|
2015
|
|
|
zer esan nezake nik gaiaz? Zer balio du dialektologian diharduen lagun baten ikuspegi edo iritziak euskal ahoskeran interes teorikoa
|
ukan
lezakeenarentzat. Eta zer konta niezaieke hedabideen zuzeneko emanaldietan baliatzeko ahoskera arloko irizpide argi eta zehatzak behar dituzten kazetari eta aurkezleei nik?
|
|
|
Dialektologiako datuen bildumak hiztunekin aurrez aurre egotera eta ondotik banda edo grabazio horiek entzun, berrentzun eta kudeatzera behartzen du ikertzailea. Datu biltzaile naizen aldetik, ene asmoa euskal hiztunen ahotik Ipar Euskal Herri barreneko alderdiaren ekialdean zer entzuten den kontatzea da, euskararen munduko gure arteko jende batzuek euskal ahoskeraz
|
ukan
dezaketen ezagutza orokorrari maila bat gehiago eransteko besterik ez bada ere; helburu hori erdietsiz gero, ene aldetik aski litzateke. Halaz guztiz ere, ahoskeraren gaiari dagozkion arlo edo atal orokorxeago batzuen berri ere ekarri nahiko nuke saioaren hasierako lerro hauetan.
|
|
|
Badakigu hizkuntza aldaketek inoiz gizarte motibazioa
|
ukan
dezaketela. William Labov soziolinguistaren 1972ko ikerlanagatik ospetsu bihurtu da ekialdeko Ipar Amerikako Massachusettsen Martha, s Vineyard uhartea; bertako hiztunek/ ay/ eta/ aw/ diptongoen ahoskera arras zentralizatua egitera jo zuten, bereziki 31 urte bitarteko jendeek, betiere aldea azpifonemikoa izanik.
|
|
|
Euskal Herriko ekialdeko eta Nafarroako euskaldun anitzek ere bigarren silaban kokatzen dute azentua, baina eskuinetik hasirik. Bultzatzen den ahoskeran doinu batzuk hobetsi dira liburuan, baina egileak ez du hautuaz arrazoirik agertu; beharbada ikasteko pausu zehatzak direlako eta eredu honek arrakasta
|
ukan
dezakeela pentsatzen delako. Baldin aholkuak honela plazaratzen badira, hurranen urratsa izan liteke euskaltzale batzuek pentsatzea egokitasuna eta batasuna Beterriko era horietan dagoela eta ez besteetan.
|
|
|
Ahoskeraren gardentasunak hizkuntza batek
|
ukan
lezakeen maila jantziarekin eta arta edo txukuntasunezko tradizioarekin lotura zuzena du, hezkuntzarekin eta kulturarekin, erkidegoko kide gehienengana gizartetik heldu den mintzatze kulturarekin, nahiz norbanako batek ere eduki lezakeen mintzatzeari dagokion elitezko ezagutza edo jakituria. Ipar Euskal Herriaz dihardugunez, balio luke auzi honetan katixima aipatzea, errient errientsek eskolan ez bezala, denboraz apezek euskaraz eginarazten baitzuten katixima Elizan.
|
|
|
Nolanahi ere den, mintzoen estimuaren txanponaren binperra norberaren mintzoaz batek
|
ukan
lezakeen uste ezkorra da eta bi alderditarik bederen elika daiteke. Batetik baxenabartarrek Lapurdiko aldaeretarako duten joeratik, baina Frantziako Eskola Nazional ofizialetik ere bai.
|
|
|
Videgainen doktoretza tesi bikainean (1989) Ipar Euskal Herriko Oztibarreko mintzoa biltzen da etnotestu luzeetan, eta hasperena
|
ukan
lezaketen herskari guztiek dute hasperena transkripzioan: hguztiak ageri dira, eta beren lekuan, gainera.Beharbada Ipar Euskal Herriko tradizio idatzi edo jantzian ph, th, khhasperenduak ahoskatzen diren eskualdeetan honela idazteko ohitura dago eta etnotestuak transkribatzerakoan ere honela egin zuen Videgain ikertzaileak, grabazioan hiztunak zinez ahoskatzen duena kasu guztietan banaka banaka behin eta berriz entzuten hasi gabe.Eni segurik Oztibarren 2015ean ez zait gertatu hasperena ukan dezaketen herskari guztiek hasperena ukaite hori:
|
|
|
Videgainen doktoretza tesi bikainean (1989) Ipar Euskal Herriko Oztibarreko mintzoa biltzen da etnotestu luzeetan, eta hasperena ukan lezaketen herskari guztiek dute hasperena transkripzioan: ...ekuan, gainera.Beharbada Ipar Euskal Herriko tradizio idatzi edo jantzian ph, th, khhasperenduak ahoskatzen diren eskualdeetan honela idazteko ohitura dago eta etnotestuak transkribatzerakoan ere honela egin zuen Videgain ikertzaileak, grabazioan hiztunak zinez ahoskatzen duena kasu guztietan banaka banaka behin eta berriz entzuten hasi gabe.Eni segurik Oztibarren 2015ean ez zait gertatu hasperena
|
ukan
dezaketen herskari guztiek hasperena ukaite hori: adibide anitzetan edo ahul entzuten dut edo ez dut entzuten; berdin gertatuko ote litzaioke Ipar Euskal Herriko belarri bati?
|
|
|
Hainbat kasutan arazoak ukan ditut ph, th, khherskari hasperenduak gardentasunez entzuteko, ez baitut argi entzuten hitzeko kontsonante horretan hasperenik baden ala ez den; adibide batzuetan arras argi entzuten ditut herskari hasperenduak, baina beste batzuetan ez dut inolaz ere hasperen arrastorik entzuten, eta beste kasu batzuetan zalantza dut entzuten dudana herskari arrunta ala hein batez hasperendua den. Ene belarrian hasperen kutsua
|
ukan
dezaketenetan ph, th, khidatzi dut eta gardenak direnetan ph, th, kh; halaz ere, ez dut guztiz garbi ph, th, khidatzi ditudan batzuk zinez hasperenduak ote diren, eta ez dakit, bestalde, nik p, t, kidatzi ditudan batzuetan hasperen arrastorik egon ote litekeen ere; printzipioz ez dut uste, bestela ph, th, kh emanen bainituzke horiek ere etnotestuan, baina ez naiz neure buruaz guztiz fidatzen....
|
|
2017
|
|
|
Toponimo honen etimologiari buruzko iritzia duela hamar urte gutxi gorabehera eman zuen Xabier Kintana euskaltzainak (Diario de Navarra,). Jose Mari Satrustegiri entzun omen zion lehen aldiz hitz horrek euskal etimologia
|
ukan
zezakeela. Badirudi lehen osagaian oinarritu zuela aipatu euskal etimologia Kintana jaunak, ezen bigarrena gaztelaniako lehenaren oihartzun gisa azaltzen baitu.
|
|
2018
|
|
|
Edo eskainia izana zaien manua aplikatzen ote zuten? Pentsa genezake ere administrazioko hizkuntzak (hemen frantsesak) inpaktu handi bat
|
ukan
lezakeela toponimoen morfologiari dagokionez, denboran latina edo erromanikoarekin gertatu den bezala. Hain zuzen, Napoleoneko katastroa eraiki zenean Languedoc eskualdean, leku izenen frantsesteko nahia agertu zen (Marichy, 1997).
|
|
2019
|
|
|
GAIa sinekdoke bidez berrinterpretatzen da, subjektuarekiko erreferentziakidetasuna hartu eta bihurkari bilakatzen da. Edozein kasutan, egiturak oraindik erranahi hitzez hitzekoa zein bihurkaria
|
ukan
ditzake. c. Hirugarren urratsa:
|