|
2000
|
|
|
Horren alde bat bistakoa da: Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo
|
dituzten
ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere:
|
|
2008
|
|
|
Andres Iñigo euskaltzainak 2004an kaleratutako txostenaren arabera, zalantzarik ez dago Lizarrako merindadeko eremurik handiena euskalduna izan zela garai batean, toponimia eta agiri zaharrei men eginez bederen. Eskualdeko hiriburuaren izena bera jatorrian euskalduna izateaz gain Lizarra, beranduago sortu zen Estella izen erromantzeak poliki poliki baztertu zuena, asko dira merindadean euskal izen gardenak
|
dituzten
ibarrak (Berrotza, Gesalatz), herriak (Aramendia, Iturgoien, Oteitza) eta bestelako mendi, erreka, zelai, bide, soro eta abarrak. Agiriei dagokienez, aipagarria da, esaterako, 1561ean Lizarran inprimatu eta Nafarroan argitaratu zen euskarazko aurreneko liburua, Santxo Eltsoren dotrina.
|
|
2009
|
|
|
Lehenago ere aipatua
|
dugun
Ibar saiogilearen obra ezagunean ikus dezakegunez, antzeko kezkak zituzten joan zen mendeko lehen hamarraldietan ere (Mokoroa Ibar, 1936):
|
|
2012
|
|
|
Maitasuna dohakabea ez dakit ez haren izena ez eta bertze mendian lagun zuen artzainarena aratsetan artzainak zitzaizkon egunean itzuli olerkiak eta izarpean zoriona irule artzaina erbestetu urriko iratzeak gorri zirenean eta joan nehori erran gabe eta neguko elurrek xuritzean mendia nigarrez zagon oraino neskatokoa eta mendiko urean dirdira erraiten
|
dute
ibarrekoek gau eta egun jauntzi beltzetan ile adats luzean kurri ageri zela oihuska haizeak zerabilala eta egun batez ixildu eta elurra urtu zenean mendiko ezkilak zabaldu dohakabea zutela hatxeman argi azkorrian ile adatsa erreka hotzean bidean bideko harriek ikusi dutenean bideko harrien gainean itzal argi batean gaueko bide gainean itzal batean lehen bidean eta azken bidean bidearen luzean biz... bat garenean bat gara bidekoan bat bidean bide luze hautsikorrean betikotz hautsia nahi luketen bidean askatasunak argitu bide ezinbestezkoan harri hautsiek hautsiduragatik moldatu bidean biziak heriotzik gabe eraikiko ez zuen bidean bideko harrien erdian harri gauean harrietan bidean irri orhoit bainauk bai nola egun batez hik erran hautan hobe nuela geldirik egoitea nik eta etzuela balio eta eroriko nintzala eta eroririk lotsaturik etsiturik bainagok gaur hik irri egin behar duk hik lore bat leihorrari iguzkiak argi hedoiak nahi ilargi bihotzari maitasunak bi begi untzia itsasoan aurpegia ortzaitzean eta lore bat bihotzean nola errran?
|
|
|
Fraser, ur handia iragaiten zaio erditik. Toki munotsua da, karrikak baditu maldatsuak eta goiko etxeetarik bixta ederra
|
du
ibarrean luzara eraikia den karrika nagusiak.
|
|
2015
|
|
|
Otorduak maneatzen hasi ziren Naskar dorrea berreraikitzen ari ziren langileentzat. Urte batzuk geroago, Nibe sukaldeko arduraduna zen, eta haren platerek sona handia
|
zuten
ibar osoan.
|
|
|
Aurreko hilaren akaberan 1.610 lan bila zebiltzan sakandarrak. Nafarroako populazioaren %3, 19 izanik langabeziaren %3, 26
|
zuen
ibarrak ilbeltzean.
|
|
|
CANen negozioa bereganatu ondoren bulego bakarra izatetik zortzi izatera pasa da. Bina bulego
|
dituzte
ibarrean Sabadell Guipuzcoanok, Santanderrek eta Popularrek. Bana, berriz, BBVAk eta Kutxabank ek.
|
|
2016
|
|
|
2.344 ziren 1975 urtean; 1.644 2005ean; eta 1.423, berriz, 2015ean. Aezkoan, 3.679 pertsona bizi ziren 1857 urtean; 1.546 ziren 1975ean; 1.046 biztanle
|
zituen
ibarrak 2005 urtean; eta 903 baino ez iazko datuen arabera. Populazioak behera egin du, halaber, Zaraitzun:
|
|
|
Portua igotzen hastea eta trafikoa arintzea bat izan zen. Ohartzerako behean
|
zuten
ibarra, gereziondoak han hemenka aspalditik loretan, eta ibaia erdian sigi saga. Gaina pasatu eta batera agertu zitzaien Estellerri iparraldeko ordeka.
|
|
|
Mixel Oçafrain Bankako auzapezak ez zion bertzerik: " Lurralde hau biziarazi behar
|
dugu
ibarren arteko dinamika bati esker, herri bakoitzak bere proiektu berezia eraikiz, mugaz bestaldean den auzo herriari edo ibarrari eskua emanez, gure kasuan Esteribar ibarrari". " Helburua da lurralde hunek mugaren gainetik bat egin dezan, estrategia
|
|
|
Arrakasta, lan guzi horren fruitu dela ezin uka: 25 bat haur dabiltza haurtzaindegian aurten, erran nahi
|
baitu
ibarreko 20 bat familiak baliatzen duela haurtzaindegia. 2017ko, orain arte bezalatsuko ibilmoldean segitu luke gure krexak.
|
|
2017
|
|
|
Jende askorentzat hil ala biziko egitasmoa da. Honek aurrera egiten badu ez
|
dute
ibarretik alde egin, bere herrian gelditzerik izango dute. Nire uste apalean, Lope jauna, asko dugu jokoan lehen bidaia honetan eta horregatik hitz egin nahi nuen zuekin azken xehetasunez, hain zuzen.
|
|
|
Behitegi bat dago alde batera. Bideak segida
|
du
ibar zolako oihanaren aldera. Hori baino hagitzez lehenago gelditu da autoa, bost sei ibilgailu gehiago diren tokian.
|
|
|
Aurrealdeko postuak gehiago estutzeko aukera aparta
|
dute
ibarreko ordezkariek asteburuan. Zapatuan, laugarren dagoen Mondrak (46) lider dagoen Anaitasuna (54) hartuko du Mojategin (16:30), eta domekan hirugarren dagoen Aretxabaletak (51) bosgarren dagoen Real Unionen (45) bisita izango du. Aretxabaletak lehenengo itzulian falta izan zitzaion erregulartasuna lortu du, eta Mondrak atzerapausoa egin du aurrekoen borroka horretan, etxetik kanpora galdutako azken bi partiduen ondorioz.
|
|
|
Sakanako Garapen Agentziak (SGA) antolatuta, Lizarragako kontzeju etxeak energia kudeaketa eredu berrien inguruko jardunaldia hartu zuen herenegun. SGAko energia, industria eta zerbitzuak arloko teknikari Mikel Gaita Ansak argitu zigunez," udal eta kontzejuentzako energia kudeaketa sistema bateratu bat martxan jarri nahi
|
dugu
ibarrean 2018an eta jardunaldia energia sorkuntzan eta kudeaketa eredu berrietan azkeneko joerak ezagutzeko aukera izan da, hurrengo urterako nahi dugun modeloa definitzeko". Hiru adibideJardunaldian Lizarragako mikro sarea aurkeztu zen, ˝kontzejuaren autokontsumo elektrikoaren arrakasta eredu eta autonomia energetikoa lortzeko lehen pausoa". Ur biltegi zaharra eta kanposantu ondoan egindako biltegi berria lotu egin dituzte.
|
|
2018
|
|
|
Zailtasunetako bat demografiaren sakabanaketa da, hau da, jendea herri askotan bizitzea. Bertan, Zahartze Aktiborako Estrategia Horren guztiaren berri
|
badute
ibarreko Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen hiru mankomunitateetan, Sakanako Garapen Agentzian eta arlo hori ezagutu edo horretan lan egiten duten eragileek. Horiek guztiek, Nafarroako Gobernuko Osasun eta Gizarte Eskubideen Departamentuaren babesaz, lanketa handia egin dute.
|
|
|
Aezkoako erlijiorako joera eskasa ezaguna zen Nafarroako Elizan. Hain zuzen, apezpikuak zigor lekutzat omen
|
zituen
ibarreko bederatzi erretoretzak, bertze nonbait hutsen bat egina zuten elizgizonendako. Oraindik hola zen XX. mendean.
|
|
|
Horrela, lau urte bete aurretik Mariano Mendigatxa umezurtz geratu zen eta bere ama ere antzeko moduan, azken finean, gerra galduko zuen bandoaren buruzagi baten alargun gelditu zen, eta hau guztia, historialarien arabera, alderdi liberalarekin zaletasun handiagoa
|
zuen
ibar batean (Idoate, 1977). Mariano eta bere amarentzat, beraz, etorkizunak ez zuen itxura onik.
|
|
2019
|
|
|
Urdaibai eskualdean, etxe askok belardiak
|
dituzte
ibarrean. Ur biziak zeudenean, palekin zohiak atera eta motak edo muinoak konpondu behar zituzten, haietan ur gazia sartu eta suntsitu ez zitzan.
|
|
|
esaldi zati batzuk, beroaldi erretoriko batzuk, bat bateko arrengurak, zenbait esperantza duda mudazko. Horrela jakingo dugu behin betiko eztabaidaren oihartzunek ez
|
zutela
ibarren gainean durundatu, eta ez zutela mendirik mendi jauzi egin, eta zeruak ez zirela inarrosi, lurrak ez zuela ikaraz dar dar egin, ibaia ez zela atzera itzuli, eta egia dena da gizonen hitzek ez dutela egundo hainbeste lortu, ez eta, oraingo honetan bezala, mehatxu eta gerra hitzak direnean ere, epikoen gehiegikeriei inozoki fede emanez uste genuenaz oso bestela.
|
|
|
Oharra: 1587ko lekukotasunean
|
dugu
ibar honen euskal izendapena, Erroibar, oraindik ere bizirik dirauena.
|
|
2020
|
|
|
Herrietan hirietan baino ezkutatuago egoten da". Horregatik, arlo horretan lanketa egiten hastea interesgarria dela uste
|
du
ibarreko erakundeko lehendakariak. " Kattalingune zerbitzu berri hori sakandarren prozesu pertsonaletan eta errealitate hori bistaratzeko lagungarria izan daitekeela uste dugu.
|
|
|
Batetik, Baiona, Donostia eta Iruñea lotuko dituen Ederbidea eta, bestetik, Europa iparraldea eta hegoaldea isuri atlantikotik lotzen duen Eurovelo 1 bizikleta ibilbidea. Hori gutxi ez, eta Sakanako Garapen Agentziak aurreikusia
|
du
ibarra zeharkatzen zuen garai bateko Donejakue bidea berreskuratzea.
|
|
2021
|
|
|
Aldudeko Ibarra Beti Aitzina. Hor dira Banka, Aldude eta Urepeleko bizizaleak, Aldudeko ibarrean bizitzeaz harro direnak eta nahi
|
dutenak
ibarra biziarazi. Ene garaian ez zen horrelakorik...
|
|
|
Baina festa girora mugatzen ziren jarraibideak dira. Urteko egun guztietarako baliagarria den “Emakumeen aurkako indarkeriari aurre egiteko jarduna koordinatzeko Sakanako I. Lurralde Protokoloa”
|
du
ibarrak asteazkenaz geroztik. Altsasuko eta Sakanako Berdintasun Zerbitzuek gidatutako hainbat erakunderen elkarlanaren fruitua da protokolo hori.
|
|
|
Willak gogoko
|
zuen
ibarreko emakumeei bisitak egitea. Gogoko zuen haien sukaldean esertzea te gogorra edanez eta etxearen gobernuak dituen mila gorabehera garrantzitsuei buruz hitz eginez.
|
|
2022
|
|
|
Heien azindak alhatzen diren lurren jabe ez izanez, negurako bazkalekuak urtero bilatzera behartuak dira, hurrengo urtean baliatzen dituztelako segurtamen osorik gabe. Ontsalaz uda iragaiten
|
dute
ibarreko sindikatuarekin hitzartu alhapideetan; zonbaiten kasuan, herritik izigarri urrun. Hala nola, Donibane Garazitik autoz Irabiako urtegitik hurbil den Kontrasaroko etxolara oren baten bidea baditaiken; gutienetik Baionara joaiteko bezenbat denbora.
|
|
|
Zeren gero bizitzak dena konplikatzen du. Pentsatzen dut zuk nik baino gehiago jakingo duzula horretaz, zeren, azkenean, hemeretzi urterekin, gurutzatu beharreko ibai asko
|
dituen
ibarra da maitasuna. Eta Catalinak hori esan zidanean, sabela sutan jarri zitzaidan berriz ere.
|
|
|
Lehena Donibane Garazitik 57 km-ra dago, eta bigarrena, berriz, 74 km-ra. Lehen sektoreak garrantzi handia
|
du
ibarrean, bost lanpostutik bat eskaintzen baitu (Gaindegia, 2019). Artzaintzak du lekurik nabariena, inguruko mendiek lanbide horretarako erraztasunak eskaintzen baitituzte.
|
|
|
Interesgarria litzateke, adibidez, Xareta ibarreko kasua aztertzea. Garaziko egoera bertsua atzematen ahal
|
dugu
ibar horretan ere, han ere behinola zegoen continuuma hausten ari baita mugaren eraginez.
|
|
2023
|
|
|
Turismoak leku handia du
|
zuen
ibarrean?
|
|
|
Egin ditugu lotizamenduak eta etxebizitzak... Orain gazteek nahi
|
dute
ibarrean egon; lehen, ofizialeak eta laborariak salbu, joaten ziren denak. Momentu batez, demografia anitz ttipitu, eta gazte gutiago bazen; beraz, lanarendako jiten dira anitz langile ibarrera.
|
|
|
Etxebizitza, adinekoak...
|
Baduzue
ibarrean beste gogoeta handirik ondoko urteentzat?
|
|
|
Erronkaribarreko bertako biztanleen artean ere giro polita sortu du modalitate honek: goiko bideoan
|
duzue
ibarreko hiru biztanleren partaidetzaren inguruko lekukotza.
|
|
|
Ibar mehar eta ezkutua da. Ezka ibaiak alderen alde igarten du
|
du
ibarra eta Esako urtegian azkentzen da. Erronkariko hegoaldeko herriak (Urzainki, Erronkari, Bidankoze, Garde eta Burgi) ez dira iparraldekoak bezain menditsuak (Uztarroze eta Izaba).
|
|
|
Horietako bat Irurtzungo feria zen oraindik XX. mendearen hasieran (irudian). Irurtzun (N) Iruñea Donostia Gasteiz bidegurutze garrantzizkoan dago eta eragina
|
zuen
ibar ugaritan: Sakanan, Arakilen, Imotzen, Basaburuan, Atezen.:
|