|
2001
|
|
|
Zergatik, jaunak? Ez
|
dut
zuen jarrera ulertzen...
|
|
|
Gaztelu zaharrean, zaldunaren emaztea ari da irakurtzen, guztiok adi dagozkiolarik: " Eta Bildotsak ireki
|
ukhan
zuenean zazpigarren zigulua, silenzio egin zedin zeruan oren erditsubat1". Zeruko isiltasuna jabetu da gazteluko gelaz.
|
|
|
Mintzatzeko, eta are gehiago idazteko, naiz eta
|
dut
ditugu premiaz  koen; naiz, dut, eta horien kidekoen mende du egon, beraz, gainerako guztiak. Nekez topatuko dugu Axularrengan harako 560 orrialdeetako pasarte haren parekorik22 Ez nuke inolaz ere hitanozkoa galtzerik nahi; are gutiago, halaz guztiz, hitanozko ez dena.
|
|
2005
|
|
|
–Konta nirekin edozertarako, Alberto, edonora eramateko. Nire dirua
|
zuena
duk.
|
|
2006
|
|
|
–Bale, bale, ez
|
dut
zuen kontuetan sartu nahi.
|
|
|
Inspirazioaren dohaina ez
|
dugunok
badugu, hala ere, zeri eutsi. Erne egonez gero, han hemenka sortzen direnak eta egiten direnak ikas ditzakegu, eta, disimulu pixka batekin edo batere lotsarik gabe, norberaren kontzientzia gidari?, kopiatu eta gurera ekar ditzakegu.
|
|
2007
|
|
|
Hara: " Urko koaren b beharrik ez
|
du
duena edo animalia b bat da edo... jainko bat!". Barre egin zuen.
|
|
|
Baiak bertze mihi murritzago bat erditik ebakitzen bezala
|
duena
badu. Beti ufatzen duen haize firrindak uzkurrarazten ditu belar izpi luzeak.
|
|
2008
|
|
|
–Zuen patua naun, Marisa. Ez
|
naun
zuen adiskidea, baina zuen alabarena bai. Ezin nauzue zuen bizitzetatik egotzi, zuen izaeraren parte naun, garrasi egin digu.
|
|
|
–Koldar batzuk zarete. Jakin ezazue ez
|
dudala
zuen barkamena onartuko. Zuek, zuek izorratu duzue ongi bizi zen herri bat.
|
|
2009
|
|
|
–
|
Badugu
zuen erresistentzia kutxarako nahikoa diru, esan ziguk bizardunak kanpoan?. Orain, erre dezagun ontzia.
|
|
|
Azkenaldiko ikerketen arabera [24], lau gertakari dira gure ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da Euskal Autonomia Erkidegoan; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez
|
dute
duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan (ezagutzarena ere ez da berdina izan adin talde guztietan); eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. Garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari, hauek kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen baitute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura.
|
|
|
" Ni ez naiz inoiz izan herri honetakoa; ez naiz sekula izan kristaua; tormentu latzenean ere kantatu egiten zuen arrazakoa nauzue; ez
|
ditut
zuen legeak ulertzen, ez daukat zuen moralaren aztarnarik, astakirten bat naiz; erratuta zaudete...".
|
|
2010
|
|
|
Benetan harro nago euskaraz ikasi izanaz eta horrek berarekin ekarri duenaz. Aitortu behar
|
dut
banuela zalantza berrogei urte baino gehiago zituen pertsona batek ondo ikas ote zezakeen ia berria zitzaion hizkuntza. Ikusi dut ez dela horrela.
|
|
|
Eta hori ez da hala. Erabakitzeko eskubideak esan nahi
|
du
baduzula gaitasuna zeure bidea aukeratzeko. Estatu Batuetako bigarren presidenteak, Thomas Jeffersonek, esaten zuen belaunaldi bakoitzak izan behar lukeela bere konstituzioa egiteko eskubidea.
|
|
|
Batasunak Legebiltzarra utziko zuela susmatu zuenetik, Mayor Orejak uste
|
zuen
bazuela gehiengoa. Argi zegoen ez zuela gizartearen gehiengoa, baina bai Legebiltzar murriztu batekoa, indar politiko guztien ordezkari ez zen Legebiltzarrarena.
|
|
|
Nola ez ba izan esparik, Huarte eskribau gazteak, ofizio bereko familian horrenbeste galoi ikusirik.
|
Zuena
zuela, bere aurrekoen merituak ongi bistakoak zirenez, ontzat hartzea erabaki zuen herriak J.A. Huarte honen eskaria, eta Martin Goizueta xaharrak berak idatzi, gainera, herriko eskribau lana biek erdibana hartzeko erabakia:
|
|
|
Atzo GARA egunkarian azaldu zen lantxo honen oinarritakoa. Gure baserritakoen hitzetik hortzera aipatzen zuten berrogeialdiak uste
|
dut
baduela oraindik ere kontuan hartzeko tamainarik. Egunean hainbeste aldiz eguraldiaz jarduteak ahaztaraz eta matxuraraz baitizkigu epe luzexeagoan erreparatzeko ohitura sano haiek; dena ezin izan adelanto merkea, nonbait.
|
|
|
Berriak gaurko berria bezain pozgarri eta zirraragarririk asko ematerik ez dik izan aspaldian. Ea, sikiera, zuen eskutik (oinetatik) iristen zaizkigun agudo (agudo iristea
|
duk
zuena eta; saia zaitezte).
|
|
2011
|
|
|
Gaztelaniaz da" morir es la costumbre". Zuek ikasi zenuten, esaten die hildakoei, bizi nahi zenuten, zineten herri hauetakoak,
|
bazenuten
zuen sorlekua, zuen etxea, zuen lana, zuen familia, zuen maitasunak, zuen ametsak, zuen desirak... baina gerra batera eraman zintuzteten eta hil zineten, eta ziurrenik, hil baino lehentxeago jakin zenuten denok dakiguna baina aitortzen ez duguna, heriotza edo hiltzea usadio bat dela. " Morir es la costumbre".
|
|
2012
|
|
|
–Ez
|
dut
zuen jokabidea ulertzen. Heriotza eta hilketa guztiak ez dira berdinak, gero.
|
|
|
Intsentsuaren usain baltsamikoak goza ditzala malkoak. Bizitzaren baitak ulertzen ez
|
duguna
du osagai nagusi.
|
|
2018
|
|
|
Et! Non
|
dituzue
zuen neskak. Ez zenituzten, bada, goian utziko!
|
|
2019
|
|
|
Berarekin itzuli nahi dut, Ali. Zuk uste
|
duzu
badudala aukerarik? " Batere ez", pentsatu dut, baina esan diot:
|
|
|
–Ez
|
dut
zuen negozioa kaltetu nahi. Argazki bat baino ez.
|
|
|
Mutur. Handik gutxira, funtzionario nagusiak esertzera
|
ditu
zituen, ahots lodi eta lakarrez. Beste atetik sartzen ari zen aitarengana lehiatu ziren haurrak, baina zaindariek bolada naturala moztu zieten.
|
|
|
" Berinan ukaldi ttipi bat, zerbaitek joa
|
ukan
balu bezala, gero erauste zabaldu bat leiho batetik erortzera utziak izanen ziren ondartz phorroxka batzuena bezain arina, eraustea hedatzen zela, arautzen, neurkadatzen, leuntzen, ozentzen, musika bilakatzen, ezin berexia, orotakoa: euria zen".
|
|
2020
|
|
|
–Orduan, zergatik
|
dut
zuen deitura bera. Eta zergatik maiteago nau amak zuek biok baino?
|
|
|
Ba, ez naiz sentitzen maitagarria. Uste
|
dut
badudala antipatia sortzen duen halako... halako hoztasun bat, zaila da ni inori gustatzea. Keinu bat egiten du airean bere esku luze, finetariko batekin, esan nahi duenaren hurbilpen bat egiten ari balitz bezala, hura zehazki adierazten baino gehiago.
|
|
|
Connellek zain jarraitzen zuen, amak ez ziolakoan argi eta garbi promes egin ez ziola inori esango, eta Lorrainek, amorrarazirik, eskuak gora jaso eta esan zion:
|
Baditut
zuen bizitza sexuala baino gauza hobeak txutxu mutxurako, bale. Ez kezkatu.
|
|
|
Ez dakit zergatik erreparatzen diedan hainbestetan besteen seme alabei, nik neuk bi alaba izaki. Baina, tira, bihotz onekoak eta auzo onak eta egite onekoak dira, Sio Matavaqueskoaren umeak, bai eta jentilen ondorengo Jaume hori ere, datorren lekutik datorrela, gurasoak
|
dituenak
dituela, niri agur egiten dit eta jendetasunez portatzen da nirekin beti, eta esadazu norekin ohi duzun eta nor zaren esango dizut10 Ama Kuraia baita Sio, eta ogi puska haren seme alabak.
|
|
2021
|
|
|
Baina bi logeletako leihoen azpian zegoen. Begira, nik ez
|
nuke
zuen lana egin nahi, baina sutea gasolio biltegia hustuz eragin, lehen solairura igo, seme alabak biluztu haiek lo daudela, pijamak leihotik bota, eskuak jarrera arraro horretan jarri, gero bigarren solairura igo, emazteari ohe atorra erantzi, bere burua ere biluztu, arropa leihotik bota, ohera sartu, jarrera arraro horretan jarri eta hil arte itxarotea... bizitzan ikusi dudan suizidiorik bitxien...
|
|
2022
|
|
|
Honela esango zuen, izeba Kate eta izeba Julia zehar aipatuz: Jaun andreok, gure artean orain gain behera datorren belaunaldiak izango zituen bere akatsak, baina uste
|
dut
bazituela halako adeitasun, umore, eta gizatasunezko ezaugarri batzuk, zeinak iruditzen baitzait falta dituela gure inguruan sortzen ari den belaunaldi berri, oso serio eta hiperikasiak. Oso ondo:
|
|
|
Har ezazue. Ez
|
dut
zuen dirua behar. Aitzitik, erosi galtzerdi on batzuk.
|
|
|
–Gaur goizean ez
|
duzue
zuen lana egin.
|
|
|
–Ospa! Ez
|
dut
zuen arrautzen beharrik! Hartu hori guztia, eta ez etorri hona gehiago!
|
|
|
–Ez dut baratzerik! Ez
|
dut
zuen beharrik! Eta gainera, ezin duzue normal hitz egin, ala?
|
|
|
Benoîtek mingainari kosk egin zion?. Ez
|
genuen
zuen beharrik gure emakumeak limurtzera etortzeko.
|
|
2023
|
|
|
Oraindik gogoan diat nola ahora eramateko ogi koskor bat ere ez eta armadan sartu nindian aitak gazte gazterik. Portugal defendatzea
|
duk
zuen eginbeharra, esaten zigutean ofizialek trebakuntza militarreko zentroan. Ez zuan zeregin makala.
|
|
|
Ibar mehar eta ezkutua da. Ezka ibaiak alderen alde igarten
|
du
du ibarra eta Esako urtegian azkentzen da. Erronkariko hegoaldeko herriak (Urzainki, Erronkari, Bidankoze, Garde eta Burgi) ez dira iparraldekoak bezain menditsuak (Uztarroze eta Izaba).
|
|
|
Bada, lerro hauek irakurtzen ari zaretela eta zuen arreta dugula baliatuta, gogoeta bat proposatuko dizuegu. Ariketatxo bat
|
dugu
zuentzat. Joan atzera denboran, eta saiatu zuen bizitzako hiru une zoriontsuenak gogoratzen.
|