|
2009
|
|
|
Lehen eginkizuna garrantzi betekoa da, hain zuzen ere, euskarak iraungo badu eta indartsu haziko bada, beharrezkoa
|
baitu
hiztun elkarte baten beharrizan komunikatibo ohikoenak eta gehienak asebetetzen dituen hizkuntza izatea. Bistan da etxetik euskal hiztun direnentzako euskara hala izango ez balitz, nekez izango dela ia ezertarako ohiko hizkuntza bigarren hizkuntza gisa eskola edo euskaltegiaren bidez eskuratu dutenentzat.
|
|
2010
|
|
|
209 Gauza jakina da, hemen eta nonahi, norbanakoen jakite aitormenak muga handiak
|
dituela
hiztun elkarte baten bizi indrra neurtzeko orduan. Are gehiago hiztun elkarte horren etorkizuna iragartzeari dagokionean.
|
|
|
Horrekin bakarrik jai du ordea euskarak: eguneroko mintzajardun xumeak, lekuan lekuko moldera egokituak, ehoten
|
du
hiztun elkarteari belaunez belauneko etorkizun aukera eskaintzen dion berba sare posible bakarra. Horretaz jabetzen eta jabearazten jakin behar genuke guztiok, aspergarrizko produkzio, korrekto?
|
|
2011
|
|
|
euskalgintzaren esparru batean edo bestean (baita corpus plangintzarenean ere) hartu nahi den neurri bakoitzak helburu hori segurtatzen asko ala gutxi laguntzen duen, edo batere laguntzen ez duen, ebaluatu behar da ahalik eta zorrotzen. ebaluazio horren emaitzaren argitan asignatu behar dira lehentasunak. euskara ama hizkuntza gisa hurrengo belaunaldira transmititzen laguntzen ez duen euskalgintza ez da euskalgintza ona. zenbat eta gutxiago laguntzen duen transmisio lan horretan, orduan eta energia gutxiago xahutu behar da euskalgintzaren ekimen horretan. horretarako, jakina, oso kontuan hartu behar da" etxe auzo ingurumen hurbil" eko katea. esparru multzo horretan gertatzen da izan ere, mende berri honetan ere, sozializazioaren zati on bat eta, horren barruan, ama hizkuntzaz jabetzea. Beste esparru asko erdararen mende izango badira ere, hurbileneko esparru multzo hori bere eskuan izan behar
|
du
hiztun elkarte orok, era naturalean (munduko hizkuntza gehien gehienek egin ohi duten moduan) hurrengo belaunaldira proiektatzeko aukera minimoak izan nahi baditu. hori bere mende izango duen diglosia behar da orain ere, gurasoak euskaldun diren eta aski kontzentrazio demografiko sendoa osatzen duten ingurumenetan: bereziki arnasguneetan. hori ez da gure kasuan aski, baina hori da gure kasuan ere lehentasunezkoa.
|
|
|
etxean (hots, beren hiztun elkartean) bizi zuten" egoera horixe"," horrelako zerbait" edo" horrelako zerbait izandako zerbait". Interesa areagotu egin zuen, moteldu ordez, bigarren factum horrek. a) Hizkuntza aldaera bi
|
ditu
hiztun elkarte horrek, ez bat, bere mintzaera sortan. Aldaera bati L (Low, azpikoa) esaten zaio, eta besteari H (High, gainekoa) 49 Bietako bat (normalean hori bakarrik) erabiltzen da eguneroko mintzajardunean (eta, beraz, inplizituki, hori da haurren ama hizkuntza50). hiztun elkartearen herri hizkera da L hori (bere batasun horren azpian, bide batez esanik, azpialdaera jakinak (dialektalak edo bestelakoak51) izan ditzake baina, dugun helbururako, L hori aldaera bakartzat hartuko dugu.
|
|
|
Aldaera bati L (Low, azpikoa) esaten zaio, eta besteari H (High, gainekoa) 49 Bietako bat (normalean hori bakarrik) erabiltzen da eguneroko mintzajardunean (eta, beraz, inplizituki, hori da haurren ama hizkuntza50). hiztun elkartearen herri hizkera da L hori (bere batasun horren azpian, bide batez esanik, azpialdaera jakinak (dialektalak edo bestelakoak51) izan ditzake baina, dugun helbururako, L hori aldaera bakartzat hartuko dugu. L horrezaz gainera
|
badu
hiztun elkarte horrek, bere errepertorio linguistiko edo mintzaera sortan, beste aldaera bat ere: h. hori ere hiztun elkartearen hizkuntza aldaera da52 b) Ahaidetasun genetikoa dute h k eta L k, beren barne osaerari dagokionez53 Ahaide izanik ere, h eta L ez dira elkarren aldaera dialektal xumeak, aski bereizgarri nabarmenak dituztenak baizik54 c) H aldaera landua da oso (idazkera eta jendaurreko jarduera jasorako L baino askoz gaituagoa, batuagoa, estandarizatuagoa), eta gramatika aldetik sarri (ez beti) konplexuagoa. d) Aldaera bataz eta besteaz jabetzeko bideak diferenteak dira oso:
|
|
|
Bietako bat ateratzen da, beti eta nonahi, irabazle. zertako, beraz," hizkuntza aldaera edo hizkuntza beregain biren arteko elkarbizitza iraunkorrra" adierazi nahi duen diglosia horretaz jardun? Irtenbide seguru bakarra
|
dugu
hiztun elkarte txikiok, bizirik segitu nahi badugu: " hizkuntza normalkuntza".
|
|
|
Funtsezko gertakari soziala salbuespen moduan tratatzen duen teoria soziolinguistikoa ez da, mintzajardunaren gizarte moldaera argitzea baldin badugu benetako xede, erakargarri. c) Funtsean, hona nire iritzia, egiaren zati bat du odriozolak berekin. hizkuntza soziologiaren aitzinamenduan saiatu nahi badugu inola ere gutxietsi behar ez dugun egia zati ohargarria. hiztun elkarteen azterbide dinamiko prognostikoetan inola ere alde batera utzi ezin litekeen horietarikoa: transfomazio ekonoteknikoek eragin ukaezina
|
dute
hiztun elkarteen geroan. egiaren zatia ez da, ordea, egia osoa. Mintzajardunaren giza arteko moldaeran eragiten, eta horrenbestez hiztun talde horren belaunez belauneko transmisio bidean interbenitzen, duen faktorea ez da hori bakarrik:
|
|
2015
|
|
|
Beste esparru asko erdararen mende izango badira ere, hurbileneko esparru multzo hori bere eskuan izan behar
|
du
hiztun elkarte orok, era naturalean (munduko hizkuntza gehien gehienek egin ohi duten moduan) hurrengo belaunaldira proiektatzeko aukera minimoak izan nahi baditu.77
|
|
2016
|
|
|
a) Zertan oinarritzen da hiztun elkarteen (edota beren baitako hiztun talde eta harreman sare jakinen) belaunez belauneko jarraipena, non dago beren iraupen indarra? Iraupen ahalmen edo jarraipen horretan zer garrantzi
|
dute
hiztun elkartearen neurriak, hiztunen kontzentrazioak, beste hiztun elkarteekiko separazio edo isolamendu geoterritorialak eta immigrazioeta emigrazio isuriak. Zer pisu eragin du belaunez belauneko jarraipen edo iraupen indar horretan hiztun elkartearen (edo bere baitako hiztun talde jakin baten) beregaintasun maila politiko operatiboak (hortik eratorritako ordainsari zigorren sistemaz eta marko jurilinguistikoaz) eta moldaera ekonoteknikoak (industrializazio mailak, kale/ baserri tarteak)?
|
|
|
Euskaltasunak leku zentrala izan behar du ikuspegi global horretan: euskaldun izateaz394 harro (ez zilbor miresle itsu, bai ordea baikor) dagoen gazte jendea behar beharrezkoa
|
du
hiztun elkarte ahuldu orok, bizirik aterako bada eta hiztun elkarte beregain gisa aurrera egingo badu. Euskal nortasun izaera egoki jasoko duen curriculuma berariaz lantze horrek nabarmen lagundu dezake eginbehar horretan395 c) Eskola, buru langile eta buruzagi berrien harrobi.
|
|
|
Bodegatik ari zaigu ura sartzen, teilatuko boketeak eta arteziak nola tapatuko saiatzen ari garen artean. Beheko alorreko erabilerak definitzen du, nagusiki, hizkuntza bizi ororen (ez, jakina, latinaren eta antzeko hizkuntza galduen) belaunez belauneko jarraipena eta, horrenbestez, hizkuntza hori eguneroko mintzabide arrunt
|
duen
hiztun elkartearen bizi itxaropena.
|
|
2019
|
|
|
Belaunez belauneko transmisioa (35 urteko prozedura luze bihurria, ez haurren lehen hizkuntza soil soilik) segurtaturik izan behar du, bestetik, osasuntsu egon nahi
|
duen
hiztun elkarte edo hiztun talde orok. eguneroko jardun arruntari bizirik eusteko orduan" algodoiaren proba" tzat har liteke belaunez belauneko transmisioa. horregatik da hain zentrala eta ezinbestekoa. zer egin liteke eta zer egin behar da praktikan. Trial and error formulari eutsiz eta iturri teoriko sendoenetatik zein ebidentzia enpiriko ugarietatik ikas litekeen guztia aintzakotzat hartuz, hiru ardatz hauek landu behar dira nagusiki:
|
|
2020
|
|
|
Gizatalde ororen osaera etnokulturalean eragin nabarmena
|
du
hiztun elkarteak.
|
|
2021
|
|
|
Euskaltzaindiarentzat aurrerapausoa da Frantziako Asanblea Nazionalak onartu berri duen hizkuntza gutxituen aldeko legea, baina uste du Frantziak zor historikoa
|
duela
hiztunen elkarte gutxituekin, luzaroan baztertuak izan baitira euskara, bretoiera, katalana, okzitaniera, korsikera eta bestelako hizkuntzak baliatzen dituzten herritarrak, Errepublikak berak aitortutako pertsona guztien eskubideen berdintasuna urratuz.
|
|
|
Izan ere, Euskaltzaindiak uste du Frantziak “zor historikoa
|
duela
hiztunen elkarte gutxituekin, luzaroan baztertuak izan baitira, euskara, bretoiera, katalana, okzitaniera, korsikera eta bestelako hizkuntzak baliatzen dituzten herritarrak, Frantziako Errepublikak aitortutako pertsona guztien eskubideen berdintasuna urratuz”. Ondorioz, Akademiak aitortzen du Frantziako Legebiltzarrak onartutako legea urrats garrantzitsua dela, baina uste du ez dela nahikoa “hizkuntza gutxiagotuak normalizatzeko egin beharreko ahaleginean".
|