|
2002
|
|
|
Hego Euskal Herriko kasuan, 1995etik honako hazkunde garaian, soldata ordainketek ekonomiak
|
sortutako
aberastasunetik (BPGetik) gero eta zati handiagoahartu dute (1996an %52, 41 eta 1999an %53, 23); baina ULKek behera egin dutenez, aipatutako hazkundeak kantitatezko aldagaiekin du zerikusia. Azken urteotansoldata ordainketek BPGean duten pisuaren zergatia, jakina, sortu den enpleguagehienbat soldatapeko enplegua izan delako da, hau da, soldatadunen tasa haziegin delako (%82, 9 tik %84, 49ra) (ikus 11 taula).
|
|
2006
|
|
|
Exceltur aliantzan bildutako ostalaritza enpresa nagusiek, beren ustez, Espainiako kostek azken urteotan jasaten duten “gehiegizko” eraikuntzak dakartzan arriskuez ohartarazi zuten ostegun honetan, epe ertainera errentagarritasuna arriskuan jartzen baitu. Hala ere, sektore horrek
|
sortutako
aberastasuna Barne Produktu Gordinarekin (BPG) homologa daitekeen adierazle propio baten arabera neurtuta, urteko bigarren hiruhilekoan estatuko ekonomia baino pixka bat gehiago hazi zen, %3, 4ko eta %3, 3ko tasekin, hurrenez hurren. Itsasertzeko etxebizitzen hazkunde neurrigabeak Espainiako turismo ereduaren bideragarritasunerako dakarren mehatxuak dagoeneko gainditu ditu mugak.
|
|
2008
|
|
|
Banaketa perfektua balitz, pertsona bakoitzak per capita BPG horrenbeste izango luke: ekonomian
|
sortutako
aberastasun osoa zati biztanle kopurua egin eta hortik ateratzen den kopurua, alegia. Hego Euskal Herrian datu hori Europar Batasuneko altuenetakoa da, hain zuzen ere urtean 32.970 euro egokituko litzaizkioke EAEko pertsona bakoitzari; Nafarroan, aldiz, pixka bat gutxixeago.
|
|
|
Adibidez, etekinetan edo galeretan bazkideek duten partaidetza edo, zenbait kooperatibatan, boto eskubidea ere. Horra hor zergatik hartu behar dugun kontuan
|
sorturiko
aberastasunean, eta, beraz, jardueraren etekinetan, bazkide bakoitzak duen partaidetza ezin daitekeela gehienetan urtebeteko epean garaturiko jarduera baten ondoriotzat hartu.
|
|
2009
|
|
|
Azken urteotan Euskal Herrian
|
sortutako
aberastasuna herritarren bizi baldintzak hobetzeko erabili ez izana gaitzetsi du plataformak, eta ondorioak zerrendatzen ditu: soldatek ahalmena galdu dute, prekarietatea zabaldu da eta lan istripuak ugaritu dira.
|
|
|
Dirua ez da falta dena. Hemen soberan lapurrak daude, guk
|
sortutako
aberastasuna eskuratu dutenak. Gainera, orain, beraiek erabaki nahi dute egoeratik nola atera, gaineratu zuen.
|
|
|
Hemen sobran lapurrak daude, guk
|
sortutako
aberastasuna eskuratu dutenak
|
|
|
Haatik, sortzen dugun aberastasun hori ez dute inbertitzen ezta herri hau zeharkatzen dituzten milaka garraiolarientzat oinarrizko zerbitzuak prestatzeko ere; azpiegitura berriak eraikitzen dituztenean ez zaie burutik ere pasatzen garraiolariek arriskurik gabe ibilgailua aparkatzeko tokia behar dugula, eta duintasunez atseden hartzeko, lo egiteko, jateko edo garbitzeko zerbitzuak behar ditugula. Gauza txiki horietan ere ez da inbertitzen guk
|
sortutako
aberastasuna.
|
|
2010
|
|
|
– Bazakinat ontzigintzatik
|
sortutako
aberastasunak boteretsu egiten gaituelako desagerraraziko dutela Euskalduna. Bazakinat euren benetako helburuek ez dutela ezelango zerikusirik Bilboren itxurarekin, aitzakia baino ez dela, Bilboko pijo harro aberaskumeek atoan aldarrikatuko duten aitzakia salgarria.
|
|
2012
|
|
|
Balio erantsi gordina (BEG) makroekonomia magnitudeak neurtzen du arloekonomiko jakinean ekoizleek
|
sortutako
aberastasun maila. Adierazle horrek barnebiltzen ditu ekoizpen prozesuan ondasunei eta zerbitzuei gehitzen zaizkien balioak.Barne produktu gordina (BPG) makroekonomia magnitudeari oso loturik dago.
|
|
2013
|
|
|
Eta" Arrasateko eredua" honako kontuak lortuz, eratuz, egonkortuz joan zen, hein handi batean: bailara osoan langabeziarekin arazorik ez, langileek produkzioa antolatzeko eta erabakitzeko baliabide asko,
|
sortutako
aberastasunaren banaketa nahiko horizontala, mozkinen parte handi bat ekimen sozialetara bideratuak... Azken kontu horri dagokionez, azpimarratu behar da euskara, euskal kultura, tokian tokiko komunikabideak, hezkuntzarako azpiegitura eta baliabideak... ekimen horien objektu pribilegiatuak izan direla.
|
|
2014
|
|
|
—Forma bakar bat
|
sortzeak
aberastasun linguistikoari kalte egingo al lioke?
|
|
|
Egungo sistema kapitalistan, edozein herriren ekonomian finantza sistemak berebiziko papera du. Azken finean, langileek eta herri sektoreek
|
sortutako
aberastasunetik eragindako aurrezkiak kudeatzen ditu finantza sistemak, hau da, gu guztion aurrezkiak. Banku edota kutxa bateko kudeatzaileek aurrezki horiek non inbertituko dituzten edo nori mailegatuko zaizkion erabakitzen dute, eta zein baldintzetan egingo diren mailegu horiek ere bai.
|
|
|
Independentzia ekonomiko barik askatasuna eta independentzia pertsonala hitz hutsak baino ez dira eta. ...a; izan lan prekarioagoak ditugula; izan feminizatutako sektoreak egokitzen zaizkigula; izan genero ikuspegirik gabeko aurrekontuak onartzen direla; izan emakumeak garela pentsio ez kontributiboak jasotzen ditugunak; izan zerbitzu sozialak eta publikoen murrizketetatik etortzen diren lanak gure gain erortzen direla; izan kristalezko sabaia; oinarrrizko eskubide sozialak ukatzen zaizkigu, emakumeok
|
sortutako
aberastasun ez kontabilizatua eta ez ordainduaz jabetzen diren bitartean. Zer esanik ez merkantzia bezala erabiltzen ditugun langile klaseko emakume migranteen kolektiboaz, sexu lanak eta zainketak egiten, krisitik era erraz batean ateratzeko erabiltzen ditugunak eta egun hain kriminalizatuak daudenak.
|
|
2016
|
|
|
Zerbitzuak bilakatzen ari dira ekonomiaren indargunea: industria %6, 1 hazi da, eta zerbitzuak, berriz, %8, 2 Horri esker, lehen aldiz, Txinak urtebetean
|
sortutako
aberastasunaren erdia baino gehiago zerbitzuek eragin dute (%50, 48). Askok zalantzan jartzen dituzte Txinak argitaratzen dituen datu ofizialak. Azken gertakariek susmo horiek handitu dituzte.
|
|
2017
|
|
|
Hala ere, industria sektorearen aberastasuna (BPG industriala) jaitsi egin zen 16.532 milioi eurotik 14.565 milioi eurora, eta enpleguari dagokionez, 240.728 langiletik 194.927 langilera jaitsi zen (45.801 lanpostu gutxiago). Aldi horretan, zerbitzuen sektorean
|
sortutako
aberastasunak gora egin zuen, BPGaren %56, 5etik %61, 6ra, eta enpleguaren %69, 2 zegokion sektore horri (ikus V. kapitulua zerbitzuetan oinarritutako egitura ekonomikoen ondorioak aztertzeko).
|
|
2018
|
|
|
" Behar dugun guztia produzitu arren makinek, ekoitzitako gauzak nola banatu izango da arazoa. Makinariak
|
sorturiko
aberastasuna ondo banatzen bada luxuzko bizimodua izan dezakete denek, baina makinen jabeek aberastasunaren banaketa zapuzten badute miseria gorrian biziko dira gehienak."
|
|
2019
|
|
|
Mundu luze zabalean aplikatzeko bide orria izanik, etapismoari kutsu arrazista, paternalista eta katekista zeriola esan dezakegu. Edozein modutan ere, ekoizpen bitartekoen jabetza pribatua eskuratzea,
|
sortutako
aberastasuna birbanatzea edo justizia soziala berrezartzea ez dela nahikoa kontuan hartu behar dugu. Proiektu sozialista haratago doa.
|
|
2020
|
|
|
Beste behin ere, Arabako Errioxa da eskualderik aberatsena, bere biztanleko BPGak ia ia bikoiztu egiten baitu Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoakoa: 65.601 euroko BPGa du biztanleko, batezbestekoaren %194 Baina, berriro ere, Arabako Errioxa da hiru lurraldeetako eskualderik pobreena, biztanleko errenta 17.064 eurokoa baita, EAEkoaren %78 Hau da, eskualdean
|
sortutako
aberastasunaren zati handi bat ez dela banatzen hango langileen artean. Arabako Errioxaren kasuan, upeltegi askoren jabetza kanpokoa izateak azaltzen du aberastasunaren paradoxa.
|
|
|
Haren atzetik Olaberria dago (Gipuzkoa), 241.383 eurorekin. Arcelor Mittalen altzairutegiak eta beste enpresa handi batzuek (Hine, Carrefour...)
|
sortutako
aberastasuna herritar gutxiren artean zatitu behar da Goierriko herri horretan —953 biztanle besterik ez ditu—.
|
|
|
Bai soldaten prekarizazioari eta bai pentsioen bideragarritasunari aurre egiteko, ezinbestekoa da eztabaida bat abiatzea aberastasunaren banaketaren inguruan, kontsultatutako sindikatu eta ekonomisten iritziz. Iñaki Heras EHUko Enpresa Antolakuntzako katedradunak" tartaren banaketa" deitzen dio herrialde batek urtebetean
|
sortutako
aberastasun edo BPG barne produktu gordinaren banaketari Txanponaren bi aldeak liburuan (Alberdania, 2003). Bada, ELAko gizarte politikako arduradunak, Mikel Novalek, azaldu du tartaren banaketa desorekatuta dagoela lan errenten eta kapital errenten artean, eta desoreka horrek soldatapekoei kalte egiten diela, bai eta, zeharka, soldaten kotizazioetan oinarritutako pentsio publikoei ere.
|
|
|
Azken hamarkadako bilakaeran ikus daiteke aipatutako desoreka hori.
|
Sortutako
aberastasunaren geroz eta zati txikiagoa jasotzen dute soldatek: lan errentek BPGan daukaten pisua %49tik %45ra jaitsi da Espainian, %48tik %47ra Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %46tik %42ra Nafarroan.
|
|
|
Ongizate soziala baxua zen gerra osteko testuinguruan, Kapitala vs pertsona, XX. mendeko dilema nagusiari, erantzun propio bat eman zion eta oso modu berritzailean uztartu zituen iraunkortasunaren dimentsio ekonomiko eta soziala enpresaren esparruan. Garaiko paradigma nagusia zen enpresariek aberastasuna sortzen zutela (dimentsio ekonomikoa) eta ondoren sindikatuak eta Estatua zeudela
|
sortutako
aberastasun hori modu justuagoan birbanatzeko (dimentsio soziala). Arizmendiarrietak eredu hori irauli eta, sindikatuen edo Estatuaren interbentzioaren beharrik gabe, aberastasunaren banaketa ekitatibo bat sorreran bertan gauzatzea ahalbidetzen zuen enpresa eredu berri bat sustatu zuen, gaur egun Mondragon deritzon errealitate sozio enpresarialari bide emanez.
|
|
2021
|
|
|
Enpresetan
|
sortutako
aberastasunaren %60a zerbitzu eta merkataritza aktibitateetarik heldu da, Akitania Eskualdea baino 7 puntu gehiago.
|
|
|
Nahasgarria da. Guk
|
sortutako
aberastasuna kudeatzen ari denari gertatzen ari dena oso larria iruditzen bazaio, gertatzen ari denak gure bizitzak arriskuan jartzen baditu, aukera bakarra zegoen. Prentsaurrekoak osasun sistema (osasunean burua ere sartzen da, badaezpada ere diot, arreta hori ere telefonoz egiten ari direnez) nola indartuko duten azaltzeko baino ez luke izan behar.
|
|
|
Ekonomia solidarioak, aldiz, antolakuntza eredu askotarikoak onartzen dituen ekoizpen arrazionala defendatzen du. Hau da,
|
sortutako
aberastasunaren banaketa eta birbanaketa bidezkoagoa defendatzen du, eta antolakunde ez kapitalisten papera aldarrikatzen du ekonomian. Hau da, beste ekonomia bat egin daitekeela defendatzen du, beste logika batzuen arabera funtzionatzen duena, non jabegoa kolektiboa den, kontsumoa arduratsua den eta erabakitze prozesuak demokratikoak diren (Coraggio, 2016).
|
|
2022
|
|
|
Txinari asko falta zaio gizarte egonkor eta oparoa izateko, zeinean azken 30 urteetan
|
sortutako
aberastasun horrek, zirimiria bailitzan, herritar guztiak benetan bustiko dituen. Txinan desberdintasun handia dago.
|
|
|
Ordu hartan, patronalari ohartarazi zioten arazoak pilatzen ari zirela sektorean. «Eskaera argia da, eta espero dugu SEAren erantzun bat etortzea metalgintzak
|
sortutako
aberastasuna sektore osora iristeko eskatzen denarekin».
|
|
|
Zalantzarik gabe, ezinezkoa da prozesuan zehar
|
sortutako
aberastasun izugarria artikulu honen espazio mugatuan jasotzea. Beharbada, hau ez zen izan unerik onena horrelako ekimen bat garatzeko, hasieratik hainbat faktorerengatik baldintzatua egon delako.
|
|
|
Ekonomiak
|
sortutako
aberastasunaren banaketari buruzko beste datu interesgarri bat ematen du Nastatek: soldatapekoen diru sarrerak %5, 9 handitu dira, baina are gehiago(+ %14, 5) esplotazioaren soberakin gordina, hau da, enpresen eta autonomoen irabaziak.
|
|
|
Abenduaren amaieran," sektoreko prekarietatearekin amaitzeko" errebindikazio taula bat aurkeztu zuten ELA, CCOO eta LAB sindikatuek —sektorearen ordezkaritza sindikalaren gehiengo zabala—," sektorean
|
sortutako
aberastasuna modu orekatuagoan banatzeko" helburuarekin.
|
|
2023
|
|
|
2022an, eurogunean, inflazioaren motorretako bat ez da izan soldaten igoera, enpresen irabazi marjinen igoera baizik. Hau da, iaz
|
sortutako
aberastasunaren banaketan zati handiagoa joan zela enpresen kontuetara langileen patriketara baino. Euskal Herrian ere gauza bera gertatu dela erakusten duten datuak azaltzen hasi dira.
|
|
|
Zaintzako langileek
|
sortutako
aberastasuna Hego Euskal Herrian 186.800 herritar ari dira etxeko lanetan, LABen arabera. Horiei gizarte zerbitzuetan dihardutenak gehituta, zaintzako langileek sortzen duten aberastasuna EAEko BPG barne produktu gordinaren %25, 75 da, eraikuntzan eta industrian sortzen dena baino handiagoa.
|