|
2000
|
|
|
Jendeak dio, Zuberoa denetatik urrun dela, Pauetik zein Baionatik, Euskal Herriko bihotz ekonomikotik ere; baina frogaturik daukagu enpresak sortzen, arrahartzen eta biziarazten ahal
|
ditugula
Zuberoan. Dena jendearen borondatean oinarritzen da.
|
|
|
Sohuta eta Atharratzeko Ikastolak bestera, AEK k ere bere lekua
|
du
Zuberoan. 1983an sortu zen Su Azia kultur elkartearen eskutik; Maulen du bere egoitza.
|
|
2001
|
|
|
Ekonomiaren garapena eta lurraldearen deigarritasuna indartzea ditu jomuga nagusiak. Lanabes berri horrekin, politika oldartsu baten antolatzeko bideak hartu nahi
|
ditu
Zuberoak, ibarrari oldar berri bat emateko eta demografiaren beherapena oztopatu ahal izateko.
|
|
|
Elkarrekin! Lema honekin konpreniaraziko dugu bizi nahi
|
duela
Zuberoa.
|
|
|
Behiak ere leku handia
|
badu
Zuberoan. Egia erran, ardi esnearen ekoizpenarekin oso ongi egokitzen da haragitako behiarena.
|
|
2005
|
|
|
1234an Antso azkarra hil zenean, rralde hauek. Funtsean, Antso Handiak
|
zituen
Zuberoako eta Lapurdiko jaurerriak sortu. Errege honen erresuma Leongo eremuetatik Gaskonia eta Kataluniaraino hedatzen zen. kondea Nafarroako Errege hautatu G zuten eta honen erregealdian Foru
|
|
2006
|
|
|
Nafarroako erregina ezker nahiz eskuin auzo izateak uzkurtuko zituen noski erromazaleetan suharrenak. Orain, berriz, Nafarroa Behereko jaun printzipalenak Joanaren kontra altxatuak zirelarik, lotsa galdua
|
zuten
Zuberoako papistek ere. Apezeriak eta zenbait jaunskilek erreformatuen kontra xaxatua zuten herriko jendaila, Maitia delako oskigilea buru zutela.
|
|
2007
|
|
|
Alabaina, irudiek argi erakutsi zuten deus gutxi direla Zuberoakoarekin alderatuta, bai tamainaz salbuespenen bat izan ezik bai edertasunez, eta are gutxiago dantzatzeko trebeziaz. Izan ere, berezitasun bat
|
badu
Zuberoako inauteriak: bera da ospakizunean goi mailako dantza txertatu duen bakarra.
|
|
|
Lehenik, lehenetsi nahi
|
nuke
Zuberoan, Eskiulako herriak apailatu duen sorkuntza: Dinbili Danbala dauka izenburua eta historiaren haria Vivaldiren Lau urtaroak lanetik ondua izana da, sasoi bakoitzari erranahi bat emanez:
|
|
2008
|
|
|
Jean Haritschelharrek fama handia
|
du
Zuberoan. Lehenik zor dio Pierre Topet Etxahun Barkoxekoaz egin duen lan erraldoiari.
|
|
|
Berak erranik badakit gain gainetik estimatzen dituela Ibañeta eta Antso Handia piezak. Ibañeta, Junes Casenave Harigilek idatzia, berriz eman behar litzatekeen antzerkia da, zeren 1978an, Orreagan jende asko bildu bazuen ere, ez zuen zorte onik
|
ukan
Zuberoan, Garindaineko bi emanaldietan, aroaren kausaz itxura guzien arabera, eta Haritschelharrekin osoki ados nago, berriz antzeztea hartze lukeela.
|
|
|
pastorala ikusiko zela zezen plaza batean, lehen aldikoz. «Pastorala ez
|
dut
Zuberoatik esportatu nahi», erantzun du, geroztik, idazleak. Ikusgarri berezien usaia badu, gainera, Berzaitzek:
|
|
2009
|
|
|
Buhameen antzerkia, berriz, inoiz baino landuagoa. Dantzari, kantari eta antzezle bakarrik ez, gidoilari onak ere
|
baditu
Zuberoak.
|
|
|
Ordea, uste
|
genuen
Zuberoako problema zela, bereziki Zuberoarena, baina barneko bidea utzirik, autobidea hartu eta Bearnoko Salies eta Salvaterratik barna hona heltzea aski da ikusteko: Zuberoa bezain hustuak dira inguruko lurrak ere.
|
|
2010
|
|
|
Beren haurrer haiek ez diete erakutsi euskara, baina orai, berrogeita bost urtetarik apalagokoak, erran nahi baita, hogeita bost urtetan, orai aita eta ama direnak, horiek nahi dute haurrer euskara ikasi. Eta
|
baditugu
Zuberoan bertan, ikastoletan haur hanitx. Gero baduzu bi mintzajeak ere eskolan, horiek ere bai.
|
|
|
Pastoral afera hori ere egiazko altxorra
|
dugu
Zuberoan. Harizpe tragedian, entseatu nintzen pertsonaia militar baten historia egiten.
|
|
|
Gure ustez, frantsesezko, herbage?
|
dugu
Zuberoako, erbajia?, hau da, belarra jateko alhagiaedo, bazkalekua?. Belarra jateko pentzearen saria edo dirua nonbait ordaindu beharra egongo zen.
|
|
2011
|
|
|
Zortzietan oihalezko aterpea, erakusmahaiak eta gainerakoak jaso ondoren, zuberotarrak Xiberoa kafetegira abiatu ziren arratseko poteo kantatuari hasiera emateko. Karrikaz karrika ibili behar omen
|
zuten
Zuberoako kantore ederrez bazterrak pozten. Guretzat, berandu samar zenez, itzulerako bideari ekin genion.
|
|
|
Hau Miramón Arbelaitz jatetxea da; Jose Maria Arbelatzek zuzentzen du. Jose Maria Michelín izar baten jabea da eta ondo gogoan
|
du
Zuberoa jatetxean hasi zeneko garaia. Kalitateko lehengaien aldeko apustua egiten segitzen du, badakielako hori dela sukaldaritza onaren euskarririk seguruena.
|
|
2012
|
|
|
Zuberoa inkesta horretan bateratzearekin ez ote den batez besteko" onesgarriago bat" agerrarazi nahi izan. Beste modu batera esanda, Baxenabarre" euskaldunagoak" ez ote
|
duen
Zuberoa" erdaldunduegi" edo" asko erdaldundu" baten emaitzak" txukuntzeko" aukerarik eman. Zuberoan bertan galdezkatu multzo bat osatzeko nahikaririk izan bazen, emaitzak beharbada hitsegiak agertuko ziren...
|
|
2013
|
|
|
Nola lagundu edo kontrako eraginik izan du herriok bizi duten banaketa administratiboak euskara zenbait arlotan errekonozitua
|
duen
Zuberoaren ondoan?
|
|
|
Eskiulak harreman onak
|
ditu
Zuberoa zein Biarnorekin... ez ote du egiten giltzarri lanik Euskal Herri eta Biarno artean?
|
|
|
Ez zaitu deusik gertatuko. Guk segitzen dugu gure ikerketa eta igurikatzen dut zure mezua. Buka ezazu zure askaria, hitzorduaren tenorea jiten da, joan behar dugu, agindu zuen Frantxoak. Azken ogi xerra, gurin apur bat... erreximenta, esan zuen Felixek, irribarre sabelkoi batekin. Xafla bat gasna beharbada. Eta zer oraino! Puff, beti laster, hil behar
|
dugu
Zuberoa honetan! Hil aitzin behar duzu tripa galdu. Goazen. Nora. Lehenik Ainharbe herrira.
|
|
2014
|
|
|
Argia aldatzen ari da eta ikuslearen pertzepzioa ere bai. Erakusketa honen agertokia ez baita neutroa, Gonzalo Etxebarriak bizitoki eta lantoki
|
duen
Zuberoa harentzat neutroa ez den bezala. " Ene lanetan beti da zerua eta lurra, Zuberoa, eta kaosa.
|
|
|
Bestalde, Jean Pitrau sindikalista ezaguna ez zen urrun bizi. Mendiko laborantza biziberritzen lan eskerga egiten ari zen lider baserritarra zen Pitrau, eta hark sortutako mugimenduak borroka giro bizian ezarria
|
zuen
Zuberoa osoa, eta baita Montori ere.
|
|
|
Pastorala Erdi Aroko antzerkian jatorria
|
duen
Zuberoako herri antzerkia da. Bertsoen, kantuen eta dantzen bitartez antzezten den emanaldi hori urtero antolatzen dute.
|
|
|
Hor dozena bat herri bisitatuko du, janen du familia ezberdinetan, behar du bere mintzatzeko ahala trebatu etxeko jaun eta andere mihi zalu batzuekin eta arnoaren errefusatzea ikasi arratsaldean irauteko. Horren ondotik ez
|
duzu
Zuberoa berdin ikusiko, zure ingurumena handitu da. Ordu arte amak egin dizkizularik desmartxa guziak inauteriak ni a sortzen du.
|
|
2015
|
|
|
(...) Atharratzeko zerrategi hori Oloronera joanez geroztik herria 1.500 biztanletatik ia 700etara jaitsi da. Askotxo da holako biztanle murrizte bat 17.000 biztanle besterik ez
|
duen
Zuberoa batentzat!?.
|
|
|
–Bi ama ikastola
|
ditu
Zuberoak: Atharratzekoa dozenaren bat umerekin, eta Maulekoa 50en batekin, honek lehen maila ere baduelarik.
|
|
|
1986an jazo zen hori; handik urtebetera, berriz, irratiaren errotze mailaren berri eman zuen Abilen 53 zenbakian (1987ko apirila) agerturiko berriak: albiste hark zioenez, irratikoek inkesta egina
|
zuten
Zuberoako 35 udalerritan, eta baita Donapaleu inguruko beste zazpitan ere. Zenbateko lagina baliatu zuten ordea?
|
|
|
7.9 Aipatu dugun rten? rtzenberrikuntzak bere ñabardurak ageri
|
ditu
Zuberoako mugako Nafarroa Behereko herrietan, hauetan rzkontsonante taldea gordetzen baita oraino, horregatik, Sorhapürü herrian rondoko txistukaria igurzkaria da eta ez afrikatua, erorzeneta ezarzenadibide berriak entzun ditugu. Hauen kide dira eskualdeko aldaera ez afrikatu gehiago ere:
|
|
2016
|
|
|
... Jinkoaren graziaz, haurra nintzekian Aitzinekoen deia nik entzun barnian Ikaszak gore uskara hedazak unguruian Berareki mugarik ezta gore artian Bortiaraino helturuk anitx aldiz lañoa Buria zutik Orhy da gidari zintzoa Konen bazterren txerka bide zaharra doa Lanxarra xoan eta kor
|
dugu
Zuberoa...
|
|
2017
|
|
|
Imajinatzen dut Nafarroan eta Bidasoaz iparraldeko hiru lurraldeetan ere datua ona izango zela. Bueno, Iparraldean itsasoak bustitzen dituen lurraldean bai, Santiagoko erromesen bide horrek zipriztintzen duen bestean ere akaso, baina gure erreserba indiotzat ere etorkizun kaxkarra
|
duen
Zuberoan agian ez. Geu ere ez gara joaten...
|
|
2018
|
|
|
Frogatu dugu euskara batua ulertzeko modu anitz badela. Gauza anitz
|
ditugu
Zuberoatik ikasteko.Orain errazago zabaldu liteke Xahoren figura Euskal Herri osora. Hori izan da gure asmoa, Xaho ulertaraztea Euskal Herri osoan. Ariketa hau egin dugu:
|
|
|
Xamarren ustez, horrek salbatu zuen euskara Aezkoan. Zaraitzukoek, ordea, harreman gutxiago
|
zuten
Zuberoarekin. Horregatik galdu bide zen euskara.
|
|
2019
|
|
|
Oso antzezpen dotorea eta aberatsa
|
dugu
Zuberoako maskarada, kolorez, pertsonaiaz, eginkizunez, kantaz, dantzaz. Euskal Herriko lurralde eder horretako biztanleak elkartzeko eta gure kultura bizirauteko balio du.
|
|
2021
|
|
|
Halako bat zaio IPBri egoera, ezen COVID tanpez gelditu baitio zalu goiti zihoakion oldea. Antton Amuletek bere gain
|
ditu
Zuberoa eta Amikuze aldea, 2018tik. Hiriart Urruti 2019an hasi zenetik, Bidaxune eta Errobi Aturri aldeetan ere sartu da pilota iniziazioa azkar.
|
|
|
Abdelkader pastorala 2020ko udan Urrustoi Larrabilen antzeztu beharra
|
zuten
Zuberoa Pettarreko lau herrik, baina pandemia tzar horrek galerazi zien, mustrakak martxo erditan geldiaraziz. Berriz hasi dira urtarrilean, eta itxura guzien arabera, 2021eko uda honetan xedea burutuko dute, aipatu herrian taularatuz.
|
|
|
Hala, esate baterako, desberdintasunaren aldea mailakatzen duten diferentzia adierazleak onartzen dituzte hauek ere: zenbatzaile zehatza (Lapurdik
|
baditu
Zuberoak baino dozena bat aldiz haboro biztanle (Herria)); askoz (ere) gisakoak (Nahiko zabalduta dago jada sailkapen nagusia, baina askoz gehiago zabalduko da gaur (Berria); Asko kostatzen da hitz bat bestearen atzetik kateatzea baina askoz ere gehiago lerro artekoa idaztea (Berria)); apur bat gisakoak (Ehun lagun eskas atera ziren, aurrekoetan baino apur bat gutxiago (Berria)); xe atzizkia (Ast...
|
|
|
Kezka handiak piztu dituzte eraikuntza munduan zur, burdin eta materia batzuen gutitzeak eta prezio emendatzeek. Etxeberrik 40 bat langileko hargintza enpresa bat
|
du
Zuberoan, eta egoerari adi adi dago.
|
|
|
Jean Louis Davant (euskaltzain emeritua): " Galtze handia
|
dugu
Zuberoa txikiarentzat, eta zabalkiago Euskal Herri osoarentzat ere, horren zerbitzari sutsua baitzen, eta bien arteko zubi fidela".
|
|
|
Galtze handia
|
dugu
Zuberoa txikiarentzat, eta zabalkiago Euskal Herri osoarentzat ere, horren zerbitzari sutsua baitzen, eta bien arteko zubi fidela. Badakik, Allande laguna, zinez dolu dauiat.
|
|
2022
|
|
|
Zergatik ez gurutzamen gehiago, eta ez bakarrik mugaren gainetik? Iparraldean ere diferentzia franko
|
badugu
Zuberoaren eta beste bi lurraldeen artean. Muskildin eman den mezan, baxenabartar eta lapurtarrek musika eta hitz berririk entzun dukezue, bereziki burutzean eman dugun anjelusa.
|
|
|
Hala nola Zuberoan. Hortarako, erabaki genuen, zuberotar berriketari gehiago ukan nahiz, bilkura bat egin behar
|
genuela
Zuberoako herri batean, hango eus kaltzale multzo bat elkarretaratuz. Hori zen 1990eko hamarkadako azken urtetan edo 2000.eko lehenetan, ez naiz zuzen oroit.
|
|
|
Nola bizi
|
duzu
Zuberoako Herri Elkargoan abertzale gisa jardutea?
|
|
|
Iduri
|
du
Zuberoan ere lanik frango badela euskaraz bizitzen. Adinekoek ontsa badakite.
|
|
|
lehena, Mus kildin San (t) Antoniko kapera 1385ean eraikarazi zuena Atharratze Lüküztarren eta Bidaxuneko agaramontarren artean bakea finkatu nahiz, eta non al txarazi eta Zuberoako lurrean, Nafarroarekiko muga ez baitago mendi kasko ho rretan, baina sartaldeko zolan, Donaixtiko lehen etxeetarik hurbil. Beraz hor age rian
|
dugu
Zuberoa herriak Nafarroako Erresumarekin atxiki zuen lokarri berezia, ofizialki Akitaniako dukearen meneko izan arren.
|
|
|
Konpostelako beilak bere gorena XII. mendean hunkiko du, eta hor garatuko da Zuberoako arte erromanikoa, nahiz XI.ean hasi den. Estilo berri horretako elizaz aberats
|
dugu
Zuberoa. Holakoak dira Urdiñarbekoa (hau XI. mendekoa), Urdatx/ Santa Grazi eta Ospitalepekoak (biak XII. mendekoak), baita Hauze, Liginaga, BASKONIAKO NOTIZIAK
|
|
|
Zuberoako lurrean, Nafarroarekiko muga ez baitago mendi kasko horretan, baina sartaldeko zolan, Donaixtiko lehen etxeetarik hurbil. Beraz hor agerian
|
dugu
Zuberoa herriak Nafarroako erresumarekin atxikitzen zuen lokarri berezia, ofizialki Akitaniako dukearen meneko izanarren.
|
|
|
Erran ohi
|
dugu
Zuberoako makiek gure lurralde txikia libratu zutela, baina holakorik ez zen gertatuko bezperan, Andre Dona Mariaz, Aliatuak ez balin baziren Provenceko lehorrean lurreratu. Erran ohi ere Andre Dona Mariaren mirari bat izan zela Spielbergek ez bazituen bete Mauleko hiriaren aurka bota zituen mehatxu lazgarriak.
|
|
|
Bestalde, aditu batzuen arabera (Txomin Peillen, Beñat Oihartzabal) iduri
|
luke
Zuberoako trajeria/ pastorala XVII. mendean sartu zela, Paueko buruzagi kalbinistei buru emanez eta ber denboran Kontra Erreforma katolikoa sustatuz sainduen kultuari esker. Haatik lehenbiziko idazkia 1750koa dugu, Ospitalepeko Baihalt batek idatzia, Eskiulan antzeztua, Sainte Elisabeth de Portugal.
|
|
|
Zaldunaren beraren lanetan, MHBtik HBra, eta are HBren barnean ere, hautu horien sistematizazio progresiboa ikusten da. Bi autoreen arteko antzekotasunek eta zaldunak itzulpen lan gehiago egin zituela jakiteak idatzirako batasun edo jokamolde bat garatu zukeela iradokitzen dute, eta ikertzeko dago eredu ortografiko eta estilistiko honek zer leku
|
duen
Zuberoako gainerako tradizio idatziaren aldean214.
|
|
|
43 Grafia gaurkotzeko ez
|
dut
Zuberoako euskararen egungo idazkera estandarra baliatu (Coyos, 2002; Hainbaten artean, 2013), lan honetan garrantzizkoak diren zenbait bilakabide fonologiko eta ezaugarri fonetiko saihesten baitira horretan.
|
|
2023
|
|
|
Erran duenez, EH Baik eskatzen duen bezala Ipar Euskal Herriko lurraldeak osasungintzan ere bat izatea" eskakizun logikoa da, politikoa den heinean", baina" Paue edo Baionarekin egin daiteke arta sarea berdin berdin". 13.000 biztanle
|
ditu
Zuberoak, eta Paue edo Baionari lotua izateak ez lieke deus aldatuko Biarnoari ala Ipar Euskal Herriari, haren ustez: " Ez du eragin handirik osasun lurralde batentzat".
|
|
|
Euskalkira jotzeko ohitura izaten dut. Hori bai, esan didate irratsaioa ulertu behar
|
dutela
Zuberoan eta Bilbon. Hizkeraz aparte, edukiak aintzat hartzeko esan didate.
|
|
|
Erran duenez, EH Baik eskatzen duen bezala Ipar Euskal Herriko lurraldeak osasungintzan ere bat izatea “eskakizun logikoa da, politikoa den heinean”, baina “Paue edo Baionarekin egin daiteke arta sarea berdin berdin”. 13.000 biztanle
|
ditu
Zuberoak, eta Paue edo Baionari lotua izateak ez lieke deus aldatuko Biarnoari ala Ipar Euskal Herriari, haren ustez: “Ez du eragin handirik osasun lurralde batentzat”.
|
|
|
Gau eskolako kanpoaldean bi lagun dituzte aiduru anaiek, eta eleketan hasi eta fite ohartu dira ü bokala erabiltzen dutela bardoztarrek, Lapurdin egon arren. Uste
|
zuten
Zuberoan baizik ez zela erabiltzen: usteak erdia ustel!
|