|
2008
|
|
|
Espezialitateko hizkeraz ari garenean idatziaz ari gara nagusiki, eta neurri handi batean terminologiaz. Baina espezializazio mailak bereizi behar
|
ditugu
alde batetik (ikerketako testua, zabalkundekoa?) eta esparruak bestetik (zerbitzu publikoak, kazetaritza?) lexiko aukerak egiteko orduan hartzaileak ongi gogoan hartzeko. Arreta berezia merezi du alde horretatik erdi mailako irakaskuntza formaleko testugintzak (batxilerra eta lanbide heziketa)
|
|
|
Baina espezializazio mailak bereizi behar ditugu alde batetik (ikerketako testua, zabalkundekoa?) eta esparruak bestetik (zerbitzu publikoak, kazetaritza?) lexiko aukerak egiteko orduan hartzaileak ongi gogoan hartzeko. Arreta berezia merezi
|
du
alde horretatik erdi mailako irakaskuntza formaleko testugintzak (batxilerra eta lanbide heziketa)
|
|
|
Noiz da alde> hitz, eta noiz atzizki? Beste hitzetan esanik, noraino
|
du
alde k autonomia lexikal osoa, lexe ma soil eta beregain gisa jarduteko aukera ematen diona. Aldiz nondik aurrera hitz egin behar da, autonomia galeraren norabide jakinean ba rrena goazelarik, alde> atzizki lexikogenetiko soilaz, behinolako autonomia lexikala erabat galdutako eratorpen morfema hutsaz alegia?
|
|
|
Antz handia dute batzuek eta besteek, hainbat aldetatik begiratuta.
|
Badute
alderik ere, ordea. Alde nabariena, agian, di, > tza, > eta antzeko atzizkien autonomia lexikalik eza da.
|
|
|
Beti, ordea, ez. Zer
|
du
alde k, gainerakoen pareko. Zer du berezi?
|
|
|
Ohiko A alde> askotan, alde> horren adiera ez da lugar> edo lekua, > edo partea> (hots, leku zatia edo unitate fisiko, espazial edo kontzeptual zabalago baten partea) baizik. Bestela esanik, kasu horietan ere zati izaera berezkoagoa
|
du
alde k, leku izaera baino: Axularren aitzinalde, > barrenalde, > > edo gibelalde> modukoetan, leku zati bat adierazten da lehenik eta behin.
|
|
|
Eduki arloko diferentzia gehiago ere bazituen jeltzaleekin, batez ere euskal nazioa (arlo linguistiko kulturalean bereziki) ulertzeko moduaren inguruan46 Eta maila politikoagoan, aipatzekoa da Azkuek alderdi jeltzalearen aukera estrategikoekiko zuen distantzia. Hola, Bilbon 1918ko martxoan eman zuen hitzaldi publiko batean, bere nortasun nazionalista aldarrikatu zuen, baina aldi berean jeltzaleekiko
|
zituen
aldeak nabarmenduz:
|
|
|
Azkuek «mi Patria no es Euzkadi. Mi Patria se llama Euskalerría» esan orduko49, jeltzale gazteak zurrumurruka hasi ziren, «actitud a la que el conferenciante respondió recargando más el acento sobre aquel Euskalerria, provocando un alboroto de Euskalerrias y Euzkadis, y Euzkadis y Euskalerrias, que duró algunos segundos»50 Testuinguru horretan azaldu zituen apaiz irakasleak jeltzaleekin
|
zituen
aldeak (ez zela independentista, Euzkadi hitza oker sortua zela, sabindar gazteekin gora-beherak zituela, etab.). Ez da dudarik nolabaiteko autonomia bai nahi zuela (aurrerago aztertuko da nolakoa), baina ez zuen proiektu hori alderdi jakin batekin lotzen.
|
|
2010
|
|
|
zerbaiti buruz hitz egitea, zeri buruz den jarduna, gaia aurkeztea eta harilkatzearen ildoak seinalatzea. Eta adiera hori
|
duten
aldetik eta neurrian egiten diegu arreta, hau da, jarduera norekiko enuntziatzen den estudiatuko dugu, zein izenordainekin lotzen den, zein rol duen bakoitzak bertan. Azken buruan, aditz eta formula horien analisiak komunitate enuntziatiboaren behaketa bideratuko digu.
|
|
|
Gaur ecusi bear degu cer dan, eta cenbat eratacoa gure griña, ta pasioen ucatzea, ildura, ta eziera au. Au ecusi ondoan beguiratuco du bacoitzac, zer utseguiñ
|
duan
alde onetatic bere Jaun ona amatzeco aginte andiaren contra. Enzun arreta andiarequin (C 613)
|
|
|
Autonomia Erkidego bien arteko harreman faktuala ohargarria da beraz, hori guztia dela medio. Horrek ere bere eragina
|
du
alde bietako hezkuntza/ hizkuntza harremanei dagokienez. Handia oro har, eta uste dena baino handiagoa hizkuntza normalkuntzaren ikuspegitik:
|
|
2012
|
|
|
diogunean bat baino gehiago esan nahi dugu; izan ere, testuinguru eleanitzetan ohikoa baita hiru, lau edo are hizkuntza gehiago kontaktuan izatea. Euskal Herriaren kasuan, esaterako, azken mendeetan, euskara beti izan da gutxienez bi hizkuntzarekin kontaktuan (frantsesarekin eta gaztelaniarekin), eta ezin
|
dugu
alde batera utzi gaur egun gero eta indar handiagoa hartzen ari den ingelesa ere.
|
|
|
– Ez da beharbada guztion eredutzat hartzekoa, baina nabari da Txirritak jakin zuela, eta Goethe baten ahaide hurbila
|
dugu
alde horretatik, bere bizitza ontzen eta lantzen, bere bertsoak ez ezen.
|
|
2013
|
|
|
Aita Santuak oreka zailari eutsi behar zion. 1915eko abuztuaren 22an, giristinoak bi aldeetan zeudela esplikatu zuen, eta horregatik ezin
|
zuela
alde baten edo bestearen alderdia hartu. Frantziako agintariek eta politikari laikoek ez zuten begi onez hartu Aita Santuaren eskaintza hura.
|
|
|
Beste batean ere informazio negatiboak eman zituen, alemanen urpekoek hainbat merkantzia ontzi eta pertsona garraiatzaile botatzen zituztela azpimarratuz. Salonika aldean zituzten zailtasunez mintzo zen, 1917an, Grezian denak ez
|
zituztelako
alde. Errumaniak gerla galdurik, oraino zailtasun gehiago zutela gaineratu zuen.
|
|
2015
|
|
|
Kontuan izan behar da, bestalde, arlo literarioak
|
baduela
alde instituzionala eta Antologia hau erantzukizun nagusitzat euskararen zaintza duen erakunde baten babespean, ez mendean, ari dela lantzen.
|
|
2016
|
|
|
Teatroa kontzientzia kolektiboan metatuz joan da, sorkuntzan aritzen zirenek horren aberastasuna publiko adituaren aitzinean erakutsi behar
|
zuten
alde batetik, eta bestetik, obra bakoitzak talde esperientzia berria ekartzen zuen herrira. Mikhail Baktinen ikuspuntua ere interesgarria iruditzen zaigu Rabelaisen obran agertzen diren Erdi Aroko aztarnak azpimarratzen baititu.
|
|
2021
|
|
|
Gorrotxategirentzat (1984a: 376) Akitaniako epigrafiako xs ek txistukari afrikatua adieraz dezake, hipotesi horrek aski esanguratsuak diren grafia txandaketak
|
baititu
alde; gainera, Penintsulan ts dugu (selatse, or [du] netsi) Garona aldean xs espero genukeen lekuneetan. Bokal artean s ren eta xs en arteko oposizioa dakusa morfema barruan (sosonnis [antrop., gen., Cièrp e Gaud]/ oxson), baina hitzoinaren bukaeran, hitz akaberan nahiz latinezko hondarkien aurrean xs grafia besterik ez dago ia (belex, antrop., Cardelhac [Cardeilhac], berhaxsis, antrop., gen.; Barcugnas); Mitxelenari bezala, horrek pentsarazten dio txistukarien sailean ere ozenen artean sumatzen denaren antzeko banaketa zegoela, hau da, s idazten zela hitz hasieran (biguna), barruan s/ xs aurkakotasuna zegoela eta xs izkiriatzen zela hitz oin bukaeran (bortitza).
|
|
|
‘Partizipioa+ beharra dago’ egituran, berriz (adierazi beharra dago, esan beharra dago, etab.), formalki behar mugatzailearekin azaldu arren, balioan ez
|
du
alde handirik ‘partizipioa+ behar da’ aditz egiturarekin. Beste horrenbeste esan daiteke Euskal Herritik kanpora bizi beharra du eta antzeko egiturez.
|
|
|
Biak dira osagarria eskatzen duten adjektiboak, baina
|
badituzte
alde nabarmenak batak eta besteak. Banan banan aztertuko ditugu, beraz.
|
|
|
bezalatsu, halatsu, nolatsu, nortsu, nontsu, zenbatsu... Teofilo Mariak arrazoi
|
du
alde batetik, aita, zeren a), b) eta c), baina bestetik ez du, zeren d), e) eta f); baina, Domingoren arrazoiei bagagozkie, halatsu, zeren hiru arrazoi gutxienez baditu alde[...], baina beste hiru ere aurka (Irigoien); Eta ertzainek esan digute denbora kontua dela. Orain badakite nontsu dabilen Gaizka.
|
|
|
bezalatsu, halatsu, nolatsu, nortsu, nontsu, zenbatsu... Teofilo Mariak arrazoi du alde batetik, aita, zeren a), b) eta c), baina bestetik ez du, zeren d), e) eta f); baina, Domingoren arrazoiei bagagozkie, halatsu, zeren hiru arrazoi gutxienez
|
baditu
alde[...], baina beste hiru ere aurka (Irigoien); Eta ertzainek esan digute denbora kontua dela. Orain badakite nontsu dabilen Gaizka.
|
|
|
Eskerrak bere buruaren jabe zela. Hain jabe ere, nahi
|
zuen
aldera jotzen zuen (Anabitarte). Eta, orobat, kuantifikatzailea daraman perpausa eskuinean dela, aposizioan emandako partizipioaren ondoan:
|
|
|
Helburuzko balioa adierazteko erabiltzen dira gehienetan (§ 37.4), baina baldintza ere adieraz dezakete: Inori laguntzekotan, zuri lagunduko dizut; Norbaiti eskerrak ematekotan, Ane ezin
|
dugu
alde batera utzi; Berant etortzekotz, hobe duzu gakoa hartzea; Gehiago ez entseatzekotz, hobe duzu ikasketen uztea. Esaldi hauek adizki jokatuarekin eman behar bagenitu, baldintzazko formak erabiliko genituzke (inori lagundu behar badiot; norbaiti eskerrak eman behar badizkiogu; berant etortzekoa bazara; gehiago entseatu behar ez baduzu); baldintzazko perpausen adiera dute adibide horiek.
|
|
|
Forma hau ere maiz erabiltzen da baldintza balioarekin, Hegoaldean batik bat: Inori laguntzekotan, zuri lagunduko dizut; Norbaiti eskerrak ematekotan, Ane ezin
|
dugu
alde batera utzi (ikus § 34.10a).
|
|
|
Haatik, esan beharra dago hemen ere, gramatikak eskaintzen dituen ahalen eta hiztunek egiazki beren jardunbide arruntean
|
dituztenen artean
alde handia badela, eta literaturan gutitan aurkitzen direla molde horretan bi erlatibo baino gehiago pilatzen dituzten sintagmak, non ez den hizkuntzaren joko gisa hain zuzen. Halako jokoetarik kanpo gertatzen denean, oso itzuli markatuetan kausitzen da:
|
|
|
Beraz, nekatua/ nekatuak
|
dugu
alde batetik, eta nekaturik bestetik. Lehenbizikoa adjektiboa da, eta bigarrena adjektiboa izan daiteke testuinguruak partitiboa eskatzen duen toki batzuetan, ezezko eta galde perpausetan, eta adberbioa besteetan (predikatu osagarrian).
|
|
|
2.14.1c Perpausaren burua inflexioa dela kontsideratzeak
|
baditu
alde on asko, teoriari dagokionez ere. Alde on horietako beste bat ere bada, garrantzi handikoa.
|
|
|
38.4b Jokatugabea izanik, tzeagatik perpausen aditzak ez ditu subjektu objektuak markatzen; horixe
|
dute
alde nagusia lako perpausekin. Semaforoa gorrian pasatzeagatik jarri diote isuna Koldori esaldian, esate baterako, ez da subjekturik aipatzen mendekoan, baina perpaus nagusiari esker berreskuratzen da:
|
|
2023
|
|
|
Euskarak bizi duen egoerak, hizkuntza txikia eta gutxi (ago) tua izanik, ez
|
du
alde bakarreko aterabiderik, jakina. Halere, Nafarroako eskoletako euskararen egoera hobetzeko bidea urratuz hasi behar da eta luzaroko egitasmoa abian paratu.
|