|
2000
|
|
|
8 artikulua. Pertsona orok
|
du
Konstituzioak edo legeek gizon emakumeei aitortzen dizkieten oinarrizko eskubideak hausten dituzten ekintzetatik babesteko, norbere herrialdeko auzitegi aginpidedunetan errekurtso eraginkorra jartzeko eskubidea.
|
|
|
GobernuarenaginduzOrdenakogoi agintariakeurenkarguetatikkenduakizan zirenetahaienlekuanapezpikuakezarriziren; beraz, komunitatebakoitzakbere priorea huatatu behar
|
zuen
konstituzio graaian336 Horrela adierazten zuen OrdenakoJeneralakgobernuarrotzarenportaerazaridela: urtarrilaren29anjaso zuen, berekarguautzieginbeharzuelajakinaraztenziotenDekretua? 337.
|
|
|
Gure historiaren berraztertze kritiko batetik abiatuta, konstruktibismoaren haritik, gure potentzialitate soziopolitikoetan oinarrituz, txikitasunakematen digun aukera guztiez baliatuz. Azken batean, gure asmo politiko horiekbilduko
|
dituen
konstituzioaz ari naiz: gure herria, inperioen hondar hauen aldean, konstituzionalismoaren proiektu politikoa berme osoz aurrera eraman dezakeensubjektu politikoa delako.
|
|
|
Eta zein da orain arte aipatu ez
|
dugun
Konstituzio horrek jasotzen zuen kodigoaren mamia eta betikotu behar omen zen betetzea? 123 Lehenik eta behin subiranotasun nazionalaren printzipioa (3 art); hots, boterea nazioari dagokio, herritarren multzoari, eta nazioaren ordezkariek osatzen zuten Gorteen eskuetan geratu behar zen. Honek berekin ekarri zuen nazioaren mugaketa politikoa zein geografikoa124, eta bateratzaileak zein zentralizatzaileak ziren Estatu egituren finkapena125, non Gorteak erregimen berriaren erakunde ardatz izango ziren; hots, nazioa(, reunión de todos los españoles?) oinarritzat hartzen zuen Estatu berriaren eraikitze prozesuaren aurreneko urratsen aurrean aurkitzen gara; Solé k eta Aja k dioten moduan, Cadiz-ko Konstituzioa eraikitzeke zegoen edifizioaren lehengo harria izan zen126, Estatu Nazio espainiarraren eraikuntzarena alegia.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herriak ez zion UCD alderdiak Erreforma Politikorako eginiko proposamenari baiezkorik eman, eta ez
|
zuen
Konstituzioa onartu; honek argiro islatzen du protagonismo berezia izan zuela hemen gizarte mugimenduak, garbi erakusten du mugimendu hartan garrantzia izan zutela eskabide nazionalek eta sinesgarritasun handi zutela aurreko historian protagonismoa eduki zuten indar eta alderdi nazionalistek (EAJ) eta nazioaren aldarria egiten zuten indar berriek (HB). Hala eta guztiz ere, bere mugetan ezarri behar da arbuio hori, ez baitzuen erregimen parlamentari berria legitimaziorik gabe uztea lortu, Estatutuaren erreferendumean eta ondoko hauteskundeetan ikusiko zen bezala.
|
|
2003
|
|
|
2 4/ 1992 Lege Organikoak sorrera
|
du
Konstituzio Auzitegiaren 36/ 1991 epaian, otsailaren 14koan. Epai horrek adierazi zuen konstituzioaren aurkakoa zela Adingabeen Auzitegi Babesleei buruzko Legearen 15 artikulua; lege horren testu bategina 1948ko ekainaren 11koa da.
|
|
2004
|
|
|
Sei hilabete behar izan genuen diktamen bat jasotzeko eta orain beste fase batean gaude. Legebiltzarreko eztabaidak ez
|
du
Konstituzioan sartzea helmuga, helmuga proposamena Legebiltzarrean eztabaidatzea da eta ondoren gizarteari eskaintzea kontsultatua izan dadin. Hasiera hasieratik hori izan da gure asmoa, baina trabak izan dira.
|
|
|
Araubide horrek erabat mugatzen zituen zordunak betearazpenaren aurka jartzeko erabil zitzakeen arrazoiak, bai eta betearazpena eteteko kasuak ere. Konstituzio Auzitegiak behin eta berriz adierazi du araubide horrek ez
|
duela
Konstituzioa hausten; gainera, araubide horretan funtsezko aldaketak sartzeak bidegabe alda dezake hipoteka kredituaren merkatua, eta hori ez da batere gomendagarria.
|
|
2005
|
|
|
Gaur egun, Konbentzioaren ekarpen berria goraipatzen da, Gobernutik aparteko instituzioek parte hartze handiagoa dutela dirudi. Baina hori irudia da, errealitatea da Konbentzioak egindako lanetik ikaragarri aldatu dela orain
|
dugun
Konstituzioa eta hau gutxi batzuen artean egindako testua dela.
|
|
|
Jakina da ez dela Konstituzio bat, baina
|
baditu
Konstituzio ezaugarri batzuk ere, zuen arteko eztabaidak hori adierazten du.
|
|
|
Euskal Herriaren eta orokorrean Europako estatu gabeko nazio txikien ikuspegitik, baiezkoaren aldekoek diote ez
|
dugula
Konstituzioan parte hartu, baina Europaren Batasuna gehiago indartzen dela eta horrek, aldi berean, estatuen ahultzea dakarrela, estaturik gabeko herrien alde.
|
|
2006
|
|
|
Bizkaiko ordezkariak, Juan Jose Maria Yandiolak, honelako ondorioa atera zuen: Espainiak behar
|
du
Konstituzio berria baina Bizkaiak badu berea eta bizimodua ateratzeko premiazkoa: «Ha existido Vizcaya separada del Gobierno general de España, con Constitucion y leyes propias».
|
|
|
Aditu horrek azpimarratzen du atal horrek ez duela inolako ekarpenik egiten; izan ere, publizitateak beti errespetatu behar
|
ditu
Konstituzioko eskubide eta balioak (EK 20 art.).
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorraren artikulu horri (3.a. ri), bestalde, kritika egin zaio babesten
|
duena
Konstituzioak berak ere babesten duelako (EK 20.4 art). Gauza bera esan liteke PLOren 3.1.e. artikuluak dioenaz, arau berezien aurka doan publizitate debekatua jasotzen baitu.
|
|
2007
|
|
|
Autonomia erkidegoak betetzen ez
|
baditu
Konstituzioak edo bestelako legeek berari ezarritako betebeharrak, edo autonomia erkidegoaren jardunak kalte larriak eragiten badizkio Espainiaren interes orokorrari, Gobernuak agindeia egingo dio autonomia erkidegoko lehendakariari, eta horrek agindeiari kasurik egin ezean, Gobernuak beharrezko diren neurriak hartu ahal izango ditu, Senatuaren erabateko gehiengoak hala onetsita, autonomia erkide...
|
|
|
Azken batean, arautegi horren garrantzia Gizakien eta Herritarren Eskubideei buruzko Frantziako 1789ko Adierazpenaren 6 artikuluak nabarmendu zuen. Arean ere, aipu handiko artikulu horren arabera, oinarrizko eskubideak eta botere banantzea bermatzen ez dituen estatu batek ez
|
du
konstituziorik.
|
|
|
Euskarazko terminologia juridiko politikoari dagokionez, orain arte 1978ko Konstituzioaz gain, Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak argitaratuak
|
zituen
Konstituzio Zuzenbideko Berbategia eta Santiago Sánchez Gozález eta Pilar Mellado Prado irakasleen Zuzenbide Politikoaren Hastapenak eskuliburuaren itzulpena. Orain, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundeari (IVAPeri) esker, euskarazko liburuki berri hau dakargu.
|
|
|
Azken buruan, hori guztiori aintzat hartuta, Espainian, orokorrean, uste da egungo legeriak gabeziak
|
dituela
konstituzio betekizunak zehazteko, antolaketa eta jardunbide demokratikoaren inguruan, eta Konstituzioaren eta legeen arabera jardutearen inguruan. Hori berori atzeman daiteke, hala barne antolaketan nahiz kanpoko jardueran errespetatu behar diren printzipio demokratikoak eta konstituzio balioak ulertzeari dagokionez, nola horiek eragingarri egiteko prozedurei dagokienez ere.
|
|
|
Horren ordez, babes txikiagoa duen bigarren atalean kokatu da eta, beraz, erregimen liberaletako beste eskubide tipiko batzuekin konparatuta babes txikiagoa du. Hain zuzen ere, EKren 33 artikuluko jabetza eskubide ez absolutua, gizarte eginkizunaren mende dagoena, guztiz koherentea da «konstituzio ekonomiko» izenekoaren beste artikulu batzuekin, hau da, Estatuaren jarduera ekonomikoa diseinatu, orientatu eta mugatu nahi
|
duten
konstituzio manuekin, esaterako EKren 128 art. arekin. Artikulu horren arabera, herriaren aberastasun guztia, horrek izan ditzakeen forma guztietan eta horren titulartasuna edozein izanda ere, interes orokorraren mende dago.
|
|
|
Horrengandik ere justifikazio egokirik lortzen ez badu, auzia urteko txostenean edo txosten berezian sar dezake, eta jokabide hori agertu duten funtzionarioen edo agintarien izenak aipa ditzake. Era berean, Herri Defendatzaileak eskumena
|
du
Konstituzio Auzitegian konstituzioaurkakotasun errekurtsoak zein babes errekurtsoak jartzeko, eta Konstituzio Auzitegiaren ustez edozein kasutan egin dezake, eta ez administrazio publikoaren jardunaren aurrean eskubideak eta askatasunak defendatzeko esparru zehatzean bakarrik (150/ 1990 KAE, urriaren 4koa).
|
|
|
Botere publiko horiei Konstituziotik eta hortik eratorri zuzenbide idatzitik aparte arau juridikoak sortzea baimenduko balitzaie, konstituzio araubidearen oinarriaren aurka jokatuko genuke. Horrek azaltzen du gure sisteman konstituzio ohitura errezelo handiz onartzea, eta beti bigarren mailako iturri moduan; gainera, inola ere ezin
|
du
Konstituzioaren aurka egin, asko jota, hutsuneak bete eta manuak egoera berrietara egokitu ditzake, eta beti Konstituzioaren eta legearen mende dago. Ohituraren garrantzi urriaren erakusgarri, konstituzio ohitura bat urratuz gero ezin da Konstituzio Auzitegira jo eta, beraz, Espainian, konstituzio ohitura bat urratzea aurkaratu ezin den egintza da.
|
|
|
Konstituzio Tratatua Espainiako antolamenduaren atal bihurtuko balitz, Espainiak berretsitako eskubideei buruzko hitzarmena den neurrian, ezin izango litzateke eragotzi horren interpretazio eragingarritasunak EKren 10.2 artikuluan ezarritako irismen orokorra izatea EKn aldarrikatutako eskubide eta askatasunei dagokienez. Azken buruan, horrek esan nahi
|
du
Konstituzio Tratatuan Europar Batasunerako soilik ezarritako oinarrizko eskubideei buruzko irizpide horiek azkenean Espainiako agintari publikoei ezarri ahal izango litzaizkiekeela, ez Europako Erkidegoko zuzenbidea aplikatzen dutenean soilik, baita Europako Erkidegoko zuzenbidearen barruan ez dauden beste esparru batzuetan aritzean ere.
|
|
|
Iraultza Loriatsuan lortutako askatasuna eta demokrazia zaintzea, sistema federala ezartzea eta botereen banaketa bermatzea. Printzipio demokratikoa aztertuz gero, nazioaren subiranotasuna aldarrikatu zen (hitzaurrean ezarritakoaren arabera, Espainiako nazioak eman eta sendetsi behar
|
zuen
Konstituzioa, eta, gainera, 42 artikuluaren arabera, subiranotasuna herritar guztiengan zetzan eta sufragio orokorraren bidez hautatutako Errepublikako erakunde politikoek egikaritzen zuten herritar guztiak ordezkatuz). Askatasunen bermeari lotuta, konstituzio testuak liberalismo oso aurrerakoiaren aldeko apustua egin zuen:
|
|
|
Kuba eta Puerto Rico estatu gisa sartu ziren, Filipinak eta Afrikako kolonia espainiarrak etorkizunean estatu gisa era zitezkeela ezarri zen, eta testuan, inongo azalpenik gabe, Leon ez zen jaso). Bigarren, horren guztiaren eraginez, Konstituzio federala eta estatuek eman zitzaketen Konstituzioak aldi berean indarrean egongo ziren, baina azken horiek ezin
|
zuten
Konstituzio federalaren aurka agertu (93 art.). Hori dela eta, Konstituzio horiek Espainiako Gorte Nagusiek onetsi behar zituzten, eta horiek aztertu behar zuten ea testuotan oinarrizko eskubideak, botereen mugak eta Konstituzio federalaren manuak bermatzen ziren (102 art.).
|
|
|
Batzorde Mistoak akordioa lortzen ez bazuen edo lortutako akordioa bi Ganberek berresten ez bazuten, azken erabakia Gorteetako kideek erabateko gehiengoz hartuko zuten, bi ganberak elkarrekin bilduta. Parlamentuko onespen prozesua bukatu ondoren, erregeak testuaren inguruko erreferenduma egin behar
|
zuen
konstituzio eraldaketa sendetsi aurretik.
|
|
|
1947tik aurrera Oinarrizko Lege esan zitzaien, Oinarrizko zazpi Lege ezagunak. Izaera juridikoari dagokionez, lege horiek ez
|
zuten
konstituzio izenik eta ezin ziren parekatu erregimen demokratikoetan konstituzio izaera demokratikoko Konstituzio, Oinarrizko Arau edo Oinarrizko Lege gisa ulertzen dugun horrekin, estatu batzuetan indarrean egon direnak edo egon daudenak. Izan ere, definizioz, diktadura, besteak beste diktadura frankista, aurreko horiekin guztiz bateraezina da.
|
|
|
Konstituzio eraldaketak eginkizun garrantzitsua du gure sistema politikoetan, hots, «segurtasun balbula» gisa jarduten du: batetik, Konstituzioari errealitatera egokitzen utzi behar dio, sistemak eraldaketa ezarri behar
|
duelako
konstituzio apurketa hipotetikoa saihesteko, errealitatearen eta Konstituzioan ezarritakoaren artean zatiketa larri dagoenean gerta daiteke?; baina, bestetik, Konstituzioa edonola eraldatzea saihestu behar da, eta, horretarako, eraldaketa prozedura zehatza ezarri behar da, gehiengo indartuak eta arau arruntak onesteko prozedura baino prozedura zurrunagoa eskatzen dituena (kasu britainiarrean izan... Modu horretan, gainerako arau juridikoekin alderatuz Konstituzioaren nagusitasuna eta konstituzio egonkortasuna bermatzen dira.
|
|
|
Gobernuari konstituzio eraldaketaren proiektua onartzea eskatzeko aukera edo Kongresuaren Mahaira konstituzio eraldaketaren proposamen bat igortzea, proposamen horren defentsa gehienez ere hiru pertsonak osatutako Batzordean eskuordetzen da?. Baina kasu batean zein bestean proposamen hutsa da, Gobernuak ez
|
baitu
konstituzio eraldaketaren proiektua onartu behar eta Kongresuak ere ez baitu kontuan izan behar konstituzio eraldaketaren proposamena. Azkenean, legegintzako herri ekimenari dagokionez, EKren 166 art.ak konstituzio eraldaketa proposatzeko legitimazioa duten subjektuak aipatzean, EKren 87 art.aren 1 eta 2 paragrafoetara igortzen du, eta ez 3 paragrafora, alegia, legegintzarako herri ekimenari buruzkora.
|
|
|
Izan ere, EKren 87 artikuluko 1 eta 2 paragrafoak 3 paragrafoari lotuta interpretatuz gero, esan behar da 87.3 artikuluak konstituzio eraldaketa ez duela beren beregi baztertzen legegintzarako herri ekimenetik (baina beste gai batzuk baztertu egiten ditu, besteak beste, lege organikoei dagozkien gaiak, tributu kontuak eta nazioartekoak, eta grazia onurabideari buruzkoak). Era berean, martxoaren 26ko 3/ 1984 Lege Organikoaren 2 art.ak, legegintzarako herri ekimena arautzen duenak, ez
|
du
konstituzio eraldaketa beren beregi baztertzen (baina beste gai batzuk baztertu egiten ditu, besteak beste: lege organikoei dagozkien gaiak, tributu kontuak eta nazioartekoak, grazia onurabideari lotutakoak, EKren 131 art.ko plangintza legeari dagozkionak eta aurrekontuen legeak).
|
|
|
erregea botere betearazlearen burua zen, nazioko lehenengo magistratua. Baina subiranotasuna ez zegokion monarkari, nazioari baino; beraz, erregeak botere betearazlea
|
zuen
Konstituzioak hala esleitu ziolako, eta hori muturreko aldaketa da Antzinako Erregimenean gertatzen zena kontuan izanez gero. Erregea ukiezina zen eta ez zuen inolako erantzukizunik; izan ere, berrespen teknika zela bide, erregearen aginduak sinatzen zituen bulego idazkariak (gaur egungo ministroen orduko baliokidea) bere gain hartzen zuen aginduon erantzukizuna, baina, era berean, erregearen aginduak idazkariak berresten ez bazituen, aginduok ezin ziren betearazi.
|
|
|
Halako herriak badu/ ez
|
du
konstituzioa;
|
|
2008
|
|
|
Edozein kasutan ere, bihurketak zorpeketa handitzea dakarrenean, lege eskuespena behar da. Are gehiago, SAINZ DE BUJANDAk dioenez, legearen eskuespena ez da nahikoa bihurketa legebidezkoa izan dadin; horrez landa, bihurketak errespetatu behar
|
ditu
Konstituzioaren ekonomi egituraren printzipioak, batez ere, jabetzari dagozkionak.
|
|
|
Indarreko eraentzari dagokionez, formaren aldetik pentsa daiteke tributu batasuna dagoela Espainia osoan, izen berbera duten tributuak ezartzen direlako; edukiaren aldetik, ordea, ez dago tributu batasunik, Euskal Autonomia Erkidegoak zein Nafarroak zuzeneko zergen arauketa ezartzeko askatasun oso zabala dutelako, esan bezala. Nolanahi den ere, arautze lan horretan, Lurralde Historikoek errespetatu behar
|
dituzte
Konstituzioak nagusiarazitako oinarrizko printzipioak (printzipiook Estatuaren legegilearentzat ere muga dira). Halaber, Ekonomi Itunak zein Hitzarmenak jasotako harmonizazio fiskalaren irizpideei begirunea zor diete lurraldeok, eta Espainiako gainerako herri eta errejioekiko solidaritate printzipioa aintzat hartu behar dute.
|
|
|
«Ez da ezer berezirik egin behar. Gobernuak uste
|
badu
Konstituzioaren aurkako arau bat dagoela, helegitea aurkezten du». Gainera, Administrazio Publikoetarako ministroa ziur da Auzitegi Konstituzionalak galdeketa baliogabetu egingo duela, eta, beraz, Jaurlaritzak ez duela kontsultarik egingo.
|
|
|
Konstituzioak ez du izan behar demokrazia sortzen duen printzipioa. Benetako balio demokratikoetan inspiratutako borondateek sostengatutako eskubideak babestuko dituen bizikidetza bermatu behar
|
du
Konstituzioak, legearen kategoria juridikora jasorik.
|
|
|
Herriaren iritzia jasotzearen alde badaude ere, gehienek ez dute uste eginen denik, Auzitegi Konstituzionalarengan ez baitute konfiantzarik. Legeak ez
|
duela
Konstituzioa errespetatzen ebatziko du, haien arabera. Parte hartzaile batek hau idatzi du.
|
|
|
Reyes Villak bakarrik uko egin dio erreferendum baliogabetzailean parte hartzeari, legez kontrakoa dela uste
|
baitu
Konstituzioak ez bide du jasotzen irudi juridiko hori, eta honela esan du: «Prefeta baliogabetzeko aukerak irabaziz gero, inork ez nau irtenaraziko Prefeturatik; kontsulta hau legez kontrakoa da, eta nire agintaldia datorren urtean amaituko da».
|
|
|
Setio egoera ezartzearekin batera, baina, La Pazko gobernuak gauzatu nahi
|
duen
Konstituzio erreformari arbuio dioten bost probintzia autonomotako gobernariekin hitz egiteari ekin dio berriro Boliviako presidenteak. Herenegun egin zuten lehen bilera, zortzi ordu iraun eta atzo goizaldean bukatu zena.
|
|
|
Moralesek onartu nahi
|
duen
konstituzioaren asmo nagusiak ekonomiaren nazionalizazioan sakontzea, indigenen eskubideak bermatzea eta nekazari pobreen artean lurrak banatzea dira. Oposizioak, baina, autonomia gehiago eta petrolioaren zergaren gaineko kontrol gehiago aldarrikatzen ditu.
|
|
2009
|
|
|
Erretiroa hartzeko eskubidea aitortu behar
|
luke
Konstituzioak
|
|
|
Gazte Abertzaleak EAko gaztediaren soberanismoaren inguruko ekitaldi batzuetan, Urizar horren inguruan hitz egin du. Bere ustez, Konstituzioak ez du euskal gizartearen gehiengoaren berrespena eta euskaldun gehienak gaindituta
|
du
Konstituzioa, erabakitzeko oinarrizko eskubidea urratzen digula ulertzen dugulako.
|
|
|
Konstituzioan aitortzen denez, Espainian erlijio estatalik ez badago, ezin da onartu partikular batek, Eliza Katolikoak, kasu honetan, fede publikoa izaterik, inmatrikulazioak egin ahal izateko. Horregatik uste
|
du
konstituzioaren aurkakoa dela, funtzionario publikoekin parekatzen dituelako Diozesiarrak.
|
|
|
Aurrera ateratzerik izan ez
|
zuen
Konstituzioaren edukia jasotzeko teman adituen arabera, Konstituzioko edukiaren %95 jasotzen du itunak, tratatua bera aletu eta ulertzeko aukera gutxi ematen duen testua jasotzen du Lisboako Itunak. Europako Batasuna demokratikoagoa egiten duen itunaz ari dira, hala ere; herritar gehienentzat euren parte hartze aktiborako aukera ematen ez duen arren.
|
|
|
Hori gutxi balitz, Auzitegi Konstituzionalak, Euskararen Legearen konstituzionaltasunari buruz emandako epaian [54], garbi utzia
|
du
Konstituzioaren 3 artikuluan babestu beharrekotzat jotzen den Espainiako hizkuntza aniztasuna" begirunez eta arretaz babestea" Estatuari ere badagokiola, autonomia erkidegoei ez ezik: " gaztelania ez da Estatuaren arduratakoa soilik, ez eta gainerako hizkuntzak autonomia erkidegoen arduratakoak soilik".
|
|
2010
|
|
|
Cosntitution Constipee (Konstituzioa enpatxaturik euskaraz) plazaratu zuen Lapiro de Mbangak 2008 hasieran Kamerungo Paul Biyak jakinarazi zuenean asmoa
|
zuela
Konstituzioan aldaketak sartzeko, hainbeste urteren ondoren berriro presidente izaten jarraitu asmoz. Lapiroren kantuak aipatzen ditu preso dauden jendeak, aitona gaixo dagoela dio... agure zaharra kendu behar dela agintetik.
|
|
|
Zu hil zinen, Franco hil zen? onartu zuten espainiarrek beren konstituzioa, ez dakit, baina susmoa
|
dut
konstituzio honek, demokraziaren eta monarkiaren kontzeptuak batzen dituenak (monarkiko nostalgikotzat ere hartu duzu zeure burua zeure idazkian, halako batean?), guztiz aseko zintuela?: zergatik, baina, ez du konstituzio horrek herrien autoderminazioa ahalbidetzen?; zergatik ematen dio konstituzioaren zortzigarren artikuluak armadari lurraldea zaintzeko erantzukizuna, eta zergatik bihurtzen ditu fusilak eta tankeak halabeharrezko eta ezinbesteko batasunaren berme?; zergatik da euskara eskubidea eta espainiera obligazioa?, eta abar eta abar; frantsesekin ere halatsu?
|
|
|
onartu zuten espainiarrek beren konstituzioa, ez dakit, baina susmoa dut konstituzio honek, demokraziaren eta monarkiaren kontzeptuak batzen dituenak (monarkiko nostalgikotzat ere hartu duzu zeure burua zeure idazkian, halako batean?), guztiz aseko zintuela?: zergatik, baina, ez
|
du
konstituzio horrek herrien autoderminazioa ahalbidetzen?; zergatik ematen dio konstituzioaren zortzigarren artikuluak armadari lurraldea zaintzeko erantzukizuna, eta zergatik bihurtzen ditu fusilak eta tankeak halabeharrezko eta ezinbesteko batasunaren berme?; zergatik da euskara eskubidea eta espainiera obligazioa?, eta abar eta abar; frantsesekin ere halatsu?
|
|
|
270 Okurritzen al zaio inori lan aukera egokia, etxebizitza duina eta behar bezalako osasun asistentzia izateko eskubiderik bermatzen ez duen konstituziorik hobestea? Ez al da egia mundu erdia, eginahalean, desideratum horiek
|
dituzten
konstituzio lekuetara bizi izatera etortzen saiatzen dela?
|
|
|
/ Ez dut izan gozoa/ pasadizo hau Madrilen" —, Espainiako legeriak debekatua. Zu hil zinen, Franco hil zen... onartu zuten espainiarrek beren konstituzioa —ez dakit, baina susmoa
|
dut
konstituzio honek, demokraziaren eta monarkiaren kontzeptuak batzen dituenak (monarkiko nostalgikotzat ere hartu duzu zeure burua zeure idazkian, halako batean...), guztiz aseko zintuela—: zergatik, baina, ez du konstituzio horrek herrien autoderminazioa ahalbidetzen?; zergatik ematen dio konstituzioaren zortzigarren artikuluak armadari lurraldea zaintzeko erantzukizuna, eta zergatik bihurtzen ditu fusilak eta tankeak halabeharrezko eta ezinbesteko batasunaren berme?; zergatik da euskara eskubidea eta espainiera obligazioa?, eta abar eta abar; frantsesekin ere halatsu...
|
|
|
Zu hil zinen, Franco hil zen... onartu zuten espainiarrek beren konstituzioa —ez dakit, baina susmoa dut konstituzio honek, demokraziaren eta monarkiaren kontzeptuak batzen dituenak (monarkiko nostalgikotzat ere hartu duzu zeure burua zeure idazkian, halako batean...), guztiz aseko zintuela—: zergatik, baina, ez
|
du
konstituzio horrek herrien autoderminazioa ahalbidetzen?; zergatik ematen dio konstituzioaren zortzigarren artikuluak armadari lurraldea zaintzeko erantzukizuna, eta zergatik bihurtzen ditu fusilak eta tankeak halabeharrezko eta ezinbesteko batasunaren berme?; zergatik da euskara eskubidea eta espainiera obligazioa?, eta abar eta abar; frantsesekin ere halatsu...
|
|
|
Orain frantses politikan pasionatzen gara jakiteko Melenchon sozialista ohia NPA ri hurbilduko zaionez. Berriki senatuan denak emozio kaldan ezarri ditu diskurtso historiko bat marrakatuz gure hizkuntzek ez dezaten lekurik
|
ukan
konstituzioan. Errepublikak gure alde egin dituen gauza guziak zitatu ditu, eskola elebidun eta beste.
|
|
2011
|
|
|
Uste izatekoa da amorrua eta mesfidantza handia sortuko ziola Madrilen eman zioten zafraldiak, PSOE eta PPren aldera, baina ez da hala sumatzen artikulua irakurririk. ...du, eta bigarrenean, berriz, auzi politikoaz.Bakea eta adiskidetzea gauza ederrak dira, baina ez dira funtsean alor politikoko gaiak; politikariak bakea eta adiskidetzea predikatzen hasten direnean, beraiek onak eta zintzoak direla esan nahi izaten dute eta gainerakoak gaiztoak eta maltzurrak; alderdi politikoak, gobernuak, indar armatuak ez dira batere instantzia moralak, espainiarrek sakratutzat
|
duten
Konstituzioa ere ez: 2 artikuluan, Espainiaren hautsiezintasuna aldarrikatzen duenean, eta 8.ean, indar armatuei Espainiaren lurralde osotasuna atxikitzea ezartzen dienean eginkizun nagusitzat.
|
|
|
Bakarka agintzen jarrai dezake, gehiengo absolutua erraz gainditu baitu; baina finkatutako helburua ez du lortu, botoen bi heren lortu nahi
|
zituen
konstituzioa aldatzeko. Erdogan-ek sistema presidentzialista jarri nahi du martxan Turkian, presidenteak Parlamentuak baino botere handiagoa izan dezan, baina helburu hori ezin izango da gauzatu oraingoz.
|
|
|
Josu Erkorekak errezeloak
|
ditu
Konstituzioaren erreformaren inguruan
|
|
|
Zina edo promesa BJLOren 318 artikuluan jasotzen da: «Zin egiten (edo promes egiten)
|
dut
Konstituzioa eta gainerako ordenamendu juridikoa leialtasunez eta beti gordeko eta gordearaziko dudala, leialtasuna Koroari, justizia artez eta inpartziala administratzea eta nire betebehar judizialak guztien aurrean betetzea».
|
|
|
Geroago bai, baina Eliza erakundeak, jauntxoek, eta herritar askok ez zuten onartu. Fernando VII.a bueltatzea nahi
|
zuten
konstituzioa ezabatu eta Nafarroako foruak martxan berriro jartzeko.
|
|
2012
|
|
|
Tunisian, Egipton eta Libian emakume askok dute Ebadik duen kezka bera, erregimen diktatorialen atzetik islamisten gorakada iritsi baita matxinada egin duten herrialde guztietan. Al Nahdaren beldur Legedia berriaren oinarri xaria izateko eskatu zuen Al Nahda alderdi islamistak, Tunisian konstituzio berria idazteko ardura
|
duen
Konstituzio Batzarraren bilera batean, iragan otsailaren 28an. Egungo konstituzioaren arabera, islama da herrialdeko erlijioa, baina Al Nahdak haratago joan nahi du lege islamiarra indarrean jarrita.
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorraren artikulu horri (3 art.), bestalde, kritika egin zaio babesten
|
duena
Konstituzioak berak ere babesten duelako (EK 20.4 art.). Gauza bera esan liteke PLOren 3.1.e artikuluak dioenaz, arau berezien aurka doan publizitate debekatua jasotzen baitu. Izan ere, debeku horiek izaera tautologikoa dute, publizitatea ezin baita inolaz ere Konstituzioaren eta legearen aurkakoa izan («legezkotasun printzipioa») (EK 20 art.). Beraz, esan den bezala, bi artikulu
|
|
|
Aditu horrek azpimarratzen du atal horrek ez duela inolako ekarpenik egiten; izan ere, publizitateak beti errespetatu behar
|
ditu
Konstituzioko eskubide eta balioak (Espainiako Konstituzioaren 20 artikulua).
|
|
|
Haurrik gabeko hotelak, deskonektatzeko Hotelek, helduentzat bakarrik, polemika sortu dute haur eta nerabeen sarrera betetzerakoan. Batzuek txikiei diskriminazioa ikusten diete horrelako negozioetan, eta, gainera, uste
|
dute
Konstituzioaren aurkakoa dela adingabeak dituzten gurasoen gaua igarotzea ez onartzea. Espainia ostatu gutxi dituen herrialde bat balitz, ulergarria litzateke establezimendu horietako aurkarien jarrera; hala ere, 15.000 hotel baino gehiago daude Espainian banatuta, eta gehienek mota guztietako jendearentzako azpiegiturak eta zerbitzuak dituzte.
|
|
|
1 1793tik 1823ra bitartean: Frantziar errepublikanoen konbentzioko gerra giroan, mendebaldeko euskal herrialdeetako ordezkariak, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoakoak, bildu ziren, indarrean
|
zuten
konstituzioa, Constitución del PaÃs deitzen zutena, babestu eta aldi berean indartzeko. 1812an eta 1820an, Espainiako konstituzio politikoa indartu ahala, Constitución del PaÃs zeritzona deseginda gelditu zen.
|
|
|
Hala ere, oraindik, lege zaharreko ikuspuntuan oinarrituz jarraitzen du. Ez
|
du
Konstituzio Nafarra printzipio liberaletara egokitzen eta tradizionalismoaren esparruan jarraitzen eta kokatzen zuen.
|
|
|
B) Nafarroako Luis Gainza eta Miguel Escudero ordezkariek, lege zaharreko ildo beretik abiatuz aldaketak egiteko asmoz erresumaren jarraipena eskatzen dute. Aipatutako ordezkariek, Nafarroak indarrean
|
zuen
Konstituzioa eta Espainiako Konstituzio berria izango zena pareko ezartzen zituzten: Se conserve a Navarra su Constitución particular.
|
|
2013
|
|
|
Baina oraingoz ez dago prozesurik. BDP alderdi kurduak prest
|
du
Konstituzio berri baterako zirriborroa, eta ezinbestean jaso lituzkeen oinarriak. Kurdistan independentea edozein kurduk aitortuko dizun ametsa da, konfiantza pixka bat hartutakoan.
|
|
|
Eskubide hori baliatzeko, «erabaki esparru bakoitza errespetatzea» beharrezko izango dela ere azaldu zuten; hau da, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoarena, Araba, Bizkai eta Gipuzkoarena, eta Nafarroarena. Erabakitzeko eskubidearen alde egin zuen atzo Ezker Batuak ere, Espainiaren lurralde eredua armadak «inposatu»
|
zuelako
Konstituzioan. Ohar bidez adierazi zutenez, aukera hori ireki behar zaie «egungo Espainiako Estatuko herri eta nazio guztiei», erreferendum bidez. Bide horretan, egoki ikusi dute Eusko Legebiltzarrean eztabaidarako lantaldea osatzeko bidea hastea, eta uste dute ekonomia eta gizarte gaietan egin behar litzatekeela indar handiena, «horiek direlako garrantzitsuenak herritarrik gehienen egunerokoan».
|
|
2014
|
|
|
Alderantziz, Alderdi Popularrak 2010eko Legearen aurka aurkeztu zuen konstituziokontrakotasun errekurtsoaren ebazpenaren zain gaude. Gainera, Auzitegiak errepikatu duenez, jaiotzeko dagoenak babesa merezi
|
du
Konstituzioaren arabera, baina ez da eskubideen jabe. Aldiz, emakumeok oinarrizko eskubideen jabe garenez, epe sistemak bermatzen du babes orekatua umekiaren eta emakumezkoon eskubideen artean.
|
|
|
EAEren eta Nafarroaren arteko banaketa ez
|
zuen
Konstituzioak edo autonomiak eragin, mendeak eta mendeak lehenago eman zen, nahiz eta 1976 beste jokabide batzuk landu zitezkeen.
|
|
|
«Indar politiko eta eskualde guztiekin eztabaida nazional bat» hasteko eskatu dio Moskuk Kievi. Radak gaur egitekoa
|
du
konstituzioaren erreformaren inguruko eztabaida.
|
|
|
«Legearen esparruan izan luke, noski». Kontsulten Legeari buruz hausnartzeko eskatu zion Espainiako Gobernuko presidenteordeak, «dudak»
|
baititu
konstituzioaren aldekoa ote den. «Gobernuak legediei eta konstituzioari loturik daude, gaur, bihar eta beti, Espainian edo Katalunian».
|
|
|
36 urte
|
dituen
Konstituzioa aldatu?
|
|
2015
|
|
|
Honakoa zioen Federiko Trillo PPko Justizia eta Barne arduradunak: " Lotsagarria da espainiarren eskubideak bermatu behar
|
dituen
Konstituzio Auzitegia etakideen eskubideak bermatzen jardutea".
|
|
|
Hemen egiten dena meza kantatua da eta hilen ofizioa errezatu komentuak. Uste
|
dut
konstituzio zaharretako agindua dela, horrela egiten baitzen Gizakundeko monasterioan.
|
|
|
Ardura handia
|
du
Konstituzioak nola landuko diren Alcaláko kapituluan.
|
|
|
– Estatuak zenbait gaitan eskumen baztertzailea
|
du
Konstituzioaren 149 artikuluan jasotzen den bezala. Dena den, praktikan antzeman izan dugu eskumen baztertzaileak baino gehiago eskumen partekatuak direla, Estatuaren eta autonomia erkidegoen artean.
|
|
|
Gainera, autonomia erkidego guztiek jaso izan dute eskumen hori beren estatutuetan, nahiz eta erabilitako terminoak erabat ezberdinak izan. Zerbitzu sozialei dagokienez, nabarmentzekoa da ez
|
dituela
Konstituzioak definitzen eta ez da zehazten nork duen eskumena. Ondorioz, zerbitzu sozialak autonomia erkidegoen eskumen izan daitezke Konstituzioaren 148.1.20 artikuluaren interpretazio zabala eginda edota autonomia erkidegoetako estatutuek jaso ditzakete Konstituzioaren 149.3 artikuluan oinarrituz.
|
|
|
Donostian, hainbat espazio eta eraikin publiko eta pribatu erabili izan dira zezenketarako. Lehendabiziko zezenketak, eraikitako espazio publikoa erabiliaz, plazan egiten ziren behin behineko egiturak jarduerari egokituaz, hau da, harmailak, itxiturak, etab. Horren adibide
|
dugu
Konstituzio plaza. Kudeaketa publikoa zen, udalarena (Sada eta Sada, 2008: 55).
|
|
|
PP eta PSOE, eta UGT eta CCOO sindikatu espainolak soilik falta dira hemen, hau da, nazio gisa ditugun helburuei muga jarri diotenak, guk onartu ez
|
dugun
Konstituzioa eta eurek ez betetzea erabaki duten Estatutua erabilita.
|
|
|
1999ko ekainaren 15ean heldu zen erantzuna: " Gutunak
|
baditu
Konstituzioaren aurkako neurriak". Hain zuzen neurri ez konstituzionalak dira eskualde hizkuntzen erabilera publikoa
|
|
2016
|
|
|
1888an, estatutu sorta bat onartu zuen Mississippik estatuak, eta, horren bidez, arraza segregazioa onartu. 1890 urtea iritsi orduko, estatu horrek berak berretsia
|
zuen
konstituzio berri bat, eta, horren bidez, boto eskubidea lapurtu zien beltzei. Mississippiren adibideari jarraitu zioten hegoaldeko beste estatu batzuek ere, eta konstituzio berriak sortu, gizon beltzen boteregabetzea bermatzeko.
|
|
|
• Erabakitzeko eskubidea demokrazia printzipioaren adierazpen bat izanik, izaera demokratikoa
|
duten
konstituzioetan bere gauzatzeak legezko bidea izan behar du eta ezin da debekatua izan; bere egikaritza baldintzatua izan daitekeen arren, ezin daiteke oztopatua izan. Konstituzio demokratiko batek luke, beti ere bere izaera ukatu gabe, eskubide hori ukatu.
|
|
2017
|
|
|
Horiek dira artikulatu behar ditugun espazioak. Hortik atera behar
|
du
konstituzioak.
|
|
|
Bi alderdik erabaki dute, biak espainiarrak (ez katalanik, ez euskaldunik, ez galegorik, valentziarrik edo kanariarrik), eta, hala, garbi utzi dute Espainian espainiarrek soilik erabakitzen dutela, eta, era berean, espainiar kultura politikoa eta demokrazia konstituzionala ezin direla uztartu (ikus V. kapitulua). Erkidegoetan banatuta dagoen eta nazio anitzekoa den estatu demokratiko batek ezin
|
baitu
konstituzioa aldatu eta are gutxiago Erkidegoen autonomia neutralizatu Erkidego eta nazio horien baimenik gabe. Estatu demokratiko federaletan ezin da konstituzioa aldatu federatuak dauden estatuen partehartzerik eta baimenik gabe; horregatik, besteak beste, Espainia ez da federala, eta horregatik, besteak beste, ez da demokratikoa.
|
|
|
Deialdi hori administrazio egintzatzat jotzen da, halakotzat hartzeko bete beharreko baldintza guztiak betetzen baititu: aldebakarreko borondate adierazpena da, administrazio zuzenbideari lotuta dago eta administrazio ahala du horretarako (autonomia erkidegoak esleitua du kasu honetan); deialdian zehaztuta dago zein den parte hartzeko eta etxebizitza lortzeko jarraitu beharreko prozedura; ez
|
ditu
Konstituzioa eta legeak urratzen; eta dagokion aldizkari ofizialean argitaratu da, egintza hainbat pertsonari zuzendua delako eta publikotasun printzipioa errespetatu behar delako, etxebizitzak esleitzeko prozeduran parte hartzeko interesa duten guztiek aukera berdintasuna izan dezaten.
|
|
2018
|
|
|
EAJk duela urte batzuk ez du urteurrena ospatzen. Sabin Etxean egindako agerraldi batean Bildarratzek adierazi duenez, euskal herritarrek ez
|
zuten
Konstituzioa babestu sortu zenean, Euskadin %30 inguruk babestu baitzuten. " Eta urruntze hau egunez egun handitzen ari da, Konstituzioak planteatzen zaizkion arazoak konpontzen laguntzen ez duelako:
|
|
|
Britainiarrek ez dute idatzizko Konstituzioa izango, baina espainiarrek baino tradizio demokratiko handiagoa dute. Gainera, zertarako nahi
|
duzu
Konstituzioa XXI. mendean demokraziaren oinarrietako bat, herritarrek euren etorkizuna erabakitzeko eskubidea izatea, ukatzen baduzu?
|
|
|
Biharko bozak irabazi ostean, Putinek azken agintaldia izango du presidente gisa, 2024 urtera arte. Aurreko astean iragarri zuen ez
|
zuela
konstituzioa aldatzeko asmorik boterean jarraitu ahal izateko, bi agintaldi soilik egin ditzake jarraian?, eta litekeena da urte horretatik aurrera ere politikan jarraitzea, kargu lasaiago batean, edo politika behin betiko uztea? 72 urte izango ditu orduan?. Gaur gaurkoz, ospe eta babes handia du herritarren artean, eta horrekin loturiko estrategia bat erabili du berriz: ez da RU Errusia Batua bere alderdiko hautagai gisa aurkeztu, independente gisa baizik.
|
|
|
Giza eskubideen aldeko taldeek auzitara eraman zuten beto hori, eta bi epailek arrazoia eman zieten. AEBetako Auzitegi Gorenak, ordea, betoa babestu zuen joan den ekainean, iritzita ez
|
duela
konstituzioa urratzen.ACLU Ameriketako Askatasun Zibilen Batasunak adierazi du «ilegala» dela Trumpen maniobra, eta nabarmendu du AEBetako legeak asilo eskaerak baimentzen dituela, «migratzaileak legez kanpo edo legez sartu gorabehera». AI Amnesty International ek Trumpi aurpegiratu dio asilo eskaera ez dela «ihesbide bat», baizik eta «salbatzeko modu bat».
|
|
|
badut hemen kanta bat; magnetofonoari play eman, eta Eusko Gudariak entzun zen. Eta egin nuen alegatu bat esanez ezin
|
genuela
Konstituzio horren aldeko botorik eman ez zituelako aitortzen Euskal Herriaren eskubide nazionalak. Amaieran, esan zidaten hango langileek:
|
|
|
Nire txanda iritsi zenean, zutitu eta esan nuen: nire erreparoa adierazi nahi
|
dut
Konstituzio honek ez dituelako aitortzen Euskal Herriaren eskubide nazionalak, eta, gainera, helegite bat jarrarazi didalako, euskal parlamentaria eta parlamentari europarra izatearen artean bateraezintasuna dagoela dioelako. Hura zalaparta!
|
|
2019
|
|
|
Ez. Kasua berrikusteko esperantza
|
dutenek
Konstituzio Auzitegiaren epaian bertan dute erantzuna, “bere ondorioak argitzen ditu”: epaia argitaratzen den egunean irmo bihurtu ez diren egoerei eragiten die.
|
|
2020
|
|
|
Zer dakar aurrekoak? Bada, aurretik esan den bezala, Venezuelako sistema politiko eta konstituzionalean Parlamentuak ez duela lehendakaria kargugabetzeko mekanismorik eta, ondorioz, oposizioak ezin
|
duela
Konstituzioaren iruzurreko interpretaziorik baliatu karguaren abandonuaren deklarazio bidez epaiketa politikoa egiteko; de facto, zentsura moziorik gauzatzeko.
|
|
|
Bestalde, Pisarellok salatu zuen behe ganberako mahaiaren erabakia ez dagoela juridikoki «justifikatuta», eta «oso larria» dela ikuspuntu politiko batetik: «Errege emerituak jada ez
|
du
konstituzioak ematen dion eskumenik». Berdintsu aritu zen Iñigo Errejon Mas Paiseko burua:
|
|
|
Zer dakar aurrekoak? Bada, aurretik esan den bezala, Venezuelako sistema politiko eta konstituzionalean Parlamentuak ez duela lehendakaria kargugabetzeko mekanismorik eta, ondorioz, oposizioak ezin
|
duela
Konstituzioaren iruzurreko interpretaziorik baliatu karguaren abandonuaren deklarazio bidez epaiketa politikoa egiteko; de facto, zentsura moziorik gauzatzeko.
|
|
|
Burkina Fason (herri pobreenatarik bat) Blaise Compaore presidenteak nahi
|
zuen
Konstituzioa aldatu berriz bere burua presentatzeko kargu hortara: 1987az geroztik beti berriz hautatua izana zen eta Afrika mendealeko gizon azkarrenetarik zen.
|
|
|
Madrilgo gobernuaren erantzunik eza edo ezkorra salatu du, halaber auzitegieri dei egitea. Ortuzar, EAJ PNVko buruak deklaratu du ez
|
duela
konstituzioaren aldaketaren beldurrik, Euskadi nazioa dela onartua bada lehenbizikorik.
|
|
2021
|
|
|
Ez da aterabiderik! Jurista batzuk uste
|
dugu
konstituzioa dela aldatu behar".
|
|
|
Nahi
|
nuke
konstituzio berria eredu neoliberaletik ateratzeko abiapuntua izatea; horrek aldaketak ekarriko lituzke, batez ere eskubide sozialen arloan: osasungintzan, hezkuntzan, etxebizitzan, kulturan eta abar.
|
|
|
Talibanek berriki iradoki dute 1964ko konstituzioa hartu nahi
|
luketela
konstituzio berri bat idazteko oinarri gisa. 1964ko konstituzioa, iraganean, demokraziaren hamarkadaren hasieratzat hartu izan da.
|
|
|
Eneritz Zabaleta zuzenbide doktoreak nabarmendu du ebazpenak atxikitzen duela «balio juridikoa», eta haren komentarioak «balio moral» bat duela. Dena den, uste
|
du
Konstituzio Kontseiluak, hein batean, «gibelera egin» duela komentarioaren bidez: «Lehen ebazpenean, argiki jomugan ezarriak ziren hiru sareak; baina komentarioan, zehaztua da eredu publikoarentzat baizik ez duela balio».
|
|
|
«Parte hartzea masiboa» izatea nahi duela nabarmendu zuen. Hasieran, irailaren 26an zen egitekoa presidentetzarako eta parlamenturako bozen lehen itzulia, eta egun berean egin asmo
|
zuten
konstituzioa berritzeko galdeketa ere. Ikusteko dago horretarako modurik izango den, herrialdeko krisi politiko, sozial eta sanitarioa ikusirik.
|