|
2015
|
|
|
Euskal Herrian ere sei urte baino lehen idazkuntzara apenas hurbiltzen diren gehiegi. Hori bai, sei eta zortzi
|
urte
bitartean ahalegin serioa egiten da, eta emaitzak lortzen dira. Gauza bera gero beste oinarrizko tresna batzuetan.
|
|
2016
|
|
|
36ko gerra aurretian argitara eman zen Euskal Esnalea aldizkarian, zazpi andereren ekarpena haizaratu zen 1929 eta 1931
|
urte
bitartean hiru hautu zartatzekotan: " emakumearen zoriona zertan ote datzan"," emakumeak euskararen aferan lezakeen ardura" eta" bietan zein den kementsuagoa, gizona ala emakumea".
|
|
|
Perpetuarengana itzuliz, esan behar da herri txipi batean ere ez ziola uko izkiriatzeari, eta gazte gaztetandik Iruñeko La voz de Navarra, gaztelaniaz, eta Donostiako Atgia nahiz Baionako Eskualduna argitalpenetan, euskaraz, 1928 urtetik 1936
|
urtera
bitarte, Txorrondo, Aritza zein Mendigibel ezizenen azpian plazaratu zituen bere idazkiak. 1977.ean Nere oroimenak bukatu zuen, 146 foliotako lana.
|
|
|
Arraiozen 1896.eko otsailaren 23an sortua, kaputxinotarren abaroan sartu zen 1914.ean Arraiozko Artzaia izen berria hartuz. Iruñean 1922.ean apeztu ostean, denbora laburra eman zuen gure artean,
|
urte
bitarte luzean Guam uhartean eta Manilan ibili baitzen misiolari. Euskal Herrira itzuli eta gutxira zendu zen, 1964.eko urtarrilaren 31n, Iruñean.
|
|
|
Pikoxet apez barkoxtarrak Gure Herria n abondo kolaborazio agertu zuen
|
urte
bitartean. 1930.eko dugu" Ziberuan dantza":
|
|
|
Liginagako erretorea zen Dominique Behetik
|
urte
bitartean honako lanak eskaini zizkigun Gure Herria n: " Pello españula" 1927.ean," Agosti eta Pethi" 1929.ean," Arthaldiak Eskual Herrian" eta" Xemarti" 1931.ean," Allan Ordokidoi" 1932.ean, eta luzeagoa den" Eskual Herriko oihanak" 1933.ean:
|
|
|
Ikasketak Hazparne eta Beloken egin ostean, apezgorakoak Baionako apezgaitegi nagusian egin zituen, 1924.eko uztailaren 13an apez sartzeko. Erroman bi urte ikasten eman ostean Donibane Lohitzunen jardun zuen bikari
|
urte
bitartean. 1928 ean eliza nagusiko itzalpean sartu zen, eta bertako bikario bi urtez izan ostean, apezpikuaren idazkari izendatua izan zen 1937.era arte, bien bitartean, 1933 ean ohorezko kalonje izendatu zutela.
|
|
|
Campion Iruñean bizi zen, eta ez da dudarik apezgaitegikoa ezagun zuela. Areago esanen dugu, Campionek
|
urte
bitartean apezgaitegiko errektorea zen Damaso Legaz Laurenzena baztandarrarekin harreman handia izan zuen, Euskara Elkargoaren kide eta Campion beraren Los ultimos navarros idazkiaren itzultzailea zena. Ez zen batere zaila, beraz, Legazen bitartez Campionek Huizirengana jotzea Sakanako euskararen gaineko zalantzen argitzera.
|
|
|
1834.ean Bordeleko ikastetxe batean jarduten zuen irakasle, baina 1836.erako, ordea, La Reoleko arrondizamenduko eskola ikuskatzaile izendatu zuten. Giza mailan goraki,
|
urte
bitartean hango zinegotzia izan zen, errepublikazalea eta erradikala; La Reolen bertan hil zen 1881.eko ekainaren 9an. Arxuk euskalgintzan egin lehenbiziko lanak Francisque Michelek eta Gustave Brunetek apailatu Oihenarten eta Etxepareren, hurrenez hurren, bi edizio berrietan ageri ziren.
|
|
|
Pettan Joannategi Isturitzeko Xelaitoan sortu zen 1837.eko martxoaren 17an; 1862.ean apeztu eta Sarako bikario edo apez laguntzaile arizan zen lau urtez, harik eta 1867.ean Altzaira erretore joan zen arte, euskal idazlea ere zen Frantzisko Laphitzek utziriko arta bere gain hartzera; edozein modutan ere, fraide behar zuela iritzirik, 1878.eko azaroan La Pierre Qui Virera hurbildu zen ordena beneditarrean fraidetzeko, orduz geroz, eta pontekoa erdeinatuz, Bazilio izanen zela. 1875.ean ireki berri zen Belokeko sartu zen, non fraidegaien moldatzaile jardun zuen, baita predikalari ere
|
urte
bitartean. Emile Combes Frantziako lehendakariak onarturiko lege laizistak zirela eta, 1903.era Oltzara etorri zen Belokeko fraidegai guztiekin.
|
|
|
Hona iritsirik, ezin dugu aipatzeke laga Pedro Ignazio Barrutia Basagoitia aramaioarraren ekarpena. Ibarrako Zalgo auzoan sortu arren, Arrasateko eskribaua izan zen
|
urte
bitartean. Han zegoela Gabonetako ikuskizuna antzerki lana idatzi zuen, argitaratu gabe gelditu zena.
|
|
|
gramdtica bizkaina o metodo tedrico prdctico para aprender en poco tiempo el bascuenze bizkaino, Bilboko Astuirenean, 1909.ean. 1950
|
urte
bitartean zazpi argitalpen jasan zituen lan horri Conjugaciones guipuzcoanas izenburuko osagarria eskegi zion 1929.ean. Lexikografia mailan Vocabulario vasco castellano y castellano vasco ondu zuen, 1913.etik 1957.era lau edizio pairatu zuena.
|
|
|
Erromako itzulia Baionako La Presse irarkolan 1931.ean agertu zuen liburu solte gisa, haatik, aurretik Gure Herria n atera zen atalka
|
urte
bitartean:
|
|
|
Aunitz dira Josu Chuecak El Nacionalismo Vasco en Navarra() liburu ederrean eskaini dizkigunak, tartean, eta abertzaletasunaren historiaz gainera, EAJn izena emandakoen zerrenda interesgarria. Zerrenda horretan agertzen diren afiliatu baztandarren artean bada lehenengo Napar Buru Batzarreko kidea izaniko Jose Azkarate xaloa, zeregin hartan
|
urte
bitartean iraun zuena, Manuel Arantzadi, Pedro Agerrebere, Fortunato Agirre, Santiago Doxandabaratz, Luziano Irisarri eta Anibal Urmenetarekin batera. Baztanen berean, bertako Euzko Etxeko lehendakaria izan zen, baita Baztango Udalean EAJren izenean zinegotzia ere 36ko gerratearen aurretiko urteetan.
|
|
|
Josulagundiak Urduñan zuen ikastetxean 1880.ean batxilergoa egiteko sartu zenean betiko lotuko zitzaion Loiolakoaren akuilagoari, orduko berebiziko bidaldi iniziatiko luzea hasiz:
|
urte
bitartean Loiolan, Veruelan eta Tortosan izan zen; hamar urtekoan Valladoliden, Salamancan, Oñan, Gijonen eta Manresan. 1906.ean filosofia eta letretako lizentziatura eskuratu zuen Salamancan, eta 1907.ean irakaskuntza ertainean hasi zen.
|
|
|
Arbizuko Fernando Urkia fraide laterandarrak izkiriatu zituenak ez ziren makalak izan. Euskal Esnalea aldizkarian kolaborazio ugari agerrarazi zituen 1926 eta 1931
|
urte
bitartean. Antzerki arloan, berriz bi lan eskaini zizkigun.
|
|
|
Legegizon baten bulegoan hasi zen lanean, baina asper eginda nonbait, Britainia Handiko bideak ibiltzen hasi zen, buhameekin hartu eman ugariak izanik, azkenik, 1832 urtean aipatu elkarte biblikoan sartu arte. Lehendabiziko ateraldia Errusia aldera egokitu zitzaion, baina bere bidaiarik interesgarrienak Iberiar penintsulara egin zituenak izan ziren, 1835 eta 1839
|
urteen
bitartean espresuki. 1840.ean, sorterrira betiko itzuli zenean, ezkondu zen, beste berririk ez daukagula, 1881.ean zendu zen arte.
|
|
|
Zabalkunde ikaragarriko katixima baten egilea izan zen Nikolas Etxeberria, Christau doctrina Aita Gaspar Astetec erderaz escribitua eta orai escuarazpublicatzen duena, cembait gauza aumentaturic, Baztango Valleco Parroco batec cristau fielen instruccionearen deseyuz, Iruñeko Gadearen baitan estreinakoz 1826.ean ageri zena. Fernando Perez Ollok 1990.eko Fontes Linguae Vasconum aldizkarian egile eta itzulpen horiei buruz argitaratu zuen artikulu jakingarri baina labur batean beste lau edizioren berri eman zigun, alabaina, eta Perez Goienari jarraikiz, gutxienez beste zazpiren berri eman daiteke, guztiak Iruñean agerraraziak, 1852 eta 1895
|
urte
bitartean horien artean aipagarria da 1889.ekoa, geroago aipatuko dugun Anastasio Etxeberrik eskatuta atera baitzen. Itzulpen trinkoa dugu honakoa, katiximen ohiko usadioaren arabera, 93 orrialdeko liburua, orduan probisorea eta bikario nagusia zen Joakin Jabier Uriz Lasagak 1826.eko otsailaren 4an sinatu baimena eta Jose Jesus eta Mariarena trinitario oinutsaren onespenarekin agertu zena.
|
|
|
Karmengo abitua 1718.ean hartu zuen Iruñean, bere bizitza osoan zehar askotan eta luze egokituko zitzaion bizitokian hain zuzen ere, eta Jesus Mariarena aukeratu zuen karmel izen berria. Filosofia eta teologia ikasketak 1729
|
urte
bitartean egin zituen, Logroñon eta Iruñean hurrenez hurren, eta teologia irakasle jardun zuen ber lekuetan eta urtebulta bietan, hurrenkera berdinean. Irakaslegoa utzirik, 1748.etik gora handiko ardurak egokitu zizkioten:
|
|
|
Egin zituen eta gureganatu zaizkigun bestelako lanak, ondu zituen hainbat eta hainbat gabon kanta dira. Horiek ezkondu baino lehenagotik inprimarazten hasia zen, baina egun eskura ditugunak
|
urte
bitarteari doazkionak lirateke bereziki. Bizentaren hondarreko urteak ez ziren zeharo onak, eta senarra hil ostean, honen ondasunak koinatuen eskuetara joan zirelakoz, epaitegietara eraman zituen basozabaldarrak.
|
|
|
Cristau doctriña guztiaren esplicacioaren sayaquera, euscarazco platica edo doctriñetan partituric, Jose Ignacio de Guerrico Mutiloco beneficiaduac eguiña.
|
urte
bitartean Gipuzkoako apez batzarreak argitarabako zenbait euskal eliz lan ateratzeko erabakia hartu zuen. Asteasuko Agirreren lanekin batera, Gerrikorena eta Felipe Agustin Otaegiren predikuak zeuden.
|
|
2017
|
|
|
Bigarrena nazioartekoa: rap kultura mundu mailako mainstream fenomenoa bihurtu izana
|
urte
bitartean Public Enemy taldearekin eta Do the right thing (Spike Lee, 1989) filmaren
|
|
2018
|
|
|
80. Lizarrako forua data daiteke 1077 eta 1084
|
urteak
bitartean: Martin Duque, 1990, 323
|
|
|
Erregeak lagundu egin zion eta zerga guztiak ordaintzetik salbuetsita uzteko erabakia hartu zuen Nafarroako koroari urtero 100 libra ordaintzeko baldintzapean. Mailegu emaile gisa 1361 eta 1363
|
urte
bitartean bizi izan zuen bere oparotasun aldi onena. Baina 1363an ondasun guztiak bahitu zizkioten erregearen agindu bati jarraiki, urrezko 100 florineko isuna ordaindu behar izan zuen ondasun haiek berreskuratzeko.
|
|
|
Hauetako gehienak etxeko zerbitzariak ziren, baina horietaz gain oihalgintzan, merkataritzan, nekazaritzan edota arropa garbiketan ere garrantzitsua zen emakumeen presentzia. Ondorioz, emakumeen jarduera tasa, hau da, 15
|
urte
bitartean lan merkatuan aritzen ziren emakumeen portzentajea %30 inguru zen XIX. mendean zehar.128
|
|
|
Dena den, Espainiaren aldean, alfabetatze kopurua askoz altuagoa zen: %37tik %67ra
|
urte
bitartean Nafarroan; %27tik %45era Espainia osoan (Nuñez, 1992, 94 eta 134). 165
|
|
|
40 langile kanporatu eta 53 zigortu zituzten. Azken hauek ondasunaren laurden bat galdu zuten hiru hilabete eta hiru
|
urte
bitartean. Bi funtzionariori derrigorrezko erretiro ezarri zieten.
|
|
|
Lehendik inoiz ere ez da horrelakorik gertatu Iruñean. Gainera bada gain zahartze moduko bat, 75 urtetik gora dituztenak 65
|
urte
bitarte dituztenak baino gehiago baitira. Zahartzeari lotuta beste fenomeno demografiko batzuk azaleratzen dira:
|
|
|
Gutxi gorabehera 1990 eta 1995
|
urte
bitartean eraiki zuten Mendillorri auzoa Eguesibarko lurretan. 4.500 etxebizitza eta hiri antolamendu egokia.
|
|
|
Franco hil aitzinean botere zentralaren aurrean berezko foru erregimenaren aldarrikapen harroa ikusten badugu ere, osteko epean, irakaskuntza gaietan bederen, ahultasun handiagoa antzematen diogu, beste erkidego historikoek baino beranduago eskuratzen baitu haiek egitura politikoetan lortutakoa. Nafarroako Foru Erakundeak euskararen esparruan hartuko dituen erabakietan agerian utziko du Estatuarekiko mendekotasuna, eta euskararen araudian 1975
|
urtea
bitarte Hego Euskal Herriko beste lurraldeekiko hartua zuen aurrea galduko du.
|
|
|
Haurren azterketek, dokumentatua dugunaren arabera, 1957tik 1966
|
urtea
bitarte iraun zuten; jarduera horietako alma mater, eta iraun zuten bitartean sari horien eragilerik sutsuena, Pedro Diez de Ultzurrun sendagilea dugu. Lan hura guztia koordinatzeaz gain, bera aritu zen herri horietan guztietan azterketak eginez eta sariak banatuz, 255 eta berarekin batera laguntzaile talde handi bat, lan hura zaletasunez eginez.
|
|
|
Umeen Deia 1959ko ekainean hasi eta 1966
|
urtea
bitarte iraun zuen, bere eragilea izan zen Aita Murieta hil arte alegia. Lau orrialdetxo besterik ez zuen aldizkaritxoaren lau bat mila aleko argitalpena egiten zen, eta dohainik iristen zen Euskal Herriko txoko askotara.
|
|
|
Bi fenomenok deitzen diote arreta gaurko ikusleari: gizonezkoen tasa altua (114 gizon ehun emakumeko erresuma osoan XV. mendeko laugarren hamarkadako inkesta baten arabera), eta nerabe gehi gazte gutxi 11 eta 29 urte bitartekoen artean (askoz haur gehiago 0
|
urte
bitarte, eta askoz heldu gehiago 30 urtetik gora). Emakumezkoena, fenomeno orokorra zen mendebaldean (Kataluniako tasa, adibidez, askoz altuagoa da gizonezkoen alde:
|
|
2019
|
|
|
Hots, arrakasta gehiago edo gutxiagorekin, agintari klaseak bere esplotazio ekonomikoa eta kontrol politikoa mantentzeko baliaturiko tresna gisa. Marxek gai hau Rheinische Zeitung era bidalitako artikuluetan aurkeztu zuen lehen aldikoz, 1842
|
urteen
bitartean. Bertan, botere legal eta administratiboa jabeen interesak edo estatua bera defendatzeko erabiltzeari buruzko kritika moral bat aurkezten zuen (adibidez, Marx, 1975a:
|
|
|
... que el libro viejo que servia de matriculas, desde el año de mil setecientos noventa y ocho al de mil ochocientos veintey tres, ambos inclusive, se rompio e inutilizose... Noiz eta nola ez du esaten, baina
|
urteak
bitarte horixe zen, hain juxtu, Aresoko jendea bordetan bizitzen noiz hasi zen zehazki jakiteko aukera ederra, baina orain ezin. Horregatik nere pena, eta hala pentsatzen dut aresoar fin ororena ere.
|
|
|
Erdi abandonatua eta gainera auzitan zebilen etxea, nola ez atzeratu borda egiten, nola ez? Hala eta guzi, gertatu zena gertatu, eta beste daturik ezean, oraingoz esan nezaken bakarra, itxura guzien ariora
|
urteak
bitartean egina behar zuela izan Mitxelaundiko bordak.
|
|
2020
|
|
|
Egun batzuetan beste fragata bat heldu zen Habanara, Duke of Argyle, 365 kulirekin, 35 hilda ehun eta hogeita hiru eguneko bidaian.
|
urteen
bitartean halako 342 ontzi heldu omen ziren Habanara; kalkulatzen da 130 000tik gora kuli ekarri zituztela.
|
|
2021
|
|
|
Adin horretan, beren etxeko epela eta aterpea uzten zuten ordura arte amak hezten zituen, eta esklabo greziarren batek bere hizkuntza irakasten zien, hemeretzigarren mendeko eleberrietako atzerriko etxe irakasleen gisan— Etxeko ikaskuntzaren garaia amaituta, esperientzia gogor eta are bortitz bati egin behar zioten aurre. Hamaika edo hamabi
|
urtera
bitarte, lehen hezkuntzako didaktika obsesibo eta monotonoa jasanen zuten. Fase bakoitzean, atertu gabe behin eta berriz tematzen ziren irakasleak (letrak, silabak, testuak), ikaslearen jakin mina erakartzeko eginahalik egin gabe batere, haurren psikologiarekiko erabateko axolagabekeriaz.
|
|
2023
|
|
|
Gipuzkoan, adibidez, 1903an Aldundiak Fraisoro Haur Abandonatuentzako Etxea umezurztegia sortu zuen Zizurkilen (irudian), 1994ko
|
urte
bitartean jardun zuena.
|