|
2007
|
|
|
Lehenengo begiratuan gertaera hori harrigarria bada ere, baluke esplikaziorik. 1989an haur euskaldun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza (haurren %40) eta oso gutxi ziren (haurren %8) euskara bigarren hizkuntza zutenak. Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34).
|
|
|
Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak. Aitona amonen denboran %38k euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k. Bestalde lehenago euskara zen ama hizkuntza bakarra.
|
|
2008
|
|
|
Lehenbizi azpimarratzekoa da bi gurasoek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, (D, B+ eta B motak), seme alaba ia guztiek euskara
|
dute
lehen hizkuntza; gaztelania duten seme alaben portzentajeak, berriz, hondarbalioak ditu adin talde guztietan (8 taula).
|
|
|
Lurraldearen araberako banaketa aztertzen badugu, balioak oso desberdinak direla ikusiko dugu. Izan ere, Araban 30 urtetik beherako semesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain alaben %3k baino zertxobait gehiagok
|
du
lehen hizkuntza euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
|
Araban 30 urtetik beherako seme alaben %3k baino zertxobait gehiagok
|
du
lehen hizkuntza euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
|
Eremu geografikoari dagokionez (1 irudia), Bizkaiko ekialde erdian eta Gipuzkoako zati handi batean, 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben erdiak baino gehiagok gutxienez euskara4
|
dute
lehen hizkuntza. Baina gune horren barruan ere portzentajeak behera egiten du nabarmen gunearen mugan dauden udalerrietan eta industria— zein hiri ardatz nagusietan:
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi
|
dute
lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
|
Eragina txikitu egiten da nukleotik urrundu ahala. 6 Taulan ikus dezakegunaren arabera, Euskal Herrian oro har soilik euskaldunen %17, 3ak
|
du
lehen hizkuntza euskara. Aitzitik, euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean gehiengo zabalak euskara du lehen hizkuntza.
|
|
|
6 Taulan ikus dezakegunaren arabera, Euskal Herrian oro har soilik euskaldunen %17, 3ak du lehen hizkuntza euskara. Aitzitik, euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean gehiengo zabalak euskara
|
du
lehen hizkuntza. Hitza, Berria eta Euskadi Irratia kontsumitzen dituztenen artean hamarretik zortzi inguru dira.
|
|
2010
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabilera... hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: ...ebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere, ezin dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
2012
|
|
|
0 urte bitarteko irakaskuntza eskaintzen da bertan eta, adin horretatik aurrera eta ikas prozesua amaitu arte, gazteak herritik kanpora sozializatzen dira aste barruan. ...riagoak diren. hala ere, asteburuetako iluntze eta eguerdietako kale giroa (txikiteoari esker) oraindik ere mantentzen dela esango genuke adin tarte nagusiagoetan. euskarari dagokionez, deba udalerri euskalduna da, ueMAn sartuta dagoena. euSTATen datuen arabera, euskal elebidunen kopurua %73, 35ekoa zen 2006an eta elebidun hartzaileena %15, 59koa. debako kaskoko datuetara etorriz, %63, 78k euskara
|
zuen
lehen hizkuntza eta %5, 85ek euskara eta gaztelania. etxeko erabilerari dagokionez, ordea, datuak jaitsi egiten ziren: %46, 32 ziren etxean euskaraz hitz egiten zutenak eta %19, 36 euskaraz zein gaztelaniaz egiten zutenak. hala ere ez dira, euskal herriari begira, datu kaxkarrak. kaleko erabilera jasotzeko egin izan diren neurketetan, goranzko joera atzematen da kaskoan eta nabarmentzekoa da, gainera, batez ere, gazte eta helduengan atzematen dela igoera hori. haurren multzoak berdintsu jarraitzen duen arren puntu bat behera egin du eta, beraz, hurrengo urteetan gertatzen denaren gainean egon da.
|
|
|
Euskal Herriko bost biztanletik lauk (%79, 7k) erdara
|
dute
lehen hizkuntza. Euskara dutenak %15, 4 dira eta biak dituztenak %4, 9.
|
|
2014
|
|
|
Bi lurraldeetako ikasleek gehiago erabiltzen dute gaztelania katalana baino beren gizarte sarean (GS); hala ere, Katalunian La Franjan baino askoz ere txikiagoa da bi hizkuntzen arteko aldea (eta hurrenez hurren). Katalunian galdetutako ikasleen herenak katalana
|
du
lehen hizkuntza (H1); La Franjan, ordea, galdetutako ikasleen %10, 9k bakarrik du H1 katalana. H1 gaztelaniari dagokionez, oso emaitza antzekoak erakutsi dituzte bi lurraldeetako ikasleek (%37, 2 Katalunian eta %42, 7 La Franjan).
|
|
2018
|
|
|
euskaldun berrien multzoa. Euskaldun berriek euskaraz ondo hitz egiteko gaitasuna dute eta euskara ez den edo ez diren hizkuntzak
|
dituzte
lehen hizkuntza. Gaur egun, euskaldun berrien artean nagusi dira eremu erdaldunetan bizi direnak eta erdaraz erraztasun handiagoa dutenak.
|
|
|
Euskara lehen hizkuntza dutenen tasa %19, 5etik %15, 9rat pasa da 5 urtez. 65 urte gorakoen %80, 9ak euskara
|
zuen
lehen hizkuntza eta 16 urte
|
|
|
Eta beste ezaugarri batzuk hartu ditu. Duela 25 urte, bost euskaldunetik lauk euskara
|
zuten
lehen hizkuntza, eta, orain, erdiek; hiztun berrien proportzioa ia hirukoiztu egin da —%14tik %36ra— Eta erraztasuna ere aldatu da: euskaldunen %45ek aitortu dute aiseago egiten dutela erdaraz —areago, 1624 urterekin, %57k—.
|
|
|
Espero bezala, emaitzek erakutsi dute badirela aldeak. Kalifikazioei begiratuz gero, ikusten da lehen hizkuntza euskara dutenek lortzen dituztela oro har kalifikazio altuenak, horien atzetik
|
ditugu
lehen hizkuntza euskara/ gaztelania dutenak eta, azkenik, lehen hizkuntza gaztelania dutenak. Diferentzien tamainaren analisiek erakutsi dute lehenengo bi taldeen artean aldeak hutsalak direla, eta lehen hizkuntza euskara dutenen eta lehen hizkuntza gaztelania dutenen artean ere aldea txikia dela.
|
|
2019
|
|
|
Bi sare sozialetan lau ikaslek egin dute nagusiki euskaraz eta ez euskara hutsez; laurak neskak dira, eta laurek euskara
|
dute
lehen hizkuntza, etxeko hizkuntza, eskolakoa eta kalekoa. kode nahasketa darabilte euskararen eta gaztelaniaren artean: gaztelaniak presentzia nabarmena du euren elkarrizketetan (%20tik gora), baina, hala ere, euskarak du nagusitasuna.
|
|
|
Bada, %69, 22k ez daukate euskara hutsa euren lehen hizkuntzatzat. Zehatzago esateko, elkarrizketetan gaztelera darabiltenen %61, 53k (zortzi ikaslek) euskara eta gaztelania
|
dituzte
lehen hizkuntzatzat, eta %7, 69k (ikasle bakarrak) gaztelera eta portugesa. Sare sozialetan gaztelera darabilten %30, 76k —lau ikaslek— daukate euskara hutsa lehen hizkuntzatzat. honako hau da lau gazte horien erabilera:
|
|
|
— whatsappen euskaraz bakarrik edo nagusiki idazten ez dutenen artean bakarrik %31k
|
dute
lehen hizkuntza bakarra
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, Huron Wendat, Innu, Atikamekw eta Abenaqui bezalako herriek frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza edo komunikazio hizkuntza. Horri dagokionez, Dutrisac ek Innu eta Atikamekw hizkuntzen kasua erabiltzen du.
|
|
|
Kontuan hartu behar da eskolak euskaldundutako hiztun horien profil linguistikoa desberdina dela garai batean euskaldunen artean ohikoena zen profiletik. Gaur egun, euskaraz hitz egiteko gai diren gazte eta haur gehienek gaztelania edo frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza, eta hizkuntza horietan mintzatzeko erraztasun handiagoa dute.
|
|
2023
|
|
|
Bertan DBHko 3 mailako hiru ikasle daude: lehenengoak (Nafarroan jaioa) txinera eta gaztelania
|
ditu
lehen hizkuntzatzat, bigarrenak (Orion jaioa) euskara, eta hirugarrenak (Gipuzkoako beste udalerri batean jaioa) arabiera eta gaztelania:
|
|
|
Kasu gehienetan," espainol" hitza erabili zutenek gaztelania
|
zuten
lehen hizkuntza (eta etxean erabiltzen zuten hizkuntza), eta" euskaldun" gisa identifikatu zirenen artean, aldiz, euskara zutenak ziren ugarienak.
|