|
2000
|
|
|
Etxeko gobernua ere, aita familiakoari aitortzen dio, eta oinordetza gorabeheretan legezko tokamenak agintzen ditu seme alaba guztientzat. Bestera, euskal foru zuzenbidearena, ohitura eta usadioen bidez
|
sortua
eta ekanduak moldatua, premia eta behar zehatzetarako; jabetza eskubidea familiaren mesederako sakon mugatu duena. Aita ama familiakoak aintzat hartu ditu azken horrek eta etxeko ondasunak oinordeko bati emateko aukera eta abagunea arautu, betiere, xedetzat hartuta etxaguntza ahalik eta batuen eskualdatzea belaunalditik belaunaldira14.
|
|
|
Dibortzioa onartuta ere, legegileak uste du ezkontzaren hautsezintasunari ez diola aurkakorik egiten, ezta kontzientzia gairik ere ebazten. Soil soilean uste du, grinarik gogorrenek —munduan hainbeste kalte
|
sortu
eta egun ere, sortzen dutenek— senar emazteen arteko giro gozoa urra dezaketela; halaber, uste du larregikeriak astunak izan daitezkeela, senar emazteen ezkon bizimodua jasanezin eginez. Orduantxe da eta orduantxe bakarrik, legegileak salbuesten duela, senar emazte horien lasaitasun, segurtasun eta poztasunaz arduratuta, bata bestearekin loturik egotea, eurak bereizteko dituzten arrazoiak gorabehera.
|
|
|
Magistratua nahitaez joan balitzaio legegileari, oinarririk okerrena onartuko litzateke eta gure artean berretsiko genuke erreskriptuen legeria. Norbanakoen artean
|
sortu
eta sakon eztabaidaturiko gorabeheretan legegileak parte hartzen duenean, beroriek ebazteko, bistan da horrek ez duela auzitegiek eurek izan dezaketen arriskua bera baino arinagoa. Beldur txikiago erakutsi behar zaio magistratu baten nahiera arautu, lotsakor eta zuhurrari, botere beregain baten nahiera erabatekoari baino.
|
|
|
[S] istematizatu eta argitasuna
|
sortu
eta loturak eraiki nahi ditugu; baina kontuz sistemaz [bakarraz] eta zientziaz [bakarraz] behar baino lehen mintzatzearekin(...). Mintza gaitezen, hobe, entziklopediaz.
|
|
|
Razionalisten eredu kognitiboa matematika bazen, enpiristena esperientzian oinarrituko da. Enpiristekin epistemologia —ezagutzaren arazoa, hots, nola
|
sortu
eta justifikatzen den ezagutza— filosofiaren oinarrizko auzi bihurtuko da, galdekizun nagusi eta saihestezin. Zentzu honetan, epistemologiaren oinarrizko tesiak ondoko lau hauetan laburbilduko ditugu:
|
|
|
Baina demagun halako gertakaria agertu dela: imajina ezazue zuetako bati bat batean lehoi baten burua
|
sortu
eta orroka hasten dela. Dudarik gabe imajina dezakedan gauzarik arraroena izango litzateke hau.
|
|
2001
|
|
|
Aldarrikatzen denaren alderanzketa bat topa dezakegu hemen ere: berdintasunaren xedea hiritarra boteretsuen nagusigoaren aurrean babestea da, baina egoera honek era berean segurtasun gabezia
|
sortu
eta politika eta justizia bateraezin bilakatzen ditu.
|
|
|
Krisi pertsonal horren arazoa, ordea, idazlearen alderdi unibertsalak
|
sortzen
eta mamitzen zuen: bere filosofiak.
|
|
|
Baina eraketa mekanizista ez; erabat baztertuta geratu zen, adibidez Einsteinen aurkikuntzei eta neurketei esker. Eta Einsteinek eskainitako datuen gainean eraiki izan diren teoriak ez daude guztiz zutik, teoria kuantikoak
|
sortu
eta gero. Newtonek, Einsteinek eta Planckek aurkitutako datuak datu zientifikoak izan ziren, baina horien gainean sortutako teoriak, ez.
|
|
|
Zelan horiek jakin, ez badakigu gure amagan zetzan zigotoan —lehenbiziko zelula bakarrean— non zegoen geu bakoitzaren eraketa miragarria baina jakin jakinekoa (gogoratu arestian esana: gutxi gorabehera eta batez beste 300.000 zelula miragarri segundoko
|
sortuz
eta abar) gidatu zuen eta gaur ere gidatzen dirauen gizaginkode holistiko zehatza, adibidez eskuan egin berri dudan ebakitxoa bere onera eta ni osoaren onera ekartzeko milioika zelula erabiliz ari dena. Nork daki gaur gehiago?
|
|
2003
|
|
|
Eta ez gorputzean bakarrik, ariman ere, moduak, ohiturak, iritziak, desirak, atseginak, atsekabeak, beldurrak, horiek guztiak ez dira inoiz berberak pertsona bakoitzean, aitzitik batzuk
|
sortu
eta beste batzuk desagertu egiten dira. Baina hori guztia baino are harrigarriago da jakintzak ere ez direla ba208 karrik gugan batzuk sortu eta beste batzuk desagertzen eta inoiz ez garela berberak ezta jakintzetan ere, jakintzetako bakoitzak ere horixe bera jasaten duela baizik.
|
|
|
Eta ez gorputzean bakarrik, ariman ere, moduak, ohiturak, iritziak, desirak, atseginak, atsekabeak, beldurrak, horiek guztiak ez dira inoiz berberak pertsona bakoitzean, aitzitik batzuk sortu eta beste batzuk desagertu egiten dira. Baina hori guztia baino are harrigarriago da jakintzak ere ez direla ba208 karrik gugan batzuk
|
sortu
eta beste batzuk desagertzen eta inoiz ez garela berberak ezta jakintzetan ere, jakintzetako bakoitzak ere horixe bera jasaten duela baizik. Errepasatzea deitzen dena jakintzak alde egiten duelako da, ahanztura jakintzaren alde egitea baita, eta errepasoak alde egindakoaren ordez oroitzapen berria atzera sartuz jakintza gordetzen du berbera dela iruditzeraino.
|
|
|
Horretaz jabetuta gorputz eder guztien maitale bihurtu behar da eta batekiko maitasun sutsu hori baretu, arbuiatuz eta gutxitzat joz. Horren guztiaren ondoren arimetako edertasuna gorputzekoa baino baliotsuagotzat jo behar da, eta horrela norbait arimaz moduzkoa izanik sasoi betekoa ez bada ere, nahikoa izatea bera maitatzeko, berataz arduratzeko eta gazteak hobeak egiteko moc duko hitzaldiak
|
sortu
eta bilatzeko, eta horren ondorioz berriz bizimodu eta legeetako ederra ikustera behartuta egoteko eta hori guztia elkarrekin senidetuta dagoela ikusteko, gorputzeko ederra gutxitzat jo dezan. Bizimoduen ondoren jakintzetara gidatu behar du gidariak, jakintzen edertasuna ere ikus dezan eta, jada hainbesteko edertasuna ikusirik, jadanik ez dadila baten edertasuna bakarrik zerbitzatzen d eskasa eta zikoitza izan, mutiko, gizaki ala bizimodu baten edertasuna maite izanik morroiak bezala, aitzitik ederraren itsaso zabalera itzulita eta begira, hitzaldi asko eder eta jasoak eta filosofia jorizko pentsamenduak sor ditzan, horretan indartuta eta hazita, orain azalduko dudan horrelako edertasunaren horrelako jakintza bat hauteman arte.
|
|
|
Maie tasun kontuetan honaino hezi dena, gauza ederrak ordenean eta zuzen ikusirik, maitasun kontuetan jada azkenera hurreratuz, bat batean zerbait izaeraz harrigarriro ederra hautemango du, aurreko neke guztien helburu hura hain zuzen ere, Sokrates, hasteko beti existitzen dena, eta ez sortzen ez desagertzen ez dena, ezta hazten ezta murrizten ere, eta ez alde 211 batetik eder eta bestetik itsusi, ezta ere batzuetan eder eta besteetan ez, ezta ere zerbaitetan eder eta beste zerbaitetan itsusi, ezta ere toki batean eder eta beste batean itsusi, batzuentzat eder eta beste batzuentzat itsusi izateko moduan. Eta ez zaio ederra aurpegi bat, eskuak edo gorputzak duen beste ezer bezala agertuko, ezta ere hitzaldi ala jakintza bat bezala, ezta ere nolabait beste zerbaitetan egonik, izaki batean, lurrean, zeruan edo beste edozertan, edertasuna bera baizik berez beti bera bezalako bakarra izab nik; gainerako eder guztiek ordea haren parte dute halako moldez, non nahiz eta gainerakoak
|
sortu
eta desagertu, hura ez baita ez handitzen ez murrizten eta ez du ezer jasaten ere. Hemengo gauzetatik abiatuta bat mutilak zuzen maitatzearen bidez gora joanez edertasun hura ikusten hasten denean, helburua ia ukitzen du.
|
|
|
Eskasa dela uste al duzu hara begira egon, behar denaz begiratu eta berarekin 212 elkarturik dagoen gizakiaren bizitza? Ez al zara jabetzen orduan bakarrik, edertasuna ikusgai den zeraren bidez ikusirik, gertatuko zaiola ez bertutearen itxurak sortzea, ez baita itxura bat ukitzen ari, benetakoak baizik egia ukitzen egonik; eta benetako bertutea
|
sortu
eta hazi duena jainkoen lagun bihur daitekeela eta hilezkor ere, gizakietako beste inor bihurtu bada?
|
|
|
Eta besoekin besarkatuta eta elkarri lotuta, atzera batzea desiratzen, gosez hiltzen ziren eta bestelako utzikeriaz, bereizirik ezer egin nahi ez izateagatik. b Eta erdietako bat hil eta bestea gelditzen zenean, gelditutakoa beste bat bilatu eta lotzen zitzaion, bai osoaren emakumezko erdia topatuta (orain emakumea deitzen dioguna) bai gizonezko erdia, eta horrela hiltzen ziren. Baina Zeusek errukiturik beste irtenbidea asmatzen du eta beren sexu organoak aurrealdera aldatu zituen, ordura arte kanpoan baitzituzten eta ez zuten elkarrengan
|
sortu
eta erdibitzen c lurrean baizik txitxarrek bezala. Horrela bada aurrealdera aldatu zizkien eta horien bidez elkarrengan egiten zuten sorketa, arraren bidez emearengan.
|
|
|
Eta Pausaniasek oraintxe zioen bezala, gizaki onei atsegin ematea eder dela, neurrigabeei ordea lotsagarri, hoc rrela, gorputzetan ere, gorputz bakoitzaren alde on eta osasuntsuei atsegin ematea eder eta beharrezkoa da, eta horren izena medikuntza da, alde txar eta gaixoei ordea lotsagarri eta ez zaie atseginik eman behar, mediku trebea izan nahi badugu behintzat. Medikuntza, labur esanda, bete eta husteko gorputzaren joeren jakintza baita, eta horietan maitasun ederra eta lotsagarria bereizten dituena mediku onena da, d eta ordezkatzen duena, maitasun baten ordez bestea eragiten, eta barruan maitasunik izan gabe lortu behar dutenengan maitasuna
|
sortzen
eta dagoena kentzen dakiena, hori mediku fina litzateke. Izan ere gorputzeko alde etsaienak adiskidetu eta elkar maitarazten jakin behar da.
|
|
|
Eta Eskasia, bere gabeziagatik Baliabiderengandik haur bat egiteko asmoarekin, bere ondoan etzaten da eta Maitasunaz ernaldu zen. Horregatik ere Afroditaren lagunc tzaile eta zerbitzari bihurtu zen Maitasuna, haren jaiotegunean
|
sortua
eta aldi berean izaeraz ederraren maitale izateagatik, eta Afrodita ederra izanik.
|
|
|
Horien artekoak izaera guztiz desberdina du, eta lagunen artekoa baino askoz ere indartsuagoa da. Egiatan, senar emazteek elkar aukeratzen dute, eta askatasun osoz euren burua jartzen dute betebeharpean ezkontzaren bidez; alabaina, behin lotura hori
|
sortu
eta gero, nahitaezko eta deseginezin bihurtzen da.
|
|
|
Bi ordena, beraz, Domaten baitan. Ordena naturala, gizakiari berezkoa zaiona, eta osterantzeko ordena, arrazoiak
|
sortua
eta bultzatua. Bitzuok dira, kontrajarriak baino, elkarren osagarri eta banaezinak.
|
|
2004
|
|
|
Horrela ez da bakarrik eskainiko naturaren azalpen logikoa, baizik eta Jainkoarengan mundu fisikoaren sortzailea eta iraunarazlea ikusiko du. Dena dela, ez du ematen gauza bera denik esatea munduaren oinarrizko ezaugarriak, ezaugarri logikoak, hauek eta besteak direla edo esatea badela subjektu sortzaile bat mundu horretatik kanpo dagoena eta bera
|
sortu
eta iraunarazten duena. Kontua zaildu egiten da hemen, alde batetik, sortzeko indar hori naturatik at jartzen delako, ez delako naturaren beraren ezaugarria; baina, bestetik, naturaren baitan errua, hutsa, egon daitekeelako susmoa baino gehiago segurtasuna erakusten duelako eta honek bilduko lukeelako natura ez litzatekeela betegina izango eta, oraindik arriskutsuagoa dena, Jainkoaren ahaltasuna bera ere arriskuan legokeelako, gai akastun baten sortzailea izango litzatekeela-eta.
|
|
|
Perfekzioa bai, orduan, baina bi ahalmen horietara mugatua. Gainerako ahalmenak, berez, higidura mekaniko baten erara funtzionatzen dute, odolak zirkulatzen duen modu berean, eta hortik ezin kontzientziarik, ezagutzaren subjekturik,
|
sortu
eta, beraz, ez legoke inolako argitasunik eskuratzerik bakarrik euretaz baliatuz. Ezagutza argi, bereizi eta seguruak Ni batengan, autokontzientzia razional batengan, behar du oinarria izan —berdin da autokontzientzia hori Jainkoarena edo gizabanakoarena izan—, eta ahalmen horiek biak ezinbesteko baldintza izango dira benetako autokontzientzia eratzeko eta arrazoitzeko gaitasuna izateko.
|
|
|
Zentzu honetan, Cencillori jarraikiz, etika autogenoaren eta heterogenoaren bereizketa egin genezake; ez, ordea, antagonismo antzu berri bat sortzearren, baizik eta etika (auto) errealizatzailearen funtsezko ezaugarriak hobeki erakusteko. Izan ere, terminologia kontuak alde bat utzita, egunero konstatatzen dugu subjektuak ez dituela askotan (zenbait kasutan ia inoiz ez) era autogeno batean
|
sortzen
eta laboratzen bere kontzientzia etikoaren arauak eta beharkizunak, arrazoi eta faktore ezberdinak direla medio (psikologikoak, sozialak, politikoak, ekonomikoak...). Autogenesi/ heterogenesi aurkaritzak balio digu zinezko etikaren norabidea eta zeregina hobeki adierazteko.
|
|
|
Hizpide dugun auzirako aski bekigu gogoratzearekin gizakia izaki sinbolikoa dela, Ernst Cassirer-ek maisuki ohartarazi zuena.19 Nondik datorkio, baina, bere izate sinboliko hori? Bere adimenetik, batetik, eta
|
sortzez
eta izatez gizakide izatetik, bestetik, hain zuzen ere.
|
|
|
Gizakia
|
sortzez
eta izatez gizakide dugu ororen buru. Ezin pentsa daiteke gizakirik (hots, giza mintzamenaren jabe denik) gizarterik gabe.
|
|
|
Nietzscheren filosofiarekiko balantzea goiti beheiti, hainbat tradizio eta pentsalariri esker egun badakigu, edo jakin behar genuke, balio bat
|
sortu
eta aintzat hartzeko ezinbesteko dela gizakiak —hots, norberak — bere burua aintzat hartzea, baliotsutzat jotzea. Hori gabe ezin daiteke bizitza moralaz hitz egin.
|
|
|
gizakia ezin da pentsatu banako bat balitzaxe, beste banakoetarik bereiz eta aparte. Gizakia, euskal senak zuzen antzeman duenez, giza-ki da, gizartean
|
sortua
eta gizartean bizitzera destinatua. Gizarteak ematen dio gizakiari bere oinarrizko nortasuna, gizaki bakoitzak gizarteari ñabardura eta eite propio bat ematen dion bezala.
|
|
|
Gurasoek, adibidez, haurraren estimuluak jasotzen dituzte eta haien arabera jokatzen dute neurri handi batean. Orobat haurrak, honek bere estimuluak gurasoen erantzunen arabera
|
sortzen
eta modulatzen ditu funtsean. Hala, haurraren eta gurasoen artean —gizarte zelularik oinarrizkoena eta lehena osatzen dutenak— estimulu fisiko afektiboz osaturiko dialektika eraikitzaile bat sortzen da, haurra seme edo alaba egiten duena eta gurasoak guraso (aita nahiz ama).
|
|
|
• Gizatalde bakoitzeko partaideen arteko elkarlotura eta elkartasuna bultzatzen eta arautzen hasten dira, ongiaren eta gaizkiaren kontzientzia horrenbestez
|
sortuz
eta finkatuz.
|
|
2005
|
|
|
Hortaz, jabetza, orain ulertzen denez, giza borondateak sortu du. Behin
|
sortu
eta gero, ez zait zilegi zuri kentzea, zure borondatearen aurka, zure jabetzarena dena. Horixe berori erakusten du zuzenbide naturalak.
|
|
|
Alde batera utzi izan den ideia, honela diot nik bederen, hizkuntz erreserbaren masa osoa ahalik eta konpletoen biltzearen eta hizkuntza guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatzearen ideia da. Bertan, batetik, hizkuntza ondorio bezala kontsideratuz eta atzeraka joanez, gizakiaren jokatzeko era ikertu litzateke, zeinen arabera honek hizkuntza
|
sortu
eta garatu duen; eta bestetik, hizkuntza zergati bezala kontsideratuz eta aurreraka joanez, gizakiaren berezko formazioa ondorioztatu edo zehaztu litzateke. Bi zeregin hauek, jakina, beti eta aldi berean hartu dute kontuan, bai gizakiaren natura orokorrarekiko kontsiderazio filosofikoa, bai herrien patu ezberdinekiko kontsiderazio historikoa.
|
|
2006
|
|
|
Teknikoki, helduen aisialdian oinam oinamzkoak ziren87 kantu saioek mekanismo indartsuak zeuzkaten atsegina
|
sortzeko
eta, beraz, entzulearen gogoa erakartzeko:
|
|
|
Aro Lausoan eta Aro Arkaikoan —Platonek eta Aristotelesek ezagutu zuten Klasizismoan bertan— nagusi izan zen kultura heroiko hura ez zen sortu Aro Arkaikoan, ezta Aro Lausoan ere: lehenagokoa da, kultura heroikoan islatzen den mundu ikuskera zaharra gizarte mizenikoan
|
sortu
eta gauzatu zen, jauregi aberatsen garaian, fundatzaile handien historiaurrean, heroi handien munduan. Kultura epikoa gorpuzturik heredatu zen, paradigma indartsu bat bezala, Kuhnen kontzeptua egokia izango badara.
|
|
|
Axularrek ikusten zuen pagoa eta aurrean daukaguna berdinak dira funtsean; baina Axularren Euskal Herria honezkero inoiz orainaldi ez etorkizun izango ez den iragana da, eta gure Euskal Herria, Axularrentzat, egundo iragan zein orainaldi izan ez zen etorkizuna, hots, deus ez. Kojevek dioenez, gizakiak bakarrik
|
sortzen
eta suntsitzen du esentzialki. Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturalean denbora, gizakiak sortzen eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera.
|
|
|
Kojevek dioenez, gizakiak bakarrik sortzen eta suntsitzen du esentzialki. Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturalean denbora, gizakiak
|
sortzen
eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera. Eta etorkizunaren ideia orainaldi errealean, beste nahi baterantz zuzenduriko nahi gisa ageri da, edo, gauza bera baita, gizarte ezagutzaren bila dabilen nahi gisa; hain zuzen, nahi honek eraginiko ekintzak paratzen du Historia abian.
|
|
|
Giza denbora Liburuaren Historia horixe da hain zuzen. Halatan, Geist a gizaki integralak edo jakintsuak
|
sorturiko
eta berarengandik bereiziriko Liburu gisa gauzatuko den espiritua bada, argitaratuko denetik aurrera ezin esango da espiritua denbora denik. Eternitate izango baita.
|
|
2007
|
|
|
Esanguratsua izan daiteke, zentzu horretan, eta kontrastez, lehen kosmogonia filosofiko tradizionalak mendebaldean
|
sortzea
eta garatzea: Hesiodo Beoziako Askrakoa da451; Alkman Espartakoa452; Ferezides Zikladetako Sirokoa —Delosen ingurukoa—453; Epimenides Kretakoa454; eta poema orfikoak —Museorenak bezala Orfeorenak— Atenastik hedatu ziren455 Mendebaldeko giro erlijiosoan sistematizatzen dira kosmogonia filosofikoak baina Jonian ematen dira urratsik ausartenak kosmogonia filosofiko haiek eraldatzeko eta berritzeko.
|
|
|
|
Sortu
eta indartu, batera: kultura eta ekonomia, aginpidea eta boterea.
|
|
|
• Anakarsis Eszita: aingura eta hauspoa
|
sortu
eta buztingilearen gurpila hobetu zuen18.
|
|
|
Lurra eta ura dira
|
sortzen
eta hazten diren gauza guztiak (Fr. 181).
|
|
|
• Porosek mundua irekitzen du: horixe da gauzak
|
sortzea
eta eraldatzea ahalbidetzen duen elementua196 — peirw izenarekin harremanean dago: ibilbide, iraganbide; ataka, agian— Porosen bidez hasten da ulh edo materia nahasia bereizten197.
|
|
|
Testu orfiko zaharrenak, testu orfiko idatzi zaharrenak VI. mendekoak diren arren —Derviniko papiroa 500 urtearen inguruan datatu da252 eta Olbiako laminatxoak V. mendean253—, orfismoa mende batzuk lehenago
|
sortuko
eta garatuko zen, seguruena, gainerako kosmogonia filosofikoekin batera, alegia, VIII. VI. mendeetan barrena; izan ere, kosmogonia horiek guztiak ahozko tradizioaren testuinguruan ulertu behar dira254.
|
|
|
Gizabanakoa, beti, gizatalde batean edo bestean
|
sortzen
eta garatzen da —hizkuntz komunitate jakin batean—, baina korrelazio hori zinez oso konplexua izan daiteke. Horren haritik zera dio, adibidez, Porzigek:
|
|
2008
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: a) zabalerak eta puntuak gorputzak baino neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira
|
sortzen
eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...urri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola
|
sortuko
eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: a) zabalerak eta puntuak gorputzak baino neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira
|
sortzen
eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...urri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola
|
sortuko
eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: a) zabalerak eta puntuak gorputzak baino neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira
|
sortzen
eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...urri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik, nola
|
sortuko
eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
Hamabigarren aporiari dagokionez, tesiaren argibide faltsutzailearen abiapuntua substantzia oro, ezinbestez, zerbait iraunkorra (choriston) eta zehaztua (tode ti) izan behar duen printzipioa omen da. Eta antitesiaren argibide faltsutzailearen abiapuntua substantziak egintzan diren eta substantziak sorreraren eta ustelduraren bidez
|
sortzen
eta usteltzen diren printzipioak omen dira.
|
|
|
Aitzitik, Talesek, halako filosofiaren aitzindariak, ura dela esaten du (hori dela eta, lurra ur gainean dagoela ere adierazi zuen). Halako ideia hartu zuen, agian, izaki guztien elikagaiak hezeak direla, eta berotasuna bera ere uretatik
|
sortu
eta uretan bizi dela ikustetik (errealitate guztien sorburua errealitate guztien printzipioa baita). Horregatik hartu zuen ideia hura, errealitate guztien haziek ere izaera (physin) hezea dutelako, eta ura, gauza hezeentzat, haien izaeraren printzipioa da.
|
|
|
Filosofia, Aristotelesen pasartearen arabera, historiaren garai jakin batean sortu, eta hasiera hasieratik prozesu historikoan zehar garatzen da era polemikoan; hausnarketa filosofikoaren lehenengo gaia osotasunaren lehenengo printzipio materialari buruzko galdera da, alegia, arche ari buruzkoa; izan ere, lehenengo filosofoen ustez, badago materia iraunkor bat, edo bat baino gehiago, errealitate guztien sorburua eta osagaia dena. Errealitate guztiak printzipio material horretaz osatzen dira, eta prozesu genetiko baten bidez, handik
|
sortu
eta horretan suntsitzen dira, printzipioak berak beti irauten duelarik. Osotasunaren printzipioei dagokienez erantzunak desberdinak badira ere, galdera beti berbera da.
|
|
2009
|
|
|
Gezi bat bezala orainean landatua dago, eta hemendik zabaltzen ditu bere posibleen aukera askotarikoak. " Materialismo historikoaren ildotik dabilenarentzat baztertu ezineko ideia litzateke oraina ez dela iragan puntua, denboraren atalasearen gainean ibilge mantentzen dela baizik" 6 Denbora hori, esekia, harridurak ibilgetua, lantoki irekia da, eta hartan historia eta bere kontzeptua ez dira jadanik patua bailitzan sufritzekoak,
|
sortzekoak
eta eraikitzekoak baizik. Horrek, aldiz, historiaren baitara luzaturiko politikaren begirada eskatzen du.
|
|
|
Lekualdaketa kontzeptualak eginez, jakite horren aldaketak zehaztasun osoz aztertu ditu Foucaultek. Canguilhemek
|
sortu
eta baliaturiko prozedura eta ildo historiografikoen presentzia nabarmena da, erotasunari buruzko kontzientzia analitikoaz Foucaultek eginiko analisi honetan. Erabilitako metodoa, berriz, alor horretako arreta neurriak eta analisi prozedurak lirateke.
|
|
|
Era berean, Marxengan merkatuaren globalizazioa ere hor dugu: gizarte victoriarraren lekukoa izan baitzen Marx, garraio eta komunikabideen, urbanizazioaren, finantza espekulazioaren, gerra modernoaren eta industria basatiaren
|
sortzea
eta garatzea ezagutu eta aztertu egin zituen. Gaurko gizarteak badu antzekotasunik:
|
|
|
" gizakiarengandik haraindi" joatera behartuta gaude orain. Gizakiarengandik haraindi, balioak sortzera, artea eta musika
|
sortu
eta interpretatzera, ez baitago jada beste bide posiblerik. Beraz, filosofia egiteko modu bat bukatu da, filosofia tradizionala hil egin da (Jainkoa hil da); baina, orain, Schopenhauerrek ez bezala, zeina pesimismoan murgilduta gelditu baitzen, Nietzschek gizakiaren patu tragiko hori onartu eta gainera poztasunez eta" dantza eginez" onartzera inbitatzen gaitu gu.
|
|
|
Labur laburrean, hauxe da: hasiera batean, Jainkoak lurra
|
sortu
eta aspertu egiten denez gizakia sortzen du. Hori ere ez aspertzeko bere saihets batetik emakumea sortuko du.
|
|
|
Hermeneutika, beraz, ez da soilik metodo bat: giza kreazioak modu zehatz batean interpretatzen dituen filosofia ulertzeko era bat da, kreazio bakoitza, hizkuntza zehatz batekin, testuinguru sozial eta historiko baten menpe, eta abar, hau da, giza kreazio bakoitza (dela idatzi edo konstrukzio erlijioso, filosofiko, mitiko, literario, etiko, politiko...) perspektiba arras desberdin baten menpe
|
sortzen
eta egituratzen dela ulertzen duena. Ezin baititugu giza kreazioak beste modu batera ulertu.
|
|
2010
|
|
|
Hori horrela da, batetik, esandako guztiaren ondorioz, eta, bestetik, borondatearen aurreko edozerk ezin duelako betebeharrik ezarri, eta, ondorenez, ez duelako lege indarrik. Beste alde batetik, borondatearen ostekoa, subiranoaren adimenean
|
sortu
eta baieztatuta dagoen legearen zeinua da, adimen esamoldea bera adimenaren zeinu hutsa den bezala. Argudio horri erantzuteko, Medinako Bartolomek esan zuen, subiranoak ez duela behar derrigortzeko borondaterik, legea eman eta betearazteko.
|
|
|
Horregatik, beharrezkoa da, betiko legeaz gain, aldi baterako beste lege batzuk egotea. Horien arteko desberdintasuna atzemateko,
|
sortutakoa
eta sortugabea bereiz daitezke, betikoa sortugabea delako, eta aldi baterakoa, berriz, sortutakoa delako. Esandako horretatik ateratzen da Jainkoaren legea badela izan, hau da, Jainkoarengan berarengan existitzen dela.
|
|
|
12 Bukatzeko, bai bata, bai bestea, gizakiari berezko zaizkio, berezkoa edo naturala baita, neurri batean bederen, naturarekin bat eginez
|
sortu
eta naturan iraun izan duen oro. Ildo horretatik, graziari berezko zaion legea ere betidanik existitu izan da gizakiarengan, fedearen argia betidanik izan delako gizateria osoan, bai eta Eliza osoan ere.
|
|
|
Beti ere ziurra da honakoa: hizkuntza komunitate bakoitzaren kide ezberdinak —hizkuntza indarraren garapen komunaren legearen bitartez— apenas parekorik duen lotura espiritual batean biltzen dira, eta, aldi berean, baita bizitza espiritualaren ezinbesteko oinarri bat
|
sortzen
eta ziurtatzen duen zeregin batean elkartzen ere.
|
|
|
Horrek guztiak, bada, hizkuntzaren irakaskuntza komunikatiboaz hitz egitera garamatza, hain zuzen planteamendu horrek —metodo bateratu edota estrategia zehatz bat izan gabe— azken urteotako glotodidaktika egiaz mamitzen duen ikuspegia osatzen duelako. ...a, hizketa ekintza ez dela bakarrik linguistikaren erdigune bihurtu, baizik eta baita hizkuntz irakaskuntzarena ere, zeinek orain, honela Richards eta Rodgers," egituren ezagutza sinpleari baino gehiago konpetentzia komunikatiboari erreparatuko dion" 265 Hizkuntza ez da jada tresna soil edo bitarteko sinple bezala kontsideratzen, baizik eta —antropologikoki— gizakiarekin batera
|
sortzen
eta gizakiarekin batera garatzen den gaitasun bezala; jakina, horrek eragin zuzena du didaktika linguistikoa diseinatzeko moduan. " Hizkuntz ikaskuntza prozesua" dela-eta, zera dio Martonek:
|
|
2011
|
|
|
Kantatu ez eze, alemanak
|
sortu
eta fundatu egin dituela, alemanak diren bezainbatean, irakurri behar dugu menturaz. Poesiak fundatzen du Herria/ Hiria, Volk, birresaten du Heideggerrek Holderlinekin (GA 39:
|
|
2013
|
|
|
(i) instituzioekiko eta gainerako jendearekiko betebeharrak, (ii) gure ekintzei ezartzen dizkiegun mugak jendeak dituen eskubide orokorren arabera, (iii) ekintzek duten eragina besteen ongizatean, (iv) norberaren proiektuen gaineko konpromisoak eta (v) hobetzeko edo perfekzionatzeko joera. Xehetasunak alde batera utzita, helburu eta premia horiek gizakiaren izateko moduaren (giza izatearen) mugetan
|
sortu
eta gauzatuko dira. Giza izate horren baitan, nire ustez, alderdi berekoia (Rousseauren aurka) eta alderdi onberagoa (Hobbesen aurka) garrantzitsuak dira.
|
|
2014
|
|
|
Bayreuthen heriotza iragarri zen eta modaz kanpo zegoela esan izan zen
|
sortu
eta berehala; gaur egun, ordea, bere hileta antolatu zutenak baino dezente biziago dago. Behin eta berriz, Europako kulturaren fundamentalisten Meka gisa agertzen da haien hadj a da, erromesaldi sakraturako lekua, bizian behin behintzat hara joan behar da nork bere arima salbatu nahi badu.
|
|
|
Fenomenoa ezkutuan geratu zen, operak lehenaldi loriatsu bat zuen, tradizio bat zuen, genero baten luzapena zelako; gaizki ulertua
|
sortu
eta abilki mantendu zen, eta horri esker kontsumo arte honek sorkuntzazko arteak aurreko mendeetan eskuratu zuen izen onari etekina atera zion. Halere, opera beti izan zen entretenimendua.
|
|
2016
|
|
|
Eta ezaguna da, gazteok lantegi kooperatiboak sortu ahal izateko aurrebaldintza heziketa hori izan dela. Beharbada gutxiago aipatzen dena da, kooperatibak
|
sortu
eta indartu eta gero ere Arizmendiarrietak hil arteko guztian jarraitu duela gogo horri bizirik eutsi eta beti biziberritu beharra dagoela eragoten. Inoiz ez da nekatu sermoietan, 315 TU aldizkariko artikulutxoetan, ospakizunetako hitzaldietan, langileekin solasetan, bakoitzaren golkoan sutxo hori hauspotzen eta hauspotzen.
|
|
|
Ondorioz norbanako eta gizartearen artean etengabeko eta azkengabeko borroka dago. Halatsu, bizi filosofiek norbanakoaren independentzia aldarrikatuko dute; hots, balio sistema sozialki ezarri ororen kateak zapartu eta, norberak bere buruari
|
sortzea
eta ezartzea bere balio propioak.
|
|
|
Bizi ahala ekoizten dira balioak, balioen arabera garatzen da bizitza. Lanean zein harreman sozialetan sistema bat taxutzeko jarduera guztia komunitatea
|
sortzeko
eta kohesionatzeko prozesu beti berria da: balioen kreazioaren prozesua, horiek oinarritzen eta orientatzen baitute bizikidetza.
|
|
|
Espezie eta aldaki berriak
|
sortu
eta irauteko arrazoi funtsezkoa eta hura gauzatzeko modua Darwinek hautespen naturala kontsideratu du, hartaraino ezen maiz eboluzioaren teoria laburki hautespen naturalaren teoria izendatzen baita. Jaioberrietan nabaritu ahal izaten diren aldakuntza edo mutazioak mila eratakoak izaten baitira (heredatzen ez direnak), zer da eta zeri begiratzen dio hautespen naturala deritzonak?
|
|
|
" Gorengo autoreek oso konforme ematen dute espezieak banan banan kreatuak izan direla dioen hipotesiarekin. Ene aburuz, munduko lehengo eta oraingo biztanleen
|
sortze
eta iraungipena kausa sekundarioek, banakoaren jaiotza heriotzak determinatzen dituztenak bezalakoek eragina izatea hobeto uztartzen da Kreatzaileak materiari jarririko legeei buruz dakigunarekin". Erlijioari buruzko Darwinen jarrerak xehetasun asko galdatzen du.
|
|
|
Darwinek: " Espezieak, astiro diharduten eta egun ere badiren kausen eraginez, eta ez kreazio egintza mirakulutsuz,
|
sortu
eta iraungitzen dira" (Espezieen jatorria, XV. kap.).
|
|
|
Eta darrai Darwinek, Linneoren arrimuan: " Lineok kalkulatu duenez, baldin landare batek bi hazi bakarrik
|
sortuz gero
eta ez dago hain emankortasun urriko landareriketa honek sorturiko landareñoek hurrengo urtean beste bi hazi sortuz gero, eta horrela hurrenez hurren, 30 urteren buruan milioi bat landare izanen lirateke. Elefantea, ezagutzen diren animalia guztietatik astiroen ugaltzen omen da, eta haren gutxieneko berezko gehikuntza kalkulatzeko lana hartu dut; ziurrentzat onar daiteke hogeitamar urterekin hasten dela umatzen, eta laurogeita hamar urte izan arte umatzen segitzen duela, tarte honetan sei kume sortuz, ehun urtera arte bizi izanez; eta horrela izanik, 740 urte iragan ondoren, hemeretzi milioi elefante inguru, lehenengo bikotearen ondorengoak, izanen genituzke bizirik.
|
|
2017
|
|
|
Izate hori nire Bestearentzako izatea da, hain zuzen, oinarrian aurkakoak eta zentzuz alderantzizkoak diren bi ezeztapenen artean zatikatua dagoen izate hori; Bestea ez baita berak intuizioz daukan Ni hori eta nik ez baitaukat ni naizen Ni horren intuiziorik. Nolanahi ere, batak
|
sortutako
eta besteak bere gain hartutako Ni horrek bere errealitate absolutua zeretik ateratzen du, bera da bereizketa posible bakarra bi izateren artean izateko moduan funtsean berdintsuak direnak eta elkarri zuzenean presente zaizkionak, ezen ez baita euren artean erdibideko terminorik zilegi, kontzientzia kontzientziak bakarrik muga dezakeenez gero.
|
|
2021
|
|
|
30 Definizio horrek herri (gintz) a/ nazio (gintz) a eta estatu (gintz) aren artean edo ‘nazionalaren’ (hizkuntza, kultura, ‘identitarioa’) eta ‘sozialaren’ (ekonomia, ‘materiala’) artean egondako arrakala zurrunak gainditzeko balio du: " Naziogintza demokratikoak komunitategintzarekin du zerikusia, eta komunitateak
|
sortzeko
eta birsortzeko egitura politikoak eta publikoak behar dira, ekonomia eta industria planak, lurraldetze egokiak, zerbitzu publikoak, eskola eta osasungintza publikoa, hertsapen mekanismoak eta ahalduntze estrategiak autogobernu kolektiboa xede dutenak" (Goikoetxea 2017: 214).
|
|
|
Horren aurrean, emakumeak ere subjektu gisa sexu gose eta premia berdina duela aldarrikatzen du. Ekinez, ausartuz,
|
sortuz
eta eginez, horri bide emateko apustua egiten du. Bere ustez, zentzugabea da sexu harremanak bizi osoz nukleo familiarrean asetzea:
|
|
|
Ez zen norbanako buru jabea, izaki libre eta berdinen ezaugarri nahiz gaitasunak gizonari soilik baitzegozkion. Natura eta gorputza zen, ordena soziala
|
sortu
eta mantenduko bazen, baztertu ez ezik kontrolatu eta garaitu behar zena: " emakumeak zuzenbide zibilaren ‘kontrakoa’ dira:
|
|
2022
|
|
|
Esperientzia egin dezakegun espazialtasun ororen zero puntua da eta, aldi berean, materialki eta psikikoki eratzen gaituzten lotura guztiena. Eguzkiaren Hiria bezalakoa da nire gorputza; ez du lekurik, baina bertatik
|
sortzen
eta agertzen dira leku posible, erreal edo utopiko guztiak, dio Foucaultek ‘Gorputz utopikoa’ ri buruzko konferentzian.47 Horregatik ez dago espazioan baizik eta espazioa bera da, haren eskala eta dimentsio ugaritan. Baina orduan, nor naiz ni eta nola dakit ni ni naizela?
|