|
2000
|
|
|
Ihes egitea zen geratzen zitzaiona: zuri beltzeko bulegoa utzi eta arrotza izango zen nonbaitera abiatzea, izkinako ilehoriarekin enrollatzea opatuko zion inor aurkituko ez
|
zuen
mendi partera, gizakiak bertan trumilka Txema aise irentsiko zuen New York, Bombay edo Mexikora. Oroitzera gonbidatzen zuten hormak botatzea geratzen zitzaion, kaleak apurtu, gomuta izpi bat ekartzen zioten oheak, hitzak, eskaparateak, katiluak, portuak, datak, hondartzak, prakak, ondoko herriko jaiak, abestiak... eta mundu bat eraikitzeko nahikoa ziren bost hizkiak ere erre.
|
|
2001
|
|
|
Ez dakit aditu zidan ere. Inguruan
|
genituen
mendiei begira zegoen izan ere. Deboto batek sainduen irudiei begiratzen dien moduan gutxi gorabehera.
|
|
|
Eta musika dauka. Esan nahi dut musika entzuten dela hemen, Shisha Pangmaren kanpamentu nagusian, eta nik uste
|
dudala
menditik bertatik datorrela. Gerritik heldu diot Rosari, dantzan hasteko, baina Rosak esan dit gelditzeko, ez gaudela horretarako.
|
|
2003
|
|
|
Eskual Herrian ere
|
badugu
mendietako arrano,
|
|
2004
|
|
|
Mendi ideia gabe bizi diteke: Yucatan’go indiarrek, esate baterako, ez
|
dute
mendirik ezagutzen; eta beren hizkuntzak ez du ideia horri dagokion hitzik. Ez, beraz, hots segida hori, eta ez adierazkia bera ere.
|
|
|
Eroturik nenbilen. Gogoan
|
dut
mendian gora ibili nintzela luzaroan, baso trinko bat zeharkatzen. Piztia amorratu baten gisa nenbilen.
|
|
2005
|
|
|
Inoiz ez bezala mendiari buruzko datu guztiak zituela, koordenatuak, garaierak eta azken harriari buruzko xehetasunak barne? Bada, zer gehiago behar
|
genuen
menditik ibiltzeko! Mirariak ez dira egunero gertatzen, eta behin gertatuz gero, muzin egin behar ote diegu?
|
|
2006
|
|
|
Etxauz harritua zen.
|
Bazuen
mendiz harata gertatzen zenaren berri –aitortu zionez, Iruñera joaten zen noizean behin– eta batere ez zuen entzun etsaiaren mugimendu hotsik.
|
|
2009
|
|
|
basoen gainetik egunaren argia bat batean gelditu eta borobildu bezala egiten da, zabal handituz, epel epel jabalduz. 1780ko irailean Goethek aldi bat Kickelhahn bei Ilmenauen pasa
|
zuen
mendian, gauak oholezko txabola batean emanez. Eta han, txabolako ohol batean, poematxo biribil hau idatzi zuen (pena bat da nire itzulpena!), alemana ikasi berritatik asko inpresionatu ninduena:
|
|
|
Gabinok, izan ere, atsegin zituen orbetarrek oporretan aitaren herrian egiten zituztèn egunak: atsegin zuen amona Ursula, atsegin
|
zituen
mendiak eta basoak, atsegin baserriak eta artaldeak, eta atsegin, halaber, mundu hari musika jartzen ziotèn gizonak:
|
|
|
|
Zuen
mendi ibilleretan gañerako mandigoizaletzaz oroitu ta bialdu ARGIA, ra (lengo astean ikusi zenuten eran) mendi bide guztiak, Euskalerrriko lutelestia (jeografia) apainduko baitugu era onetara, mendizale guztien betebearra beteaz.
|
|
|
Gabinok, izan ere, atsegin zituen orbetarrek oporretan aitaren herrian egiten zituztèn egunak: atsegin zuen amona Ursula, atsegin
|
zituen
mendiak eta basoak, atsegin baserriak eta artaldeak... eta atsegin, halaber, mundu hari musika jartzen ziotèn gizonak: txistulariak; egun batean, gainera, musika hark sorginduta bezala sentitu zen; arratsalde batean izan zen, txistularien saio batean –hiru txistulari ari ziren, bakoitza bere txistu danbolinekin–, herriko plaza nagusian, Gabino oholtzara igo eta haiei begira jarri zenean, edonoren arreta pizteko moduan, ohi zuen bezala, begiak arranpalo.
|
|
|
|
Zuen
mendi ibilleretan gañerako mandigoizaletzaz oroitu ta bialdu ARGIA’ra (lengo astean ikusi zenuten eran) mendi bide guztiak, Euskalerrriko lutelestia (jeografia) apainduko baitugu era onetara, mendizale guztien betebearra beteaz.
|
|
2010
|
|
|
Nik behintzat oroitzapen ezin hobeak
|
ditut
Mendi eta Sasirenak, Moncayo eta Palafoxenak: etxean eduki genituèn txakurrekiko harremanez ari natzaizu, jakina, Moncayok eta Palafoxek, bestelakoan, heriotza ezin gaiztoagoa izan baitzuten, gerratean gure etxea zelatatu zuèn komando komunistako kide batek. Nikolai zerri putakumeak, zehatzago esanda?
|
|
|
Sasi eta Mendiren arteko harremanetan, ordea, Mendi zen menderatzailea, eta hargatik gelditzen zen Sasi beti, halakoetan, bigarren planoan. Sasik ez zuèn sena
|
zuen
Mendik, gainera?
|
|
|
Nik behintzat oroitzapen ezin hobeak
|
ditut
Mendi eta Sasirenak, Moncayo eta Palafoxenak: etxean eduki genituèn txakurrekiko harremanez ari natzaizu, jakina, Moncayok eta Palafoxek, bestelakoan, heriotza ezin gaiztoagoa izan baitzuten, gerratean gure etxea zelatatu zuèn komando komunistako kide batek —Nikolai zerri putakumeak, zehatzago esanda— garbitu ez zituen, bada, biak ala biak!
|
|
|
Sasi eta Mendiren arteko harremanetan, ordea, Mendi zen menderatzailea, eta hargatik gelditzen zen Sasi beti, halakoetan, bigarren planoan. Sasik ez zuèn sena
|
zuen
Mendik, gainera...
|
|
2011
|
|
|
Eta gehiago jakin dezazuen, hauxe erranen dizuet: ipuineko sugea ez
|
duk
mendiko edo uretako suge arrunt bat, Adanen zakila baizik, eta sagarra, Ebaren ipurdia. Gero, Adanek kosk egin zion ipurdian Ebari, eta hargatik dute emakumeek ipurdia erdibiturik?
|
|
|
Carlosek, elkarrizketa bat hastea ezinezkoa zela-eta? txaletaren aurrealdeaz haruntz gelditzen zen haranari erreparatu zion bere begi kartzelatik atera berriekin, eta Obaba bere jaioterria ikusi zuen haranaren abiapuntuan bertan, eta herri haren erdian jaiotetxea, denen artean handiena bere garaje eta ostatuarekin; eta haruntzago, haraneko errepideari jarraituz, berak gehien maite
|
zituen
mendiak, kolore berde bizikoak aurrena, kolore urdin ilunekoak gero.
|
|
|
–Puntu hori ez diet inoiz sinetsi, denok ekologista izan gaitezkeela; nik birziklatzen badut beste norbaitek produzitzen jarrai dezan da, eta ez nago prest Coca Colaren zabor biltzailea izateko, ez nago prest oro har zabor biltzaile izateko?. Denbora luzez egon zen egoitzari begira (sabai altuak, pareta zuriak, altzari gutxi, egurrezkoak, eta isiltasuna, bigarren solairuko logeletara igotzeko eskaileraren ondoan tximinia bat, egongelari begira, sukaldearen egoitza berean; beretzat erosi zuten etxe hura berez, senarrak nahiago
|
zituen
mendi irteerak, aldapa handirik gabeak); zer kendu eta zer jarri irudikatuz aritu zen, zer jarrik umorea hobetzen zion, zer kenduk ere bai, baina gutxiago, iragana konbokatzea bezala baita objektuotan pentsatzea, eta lehenbailehen garbiketa egin behar zuela erabaki zuen, zer jarri baizik ez pentsatzeko. Ispilu handi bat adibidez;, neure buruari etengabe begiratzeko asmoa nuen?.
|
|
|
Bizkarrak min emango dit denbora gutxira, bizkarra oso okerturik daramat, bizikletaren eserlekua eta heldulekua altura berean daude. Zergatik nahi
|
genituen
mendiko bizikletak inoiz mendira joaten ez baginen?
|
|
|
Lan gogorra zen, patruilak oinez eta nahiko ekipamendu eskasarekin egiten baitziren. Askotan gauez eta eguraldi kaskarrarekin atera behar
|
zuten
mendira.
|
|
2012
|
|
|
Lainoa gai likatsu baten antzera itsasten zitzaien Iruñerriko mendiei. Dasilvak gorroto
|
zituen
mendi ilun haiek, hiri ilun hura, jende ilun hura. Baina bertan bizitzera kondenaturik zegoen.
|
|
|
Erakutsi zidan lekura begiratu nuen, eta han ikusi nuen mamu ikaragarri hura, hondartzatik gertu zegoen lehoitzar beldurgarri bat, gainean
|
zuen
mendi irtenune baten itzalpean etzanda.
|
|
2013
|
|
|
Esan nahi baita Koldoren gurasoak, asteburu ia guztietan, mendirantz abiatzen zirela, bai semea jaio zenean, motxila berezi batera lotu, eta hantxe eroaten zuen aitak? eta bai hura koxkortu zenean ere, mutilak ere atsegin
|
baitzuen
mendia: nolakoa zura, halakoa ezpala?
|
|
|
Esan nahi baita Koldoren gurasoak, asteburu ia guztietan, mendirantz abiatzen zirela, bai semea jaio zenean –motxila berezi batera lotu, eta hantxe eroaten zuen aitak– eta bai hura koxkortu zenean ere, mutilak ere atsegin
|
baitzuen
mendia: nolakoa zura, halakoa ezpala...
|
|
2014
|
|
|
Euria goian behean ari
|
zuen
mendian, eta blai eginda itzuli zen etxera. Miren eta haurrak atari aurrean topatu zituen, zain.
|
|
|
–Zalea besterik ez naiz, zehaztu zuen Uribek?. Natura gustuko dut, eta, lanean zaintzaldiak egiten ditudanez, egun libre asko
|
ditut
mendian gora eta behera ibiltzeko.
|
|
2015
|
|
|
Beraz, nekez gomendatzen ahal dizuet Utopia irakurtzea, euskaraz irakurtzeak Xarrittonen maisutza estilistikoaz gozatzeko parada atsegina ematen badu ere, baina gainetikoaz motroilo hutsa da, aspergarria guztiz. Andonegiren hitzaurrea bai, benetan argia eta kitzikagarria baita, baina hortik aurrera gogo handia behar
|
duzu
mendian gora segitzeko.
|
|
|
ez lo zakurik, ez mendiko botarik, ezta txandal xixtrin bat ere. Txikitatik ez
|
baitzuen
mendirako inongo joerarik izan; eta, inoiz halako tresna edo arroparik izatez gerotan, amaren etxean egongo zen, hark oraindik gordetzen bazuen. Natur saiokoekin ibilaldia egin zueneko hartan tenis zapatila batzuk eraman zituen oinetan, bainujantzi zahar bat galtzatako, eta kamiseta bat soinean.
|
|
|
Ostatu eta jatetxe haiek, usu, marry mill bihurtu ziren, neskame single haien eta artzainen arteko ezkontetxe. Angelek, baina, ez
|
zuen
mendira joan nahi; han bizi ziren emakume askok sekulako bakardadea bizi izana deskribatzen dute, eta berak hirira joateko aukera zuen, lehengusinaren etxean lekua egingo baitzioten.
|
|
|
Galera dakar aukerak, eta bizimodu iraultzailearen ordain mingotsaren adierazpenak aberatsagoa bilakatzen digu haren figura. Nahiago
|
zuen
mendian etzanda erleen burrunba entzun, alderdiko bilerarik erabakigarriena baino. Baina justiziaren grinak bizi zuen, eta hil.
|
|
2016
|
|
|
–oihu egin dio aurpegira taxi gidariari?. Zuk uste
|
duzu
menditik jaitsi berriak garela, ala?
|
|
|
–Ez
|
dut
mendia gustuko, erran zuen Asiainek?. Zikina eta hotza da.
|
|
|
Laster herriaren erdigunea bistaratu dute, malda pikoa
|
duten
mendi lerdenek inguratua. Mendi horietan elurrak dena estaltzen du, eta zeru gris ilunetik elur izpi bakan batzuk jausten dira.
|
|
|
a) Zer lotura
|
dute
mendien eraketa prozesuak eta plaken tektonikak?
|
|
2017
|
|
|
Ez nuen erantzun. Ni bakardadean eta nire aulkiari itsatsia korapiloz korapilo askatzera saiatzen nintzèn arazo guztiak gizon harek ezpata ukaldiz askatuak
|
zituen
mendietan, aire zabalean.
|
|
|
–Oker zaude. Gorroto
|
dut
mendia.
|
|
|
Hogei urte
|
ditut
mendi hauetan. Nirekin hasitako batzuk Iruñean daude aspaldi, mendi botak inoiz jantzi gabe.
|
|
|
Irteerak ere egiten zenituen urtero gurekin Fatimako Ama Birjinaren Ermitara. Oso gogoan
|
ditut
mendi igoera haiek, eta nola jartzen zenizkidan eskuak oharkabe sorbaldetan, bularrak doi doi ukituz, gerria. Arraro sentitzen nintzen, apur bat nahasita, baina hain zinen maitekorra?
|
|
|
Oraingo honetan gero damutuko zaian zerbait egin nahi ez baduk sarjentu horrengandik urrundu egin behar duk. Erotzekotan, hobe
|
duk
mendiko bakardadearekin erotu, putakume horren maliziekin baino?.
|
|
|
Ez
|
zuen
mendia gustuko. Jendeak bakea eta naturarekiko hurbiltasuna bilatzen zituen tontorretan, baina berak bakardadea eta arriskua besterik ez zuen ikusten toki haietan.
|
|
|
–Milaka urteren ostean, gizakiok harpeak utzi eta toki erosoetan bizitzea lortu dugu –erraten zion Uxueri, haurrekin txango bat egitea proposatzen zion bakoitzean– Ez
|
dugu
mendietara itzultzeko inolako beharrik.
|
|
2018
|
|
|
Hiru neskatxak mendian geratu ziren. . Ni hainbat aldiz bota
|
ninduten
menditik?.
|
|
|
PKKn arau bat zegoen, familia berean bi hildako baino gehiago egotea debekatzen zuena. Denizek ez
|
zuen
menditik alde egiteko asmorik, baina alferrik izan zen. PKKko administrazioak ez zuen salbuespenik egiten:
|
|
|
Nik ez daukat era horretako ametsik. Gaur egungo gerrilla gerrek Che-ren garaikoen moduko amaiera balute, Kuban bezala, arma lagunekin jaitsi nahi
|
nuke
menditik, denok batera, eta Hakkari ra joan. Hori ere, ahal balitz, denok batera.
|
|
|
Bere burua ez konbentzionaltzat duen klase ertain altuko gizon konbentzionala da Ritxi, berari buruz jakin ditudan apurrengatik. Golfean ibili beharrean, berak nahiago
|
du
mendi bizikleta. Oporrak Maldivetako over water hotel batean igaro ordez, motxila batekin eta bakardade gorrian transiberianoa hartu zuena da bera.
|
|
|
Aurreko lautadan dabil bueltaka, astiro. Gainzorrotzeko tontorra dauka aurrean, triangelu itxura
|
duen
mendia, iparrorratz bezala erabil daiteke bailaran galduz gero. Sai taldea dago zeruan, Gainzorrotz tontorretik gertu.
|
|
2019
|
|
|
Istripuaren ondoren kalera irteten hasi zenean, ETAkoa zela esaten hasi omen zitzaion mundu guztiari herrian, eta berak armak
|
zituela
mendian gordeta. Denek eman zuten galdutzat mutikoa.
|
|
|
Berriz entzun dituzu hor goitik, tontorretik. Baina ez datoz inguruan
|
dituzun
mendietatik, zure barnetik baizik. Zure gorputza zuhaixka bat da.
|
|
|
Aitonak behorrak
|
zituen
mendian.
|
|
|
–Listo, heldu gara
|
zuen
mendi gailurrera, iragarri zuen, zeozer esateagatik.
|
|
|
Sortzen ari zen multzo militar industrialari zegozkion polemika hauetatik urrun, ohatilan zetorren emakumeari beste inori begiratzen ez ziola, Mogueimek ezin zezakeen bere zoriona sinetsi. Ez zuen berriz ere Graçako kanpamentutik errondan ibili, polizia militarreko taldea azalduko zen arriskuan, eta galdetuko, Zer ari zara zu hemen, zure kanpamentutik urrun, orain mendia Moisesengana etorri da, ez Moisesek ez
|
zuelako
mendira joan nahi, denok baitakigu zer nolako ahaleginak egin zituen, baizik eta, dakigunez, Moisesen gainetik sarjentu laguntzailea baitago, eta alferiza, eta kapitaina, eta honako hau gerra garaia denez, baimenak aukerak baino gutxiago dira, norberaren asmamena laguntzen badu ere. Iristen ari den Ouroana honek ez du denbora guztia kanpadendan itxirik pasatuko, Henrique zalduna bere zurgin lana eten eta bere ezinegonak berarekin hustera noiz etorriko zain, Jainkoarekin mistikoa nahi duen izpiritutik haragiarekin baizik egon nahi ez duen haragi mistikora hain erraz pasatzen diren ezinegon horiek, Ouroana hau, operazioen lekuaren txikia kontuan hartuz, askoz ere gehiagotan eta askoz ere errazkiago egongo da ikusmenaren barruan, kanpamentutik zehar edo ibai ertzera, hegalaburrak jauzika ikustera, egingo dituen ibilaldi eta norabiderik gabeko paseoetan, soseguzko orduetan, gehienetan arratsaldekoak izaten direnak, soldadu osteak hortik zehar ibiltzen direnean, egunaren bero zakarraz eta borrokaren bero are zakarragoez osatzen saiatzen direnean.
|
|
|
esaldi zati batzuk, beroaldi erretoriko batzuk, bat bateko arrengurak, zenbait esperantza duda mudazko. Horrela jakingo dugu behin betiko eztabaidaren oihartzunek ez zutela ibarren gainean durundatu, eta ez
|
zutela
mendirik mendi jauzi egin, eta zeruak ez zirela inarrosi, lurrak ez zuela ikaraz dar dar egin, ibaia ez zela atzera itzuli, eta egia dena da gizonen hitzek ez dutela egundo hainbeste lortu, ez eta, oraingo honetan bezala, mehatxu eta gerra hitzak direnean ere, epikoen gehiegikeriei inozoki fede emanez uste genuenaz oso bestela.
|
|
2020
|
|
|
Ez baitut ulertzen, ezta ulertu nahi ere, eta ipini ametitu aditza ulertu aditzaren ordez, inork halako arrastorik utzi nahi izatea, halako arrastorik uzteko beharra izatea ere. Nahiko gurutze santu
|
badugu-eta
mendi puntetan, haien magaletan ere meza mutilak eta neskak topatzeko. Deskuidatzen bahaiz ateoak, gainera, transzenditu nahian.
|
|
|
Baina ez zen ezer esateko gauza izan, eta atzetik segitu zidan, zaunken bila. Lehenengo aldia zen aita atzetik
|
nuela
mendian.
|
|
|
Gero, begiak jaso eta pare pareko mendiei so geratu da. Taxutu duenez, Izpegiko gaina behar du aurrean
|
duen
mendi puska horrek, eta, haren gibelean, ez sobera urrun, sorterria dago, Zugarramurdi. Zimiko batek estutu dio barrena.
|
|
2021
|
|
|
Modernitatearekin eraikitako kultura patriarkalak estetikaren kontra eraikitako gizontasun eredu problematikoa ekarri du, eta eredu horri amen egin dio gure literaturak. " El hombre y el oso, cuanto más feo más hermoso" dioen Espainiak, munduari macho hitza eman dion Espainiak, harro egon behar
|
du
mendirako eta bermuta hartzeko berdin janzten garen euskaldunokin eta euskaldunon literaturarekin. Erosi egin dugu edertasuna femeninoa dela, arriskutsua dela, ez dela serioa, zaurgarri egiten gaituela.
|
|
|
Luzea eta zabala, alde orotara. Uste
|
dut
mendiak zeudela han urrutian. Jainkoak daki noraino hedatu zen bat batean West Kensington.
|
|
|
Tekla egokia sakatu dut. Badakit ez
|
duela
mendia atsegin, eta horixe izan daitekeela bien arteko arrakala, han palanka sartzea egokituko balitzait.
|
|
|
Maite
|
zaitudala
mendi tontorretik aitortzeko,
|
|
2022
|
|
|
Anaia hil zitzaionean ere –osaba Mateo–, ez zuen malko bakar bat isurtzen ikusi. Ziur ezkutuan egingo zuela, hainbeste maite
|
dituen
mendien bakardadean, baina ez besteen aurrean. Gaur bai, negarrez ari da, eta haren ezpainek eratzen duten tristura muzinak haur txiki batena dirudi.
|
|
|
Tarteka burutik pasatzen zitzaidan ez ote
|
gintuzten
mendira eramango eta tiro bana jo, halakoxeak baitziren egun haietan entzuten ziren zurrumurruak. Entzuna genuen Basauri eta Martuteneko espetxeetatik preso komunak norabait eramaten ari zirela atxilotu politikoei leku egiteko.
|
|
|
Egoitz, aldiz, pozik dago, atsegin
|
du
mendia. Futbola baino gutxiago baina institutua baino gehiago, lagunei azaldu dienez.
|
|
2023
|
|
|
igande eguerdian, Elgetako Jasokundeko Amaren elizan, Batista Zabala eta Luxia Iraeta ezkondu egin ziren. Eztei eguna
|
zuten
mendi aldeko herrixka ttipian.
|
|
|
Aitziberrek
|
bazuen
mendira joateko xedea, baina Arkaitzen proposamenak lerdea dariola jarri zuen. Ez bakarrik, edo ez bereziki, Maravillas gaztetxearen oihartzuna entzuten edo entzun nahi zuelako Bichta éder horretan; irrika berezia piztu zitzaion Gaur en irakurri zuenean jauregi horren izen zaharra zela Altzugaraia, masterreko lana egitean aurkitu baitzuen paper bat gehienentzat ezezaguna zen jauregi hartaz.
|
|
|
Beste ezer ere ez". Lindak kontatu zion uda zakurrarekin eta anaiarekin pasa
|
zuela
mendi bueltak ematen, eta amak egindako jaki goxoen berri eman zion. " Lasaitu egin nintzen pinturarekiko zuen pasioa itzaltzen ari zela ohartu nintzenean", aitortzen du Celiak.
|