka handitan, edo esaldi ozenetan, baizik eta komentario itxuraz inozoen bidez, elkarri tentatuz bestearen erantzunaren nolakoa neurtzeko. Sar gaitezen benetan merezi duen gaiarekin, nire bizitzaren –eta
|
zer
esanik ez, areago zure bizitzaren– gaiarekin. Horixe zen nire probokazioaren funtsa, hitzak beste batzuk izango ziren, ordea.
|
|
|
Esan nahi nion ulertzen nuela Peliren jarrera, agian ni Peli izatera berdin jokatuko nuela, baina ez nintzen ausartzen Martari hau honela esaten, haserretuko zitzaidan beldurrez, oso jenio bizikoa baita,
|
zer
esanik ez hierarkiak eta tituluak tartean daudenean. Ez dakit, igual arrazoi du eta pentsamolde zaharkitu baten adierazgarri petoa baizik ez naiz, batzuetan aurpegiratzen didan bezala.
|
|
|
Eta halaxe, gerra giroan, zuriek indioei ekin zieten 1850 urteaz geroztik. Galtzaile indioak izan zirela
|
zertan
esan ez dago. Zurien batailoiaren izena, Mariposa Batailoia.
|
|
2007
|
|
|
Egia esan, ni prest nengoen muskerra eta apoa jateko ere, eta
|
zer
esanik ez Huston, hari bost axola baitzitzaion gainerakoa ardo finak zeuden bitartean. Beste mahaikideek ere antzera ziruditen, denak prest Ojaren ekintza artistikorako, batez ere eserita jan eta edatera mugatzen bazen egin beharrekoa.
|
|
|
Gutxi batzuek beste lankide batzuekin hitz egin dezan aholkatu diote, baina haiekin mintzatu ondoren, beste batzuengana bidali dute. Eta azkenean, bekainak altxatuko dizkion norbait egongo da bide guztien amaieran,
|
zer
esan ez dakiela adieraziko dion norbait, asko jota eskua sorbaldan pausatu eta" animo" esango diona," animo, neska, gauzak gaizki daude-eta".
|
|
|
Nik ezin zienat hainbeste ordaindu, eta oraingoz denok zulo honetan sartuta jarraitu dinagu... Orain damutu egiten naun Marisa purtzil horren etxea bere garaian ez erosi izanaz, baina zer nahi dun esatea, beti iritsi izan gintunan justu hilabete bukaerara, eta Manuel hil zitzaidanetik
|
zer
esanik ez, eta eskerrak alokairu zahar merke horietakoa zela.
|
|
2009
|
|
|
Eskuak garondora eraman eta totelka hasi zen, ezbaian, eskerrak eman zizkidan,
|
zer
esan ez zekiela gelditu zen; barre egin zuen. Ez zela hori, noski, esku artean geneukan lana, baina akaso hori ere publikatuko genuela egunen batean esan zidan.
|
|
|
Ez dakit Arrieta kankailu hark esan zizkidan guztiak sinesten zituen, baina arrats hartan ederki etorri zitzaizkion, behintzat, ni isilarazteko.
|
Zer
esan ez nekiela gelditu nintzen. Arrazoirik ez zuela falta pentsatzen, baina arrazoia emateko adorerik gabe.
|
|
|
Nire portaerari buruzko puntu batzuk argitu nahi lituzkeela azaldu dit, eta erruki etxeko mojekin hartzen dudan jarrera egokia iruditzen al zaidan galdetu dit.
|
Zer
esan ez dakidala utzi nau. Dinamita non gorde genuen galdetuko zidala espero nuen.
|
|
2010
|
|
|
|
zer
esanik ez uhal meheen sarea sarria bada
|
|
|
Lotsa sentitzen nuen.
|
Zer
esan ez nekiela egoten nintzen, ezer esan behar ote nuen jakin gabe, edota ezer esateko eskubiderik ba ote nuen ere ziur jakin gabe. Zitekeena zen baita ere, nire gelaz arduratzen ziren OLTak kartzela agintariek espresuki izendatutako salatariak izatea.
|
|
|
" Zerorrek esan duzu". Orain ni nengoen isilik,
|
zer
esan ez nekiela. Gogoeta goibel bezain mutuan hondoratu nintzen.
|
|
|
Sano minduta geunden. Fanon
|
zer
esanik ez. Eusko gudariak eta Internazionala hortzak estututa kantatu genituen, zeinek ozenen.
|
|
2011
|
|
|
Musika munduan bateristaz urri ibili gara beti.
|
Zer
esanik ez onak badira. Pete Best izan zen gurea Ringo ailegatu baino lehen.
|
|
|
eta
|
zer
esan ez dakidala nago
|
|
|
Larunbata izaki, aspaldi egiten ez nuen bezala, goizeko hamarrak aldera deitu diot bazkaltzera joango nintzaiola iragarriz; amekin horrela gonbidatu ohi dugu geure burua semeok.
|
Zer
esanik ez, aspaldiko partez egin dudan otordurik onena izan da. Atea ireki dit irribarre zabal batez eta musu bana eman diot masailetan.
|
|
|
Vargasen konfesioak bultzada berezia eman zion kasuari. Hezurrak agertzeak,
|
zer
esanik ez. Egun batetik bestera, desagertu zirenek desagertu izateari utzi zioten.
|
|
|
aitorpen bat egin eta gero atzera ukatu. Rodrigo Mesa eta Vargas bezalakoekin,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Eta are gutxiago irabazteko aukera duen inor.
|
Zer
esanik ez, nik bezain gutxi kobratuko dizunik. Kausa galduen garaiak joanak dira, ez zaitez engaina.
|
|
|
Argiak itzali eta norbait eszenatokira ilunpean sartzera doala entzuten dudanean, taula gaina nola kraskatzen den, ez dakidanean zer espero, oholtzan pausoak entzuten ditudanean obra hasi aurretik, oilo ipurdia jartzen zait.
|
Zer
esanik ez, oinez doana ni naizenean: ilunpean amildegirantz joatearen parekoa da.
|
|
2012
|
|
|
Generoarena, berriz, huskeria bat irudituko zaio askori, eta
|
zer
esanik ez feminista taldeei eta sexu bereizketarik gabeko pedagogiaren alde dauden beste zenbait eragileri. Baina egiari zor, ez da ahantzi behar sexu bereko bi pertsonaren arteko antzekotasun fisikoak –antzekotasun psikologikoen putzu arriskutsu eta polemikoetan ez sartzearren– handiagoak direla orokorrean, sexu ezberdineko bi pertsonaren artekoak baino.
|
|
|
Bi ordu baino gehiago nituen. Itogarria zitzaidan areto barruko 21 graduko hozbero perfektua, eta
|
zer
esanik ez kaleko 24 gradu beroegiak. Hego haizearekin zekarren eguna.
|
|
|
Eta hala eta guztiz, gizonen zera hori zela-eta, edo nirea bakarrik ote da, kalean ikusten nituen emakume ia denak desio nituen, eta nire ikasleak
|
zer
esanik ez. Lodixeagoak, argaltxoak, titi handiak, ipurdi ederrekoak edo ez, ezpain haragitsukoak, begi urdinak, sudur zorroztunak, sudur zulorik gabeak!
|
|
|
Nahiko zakarra da Hatxe kontu horietarako. Brodsky lotsatu egin da,
|
zer
esan ez dakiela gelditu zaio.
|
|
2013
|
|
|
Agusekin egon zen urteetan beste gizonezko guztientzako ikusezina zela sinetsita bizi izan zen Marta.
|
Zer
esanik ez Jakes jaio eta bere burua parkean umeari merienda zatika ematen ikusi zuenetik.
|
|
|
izan ninteke
|
zer
esanik ez dagoenean
|
|
2014
|
|
|
Etxe berriaren albistea, beraz, amesgaiztotik esnatzea zen. Eta
|
zer
esanik ez, amak zioen bezala, etxe berria hondartzan bazegoen. Horregatik Xabiren saltoak.
|
|
|
Erantzunik gabe geratu zen Xabi,
|
zer
esan ez zekiela.
|
|
|
Batetik hogeirako zenbaketa erabiltzen zen Lizeoan. Nota oso onak ziren 14, 15, 16, 17, eta
|
zer
esanik ez 18, 19 eta 20 Xabik, diktaketetan,, eta halakoak ateratzen zituen, eta susmoa zeukan, halako nota lotsagarriak jartzean andereño Genevievek plazer txiki bat sentitzen zuela, eta plazer haren maila bere etsipenarenarekin lotuta zegoela nolabait.
|
|
|
Lapikoa sutan jarri du aitak. Xabi sukaldearen erdian dago,
|
zer
esan ez dakiela. Dena da zama berarentzat, horregatik ezin du mugitu.
|
|
|
Beste batzuetan Nagore zen bere gelan sartzen zena, ohean eseri eta
|
zer
esan ez zekiela geratzen zena, ahoa arrainak bezala zabalik etzanda ikusten zuena anaiari so. Eskua bularrean paratuko zion arrebak, medikuak estetoskopioa nola, eta ahopeka esango zion:
|
|
|
Kalera irten zen, haizea, zakar ere bai, baina ez beroegi oraindik, hegoa izan arren nabarmen. Barrunda zitekeen asko berotuko zuela goizean bertan,
|
zer
esanik ez eguerdian. Arratsalderako ezin zen jakin, euria, bero handiagoa, zerua ere ez zegoen guztiz garbi, baina Ireneri berdin zion arratsaldekoak.
|
|
2015
|
|
|
Besteak beste, dagoeneko baduelako astean hiru egunetan etxea egitera joaten zaion neskamea eta bikoteak Romanen etxean jarriko duelako habia.
|
Zer
esanik ez, Romanek nahiago du Luciak ez dezala lanik egin etxetik kanpo. Diru arazorik ez du.
|
|
|
Orduan, milaka liburuzainen zama bizkar gainetik kendu izan baliote bezain tenplau, malkoa xukaturik," Ez bulka!" esan dio Lorea Gernikak iletxori bat berdez tindatua daukan kargulant adeitsuari," Ez bulka, neu naiz ibilki!", ahapetik, emeki, silaba bakoitza dastatuz, biktima mingarrienean sarraskituko lukeen kriminal ankerraren sadismoan. Gero, kargulanta
|
zer
esan ez dakiela baitauka durduzatua begiak larri eta kokotsa zintzilik, bera ez dela ate itzulkari bat jakinarazi dio. Horixe esan dio hitzez hitz eta, badaezpadan, errepikatu egin du ozen, muturrera.
|
|
|
eme orok barren barrenean zerbait falta duen uste abstraktu hori, zeina, nola ez ba!, arrek bakarrik bete dezaketen. Gizonezkoetan aurrerakoienek ere inkontzienteki onartuta daukate uste lelo hori; mozolo sinpatikoek,
|
zer
esanik ez: " Batek daki, akaso gaur bertan azalduko natzaizu zure ametsak goxatzera!".
|
|
|
Norbait artatzekotan, beraz, bere gaitz propioei arreta ipintzea erabaki zuen Madariagak, eta gogoa urruneko desgraziak leuntzera eraman ordez gertuagoko barne zuloetako analisian pausatzea. Larregi zulatu gabe,
|
zer
esanik ez, ez baitira gauza bera ilunpean eranztea eta norbaiten aurrean biluztea.
|
|
2016
|
|
|
Egia esan denok ezagutu ditugu Camillerik salatzen dituen txaketakada horiek, eta badakigu zer mingarriak diren;
|
zer
esanik ez Martel honen kasuan, izugarria behar zuena, loa galarazteraino:
|
|
|
|
Zer
esanik ez, zinemarako eskubideak salduta zeuden liburua gaztelaniaz aurkeztu baino lehen.
|
|
|
zuek uste duzue gure taldekideak lanean ari diren bitartean sarezainok astia izaten dugula pentsatzeko, eta ez da horrela, guk ez daukagu burua deusetan, baloiaren traiektoriari gaude so deusetan pentsatzen ez dugula, golaren jokaldiak ehun metro urrunago du hasmenta, eta baloia datorrelarik,
|
zer
esanik ez Amancio bezalako jokalari izugarriaren oinetan, ba bihotza punpaka jartzen zaizu, eten edo urra atera behar duzu
|
|
|
– Askotan gogoratzen ziren zurekin, ama. Eta
|
zer
esanik ez osaba Josebarekin...
|
|
|
Urresti familiari buruzkoak entzunak nituen etxean.
|
Zer
esanik ez, Ikerne Letamendi Urrestirenak, gure amaren adinekoa baita; txikitatik izan dira lagunak eta Ikerne oporraldian Ondarroara etortzen zenetan elkarrekin irteten ziren kalera. Amak kontatzen zidan, liburuak erosteko etxean dirurik ez zegoenez, Ikerneren aitona amonen bizilekura joaten zela liburuak irakurtzera, Antsosolora.
|
|
2017
|
|
|
|
Zer
esan ez zekiela gelditu zen une batean. Festak antolatzeko enpresa txiki bat zuela; ama kolonbiarra; hamabi bat urte egin zituztela elkarrekin; 86 urtearen bukaera arte –urtebete pasa– itxoin zuela testa egitera joateko; “Zertarako” esaten omen zuen, “jakin nahi dut fucking birus hori badudan ala ez, ez dago sendabiderik eta”; Rufusek konbentzitu zuela.
|
|
|
Eguberri bezperan gurasoek berandu amaitzen zuten tabernako lana;
|
zer
esanik ez Urtezahar gauean, ozta ozta libratzen baitzuten ordu parea, afaldu, eta berriro Atakara jaisteko. Eguberri eta Urteberri egunez, berandura arte lo egin ondoren taberna garbitzera jaisten ziren.
|
|
|
Zaharra iruditu zitzaidan, apenas izango zituen arren hogeita hamar urte.
|
Zer
esan ez nekienez, ura edan, eta kanpora abiatu nintzen segituan. Orduan entzun nuen nire bizkarrean:
|
|
|
Beti atezuan, beti erne. Aroak ere, bero, umel, biguntzeko eskatzen zuen; ronaren usainak,
|
zer
esanik ez. Gozatu.
|
|
|
Ba al dakizu zenbat zoro dagoen bazterretan? Lasaiago zeuden haiek ezjakinean eta bera,
|
zer
esanik ez, deiena isilpean gordeta.
|
|
|
Nire ondorioak barregarriak direla. Batzuetan
|
zer
esan ez dakiela geratzen dela zer azterketa klase egingo ote diodan beldur. Zaila dela hitz bakoitzaren atzean intentzionalitate bat aurkitu nahi duenarekin bizitzea.
|
|
2018
|
|
|
Sarak alkandora jantzi du bere kontakizuna amaitutzat jo duenean. Ana begiak zabalik,
|
zer
esan ez dakiela geratu da. Ordulariak 9:15 pm markatzen du orain.
|
|
|
Ahots baten ideiak oihartzun egin du:
|
zer
esanik ez queer teoriek sexuen dikotomia bera zalantzan jarri dutenetik. Adibideak adibide, oihartzun bat nagusitu da:
|
|
|
Galtzaileak gara baina negar egin baino borrokatu beste biderik ez dugu, bidean hilko bagaituzte ere. Martiritza aspaldikoa baita euskal poeten artean,
|
zer
esanik ez sotanapekoetan.
|
|
|
Bertan daude Sarrionandiarengan bereizgarria den gogoeta praktika gogoeta praktika jardunbidea ulertzeko gako asko. Hasi Ez dezagun konposturarik gal, halere manifestuaren sasoitik eta Pott Bandaren zein ondorengo urte luzetan ere, manikeismoaren eta satanizazioaren sasoian bizi da sortzailea, are gehiago euskalduna eta
|
zer
esanik ez euskal preso politikoa dena. Satanizazioaren argudioa:
|
|
|
Kortatu-ren euskarazko lehen eta azken disko hartan (zuzeneko “Azken guda dantza” aparte utzita), Josu Landaren eta Mikel Antzaren bost letra musikatu zituzten, erdia. Sistemaren aurkako epika kontrakulturala da, Benito Lertxundik bilatzen zuenaren arras ezberdina, bai abiapuntuari eta
|
zer
esanik ez, molde estetikoari dagokionez.
|
|
|
bere gitarra, adibidez, edota urrezko katea nori utziko dion espekulatze hutsa zaio atsegin.
|
Zer
esanik ez kantek dakartzaten egile eskubideei buruz pentsatzen hasten denean; ahoa urtzen zaio. Kanta zehatzetan dauka burua, nork inspiratuak eta nori eskainiak dauden eta nola banatu nahi lituzkeen banan banan:
|
|
|
Elkarrekin entzuten denak beste zentzu bat hartzen du. Elkarrekin eta behin bakarrik entzuten denak,
|
zer
esanik ez. Beste esanahi bat izan du hartara dezepzio konpartituak, espero zuten kanta bertan ez aurkitzeak.
|
|
|
“Gu baino modernoagoa zen-eta! Eta Madrilgo movidako guzti hauek baino askoz modernoagoa,
|
zer
esanik ez! ”.
|
|
|
Nick Drake amitriptilina gaindosi batekin, hogeita seirekin.
|
Zer
esanik ez Amy Winehouse aipatzen hasita, 27en kluba, Brian Jones, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison, Kurt Cobain... Zorte txarra, parrandaren gehiegia, hiltzeko presa, deskontrola, desesperazioa.
|
|
2019
|
|
|
Eta balorazio horietarako irizpideak eta neurriak ezberdinak dira emakumeentzat eta gizonentzat. Mikroaren aurrean jartzen garen momentuan publikoak ikusten duen lehen gauza emakume bat da, eta horrek baldintzatuko du zer esateko baimena dugun eta
|
zer
esateko ez dugun baimenik. Eta emakume horri jartzen zaion adjektiboaren arabera polita ala itsusia den, lotsatia ala lotsagabea den, feminista den, bertsolaritzatik kanpo jardun publikorik baduen... are gehiago mugatuko zaio mugimendu marjina eta haren balorazioan beste guztia garrantzitsuagoa izango da bertsoa bera baino".
|
|
2020
|
|
|
Bonbilla batzuen argi horitan erakutsi zizkidan margolanak; han zeuden berak bidalitako argazkietatik ezagutzen nituen koadroak, ezezagunak zitzaizkidan beste batzuen artean. Egia esanda, neure ezjakintasunean baldar samarrak iruditu zitzaizkidan gehienak, baina, Muruamendiarazen ipuina eta haren bizitzak izan zuen akabera ezagututa, batzuetan hunkigarriak ere gertatu zitzaizkidan koadroetako jauretxeak, errota, igelen eta gainerako animalien ugaritasuna eta,
|
zer
esanik ez, han eta hemen agertzen zen neskaren irudia.
|
|
|
Engainatuaren amorrazioa sentitu nuen neure baitan hazten, eta sumin horrekin batera baita Cianiren kontrako erdeinua ere, desira burugabe batengatik hola jokatu izanagatik. Nirekin eta
|
zer
esanik ez bere egunkariko irakurleekin izandako jokaeragatik kargu hartzekotan egon nintzen, baina segituan erabaki nuen ez zuela merezi. Inoiz misterio bat izan zena erabat argituta zegoen, eta Muruamendiarazen bizitzako eta heriotzako pasadizo asaldagarrien frogen aurrean nengoen.
|
|
|
Muruamendiarazek ere Etxenagusiaren laguntzarekin Erromarako bidea hartu zuela zioen monografiako oharrak, baina ez zuen datarik zehazten, ez haren lanen berririk ematen. Ez zuen, nonbait, Diaz Olanoren edo Iruretaren edo,
|
zer
esanik ez, Zuloagaren osperik lortu, eta bazirudien haren izena ere betiko itzali zela, artista ezagunagoei buruzko ikerlanetan zeharkako aipamen hutsean geratzeraino. Ez zirudien Muruamendiarazek, garaiko artista askok bezala, aldundiaren edo beste erakunderen baten pentsiorik jaso zuenik, eta, ikerlanak Etxenagusiaren babesaz hitz egiten zuenez, izebaren herentziarekin aberastu berria zen haren laguntza izango zuen beharbada, ez agian prestigiozko akademia batean ikasteko adinakoa, baina bai margolariren baten estudio tailerrean bere formazioarekin jarraitzeko modukoa.
|
|
|
Ez zegok gaizki. Jende askok inbidia izango dik seguru; hire adinekoek
|
zer
esanik ez. Ulertzekoa duk haragi gaztearen tiradizoa.
|
|
|
(EGOITZ
|
zer
esan ez dakiela geratuko da.)
|
|
|
(EGOITZ jiratu eta, Cola Cao potea eskuan, kaxa gainean jarriko da.
|
Zer
esan ez dakiela begiratzen dio poteari. Halako batean, KONTXAren MAMUA “Loa, loa” abesten hasten da.
|
|
|
(KONTXA
|
zer
esan ez dakiela geratuko da une batez.)
|
|
|
Barojatarrena askoz gehiago esplota daiteke. Eta sanferminak,
|
zer
esanik ez. Ai, eta Lesakan Julian Iantzi’s Txiki Park eraikiko dut!
|
|
|
JESUS eta OSKAR bakarrik geratu dira. JESUS bestearengandik urrun eseriko da, urduri,
|
zer
esan ez dakiela. OSKARrek lurrean dagoen giltzatxoa hartu eta JESUSengana gerturatzen da.)
|
|
|
(Etena. KARMELEk
|
zer
esan ez daki, baina ez du irribarrea galtzen.)
|
|
|
Emakumeek, normalean, diru xehe gehiago maneiatzen dute; gizonek,
|
zer
esanik ez gizon baserritarrek, soinean diru papera suelto eramateko beharra sentitzen dute, billete sorta lodiak berokiko edo alkandorako patrikan.
|
|
|
Ez, neska! Nik ez daukat lan finkorik, eta gutxiago lan ordutegi murriztua eskatzeko eskubiderik, eta,
|
zer
esanik ez, etxeko lanak egiteko neska hartzeko aukerarik ere ez!
|
|
|
Ezta pentsatu ere! Gainera, lehen ere esan dizuet, nik ez daukat lan finkorik, eta gutxiago lan ordutegi murriztua eskatzeko eskubiderik, eta,
|
zer
esanik ez, etxeko lanak egiteko neska hartzeko aukerarik ere ez, eta ama bakarrik izateko inongo asmorik ere ez! (Erremarkatuz) Ni ez naiz estatubatuarra.
|
|
2021
|
|
|
Oso zaila da emakume bati barre egiteko boterea ematea, emakume bati bere horretan emakumea izateagatik eta, gainera,
|
zer
esanik ez, emakume horrek umorea egin nahi badu grazia putarik egiten ez duen gauza batekin... Zeren grazia hori ere eraikia da.
|
|
|
Txisteak beti guri buruzkoak zirenez, orain gu barrezka eta txisteak egiten hastean asko aldatu dira txisteak.
|
Zer
esanik ez, txisteak kezkatzen gaituzten gaiei buruzkoak direnean. Oraindik ere badaude hilekoari buruzko txiste bat entzutean larritzen diren gizonak.
|
|
|
Askotan, profesio liberalen irudia datorkigu burura kritikariaren figuraren errepresentazioan: gizon burutsu bat gizona beti,
|
zer
esanik ez bere bakardadean gauza burutsuak pentsatzen eta idazten, burutsuen Olinpoan beti, handik inoiz jausi barik, munduko mortalekin kutsatzearen beldur. Uste dut, ordea, gaurko kritikagintzan askoz horizontalagoak direla gauzak, eta horizontaltasun horren parte nagusia izan dela hasieratik eta denak emanda Lali Marimonen jarduna, bai arlo emozionalean bai logistikoan:
|
|
|
Gainera, David Azurza tolosarraren ekimenez, euskarazko esaldiak eta abesti eder batzuk integratu dira soinu paisaia aberasgarri horretan. Baina,
|
zer
esanik ez, hiru dantzariak izan dira benetako protagonistak: gaitasun, prestakuntza eta zehaztasun bikaina erakutsi dute hirurek solo harrigarrietan, maitaleen arteko duo pasionatuetan, dantza akrobatikoetan, hiru metroko banbu hagekin egindako koreografia kementsuan… Esan liteke emanaldian zehar beste esfera batean egon garela, eta ez da harritzekoa:
|
|
|
Ze praktikoa den aurkikuntza hori gure sorkuntzaren eta antzezleen gabeziak disimulatzeko.
|
Zer
esanik ez proiekzioak atzeko oihal bakarrean ez ezik noizean behin jaisten diren beste pantaila txikiago batzuetan proiektatzen badira! Tori dramaturgia berria!
|
|
|
Horrek guztiak osatzen du muntaia, eta horregatik maite dut hitza, idazle, antzezle eta dantzarien atzean beste langile asko egoten direlako horren guztiaren arduradun: antzokiko garbiketaz arduratzen diren emakumeak eurena bai lanbide feminizatua, leihatilan hartuko gaituena hura ere emakumea gehienetan, konpainia handien kasuan kamioietatik deskargatu eta alderantzizko lana egin duten beharginak gizonak gehienetan eta desorduetan ia beti, fokuak instalatu, dekoratuak muntatu, proba teknikoak egin eta,
|
zer
esanik ez, makillajeaz eta jantziez arduratu diren guztiak, diseinutik egikeraraino. Zenbat lan, benetan, muntaia baten atzean!
|
|
|
Aspaldiko kontua da kritiken itzulpenarena nigan. Alde batetik, garbi dago betebehar gehitua dela kritika lanean, baina bestetik oso argi daukat talde edo konpainia batzuentzat garrantzi handikoa dela kritika argitaratua izatea, eta gainera, beraientzat garrantzizkoa bada,
|
zer
esanik ez niretzat, munta handikotzat jotzen baitut kanpoko konpainia batzuek jakitea Euskal Herrian euskarazko kazeta bat existitzen dela, euren lan artistikoaz, ideologikoaz edo biez arduratzen dena. Are gehiago kontuan izanda askotan gehien gehienetan ez esatearren ni neu naizela beraien lana prezatzera bertaratu den kritikari bakarra.
|
|
|
Gainera, heldu bat eta bi ume ziren atzetik zetozen hiru lagunak: kumeekin doazen gurasoei ia edozerk ematen die beldurra,
|
zer
esanik ez trenbide baten eta amildegitxo baten arteko zidorrean ero baten ondotik pasatzeak. Ez nintzen jada bilerara hamar minutu lehenago iritsiko; orduantxe abiatuta, lasterka egin gabe, bost gutxitan iritsiko nintzatekeen.
|