|
2000
|
|
|
Eta erantsi zuen: " Libertatea aipatu diat, eta libertatea
|
duk
ene bizitzako ametsa... Baina denbora batean amets bat baino hagitzez gehiago izan zuan...
|
|
|
—Baina horiek ez
|
dituk
ene teoriak, bertze italiar batenak baizik —erraiten ari zitzaion osaba— Eta hi italiarra haiz eta jakin huke nor izan zen Galileo...
|
|
|
—Mahatsaren esnea duk, ordea, arnoa... —erran zion Pedrok, irria betartean— Hauxe
|
duk
ene egunorozko gosaria, goizetik argitasun eta berotasun apur bat emaiten didana, zeren bertzela ez bainuke bizitzan aitzina egiteko indarrik ez kemenik izanen...
|
|
|
Fede kontuetan gizon gogorra eta zurruna zen arren, gozo ibili zitzaidan aita jesuita nik hari eginikako lehen aitor hartan, neure kontzientzia estutu gabe eta neurriz kanpoko galdegiterik egin gabe. Halarik ere, aita Bartolomek ongi baino hobeki zekien orduko zer nahi
|
zuen
eneganik, eta, akabantzan, bere kontseiluen emaiterat beharturik sentitu zen:
|
|
|
Eta gertaki eta iduri haien desfilean, bortz idurirekin geratu nintzen azkenean, zeren lau baitira munduaren puntu kardinalak, baina bortz
|
ditu
ene amorioen lurrak: bata zen Laura, Pisako kaleetan aurkitu neskatxa hura, aingeru baten aurpegia zuena baina zangobakarra zena, eta makulu baten gainean zebilena; bertzea zen Elbira, zeinak eman baitzidan sagar ezti ahanztezin hura, zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten; bertzea zen Mignon, zeren ezin magnifiqueagoa baitzen; bertzea zen Rosa de Osorio, zeinak irakatsi baitzidan ezen ezin ahantz zitezkeela plazer tipiak plazer handien izenean; eta azkena zen Nenbo, zeren gauak egun egiten baitzitzaizkidan haren besoetan, hura beltza zen arren, gaua baino beltzago.
|
|
|
Eta osaba Joanikot izarrez mintzatzen zitzaidan, eta nik izar haien artean egiten nuen amets... Eta bihotzez maite nuen osaba Joanikot, baina bihotzak erraiten zidana ez
|
zuen
ene buruak onartzen, zeren nik, gauza guztien gainetik, neure tokia eta neure kargua bainituen... eta zure aitaren emaztea nintzen... eta jauregiko anderea nintzen... eta ez zegoen goia behearekin nahasterik.
|
|
|
—Baina, ene buruak ene bihotzaren gutiziak ontzat emaiten ez zituen arren —erran
|
zuen
ene amak—, halarik ere, zure aita etxeratu eta harekin oheratzen nintzen bakoitzean, osaba Joanikot izaiten nuen gogoan, halako suertez, non gogoz eta arimaz harekin izaiten bainintzen, gorputzez zure aita besarkatzen banuen ere... Eta nik ez nuen bekaturik egin nahi, baina bekatu egiten nuen, erremediorik gabe... harik eta, halako batean, zutaz haurdun gertatu nintzen arte.
|
|
|
—Izan ere, neure lur hauek guztiak inguruotako indiarrei irabazi nizkien, eta ez izerdi eta odol gutirekin, zeren haien aurkako guduan neure seme bakarra galdu bainuen —eta, behakoa gogortzen zuela eta lehen istantetik gauzak garbi utzi nahi balizkit bezala, erantsi zuen—: Eta menerat ditudan indiar guztien odolak ez
|
du
ene semearen odol xorta batek bezainbat balio...
|
|
|
Eta bizkaitarra enekin sartzen zen behin eta berriro, ene interbentzioneak bortz zaldun haien hiltzea eragotzi ziolako... eta nik, berriz, ezin ekidin nuen iduri lazgarri hura, ene burua urka bilur baten barrenean jartzen zuena, eta kezkatzen nintzen eta izerditan hasten nintzen, zeren berant gabe jakin behar
|
baitzuen
ene lepoak zenbat pisatzen zuen uzkiak, François de Villonek zioen beza la...
|
|
|
Baina, bertze deusi lotu aitzin, ez ote
|
zuen
ene liburu honek aitzinetik bertze aitor bat behar, zeren ene ahalegina eta ene testigantza harrokeria hutsa izan baitaitezke, Moises baino ahaltsuago izan ez naizenean, ez Sanson baino balentago eta ez Salomon baino jakintsuago. Nor naiz ni, izan ere, neure bizitzaz mintzatzen hasteko, gizon faun bat naizenean, ezdeus bezain guti balio?
|
|
|
Eta ez nuen oinarri eskasa, hartarakotz, zeren, batetik, Alain Coup d’Œil ek atsegin
|
baitzituen
ene kontakizunak, batzuk egiazkoak eta bertze batzuk asmatuak, halako suertez, non ordu luzeak egiten baikenituen kontu kontari... eta zeren bertzetik, xakezalea baitzen.
|
|
|
...2014liburuan barrena azalduz joan daitezkeen pertsonei eta gauzei buruzkoak, baina baita ideiei buruzkoak ere, nahiz eta, puntu honetaz denaz bezainbatean, goganbehar naizen aspaldiko egiak asmatzen ibili ez ote natzaizun usu—, ene memoriatik eta ene kontzientziatik mamituak eta hautemanak, zuk hainbat gutunetan adierazia abiapuntutzat harturik, baina egizu kontu ezen uste eta aburu horiek ez
|
dutela
ene konfesionearen etorkiko intentzionea hondatzen ez zapuzten, zeren, bertzeez ari garelarik ere, nola geure burutik ari garen, geure buruaz ari baikara aldi berean eta ezinbertzean, eta zeren hurkoaren arima beti ere baita ispilu eta mirail bat, non, ageriago edo gordeago, geure burua islaturik ikus daitekeen.
|
|
|
—Ohartu al haiz ezen Villagrandeko dukeak eta Mantillanako kondeak ere guztiz atsegin
|
dutela
ene kakategia, eta gaur ere hantxe eginen dituztela beren egitekoak, baldin dukeak atzo eman zuen hitza betetzen badu bederen...?
|
|
|
Eta jaun Marcelekin ere, bertzalderat, berdintsu eta orobatsu. Eta kontu hartan ene arimaren salbazionea zegoen jokoan, eta joko hura garbi jokatu behar nuen, oro irabaz edo oro gal, Jainkoaren aitzinean ez
|
baitzuen
ene burua engainatzen edo ene kontzientziaren korapiloak ezkutatzen ibiltzeak balio, Jainkoak guztia ikusten zuenez gero, bai ene gorputzaren zokorik gordeena, baina baita arimarena ere, eta horrek larritzen ninduen.
|
|
|
Eta nik ez nian zorte gaitzagorik izan, zeren, uste nuenean ezen neure gartzelaldiaren ondoko kalbarioan ez nintzela burua altxatzeko gai izanen —nahiz eta mementu batzuk lehenago neure Ararat! harekin kontrako borondatea adierazi—, aldiz, azkeneko atea ireki, eta Maddalen sartu zitzaidaan ate hartarik, zaurien sendatzerat, eta jakinarazterat ezen zeruak lore bat
|
zuela
enetzat atsegin sari, anitz koloretakoa, aingeru batek edo jainkosa batek ehundua... eta Maddalen zen aingeru hura, eta Maddalen zen jainkosa.
|
|
|
Eta, baldin burua jaso nahi badut, ezin onartu diat, bildots batek bezala, Inkisizioneak ezarri didan desterruko pena, baina haren aurka altxatu beharra diat, ahal dudan neurrian. Eta kanoiaren desarra
|
duk
ene neurria, eta egin zaidan injustiziari nik eman beharreko ihardespena. Eta, gero, neure burua hiltzea... ezin onartu dudanez gero, halaber, berriro harrapa nazaten, zanpa nazaten eta tortura nazaten, desarra egin ondoren.
|
|
|
BIZI berri baterat jaio nahi nuen eta erabakia nuen guztiz, zeren eta ohartzen bainintzen, neure buruari so eginik, ezen neure kontzientzia hertsiaren menerat bizi izan nintzela ordu arte, eta hertsikeriak bizitzaren azken zokorat eraman ninduela, eta zoko hartan bizi izan nintzela, gogoa ere herdoiltzen hasi zitzaidan arte; ordea, nik ez nuen zokoan zetzan altzairu herdoildua izan nahi, baina altzairu distiratsua, nonahi den eta noiznahi den erabil daitekeena; eta ez nuen erabiltzen ez den harria ere izan nahi, zeren harri erabili gabeak ez baitu goroldioa baizik biltzen. Eta kontzientziaren baitan ostataturik nuen harra nahi nuen ostikatu eta handik igorri, zeren eta har penatzaile eta zehatzaile hark ez
|
baitzuen
enetzat, urte luzeetan, hitz gozorik izan, gaixto nintzenean gaixto nintzelako eta on nintzenean hobe ez nintzelako... Eta, Joben liburuan erraiten den bezala, gizona trabailurako eta hegaztia airerako sortuak izan zitezkeen arren, hegazti ere izan nahi nuen nik, gizon ez ezik.
|
|
|
Baina zer esplikazione
|
zuen
ene desira hark. Egia ote zen, bada, Platonen leienda, zeinean kontatzen baita ezen aitzina hartan izaki haiek bizi zirela, aldi berean gizonen eta emaztekien ezaugarriak zituztenak eta gaurko gizonak eta emaztekiak baino ederragoak zirenak, eta hain zirela indartsuak eta urguilutsuak, non deliberatu baitziren, Titanak bezala, jainkoen kontra erreboltatzerat, harik eta Zeusek haiek guztiak azpiratu zituen arte, oinazturaren aizkoraz bitan banatzen zituela, eta hala gabiltzala gizon emaztekiok geroztik, amorioaren desira aseezinak bulkaturik, batzuk eta bertzeak bat egin nahirik, etorkiko batasuna amets?
|
|
|
Alabaina nire zentzumenak ez zeuden bertzeren mokokaldiak aditzeko plantan. Aski lan
|
zuten
ene presentziaren berri eman zezakeen bizi aztarna apalena ere deusgutitzen, garbikariaren eraginez nire buruaz jabetzen ari zen nahasmenduaren erdian. Metalezko atearen ondoan gogorturik, pertsiana altxatzen eta autoan sartzen entzun nituen.
|
|
2002
|
|
|
Artean ere haurraren irudia nuen buruan, baina, nola irudi haren gainetik behar
|
baitzuen
ene betekizun profesionalak, halaxe mintzatu nintzaion atsoari, umorea begitarte serio baten azpian gordetzen nuela:
|
|
2003
|
|
|
Bizkitartean, sorterriaren historiari buruz bihurtzera dei tzen
|
nituen
ene lagunak, oroitaraziz, hemen gaindi, lehenago iraganak zirela kartagotarrak eta erromatarrak, godoak, frankoak eta mairuak, ingelesak eta espainolak, frantsesak eta, azkenik, alemanak, baina olde arrotz guztien artetik gure arbasoak beti gelditu zirela euskaldun. Ez genuen, beraz, alde horretatik zalantzarik:
|
|
2004
|
|
|
Oraingoan, aitor dut, biziki urruti joan naiz. Bekatua aitorturik, hizkuntza politikaren lorratzean sartu behar
|
dut
ene jardunaren haria. Eta hor sartzera noala, ohartu naiz duela gutxi ene gogoeta saioan nerabiltzan ideiak eta buruhausteak datozkidala gainera ostera ere.
|
|
|
Euskaltzainburua zen Jose Maria Lojendiok ez
|
zuen
ene demisioa onartu; eta itzuli egin zidan Angelura urgazle izendapenaren Diploma (hemenxe daukat, neure begien aurrean, etorri zitzaidan tolesturetan tolestuta); eta berehala, ahalik eta azkarrenik, Euskara Batuaren prozesua bideratuko zuela agindu zidan. Eta egiaz mintzo zitzaidala berehala ikusiko nuela.
|
|
2006
|
|
|
Oro bear
|
zaituzte
ene biotzak,
|
|
|
Zapatak, lehenengo jaunartzean. Gosea pasatzen omen genuen –nik neuk oroipenik alaitsuenak baino ez
|
ditut
ene Zegamako haurtzarotik–, baina propagandak Valentziako arroza jan behar zela esaten zuen, arraza indartzeko. Harrigarria, baina arraza, E. Giménez Caballero ren memoriak irakurtzeak gogorarazten dit, inportantea zen.
|
|
|
Amak munduratu ninduelarik, aitatxi Migel 53 aldiz gozatua zen sagarrondo loratu berriaren itzalaz. Beraz, 60 urte inguru eta gehiago
|
ditu
ene oroitzapenetako zentauro bizar urdinak. Inor ez dut ezagutu adinean hain joana, ezta behin aguretuta halako sasoiaren jabea ere.
|
|
|
Zer gehiago behar
|
zuen
ene nafar bihotzak zahagi betea iduri hanpatzeko!
|
|
2008
|
|
|
Beste hipotesi batzuk baztertu gabe, ni honako honi lotuko natzaio: , euskara, euskal arimaren ikurra, gure kultura etnikoaren altxorra, ezin
|
dut
ene bihotzetik apartatu, euskal etnokultura horren baratzean ene hazitxoa erein gabe, baina, damurik, hizkuntza etniko horrek ez dit balio ene familia bizitza modernoa funtsatzeko?. Aurreiritzi horiek oso errotuak egon dira nazionalista zaharren buru bihotzetan.
|
|
2009
|
|
|
–Egun on, Angie. Zer moduz lo egin duzu nola gosaldu
|
duzu
ene printzesa?
|
|
|
Galderak erantzun luzea eta xehea zuen. Mota anitzetako beldurrak bizi
|
baitzuen
ene Biktoria. Pozoituko zuten beldurrak.
|
|
|
Parisko emaztekiek beren gerriak hertsatzea eta preso atxikitzea noraino maite zuten ere handik aitzina joanen nintzen ikasten. Erotzen ari ez banintzen, soin hori zabaleran bikoizten ikusia
|
zuten
ene begiek.
|
|
|
Arrunt ahantzia nintzen Enekot Ezponda zela erreginaren idazkaria. Bi urte baino gehiago
|
nuen
ene amaren senarra ikusi gabe. Ez zen agur goxoa izana, gure artekoa.
|
|
2011
|
|
|
–Atilano anarkista izanen da, baina baita samaritar ona ere, eta samaritar on guztiek merezi
|
dute
ene errespetua. Ez al zion, bada, amona Donacianari lagundu eta botikara zuzenean ekarri, hura izotzean erori zenean?
|
|
|
berunezko arrats hauetan. . Aizak?, nori diotso?,, ukitu nahi
|
dituk
ene izter arteak?. Itzalak bakarrik inguruan, bagoi eta landare lehorrenak.
|
|
2012
|
|
|
osaturik nahi
|
nuke
ene koadroa
|
|
|
–O, bai, jauna, barka, ez
|
dut
ene burua aurkeztu, Arnaga jaunak jakinaraziko zizulakoan. Haren?
|
|
2013
|
|
|
–LEHENA? Ez duk nitaz bertze Jainkorik
|
ukanen
ene aitzinean. Bigarrena?
|
|
2015
|
|
|
Aipatu den lehen argudioari ihardesten diot, beraz, itsuski erran izan dela eta gezur hutsa dela nik idatzia
|
nukeela
ene liburuetarik bat edo bestetan Errege delakoa bidegabeki jabetua dela Nafarroaz.
|
|
2016
|
|
|
Esnatu nintzenean, hango paisaiak liluratu ninduen, dena hain argi baitzegoen eta hura paradisua izan zitekeela iduritu zitzaidan. Argia hainbeste maite
|
zuen
ene bihotza poz pozik zegoen eta fruituondoz beteriko baratze ederrak zorionez hauntu ninduen. Dena arbolez estalirik zegoen, udareondoz, pikondoz eta batez ere sagarrondoz.
|
|
|
Nahiz eta oroitzapen garbi garbirik ez izan, gauza bat nabari zitzaidan orain, hura ez
|
nuela
ene lehenbiziko bizia eta aroz aro jadanik bizi izan nintzela. Berriz ere boza mintzatzen hasi zitzaidanean, aitortu zidanarengatik balditu egin nintzen, hau da, berak hantxe utziak izan ginela eta berak idatzitako patua bete behar genuela.
|
|
|
Maite
|
dut
ene herria itzartzen ari denean, dena lasaiago da, eta ez da ia jenderik karriketan. Usu pentsatu dut westernetan ageri diren, haizeak pusatzen dituen belar bola horiek, azaltzea baino ez dela eskas.
|
|
|
Zerikusirik ote du goizeko gizonarekin? Hala bada zer nahi
|
du
enegandik?
|
|
|
Badakit zuetako anitzek ez
|
duzuela
ene erabakia ez konpartituko, ez onartuko, baina ez dut onartzerik galdetzen. Egin nahi dut eta kitto.
|
|
|
Benetan azalpen negargarria ematera noa nire bihotzaren flakeziaren gainean, noiz eta aitortu behar
|
baitut
ene bihotza hain minduta geratu zela, ezen beste egokiera hobe batzuek nekez lortuko baitzuten halako bihozmina sortzea. Penaturik nengoen oso haren eskua galdu izanagatik, eta galdu nuen erak ez zion ez olio ez ardorik ekartzen zauriari:
|
|
|
Ba, hortxe
|
duzu
ene pentsamendua.
|
|
|
Gau hunetan
|
zaitut
ene;
|
|
|
«Ai, ei, eta, jauna, nun
|
duzue
ene seme galanta?»
|
|
|
Alabaina hamar, hamabost eta hogei urtez goiti preso egon direnen edo oraino daudenen aldean, egia da hamalau hilabete guti dela. Baina halere, erran behar
|
dut
enetzat baino anitzez luzeagoa izan dela, dudarik gabe, emazte haurrentzat. Dena den, enetzat ere aski luzea izan zen hango baldintza txarrak zer diren jakiteko.
|
|
2017
|
|
|
Ez nauk diruaren morroi: dirua
|
duk
ene. Ni lanaren morroia nauk, ez bainaiz guti fier horretaz.
|
|
|
Ez
|
dut
ene lana hemen kontsideratuko, emakumea nola ikusi eta transformatu duen mendebaleak, etapaz etapa eta arloka, prototipoak segitzea: Erdi Aroko santak eta birjintasunaren gurtza, trobetako amodio gortesaua, milaka sorgin kiskalduak, Ernazimentuko eta Saloi ilustratuetako dama eskolatsuak.
|
|
|
–Nik, egun batez, istripuz edo eritasunez edo zaharreziaren zaharreziaz bizia galduko dudalarik, nahi
|
dut
ene gorputza errea izan dadin. Ene errautsak kutxa ttiki ozketatu honetan ezar ditzazuen.
|
|
|
Borondaterik gabeko pika buztana! Baina hainbeste goxotasun eta alegrantziaren artean, ez nuen denborarik
|
ukan
ene bame bameko kezkez oroitzeko eta zoramenaren zoramenez mundu irreal batean sartu nintzen.
|
|
2020
|
|
|
Diru zuteno laguntzaileak
|
bazituzten
ene ustez
|
|
2021
|
|
|
–Bai, oso polita da jendeari askatasuna uztea –esan
|
zuen
ene amak.
|
|
2022
|
|
|
Eta Marionengandik urrundu nintzen orduan. Ez
|
dun
ene bikotea. Nik leporatzen nion bazituela berak ere kontraerranak:
|