|
2021
|
|
|
Uler daitezke ‘kontua elebitasuna da’, ‘kontua afaria da’, ‘lana gizarteratzea’ da moduan. Baina bestelako harreman semantikoa ere ikus dezakegu mugatzailearen eta mugakizunaren artean; esaterako, ‘edukia’ edo ‘helburua’ Hitz batean, zalantza egin dezakegu mugakizun logiko abstraktua
|
duten
izen elkartu hauek ez ote diren, besterik gabe, behi esne motako izen elkartu arruntak (Azkarate eta Perez Gaztelu 2014: II.6.2.4).
|
|
|
Leku denborazko mugatzailea
|
duten
izen elkartuak aztertuko ditugu hemen: aitzin, albo, atze, aurre, azpi, barne, bazter, barne, behe, gain, gibel, goi, kanpo. aitzinasmo, aitzinsolas, albo emaitza, albo hizkuntza, aurrekontu, aurreikuspen, aurreiritzi, aurrelan, aurrebaldintza, azpiatal, azpiegitura, azpimarra, azpimultzo, azpioihal, barne araudi, barne bizitza, barne lotura, barne migrazio, barne muin, barne oreka, behe laino, gainazal, gainbalio, gainegitura, gainkarga, gain presio, gainsoldata, goi agintaritza, goi kargu, goi maila, goi nafarrera, kanpo ekintza, kanpo irizpide, kanpo mugarri
|
|
|
Gorago aztertzen dira leku denborazko mugakizuna
|
duten
izen elkartuak, hitzaurre motakoak (§ 7.2.2.3g); osagarri buru egitura dute (eta gaztelaniaz semantikoki buru diren aurrizkiak ordezkatzeko baliatzen ditugu: prehistoria/ historiaurre, preguerra/ gerraurre, posguerra/ gerraoste).
|
|
|
Berehala ohartuko gara baditugula belardi/ belartza, lizardi/ lizartza... moduko bikoteak, izen arrunt gisa erabiltzen badira esanahian alde handirik ez dutenak; baina goraxeago esan bezala, Lizartza eta Belartza toponimo ere badira. Bestalde, kontuan izan behar dugu ‘multzo handia’, ‘andana’, adierazteko, aukeran dugula hitz elkartua sortzea, bigarren osagai multzo, mordo, pila, sail...
|
duten
izen elkartuak (§ 7.2.2.3b); ez da harritzekoa, beraz, tza2 atzizkia oso emankorra ez izatea.
|
|
|
Abarka zola, abeto adar, aho-sabai, aitzur kirten, alkandora beso, antzara gibel, arrain hezur, arrautza gorringo, bildots saihets, eihera borta, erbi buztan, esku ahur, etxe pareta, igande eguerdi, limoi azal, marrazo hegats, oilo luma, ortzirale goiz, otso larru, zartagin ipurdi... Koordinazio bidez elkarturiko mugatzaileak
|
dituzte
izen elkartu hauek: elorri ta lizar adar, platano eta kakaues azal... Eta mugatzailea ere, aldi berean izen elkartua da txahal haragi xerra izenean.
|
|
|
Maiztasuna da lehen ezaugarria: ugariak dira aldi, atze, aurre, bide, buru, gai, gain, molde, mota, multzo, puska, sail, talde, zati... mugakizun
|
dituzten
izen elkartuak. Orain arteko adibideetan ikusi dugun beste edozein izen baino sarriago baliatzen ditugu izen elkarketan" mugakizun berezi" atalean sartu ditugunak.
|
|
|
7.2.2.3b ‘Multzo’ adierako izen elkartuak. Hala deitu zaie euskaraz bigarren osagai, hau da mugakizun, izen hauetakoren bat
|
duten
izen elkartuei: aldra, andana, biko, buket, eli, meta, mordo (xka), mulko, multzo, oste, pare, parrasta, parrastada, pila/ pilo, sail, saldo, samalda, sorta, talde, tanda, tropa, tropel... abere mutu tropel, ardi pilo, arrain oste, arrautza pare, artalde, behi pare, diru meta, emakume aldra, erantzun andana, erle mulko, errezibo sorta, galdera sorta, gazte tanda, haur andana, idazle eli, idazle saldo, inurri multzo, jende oste, jende talde, kaio aldra, kanoikada pila, liburu mordo, limoi sail, lur sail, mahomatar talde, mutil pila, oilo meta, perrexil buket, soldadu tropa, ur bedeinkatu parrasta, uso biko, zomorro samalda
|
|
|
benetako bide fisikoa (‘lur zerrenda, bertatik ibiltzeko prestatua dena’), ‘bitartekoa’, ‘aukera, abagunea’.. Esanahi horiek guztiak ikus daitezke bide mugakizun
|
duten
izen elkartuetan ere. Lehen adierakoa izan ohi da izen konkretuen ondorengo bide (ardandegi bide, astobide, baso bide, burdinbide, elizbide, gurdibide, harri bide, mandobide); behi esne moduko izen elkartuetan sar daitezke horrelako elkartuak.
|