|
2003
|
|
|
Hona hemen bizimodu latz horren ondorio harrigarri bat: misiolari asko 80
|
urte
inguru bizitzera iritsi zen, bizi iraupenaren batez bestekoa 30era apenas iristen zen garaian. Horrela, Calatayud 84 urte bizi izan zen, Mendiburu 74, Palacios 78, Añibarro 82, Zabala 73, eta Etxeberria 80.
|
|
2004
|
|
|
Krill a (“Euphausia superba”) Ozeano Antartikoko animalia garrantzitsuenetako bat da. Izkiren antzeko krustazeo mota hau 6 zentimetroraino hazten da eta 5
|
urte
inguru bizi daiteke. Fitoplanktonez elikatzen da, eta arrain, pinguino, foka eta baleen elikagaia da.
|
|
2005
|
|
|
Orain iragartzen diren aurkikuntza horiek Liang Bua haitzuloan egin dira, Flores uhartean bertan. Duela 12.000
|
urte
inguru bizi izan zen haur baten besaurrea eta duela 95.000 urtekoak diruditen beste hezur batzuk dira. Orain arte bildutako datuen arabera, izaki horiek buru txikia eta kokotsarik gabea zuten, beso luzeak gorputzaren aldean, pelbisa kanpai eran eta gorputz adar sendoak, txinpantzeak bezala.
|
|
2006
|
|
|
Orain arte, portaera hori ez zen ezagutzen haragijale handietan. “Mapusaurus rosae” izena jarri zioten, eta duela 90 milioi
|
urte
inguru bizi izan zen Argentinako Patagonian. “Argentinosaurus” en etsai nagusia izan zitekeen, 100 tonako belarjalea eta ezagutzen diren dinosauroen artean handiena.
|
|
2007
|
|
|
“Gigantoraptor” delakoa bere taldeko “Caudiptteryx” eta “Protarchaeoptery” baino 300 aldiz handiagoa da, eta dagoeneko lumak zituen gorputz adarretan eta gorputzeko beste atal batzuetan. Fosilen azterketek erakutsi dutenez, animalia 18
|
urte
inguru biziko litzateke lurpetik ateratako aleak 11 urte inguru zituen eta, gainera, oso azkar hazten zen. “Gigantoraptor” dinosauroa Kretazeoko bi hanka azkarragoetara zihoan.
|
|
2008
|
|
|
< < Arrak berrogeita hamar
|
urte
inguru bizitzen dira. Emeak, berriz, laurogeitaka urte.
|
|
|
Duela 37 milioi urteko hortzak kimikoki aztertu ondoren, moeriterido eta bariteridoen familia desagertuetatik zetozenak, zientzialariek diotenez, pakidermo horiek bizimodu anfibioa zuten, manatien eta egungo elefanteen arteko erdibidean. “Duela 60 milioi
|
urte
inguru bizi izan zen probosziziatuen —elefanteen— eta sirenioen —manatien eta dugongoen— arbaso komuna”, azaldu du Liuk. Haren iritziz, horrek iradokitzen du elefanteen leinuaren hasieran anfibio bat dagoela, eta horrek eraman zuen Eozenoan Afrikako iparraldean bizi izan ziren bi elefante primitiboren (“Moeritherium” eta “Barytherium”) ohiturak ikertzera, duela 56 eta 34 milioi urte bitartean.
|
|
|
Izturitzeko harpearen lehen gunea da. Orain dela 80.000
|
urte
inguru bizi izandako Neanderthal ezezagunen eta 40.000 urte bitartean dataturiko Cromagnon gizakien aztarnak atzeman dituzten gunea da.
|
|
|
Lirak lagundurik kantatuak. Diote 2.600
|
urte
inguru bizi izan zela. Eta Platonek zioela hamargarren musa zela.
|
|
2010
|
|
|
Izanere, hiru eta hogei urte luzatu baitaiteke. Batez beste, diagnostikoaren unetik zortzihamar
|
urte
inguru bizi daiteke gaixoa. Pertsona zenbat eta gazteagoa izan, gaixotasunaren garapena orduan eta azkarragoa izango dela esan daiteke.
|
|
|
" Erakutsia izan zaigunez gure lagun maite eta estimatu Pierre Axularrekoaren partetik, Teologian graduatu eta Nafarroa Garaiko geure erresuman den Urdazubin sortuak, duela bost
|
urte
inguru bizi da Frantzian Donibane Lohizuneko hirian, Lapurdiko hiriburuan, non eta luzaroan Jainkoaren hitza predikatu duen, apezpikuaren eta hango jende prestuaren onespen eta kontentuarekin". 1097 Henri IV.ak era guzietako abantailak eman nahi zizkien nafarrei Frantzian, espainolek berari ebatsitzat baitzuen Nafarroa Garaia. Frantziako Parlamentuak Pierre Axularren nazionalitatearen gaian amore eman ez zuen arren, boterea botere, urdazubiarra Saran geratu ahal izan zen luzarorako.
|
|
2011
|
|
|
Riosen arabera, jokabide hori modernotzat jo izan da beti, eta azken urteotan ikertzaileek ikusi dute neandertal batzuek ere bazekitela sua kontrolatzen. Horien artean leudeke Axlorren duela 50.000
|
urte
inguru bizi izan ziren neandertalak. Aldiz, haitzulo bereko goi mailetan, neandertalen aztarna ugari daude, baina ez dago suaren arrasto bakar bat ere.
|
|
2012
|
|
|
Txakur bat 16
|
urte
inguru bizi da, jabeekin harreman afektibo oso estuak sortzeko adina denbora. Hain berezia den lankide baten heriotza gainditzea zaila da.
|
|
|
2 Hartzen den konpromisoari buruz hausnartzea Oporretan denbora libre gehiago dugu, eta animalia bat zaintzeak zer dakarren hausnartzeko erabil dezakegu. Txakurkume baten alde egiten badugu, gure txakurrarekin 14
|
urte
inguru biziko gara, baita gehiago ere, adin horretatik gorako txakurrak baitaude. Horrek esan nahi du egunean hiru ibilaldi egin behar direla, 30 minutu ingurukoak, elikadura gastuak eta osagarriak (paseatzeko uhala, jostailuak…) eta osasun laguntza.
|
|
2013
|
|
|
Ez ote daki, bada, hizlari jaunak, mendebaldeko zientzia ez zela posible izango, baldin eta Averroes eta Avizena bezalako zientzialari jakintsuak izan ez balira? Europa eta AEBko demokraziaz ere mintzatu da, gorespen eta laudorio, baina ez ote daki arabiar kulturaren tradizioan badagoela poeta sufi distiratsu bat, orain dela mila
|
urte
inguru bizi izan zena eta bere poemetarik batean demokraziarik sakonenaren aldarria egin zuena. Poeta hura Ibn Arabi ospetsua zen, eta haren poema, honako hau, lehen aldiz irakurri ez beste buruz ikastea erabaki nuena:
|
|
|
Ötzi," elurretako gizona" deituriko momia bi mendizalek izozpean aurkitu zuten Alpeetan, Ötz bailaran; hortik datorkio izena Ötzi. Lehenbizi, hildako bat zela pentsatu zuten, baina ikertzaileek, gorpua aztertu ondoren, egiaztatu zuten momia K.a. 3300
|
urte
inguruan bizi izan zen gizon batena zela. Nonbait, inguru horietan egiten duen muturreko tenperatura hotzen eraginez momifikatu zen gorpua.
|
|
|
Ez ote daki, bada, hizlari jaunak, mendebaldeko zientzia ez zela posible izango, baldin eta Averroes eta Avizena bezalako zientzialari jakintsuak izan ez balira? Europa eta AEBko demokraziaz ere mintzatu da, gorespen eta laudorio, baina ez ote daki arabiar kulturaren tradizioan badagoela poeta sufi distiratsu bat, orain dela mila
|
urte
inguru bizi izan zena eta bere poemetarik batean demokraziarik sakonenaren aldarria egin zuena. Poeta hura Ibn Arabi ospetsua zen, eta haren poema, honako hau, lehen aldiz irakurri ez beste buruz ikastea erabaki nuena:
|
|
2014
|
|
|
Ezaguna da Bibliako Noeren mozkorraldia ere. Cambyses, Persiako erregea, K.a. 600
|
urte
inguruan bizi izan zena da ezagutzen den lehen alkoholikoetakoa. Gaur egun, gure artean, alkohol asko kontsumitzen da eguneroko bizitzan, baina, batez ere, asteburuetan, festetan eta ospakizunetan.
|
|
2015
|
|
|
Konta daiteke anekdota bat, Galapago isletako dortoka bat oparitu ziotela eta, Fidelek dortoka hori zenbat urtez biziko zen galdetu omen zuen. Halako dortokak laurehun
|
urte
inguru bizitzen direla erantzun omen zioten, eta horixe zela arazoa esan omen zuen Fidelek, maitasuna hartzen diezulako halako animaliei zurekin bizi diren artean, eta oso tristea dela gero hiltzen zaizkizunean?
|
|
2016
|
|
|
Irailean eman zuten Rising Star kobazuloetan (Hegoafrika) aurkitutako fosilen berri. Australopitekoen eta Homo generoen arteko lerroan legoke gure generoaren partaide berria, eta, hasierako kalkuluen arabera, orain dela 2,8 milioi
|
urte
inguru bizi izan zen. Zuzeneko datazioak egin gabe daude oraindik, eta azterketa horren emaitzak heldu arte aditu asko zuhur azaldu dira.
|
|
2018
|
|
|
Zuhaitz handia da tuliperoa. Berezko bizilekuan, Ipar Amerikako ekialdean, 60 metro arte luza daiteke 3 metroko diametroa izan dezakeen enborraren gainean, eta bakerik badu, 500
|
urte
inguru bizitzen da. Karelurrak ez ditu biziki maite; ura asko gustatzen zaio, baina lur astunak eta itoak ez; eguzkizale amorratua da, eta 30º C arteko izozteak eramateko gai da.
|
|
2019
|
|
|
Riosen arabera, jokabide hori" modernotzat" jo izan da beti, eta azken urteotan ikertzaileek ikusi dute neandertal batzuek ere bazekitela sua kontrolatzen. Horien artean leudeke Axlorren duela 50.000
|
urte
inguru bizi izan ziren neandertalak. Aldiz, haitzulo bereko goi mailetan, neandertalen aztarna ugari daude, baina ez dago suaren arrasto bakar bat ere.
|
|
|
Antxoa bizi laburreko arrain espeziea da, 5
|
urte
inguru bizi dena. Bere banaketa zabala delaeta (1 irudia) ugalketa sasoi zabala duen arren (apiriletik urrira arte), Bizkaiko Golkoan apirilaeta abuztua bitartekoa da aipaturiko ugalketa sasoi hori; errutaldiaren maximoa maiatza etaekainean ematen da (Sanz eta Uriarte, 1989; Motos et al., 1996).
|
|
2020
|
|
|
Duela hiru mila
|
urte
inguru bizi izan omen zen Hesiodo Grezian, Homero bera baino lehen askoren ustez, eta hari zor zaio" Aroen edo garaien mitoa", zeinak gizateriaren bilakaera adierazten duen. Hesiodok dio mundua mundu denetik bost aro izan direla:
|
|
|
20
|
urte
inguru bizi izan nintzen hemen.
|
|
2022
|
|
|
Bost eta bi aste artean behar izaten dituzte arrautzak eklosionatzeko. Intsektu hauek bi
|
urte
inguru bizi dira. Biktimen odolaz elikatzen dira Zazpi egunetik behin ateratzen dituzte, batez beste, ziztadak, baina hilabete askoan bizirik iraun dezakete, elikatu gabe.
|
|
2023
|
|
|
Eta urte askotan izan omen zen hori, ez soilik oporraldi batean. Hamar
|
urte
inguru bizi izan zela aitita amamaren etxean kalkulatu nuen, jarraian. Etxe hartako eta familia haren historiaren zati esanguratsu bat ziren hamar urte haiek, inork sekula ez aipatzeko.
|
|
|
Zimeltxoaren bizi itxaropena izugarria da: 15
|
urte
inguru bizi da, eta bi hamarkadak arreta egokiarekin bete ditzake. Oso animalia azkarra eta sentibera da, eta bere emozioak eta gogo aldarteak adierazten ditu garrasi edo mordiskito maitagarrien bidez. Izan ere, maitekor agertzen da, bereziki hura zaintzen duten gizakiekin, haiekin lotura iraunkorrak ezartzen baititu.
|