|
2002
|
|
|
XXI. mende honen hasieran, mundua magiaren lilurapean aurkitzen dela esan genezake, haur, gazte eta helduek zenbait fenomenoei jartzen dioten arreta kontuan izanda. Geureak,
|
duela
bost mende Nafarroako Viana aldean sortutako Bargotako Aztiak, alde handia du ingelesarekiko, besteak halako itzalik oraindik ez badu ere, hezur haragizko pertsona baita. Felix Cariñanos historialariak dioenaren arabera, Bargotako Johanes pertsonaia historikoa dugula frogatzeko, aski da jakitea Antonio de Guevarak, XVI. mendean Europan modako idazle izan zenak, 1522an idatzitako gutun batean nigromantiko ospetsua bizi zela zioela.
|
|
2004
|
|
|
Esklaboen harrapaketa, salerosketa eta Ameriketarako bidaia, horra Afrikako jendeak ekonomia globalean integratzeko modu berria,
|
duela
bost mende. «Sufritzea eta modernizatzea, biak izan dira afrikarrontzako txanpon beraren bi aurpegiak».
|
|
2008
|
|
|
Dantzaren bitartez, aurreratu digutenez, istorio bat kontatuko dute taldeko 40 dantzari inguruk.
|
Duela
bost mende gurean bizi zen jendearen bizimoduari buruzko istorio bat kontatuko dute dantzaren eta jantzien bitartez. Argi esan digute euren Akelarrea ez dela antzerkia, dantza ikuskizun baizik.
|
|
|
Inperio Otomandarraren garaia atzean geratu da orduan herrialde kultur anitzak ondoz ondo bizi ziren, baina oraindik badira zenbait komunitate txiki, judu sefardiena esaterako, bakean bizitzea posible dela erakusten dutenak. Sefardien ibilbidea
|
duela
bost mende baino gehiago hasi zen Inperio Otomandarrean. Ezer gabe iritsi ziren, bihotza urraturik, beren etxetik, Iberiar Penintsulatik, kanporatuak izan ostean.
|
|
|
" Judu gaztelania bizirik dagoen fosila da", esan du Gersonek," historiaurreko animalia balitz bezala, garatu ez dena, XV. mendeko hizkuntzaren argazki bizia da eta krimena litzateke halako altxorra galtzea. Gure kultur ondarea da, gure arbasoen hizkuntza, eta
|
duela
bost mende baino gehiago Espainiatik eraman ahal izan zuten bakarra". Agurtu aurretik, abesti zoragarri melodiko bat entzunarazi dit Karenek, judu gaztelaniaz.
|
|
|
Bera bizi zela ez nekiena zen 1704ko fogerazioan ere bi etxe zirela Bizinaienak, bata Artekalean> eta bestea Satorkalean. Bizinaitarrenak dira gaur egun ere irauten duten katea fabrika famatuak, otxandiar jatorriko batek esaten duenez
|
duela
bost mende Ameriketa lehendabizi iritsitako hiru karabeletakoak ere Otxandioko katedunak izan omen ziren. Itsasontzi katea erraldoiak egiten ditu, bai Otxandion bertan eta batez ere Leioako Marinerrian (Lamiako auzoan, hain zuzen) bizinaitarren enpresak.
|
|
|
Legebiltzarrean onartu ostean, Frantses Akademiak adierazpen publikoak egin zituen hartutako neurria arbuiatuz. Bere hitzetan,"
|
duela
bost mende, frantses hizkuntzak Frantzia eraikitzeko balio izan du. Ordainsari zuzen baten izenean, gure Konstituzioak ebidentzia hori ezagutu du:
|
|
2009
|
|
|
Juan Madariagaren ustetan," pirueta legitimatzailea" egin zuten euskaldunek
|
duela
bost mende. Antza, euskal imajinarioa osatzen zuten elementuak ez dira, berez, soilik euskaldunenak.
|
|
|
Era berean, alemana ikasten ibili naiz. Euria dut gustuko, eta badakit preziatzen the rain eta der Regen, la pluie eta la lluvia; baina
|
duela
bost mende Nafarroan erauntsi bortitza izan ez, euritea eta uholdea, Lingua navarrorum delakoa ere azpiratu zuena.
|
|
|
Munduari bira eman eta etxeratzea lortu zuten Elkanok eta beste 17 gizonek
|
duela
bost mende. Gose deskribaezinak eta gaitzek akabatu zituzten batez ere marinelak.
|
|
|
Halere,
|
duela
bost mende pasa, eman behar izan zuten brinko dezentekoa. Ohartu ziren ez zihoazela bat astroen abia eta munduko egutegiarena:
|
|
2010
|
|
|
|
Duela
bost mende baino gehiago jaio ziren, pobreziarekin, bazterkeriarekin eta lukurreriari aurre egiteko helburuarekin. Gaur egun, duela bostehun urte adierazi zuten helburutik urrun daude abelgorriak, baina izaera soziala eta irabazi asmorik eza mantentzen dituzte.
|
|
|
Deskuidotxoa izan zuen horretan.
|
Duela
bost mende, merkatu mundialak Amerika osoa zurrupatu zuenean, orduan gainera gainezka etorri zitzaien zibilizazio aurrerakoiak juzku egin eta erabaki zuen, han bertakoen ekologia idolatria hutsa zela. Naturarekiko komunio gertuenekoa, zer eta, bekatua zela.
|
|
2011
|
|
|
–Kolonialismoaren ezpata linguistikoa altxatzen da oraindik ere Bolibar askatzailearen eskuan. Bolibarren ezpatak ezin ditu indigenen haurrak askatu, zapalkuntza kulturalaren hazia bere baitan daramalako.(?) Beldur naiz Latinoamerikak kulturalki odolusten jarraituko duela ezpata kolonialak
|
duela
bost mende irekitako zauritik? .
|
|
2012
|
|
|
Galdera sorta bat duzu azken oharra, duela 500 urte gertatu zirenak gure literaturan izan duten isla aztertzeko tenorean, ba al du memoriak historiak adina garrantzirik? Zein da
|
duela
bost mende gertaturiko konkistak egun gure memoria kolektiboan betetzen duen tokia. Memoria kolektiboa eta imaginario kolektiboa gauza bera al dira?
|
|
2014
|
|
|
Hiru milioi pasa judu sefardik aukera izango dute pasaporte espainiarra lortzeko.
|
Duela
bost mende bota zituenak besoak zabalik hartuko omen ditu Espainiak, gobernuak aurkeztu berri duen lege aurreproiektuari esker. Inoiz ez da berandu okerrak zuzentzeko, batez ere injustiziak, garai haietan erabiltzen ez zen kontzeptua erabilita, garbiketa etnikoak izan zirenean.
|
|
2016
|
|
|
|
Duela
bost mende beraz Aita Saindua plantatua zen ikaragarriko obrak akulatzeari eta bereziki Erromako Jondoni Petri eliza famatuaren eraikitzeari. Diru ainitz behar zuen nunbaitik.
|
|
2017
|
|
|
Hango bereko jendeaz hanbat axolatu gabe, askok diotenaz batere axolatu gabe berdin!
|
Duela
bost mende hasi zen ixtorio hoHan jarri ziren nagusi inglesak, holandesak, portugesak eta beraz frantsesak. Bakoitxak bere eremua mugatuz eta orduko mugak beti hor dira.
|
|
2018
|
|
|
Nafarroa nola menperatua izan zen Donibane Lohizunen, herriko batzokiak hilabete guziz muntatzen du hitzaldi bat eta joanden aldikoa biziki interesgarria izan da historiaz axolatzen direnentzat. Antton Curutcharry baigorriar historialari ezagutua mintzatu da Nafarroako erresumaz eta kondatu besteak beste nola Gaztelak menperatu zuen, salbu orai Baxe Nafarroa deitzen dugun eskualdea,
|
duela
bost mende. Xeheki aipatu ditu 1512 an eta ondoko urtetan izan ziren gertakari latzak.
|
|
2019
|
|
|
mundura! Diskurtso soziolinguistiko ezin modernoagoa erabili zuen
|
duela
bost mende. Askotan esan izan dut Etxepare oso lagun egokia izan zitekeela San Ferminetan parranda on bat botatzeko!
|
|
2020
|
|
|
Bere historia ezagutzen ez duen herri bat historian izandako akatsak errepikatzera kondenatua dago. Behin hori esanda,
|
duela
bost mende gertatutako elkartze hori oroitu genuke. Norberak bere aniztasunean, elkar ezagutzeko gai izatea ahalbidetu zuen topaketa horrek, azken finean.
|
|
2021
|
|
|
Juan Sebastian Elkano
|
duela
bost mende munduaren itzulia egitera abiatu zen. Karia hortara Elkano Fundazioa eta Euskal Kultur Erakundeak (EKE) partaidetzan, ikusgarri baten prestatzen ari dira.
|
|
|
Estatuak
|
duela
bost mende hasi zuen sarraskia goraki eta lotsagabeki ospatzen duen urte honetan, areagotu nahi izan du errepresio bidea. Moncloara hurbiltzen diren aholkulariek' bakealdi' luzeak lortzeko plan zaharrei hautsa kendu bide diete aurten, eta apostu latza egin dute Estatu espainiarreko kudeatzaileek 92 honetarako, agintari teknokrata horientzat historia aurtengo abenduaren 31n amaituko bailitzan".
|
|
2022
|
|
|
Zer ikusia horrek, ordea, Bortuz iparraldeko ikasleen egungo borrokarekin? Aldaketa askoko urteak izan ziren Nafarroan
|
duela
bost mende: okupatzaileen arpilatzeak, bahimenduak, suntsipenak, bortxaketak eta hilketak, baina beste gertaera hondagarri bat Bortuak ixtea izan zen, ez zen txikia izan Karlos V.a enperadorearen eta Espainiar Inkisizioaren ahalegina mendialde hori harresi bihurtzeko.
|
|
|
|
Duela
bost mende, 1522ko uztailaren 19an amaitu zen Amaiurko gazteluaren setioa. Nafarroako konkistako batailarik esanguratsuenetakoa izango zena irabazita, Karlos V.a enperadoreak suntsitzeko agindu zuen, «harri gainean beste harririk ez geratu arte».
|
|
2023
|
|
|
Geldi gaitezen, lezioaren mamian sakonduz, arrautzak lurpean ezkutatzeko ohitura horretan, zeren eta, jakitun askok azpimarratu duten bezala, ohitura bitxia da, sofistikazio puntu bat ere baduena, nolabait esatearren. Ikus dezagun, adibidez, zer dioen horretaz
|
duela
bost mende idatzitako bestiari katalan batek:
|