|
2006
|
|
|
Esate baterako, arraza zuri ariarraren gehiagotasun naturalaren tesia, eta arraza afrikar eta asiarren ezein kultura landutarako ezgaitasun naturala, a priori teoria ez biziki neutral moduan susmagarria begitandu behar zitzaiona edozein pentsamendu pixka bat kritikori, eta ukatu ere ordurako bai antropologo eta bai historialari askok aspaldian arras ukatzen zuen arren, T. Aranzadi batek adibidez, antropologia zientifikoan autoritatea baitzen514, gogorra da nola Ortega-k hala ere guztiz onesten duen, nahiago izanez hainbat literato, sasiantropologo, historiaren sasifilosofo eta propagandistari jarraitu. Are, dozena bat adiera ezberdin
|
ukan
zezakeen arrazaren kontzeptu proteikoa ugaritzen hasi denean letra espainoletan, Ortega-k eman dio horri inork baino gehiago kategoria akademiko bat eta onargarritasun soziala, ez antropometroen laborategiko bitxikerietarako gordea, baizik eztabaida politikoetan eta historiaren interpretazioan tresna baliozko, bai funtsezko ere bezala. Ezin ahaztu antropologiaren moda edo" zientzia" berriak, nazionalismo periferikoak deituetan influentzia izan duen modu berean (Almirall, Arana Gori), nazionalismo espainolaren formulazioetan ere izan duela, hori askoz gutxiago gustatzen bada ere gomutatzea, eta batere ez ikertzea515 (Giro agintzaileak batzuentzat eta besteentzat agintzen bide zuen) 516 Bereziki garaiko kezka larriena, Espainia zer den, zein den arima espainolaren gaitza, historia espainolaren interpretazioa, gainbeheraren zioa, Ortega-k, horri guztiari erantzuteko esplikazio zinez filosofiko bezala, hots, razional eta zientifiko bakar bezala, irtenbide arrazialista aurkeztu du, arrazista garbia zenbaitetan eta antisemita lotsagarria noizbait517 Arraza, horrela, eztabaida nazionalaren erdi erdian ipini da, historiaren eta gizartearen teoria moderno zientifiko baten aureolaz gainera, eta beste esplikazio modu guztiei aurretsia.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, errealitate hagitz diferenteak berdintzen ditugu, denak diferentziagabeki izanarazi egiten ditugunean. Kasuotan euskaraz izan baino gehiago egon esan ohi badugu ere, izanek adiera absolutu bat
|
ukan
lezake, existentziarena, agertzearena, honek baiespena edo ezespena soilik ametitzen baitu(, zedozer baten hor paratua egote hutsa?, esango zukeen Kantek). Gehienetan horretaz ari gara, izateaz ari garenean (existentziaz).
|
|
|
zortzi urteko mutil baten amak ur gezatako dortoka bat dakar etxera, afaltzeko. Dortokaren okelak zapore goxoa
|
ukan
dezan, bizirik egosi beharra dago. Amak, semearen aurrean, irakiten dagoen uretara bota dortoka eta eltzea tapakiz estaltzen du.
|
|
|
Ostera, emakumeak eseri eta oso bestelako kontuei buruz hausnartzen du. Azpian
|
ukan
lezakeen kaka itsatsiaz ez da arduratzen, beste norabide batera zuzentzen baitu soa.
|
|
2011
|
|
|
Bi narrazio mota dago, narrazio ona eta narrazio jasangaitza. Jasangaitzak onaren antzeko gai, egitura edo lengoaia
|
ukan
dezake. Baina narrazio onak narrazio jasangaitzak ez duen zerbait du, ingelesek it deritzatena, horixe alegia.
|
|
|
idazlearen eta bere pertsonaien arteko harremana nahasia duzu, osotoro zehazten ezinezkoa, zaila da idazlea eta protagonista zeharo bat etor daitezen: idazleak falta zaiona erants diezaioke pertsonaiari, edo sobera duena, edo ez bata ez bestea; eredu gisa aurkez dezake, kontraeredu gisa, ez bata ez bestea; bere pertsonaiaren bidez nortasun zein politika jakin bat kritikatu nahi
|
ukan
dezake, edo barregarri utzi, edo goraipatu. Ia edozein aukera mamitu du literaturaren historiak.
|
|
|
horietarik da gure Mark Légasse, Gastibeltzaren karabinak eta Existitzen ez den herri bateko kalejira ren egilea. Hain zuzen ere, existitzen ez den herri bateko hiritar gisa bizitzea da biak elkartzen dituen kezka, eta hortakotz dira arraunari atxikitzen eta tinkatzen, gure herriaren txalupak aitzina egin dezan eta existentzia
|
ukan
dezan, bertze zeinahi herrialdek bezala. Bata arraunlari dabil kulturaren eta komunikazioaren txalupan; bertzea galeriano, isolamenduaren kontra burutzia egin nahiz.
|
|
2013
|
|
|
Iheslarien gogoetan lotura egina zegoen. GALeko mertzenarioek baliatzen zituzten argazki eta helbideek iturburu bakarra
|
ukan
zezaketen: Frantziako Administrazioa.
|
|
2014
|
|
|
Baiesten diren datuak berak ez dira historikoak, baina doktrina horiek denak noizbait eta nonbait kondizio historiko batzuetan sortu dira, garapen bat izan dute mendez mende; hots, historian agertu dira eta historia bat daukate. Doktrina bezainbatean historikoak dira, eta, logikarentzat edo metafisikarentzat
|
ukan
ditzaketen objekzioak alde batera, ezin dira ikerketa eta kritika historikoaren objektu ez izan372.
|
|
2015
|
|
|
lau astekari, bat hamabostekoa, 2 hilabetekari, beste bi hiru hilabetekari badaudela ikusiz, ez ote laike posible astekari guzien biltzea eta bi astekarien egitea: bat militanteentzat (tendentzi bakotxak paia bat
|
ukan
lezake) eta bestea herriarentzat. Hori da proposatua izan den gauza bat Makean.
|
|
|
–(...) lege berria ez bada segurik arrunt xuhurra izaiten, lau edo bost irrati berri ukaiten ahal ginuzke Euskal Herri iparraldean. Agian ere euskal kultura ez dute ahantziko, nor nahi
|
ukan
dezaten buru eta kudeatzaile. Gisa guziz, ez dukegu holako irriskurik orain arte mintzo den iparraldeko herri irratiarekin, euskararen alde lan baliosa egiten baitu, ez eta Entzun Ikusen gerizan has litaken sailarekin, horren helburu nausia izanki eta preseski Euskal Herrian euskaldunki bermatzea.
|
|
2016
|
|
|
Askatasunera atera zirelarik, Madditarren eskea garbia izan zitzaien: Suntsitze gorenetik salbatuak izateagatik, esker lanetan aritu behar ziren, ugaltzeko ere eskatu zieten, ahal bezain bat, eta Noek bere bilduetatik parte bat kreatzaileei eskainiko ziela hitz eman zien, bizi beharrak beteak
|
ukan
zitzaten. –Noek aldarea eraiki zion Jaunari, eta, kutsatu gabeko abere eta hegazti batzuk harturik, erre oparitzat eskaini zituen aldarean.
|
|
|
Berriz ere hazkurak deituta, gogorki hazka egiten hasi nintzen ea bere begirada behingoan orbanaren gainera tinkatzen ote zuen. Ene gorputz etzanari goraldi txiki bat eman nion begi aurrean jostura hura
|
ukan
zezan.
|
|
|
Haien asma lanetan segitzen zuten eta itsas arrainak lortu zituztenean, itsas barneko izaki urtarrek behar zuten elikadura guzia ere sortu zuten. Ekologian aski trebeak ziren, inoiz ez zutelako beste bizitiarrik suntsitzeko ahalmena
|
ukan
zezakeen beste izaki motarik sortu. Izugarrizko lorpena izan zen!
|
|
|
Orduan, kimikari esker, honen gainean landare zelulen laborategi miresgarri bezain erraldoia sortu zuten, landare mota desberdinak emanez. Haien indar ahal guziak ugalketari lotuak zeuden, sorturiko belarrek ondorengoak
|
ukan
ditzaten eta horretarako iker talde desberdinak lurralde horren lau haizetara zabaldu egin ziren, landare mota desberdinak sor zitezen, klimatologia eta berezko goiargiaren arabera. Haien deskubrimendu zientifikoak parekatzeko asmotan, maiz biltzen ziren, eta elohimdarren planeta zaharretik interes handiz segitzen zituzten seme alaben lorpenak.
|
|
|
Mistifikazioak bere bidea jarraitzen zuen, nahiko erreza baitzeukaten gertatu zenari jainko bat itsastea, eta behin betiko ekologia asmatu zuten, itsas landaia zen elikaduratik hasirik, arrain ttikiak eta handienak sortu arte, denek bizitzeko janari aski
|
ukan
zezaten, oreka naturalez, ttikiek itsas belarrak jan zitzaten eta handienek arrain ttikiak, kasta baten edo bestearen etorkizuna sekulan arriskuan ezarri gabe, eta mistifikazioak zioen: –Jainkoak esan zuen:
|
|
|
Haien erreakzioen arabera, gure presentzia argira libroki eta ofizialki erakutsi ote diezaiekegun ikusiko dugu. Ikus entzun duzuna adierazi baino lehen, dena jakitea itxoin duzu, argudio guziak zure esku
|
ukan
ditzazun, beharrezko frogak eman diezazkiezun. Entzundako guzia liburu batean idatziko duzu.
|
|
|
Adanek ez zekien zer erantzun, sobera berri magiko baitzagerien bat batean. Gauzak gogoan garbi
|
ukan
zitzan, bilduma ttiki bat egiten entseatu zen, ea Ebak dena onartzen zionez.
|
|
|
Pentsa, hiru milagarren urtean, adibidez, zientzialariek espaziorat bidalitako satelite batek beste planeta batean biziaren irudiak kaptatzen dituela eta hori ikertzeko gosez, suziri bat harantz igortzen dutela, gure antzeko lurra eta gizakiak hantxe zinez bizi direla baieztatuz, han eta beste inguruko planeta batzuetan ere. Laster, elizako teologoek sinesmenari ateraldi bat aurkitu zioten eta lur kanpotar horiek ere Jainkoak kreaturiko gizakiak izanen ote ziren hasiko ziren galdezka, baita ere planeta berriak sortze dibino bat
|
ukan
zezakeenik.
|
|
|
Judu ortodoxoak, hura irain eta laido bat baizik ez zela eta onargaitza zela builatuz, handik lekutu ziren ere. Irurtzun gazteak ez zuen uste probokazio gisa esan zituen hitzek halako ondorioa
|
ukan
zezaketenik, batez ere aretotik ateratzeraino iristea. Erabat damuturik zegoen, bera hitzaldirat gonbidatu zutelako eta halako hitz gordinak botatzeagatik ahalke apur bat sentitzen zuelako.
|
|
|
Hiruburuak ziminoen gustukoak ez ziren batere izan eta hiru buruko izaki bitxi horiekin zalapartetan hasi ziren, noiz guduka, noiz orroka. Egia aitortzeko, ez zuten ongi ulertzen nola sei pertsonak hemezortzi buru
|
ukan
zezaketen, eta hori haientzat sobera zen. Haur bati txotxongilo bat erakusten zaion bezala hartzen zuten haien bide laguntza, ala hobekiago, ume bati Santa Klaus azaltzen zaion bezalakoa, edo hobe oraino, errege magoen hiru buru koroatuen aurrean ttikittoek liluraz begiratzen duten bezala.
|
|
|
Egiari zor, nahiz eta ez iduri, ni naiz gazteena hemen eta zuek baino mila eta milaka urte gutxiago daukazkit. Neronek antolaturiko bidaian sartuak zaudete, bakoitzak bere biziaren egia
|
ukan
dezan. Munduaren sortzea gauza zaila eta konplexua da, are gehiago gizadiarena.
|
|
|
Adanek ez zuen jakin, ezta ere Richardek. Beldur zen Eba, azken honek lizunkeriaren berri izatea, Jainkoaren antzeko erreakzionea
|
ukan
zezan eta bidaiatik bota zitzan, maitalea eta biak, suzko hesiak bide bazterrean ezarririk. Baina ez zen batere Darwinen estiloa eta, ez jakitea hobe izan arren, mendeku arriskua ez zuten hain handia.
|
|
|
Egun, lasai bizi da. Desio lezakeen dena du eskura, edo
|
ukan
dezake... Bere emazte ohia salbu.
|
|
|
Nekatuta nengoen bizitzak eskaintzen zizkidan oholtza, eszenatoki, dekoratu perfektofilmografikoeleberritanoez, nire ezintasun edo ezgaitasunak alferrik galtzen zituztenak... Are eta okerrago, berezitzat
|
ukan
nezakeen norbait bat ere ez baineukan, zeini une horiek guztiak eskaini.
|
|
|
Hain zuzen ere, puntual izateko eskatu zion, opera ikusi baino lehen hari buruzko zehaztapenak kontatu nahi zizkiolako. Wikipedian hainbat gauza ikusi eta ikasi bazituen ere, ezer jakingo ez balu bezala jokatzea zeukan pentsatuta, hasierako minutu zailetan zertaz hitz egin
|
ukan
zezaten.
|
|
|
Froga bat gehiago, herrikoitasun betean sortu direla, eta gaurko egunean, lehengo kantu herrikoien zerrendan sartuak bezala direla? Geroago sortu diren anitzek ere etorkizun bera
|
ukan
dezatela.
|
|
2017
|
|
|
Hark, ez zuen deus gehiagokorik erran nahi. Balakatuz, balakatuz, azkenean aitortu zidan haren aitak ez zuela inoiz onartuko bere alabak katoliko batekin harremanak
|
ukan
zitzan eta beraz, gure amodioa akabo da...!?
|
|
|
Beraz, beraz ez nintzen arras galdua. Esperantza pixka bat
|
ukan
dezaket... Ez zen dena ene falta.
|
|
2018
|
|
|
Ordu erdira, Darmik probatu zuen (korpulentoa eta hizkera kanpetxanoan artista berau), baina alferrik. Berriz ez genuen zorterik tentatu, funtzionarioak
|
ukan
zezakeen errezeloren bat ez indartzearren.
|
|
|
–Oihua oinarrizko sistema sintaktiko bihurtzen da hizkuntzaren mugetan?, horixe da kontua. Hizkuntzak ezin
|
duena
dezake oihuak, intziriak, irrintziak.
|
|
2019
|
|
|
Agian berorrek ere ez daki. Hitz gutxitan esanda, gogoko dut berori, eta nahi nuke berorrek ere amodio poxi bat
|
ukan
lezan nigana.
|
|
2022
|
|
|
Erokeria gaitz artifiziala dela ondorioztatu du Etxanozek, bizitzaren exijentziei iskin egiteko garunaren amarru kontziente eta koldarra. Zorakeriari ez dio, sikiera, ondoez psikosomatikoek
|
ukan
dezaketen egiantza errekonozitzen. Asmamen hutsa beraz, gezurra edo maitasuna bezala.
|
|
|
Zer esanik ez eskolako astapotro eta pinpirin guztien irri bazka bihurtzen bazara. Eta okerrena da Lili izeneko nerabe batek ezin
|
ukan
dezakeela depresiorik, betirako baita ume inozo. Gerora gogoa oinazpian darabilzunean ere, ez zaituzte aintzat hartzen.
|
|
|
–erantzun Lidiak, irriño dibertituaz– Segun eta norako bidean zoazen... –erantsi jarraian, bromak
|
ukan
zezakeen pozoia indargabetuz.
|
|
|
Ez zen naturaz fio, bidegabea eta mendekatia izaki, inperfekzioak transferitzen zituen belaunaldiz belaunaldi bera moduko gizonek sekula bururik altxa ez zezaten. Ez zuen aurreikusten umeak ezelako tara psikikorik
|
ukan
zezakeenik, adimen inteligente batek ezin baitzuen oinordeko gutxitu bat kontzebitu. Eta Lili bera ere, apurtxo bat nahastua igual, baina ez zen leloa.
|
|
|
Tonto tontoa ere ez da, ondo begiratuta. Beragana iritsi denean agortu zaio
|
ukan
zezakeen barkaberatasun apurra, umeak gorputza ahari buru lez erabili eta barrabilak birrindu baitizkio.
|
|
|
Gauetan, enegarrenez ikusitako film bat ikusten dutenean, Lili sumatzen du ondoan zurrungaka. Eta zoriontasunak soinu banda perfektuagorik ezin
|
ukan
dezakeela iruditzen zaio Etxanoz medikuari. Biziki maite du ezusterik gabeko bizimodu berri hau.
|
|
2023
|
|
|
Poxpol hori entzutean, begiak busti zitzaizkion. 13 urte izanik ere, batzuetan, justu poxpol deitu neskatxa bat izateko gogoa
|
ukan
dezakegu.
|
|
|
Bere bankuko agirietan agertzea ulergarri litzaioke. Baina nola
|
ukan
zitzakeen 548,23 euro bakarrik Théodore Vermandoisek. Ez du kanorerik.
|
|
|
Enbor sendoa ala belar pirua? Euskal Herrira itzuli zenean, Parisen
|
ukan
zezakeen sostengu ahula galdu zuen, baina ohartu zen zein zaila den adin batetik aitzina beste sare bat ehuntzea edo beste sare batean sartzea.
|