|
2002
|
|
|
Damboreneak azaltzen duenez, euskal herritarrak izan ziren lehenak X. eta XI. mendeetan eskala industrialeko zetazeoak ehizatzen hasi zirenean; hain zuzen, euskal balea edo iparraldeko balea erabat desagertu zen Kantauri itsasotik. Horregatik, orain euskaldunek izan behar
|
dute
baleen kontserbazioa aldarrikatzen lehenak, dio parlamentari honek. 23 espezie desberdin Kantauri itsasoan iparraldeko balea frankoa desagertu arren, Bizkaiko Golkoa leku nabarmena da zetazeoentzat.
|
|
|
Biofenilo horiek industria kimikoak, DDT, dioxinak eta furanoak dira. Halaber, PCBak
|
dituzten
baleak eta giza garapenean akatsak eragiten dituzten beste kutsatzaile batzuk aurkitu dira, adituen esanetan. Cartagenako forotik aterako den programa, abuztuan eta irailean Hego Afrikan egingo den garapen iraunkorreko topaketan onartuko dena, nazioarteko itunetan debekaturik dauden kimikari toxikoak ezabatzeari buruzkoa izango da, “dozena zikina” delakoa barne (ingurumenerako eta pertsonen osasunerako arrisku handiena duten 12 kutsatzaile organiko iraunkorrak).
|
|
2003
|
|
|
Hidrokarburo horiek Errusiako eta Mendebaldeko konpainiek ustiatzen dituzte bi proiektutan: Sajalin I eta Sajalin II. Talde ekologisten arabera, inguru horretako ikerketa zientifiko independenteek frogatzen dute petrolio enpresen jarduerek nabarmen aldatzen dituztela baleen elikadura ereduak, eta horrek eragina
|
du
baleen ugalketan. Biologoek desnutrizio zantzuak dituzten baleen kopurua gero eta handiagoa dela ikusi dute, eta fenomeno hori petrolio instalazioek, ontziek eta helikopteroek sortutako zaratari egozten diote.
|
|
|
Sajalin I eta Sajalin II. Talde ekologisten arabera, inguru horretako ikerketa zientifiko independenteek frogatzen dute petrolio enpresen jarduerek nabarmen aldatzen dituztela baleen elikadura ereduak, eta horrek eragina du baleen ugalketan. Biologoek desnutrizio zantzuak
|
dituzten
baleen kopurua gero eta handiagoa dela ikusi dute, eta fenomeno hori petrolio instalazioek, ontziek eta helikopteroek sortutako zaratari egozten diote. Energia enpresek, beren jardueren eragin ekologikoari buruzko azterketak egin ondoren, adierazi dute ez dagoela frogatuta enpresa horiek direla erantzuleak, eta baleen metabolismoan gertatzen diren aldaketak klima aldaketei eta elikagaitzat erabiltzen dituzten espezieen agortzeari egozten dizkietela.
|
|
2013
|
|
|
Seiehun balea konkordunek osatzen dute populazioa, eta egiaztatu da elkarren artean hoberen komunikatuta dauden baleak direla lehenago ikasi dutenak. Hau da, lobtail metodoaikasi
|
duten
baleak gehiagotan egoten dira elkarrekin; izan ere, transmisioa haien artekoelkarrekintzen bitartez gertatzen da.
|
|
|
Bestalde, espainiarrek kokagunearentzat hartutako tokia berreskuratzeko irrikan zeuden indioak. Maquinna buruzagiaren udako bizilekua zen, eta handik atera ohi ziren ozeanora, biziraupenerako funtsezkoak
|
zituzten
baleak harrapatzera. Behin eta berriro, noiz alde egin behar zuten galdetzera etortzen zitzaizkien indioak:
|
|
|
Barkatu baina orain esango didazu denda bihurtu nahi
|
duzula
baleen olioaren funtzionatzen duen
|
|
2014
|
|
|
–Zergatik ez
|
zuen
baleak, ahoan sartu zuenean, Jonas irentsi?, galdera filosofikoaren aurrean, pentsa ezazu urdailean azidoa dagoela, zuku gastrikoen izenarekin baina azido desintegradore bat azken finean.
|
|
2015
|
|
|
Etxeak eraikitzeko bezalaxe, egurra falta dute ontzi horietarako ere. Balea galduren bat kostara hurbiltzen denean edo hilda agertzen denean bakarrik izan ohi
|
dute
balea jateko aukera islandiarrek.
|
|
|
Ez da horren zalea Martin Villafranca. Nahiago
|
du
balea helduei heldu indartsuen diren itsas zabalean. Errukigarri zaio ama baleek kumeekiko azaltzen duten atxikimendua.
|
|
|
Gantzaren azpiko haragiari ekin diote gero arrantzaleek, eta hura ere zatikatuta, itsasertzean pilatu dute. Ia hezurretan
|
dute
balea kumea, eta irakiten ari dira haren gantz zatiak labeetan. Mutilek etengabe astintzen dituzte galdarak burdinazko koilara handi batzuekin, olio likidoa ahalik eta arinen irten dadin gero.
|
|
|
Jakin ezazue mintzaldi hori osoki grabatua izan dela, eta grabaketa hori, Gilbert Dalgalianek idatzi liburuak bezala, eskura dezakela nahi
|
duenak
Baleako Haziak haurtzaindegirat deituz (05 59 37 97 35). K.D.
|
|
|
Geroago emeki emeki, Postak dituen zerbitzuak ere murriztu laitezke. Aldatze eta desagertze horiek, kalte haundiak ekar lezazkete 2600 biztanle
|
dituen
Balea huni, hauetan hoinbeste xahar delarik baita urrun bizi direnak eta nola ez, huntan instalatuak eta instalatuko diren enpresentzat. Alta, Baigorriko Herriko Etxeak, lan horrentzat, eraikin baten proposamena egina du Postako arduraduneri, hauek jestu gutiz baztertu dutena, beren etxeko ekonomia estakurutzat hartuz, Baleako sail sozialaz eta ekonomikoaz axolatu gabe.
|
|
2016
|
|
|
Eta bai, gau eta egun hondartzan dagon balea erraldoia... Hendaia ezagutzen ez dutenentzat erran behar
|
dugu
balea hori ez dela egiazkoa, eraikin bat da, balea baten itxura duena, luzaz mainuzainen aterbe baliatu dena. Orai, mainuzainek aterbe egokiago bat behar dute eta ukanen dute uda aitzin.
|
|
2017
|
|
|
Badira ezkutuan gordetzen diren ikurrak (zer koloretakoa da Zarauzko bandera, zuria ala gorria?), eta baita oharkabean aldatzen direnak ere. Zarauzko armarriak
|
badu
balea bat beheko aldean, itsasoko olatu batzuen gainean, baina ahaztu duguna da duela berrogeita hamar bat urte itsaso gainean ez zegoela balearik, bihotz formako hiru hosto baizik.
|
|
|
Badira ezkutuan gordetzen diren ikurrak (zer koloretakoa da Zarauzko bandera, zuria ala gorria?), eta baita oharkabean aldatzen direnak ere. Zarauzko armarriak
|
badu
balea bat beheko aldean, itsasoko olatu batzuen gainean, baina ahaztu duguna da duela berrogeita hamar bat urte itsaso gainean ez zegoela balearik, bihotz formako hiru hosto baizik.
|
|
|
Tokia bera aitzinekoa baino egokiagoa da, zabalagoa ere. Ez
|
du
balea baten itxurarik bainan entzun dugunaren arabera, balea bat marrazkituko diote, jendea oroit dadien lehen hor zen balea hartaz...
|
|
2020
|
|
|
«Emaitza ikusgarriak izan ditugu». Hala ere, argi utzi nahi
|
du
balearen begiaren ikerketarekin ez dela konpontzen glaukomaren arazoa: «Ikusi duguna da balearen begiak nola funtzionatzen duen glaukomarekiko, egokitzapenarekiko, eta nola ikusten duen».
|
|
|
Bestalde, baleak eta gizakiak oso desberdinak diren arren, badago berezitasun komun bat bien begien artean: «Baleen begiak eta gizakionak berdin funtzionatzen dute, baina gure begiek ikusmen zoliagoa
|
dute
baleenarekin alderatuta».
|
|
|
Manuelari aurpegia ilundu zitzaion. Sukaldean apenas ezer ikusten zenez, hiru argi  mutil bete
|
zituen
balea olioz eta metxak isiotu zituen. Ondoren, han, bere sukaldeko supazterrean gatz uraren lurrunari begira, beste lurrun batzuekin oroitu zen:
|
|
2022
|
|
|
' zergatik egin dute?'». Jendeak gogoan
|
du
baleengatik egiten zutela, edo energia nuklearraren kontra... Eta, hori horrela, jendeak buruan ditu, ekintzekin batera, baita haien arrazoiak ere.
|
|
|
OHARRA: Orotara, 2.000 edalontzi prest
|
ditu
Baleak elkarteak, eta aitzinetik eskuratzeko Hendaiako Gure Ikastolako Irandatzen (asteartean), eta Gaztelu Zaharren ostegunean 16:15ean eskura daitezke bost eurotan.
|
|
2023
|
|
|
–Ez al
|
genituen
baleak ikusi behar? –galdetu diot hondartzara iristean.
|
|
|
Kosta egiten zait bere berbakera ulertzea, baina gehiena harrapatu diot. Kostako paraje hau oso maitea omen
|
dute
baleek ume egiteko. Eta nola orain hurrena bere begiz ikusi zuen erditze bat.
|