|
2000
|
|
|
" Iturri onetik dakigu Armando Bonillak Afrikan egin zituen misiolari lanak zer  tzuk ziren, eta ez dira, lagun maiteak, erraz, itsu itsuan sinesteko modukoak. Bagenekien basakeria gurekin bizi zela, guregan
|
sortzen
eta zornetzen zela, bai, baina hainbesterainokorik... hainbesterainokorik ezin dezake bururik gaiztoenak ere irudika". Armando Bonillak, bien bitartean, etzaulkian jarraitzen zuen etzanda, egonarriz, itxuraz guztiz bere onean, ausart, bat batean gutxiagotasun konplexu hura gainditu balu bezala, Deere jaunari kontra egiteko prest.
|
|
2001
|
|
|
Baina zer gertatzen da komunitate horren parte handi batek beste parteak sentitzen eta egiten eta
|
sortzen
eta bizitzen duenaren ezagutzarik ez badu. Gizabanako desberdinen batuketak, gizarte deitzen dugun proiek  tu jakin batekiko adostasunak eta desadostasunak bereganatzen ditu, behin behinekoak auzi honetan, behin betikoak beste mauzi horretan, eta abar...
|
|
|
Behin baino gehiagotan entzuna daukat Laphitzeren Bi saindu heskualdunen bizia edozein eleberri bezain arin eta irakurterraza dela. Eta Urruzunok eta Urruzunoren Ipuinak zaletasun bizia
|
sortu
eta iraunarazi zuten euskaldun askoren gogoan eta ez zait iruditzen giro hori zeharo amaitua denik. Nolanahi ere den, jende berria ere zaletuko da aldi honetan, horrela gertatzekotan.
|
|
|
Luzaro gabe, Guatemalan ageri da gorago behar hori, Zaitegik artean inoiz ikusi ez den bezalako euskara hutsezko aldizkaria sortu zuenean5:
|
sortu
eta horrenbeste urtez iraunarazi. Orobat irakaskintzan, Donostia inguruan esaterako, Zipitria andereñoaren eraginez.
|
|
|
Ez dakit, baina, haizeak horrantz bazeraman, ez zion amore eman haizeari. Gogora datozkit harako 1891ko erritasun hura, Orixez beste usatzailerik doi doi aurkitu duena, edo, beharbada, Erribera kaleko zoko ilunetan eri handi bizi zen zadorlaria6 Arana Goirik, berriz,
|
sortu
eta frankotan sartu zituen sortzekoak eta sartzekoak eta, berak ukitu ez zituenean, ondorengoek edo ondorengo ustekoek hobetu zituzten onak.
|
|
|
Ez dakit, baina, haizeak horrantz bazeraman, ez zion amore eman haizeari. Gogora datozkit harako 1891ko erritasun hura, Orixez beste usatzailerik doi doi aurkitu duena, edo, beharbada, Erribera kaleko zoko ilunetan eri handi bizi zen zadorlaria6 Arana Goirik, berriz, sortu eta frankotan sartu zituen
|
sortzekoak
eta sartzekoak eta, berak ukitu ez zituenean, ondorengoek edo ondorengo ustekoek hobetu zituzten onak.
|
|
|
Ez da harritzeko ere, etendura larria ezagutu baitugu, eta hizkun  tzan bestetan baino larriagoa, beharbada. Jaso eta iraitzi direnen ondoan, anitz dira hizkuntzan (halako moduko hizkera idatzian, bereziki)
|
sortu
eta sartu, sartu gehienbat, mailegua maileguaren gain metatzen delarik Babelgo markak haustekotan edo. Ez da ezereza, azkenik, zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa.
|
|
|
Coseriuk" nomenklatura" deritzana aurren dugula eta egunoroko hiztegia (funtsezkoa, arruntena, usuena, premiazkoena) gero eta atzerago, galtzen ari baikara mingain muturrean izan behar genituzkeen hitz eta esaeren prestasuna, amildegira joan gaitezke. Ezin konponduzko matxurak
|
sortzen
eta gehitzen ari gara, gutxieneko kontuan.
|
|
|
Oihenarten egiazko umeei lotu behar, berak sortuei alegia, ez auzoan bilduei.
|
Sortu
eta utzi zizkigunak, euskaldunen ondasunari bere baitatik erantsi zizkion aleak, urri edo ugari, eder edo kaxkar, gero ikusiko, bere neurtitzak dira.
|
|
|
Ez da horrela izan, inondik ere, eta euskararen onerako ez da horrelakorik gertatu. Gogoan baitzuen lehengo asmo hura, presak eta premiak berantarazia bazuten ere, Altertumswissenschaft delakoaren ziztadak Â
|
sortua
eta ernatua zeramana: hori inoiz erraietan sumatu dugunok ez baitugu aise berdinduko Filologiaren egarria.
|
|
|
Eta filologia da, besterik baino areago, testuez, bestela esan, gatzaturik, érgon bihurturik, gelditu den hizketaz (esaldi, perpaus eta luzeagoez) mintzatu behar duen jakite mota. Horrexegatik, in partibus baizik ez naizen arren filologo, ez zait harrokeria iruditzen, gehiegizkoa behintzat ez, filologo gisa agertzea zuen aurrean, harako gure herriaren (ez ote luke behar Herriaren?) jakiundeak
|
sortu
eta jantzi zuen errefrauaren arabera: Itsuen herrian, okerra errege.
|
|
|
Nork nahi ezagutzen ditu ondorengoak, hemen bilduak eta hor barrena sakabanatuak. Haiek, bildurik, Eusko Ikaskuntza sortu zuten,
|
sortu
eta aurrera eraman behar zen bidetik. Bide galtzerik gabe segitzea, gure Herriaren onerako, zor diegu haiei, itzali zirenei, eta batez ere argizari bizi dugun Barandiaran jaunari.
|
|
|
Nola azaldu, orduan, hedabideen botere hori, jakinik 1998ko irailean gizartean Lizarrako Akordioaren aldeko iritzi giro indartsu bat
|
sortu
eta hedatu zela. Nola azaldu, jakinik Euskadiko Autonomia Erkidegoan hurrengo hilean egin ziren hauteskundeetan iritzi giro horrek gehiengoa, bozen %60, lortu zuela?
|
|
2002
|
|
|
Nire familiari begiratzen badiot beste familia askotan gertatzen dena ikusiko dut:
|
sortzez
eta heziketaz, bat punta batekoa da, bigarrena beste punta batekoa eta denak hirugarren puntan bizi gara. Gure semeen gelan ere leku batekoak eta bestekoak daude.
|
|
2003
|
|
|
Kontsentsu horretan morala da galtzaile, morala eta eguneroko bizitzaren kreatzeko ahalmena.
|
Sortzen
eta pairarazten dugun biolentzia, gainditzeko zubirik gabeko leizea da, miseria bezala. Argiki ihardets iezadazu:
|
|
|
Celan? Ceure maldiciñoe, virao, eta deungaro
|
sortu
eta azteagatic (Añibarro," Vana observancia, agüeros y supersticiones", ZFA).
|
|
|
Batetik, albiste agentzia horrek herri informazioa dei  tzen dena bereganatu luke: herrietan sortzen dena, gizarte gune txikietan
|
sortu
eta euskaldunari zuzenean interesa dakiokeena. Eremu horretako informazioa da gehienbat herritarrari hurbiltasun kozienteagatik interesatzen zaiona, protagonistak eurak ezagunak zaizkiolako edo bere kalean bertan gertatu izan delako kontatzen dena, eta abar.
|
|
|
Elkarte irratien, udal irratien, irrati askeen, irrati komertzial batzuen eta Internet bidezko irrati baten helburuak eta nahiak hartu zituen gogoan Arrosa zentroak, komunikazio esparru euskalduna indartzeko ahaleginean. Informazio eta produktu ekoizpen nahiz trukaketa dira Arrosa zentroaren ekarpen baliotsuenak, irratizaleen artean harreman eta sare mentalitatea
|
sortzeaz
eta garatzeaz gain.
|
|
2005
|
|
|
3 Gizakiak izan behar du gogoan eskarmentuz ikasitako guztia, eta aurkitzen, asmatzen,
|
sortzen
eta aurrera egiten jarraitu behar du.
|
|
|
Gizakiak
|
sortua
eta Naturak eskainia elkarren osagarri ezinbesteko dira, eta hori aintzat hartu gabe ez dago behar bezalako ekonomiarik. Sare pelagikoak, esaterako, ahalik eta arrain gehien harrapatzeko asmatu ziren, baina ez dago sarerik, ez pelagiko ez magikorik, arrainik gabe geratu den itsasoa atzera berriz arrainez bizi berrituko duenik.
|
|
|
Identitate nazionalak indartzearekin batera, helburu erregional eta globalak, esaterako ingurumenaren babesa eta pobreziaren aurkako borroka? dituzten nazioz gaindiko mugimendu indartsuak
|
sortzen
eta garatzen ari dira. Horren lekuko dugu Munduko Gizarte Foroa bere edizio ugarietan. Munduko Gizarte Foroaren (MGF) lehen topaketak Porto Alegren (Brasil) izan ziren 2001eko urtarrilean?.
|
|
2006
|
|
|
Liburuetako istorioak ez ziren, gehienetan behintzat, nirea baino askoz ere atseginagoak. Arretatsuen hartzen ditugun istorioak abailduran
|
sortuak
eta abailduraren ingurukoak direlako izango da.
|
|
|
Baina lan sortzaile horretan, ebidentziak eta zentzuak agindutako sailkapenez eta tipologiez gainera, xelebrekeriaren mugatik bertan daudenak ere
|
sortu
eta zabaldu ditugu, gure arteko hizkeran normal eta ohiko bihurtu arte. Zertaz ari garen?
|
|
|
Hizkera bizia behar dute gazteek, jakina, baina ez du nahitaez gure aiton amonen hizkeraren berdina izan behar. Berdina izan behar du, izatekotan,
|
sortzeko
eta egoki izateko gaitasunean, emankortasunean, eta hiztunaren beharrak asetzeko ahalmenean. Horretarako, antzarak eta ferratzeak baino, bestelako erreferentzia batzuk erabili dira; dekretu edo simposium bidez baino, era natural batean sortuak eta hedatuak.
|
|
|
Berdina izan behar du, izatekotan, sortzeko eta egoki izateko gaitasunean, emankortasunean, eta hiztunaren beharrak asetzeko ahalmenean. Horretarako, antzarak eta ferratzeak baino, bestelako erreferentzia batzuk erabili dira; dekretu edo simposium bidez baino, era natural batean
|
sortuak
eta hedatuak.
|
|
|
Euskaltzaleok, ezin ukatu, askotan gure zilborrari begira bizi gara. Euskarari etorkizun duin bat emateko ahalegin itsuan, gure ondora eta ingurura begiratzea ahazten zaigu, eta
|
sortzen
eta egiten ditugun gauzak eta abiatzen ditugun ekimenak behar bezala azaltzea eta gizarteratzea ahazten zaigu. Hausnarketa hau, ez dakit oso ongi zergatik, hiri barruko autobusa hartzen dudan guztietan sortzen zait.
|
|
|
Benetan ikusgarria da euskararen ahaideak bilatzeko lanetan zer erreparo gutxirekin
|
sortzen
eta argitaratzen diren hipotesi eta teoria zoroak eta zentzugabeak. Ez dakit izanen ote den beste alor edo diziplina zientifikoren bat aldrebeskeriari horrelako tokia utziko dionik.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizaziorako teknika guztiak ezagutzen ditu Normalizatorek, eta hizkuntza gatazkaren fronte guztietan eraginkortasun osoz aritzen da. Gauza da kronogramarik harrigarrienak
|
sortu
eta, are gehiago, betetzeko! Grafikoak, koadroak, taulak...
|
|
|
Baditugu, beraz, aditz forma harrigarri, konplexu eta ia ahoskaezinak, txukun txukun
|
sortuak
eta eratuak, betiko gure hizkuntzaren corpusean jasoak, inortxok ere erabili eta erabiltzen ez dituenak, eta, iruditzen zait, inortxok erabiliko ez dituenak. Pentsatzen dut ez dugula absurdo horren esklusiba izanen, eta beste hainbat hizkuntzatan ere antzeko eraikuntza lan irrealak egin izan dituztela.
|
|
|
Azken urteotan
|
sortutako
eta landutako zenbait teoria mamitsuk eta interesgarrik bertsogintzak gorde samarrean zeuzkan dohain batzuk bistarazi dizkigute. Gordean diot, nire ustez inork gutxik erreparatu zuelako, ez hain modu kontzientean behintzat?
|
|
2007
|
|
|
Etiopia da Kaldeaz bertzaldean den herri handi bat, Egiptoko muturreraino doana. Bi zati ditu Etiopiak, eguzki
|
sortzea
eta eguzki sartzea. Eguzki sartzeari deritzate Mauritania eta hango jendeak bertze lekuetakoak baino beltzagoak dira.
|
|
|
Ez leihorretik, arroka biluzi gaitzengatik, desertu ikarragarriengatik, leku ilunengatik eta leku horietan aurkitzen diren munstroengatik. Eta uretik ere ez, ez baita ibaiez baliatzen ahal hara joateko, urek jaistean egiten duten jauzian izigarriko indarra hartzen baitute alimaleko uhainak
|
sortuz
eta nehor ez baitaiteke uraren kontra joan, luietan, Lurreko Paradisua den aldera. Gainera, urek egiten duten burrunba ezin sinetsizkoa denez, ontzian direnek ez lezakete elkar adi.
|
|
|
Hizkuntza berezi bat edukitzeak asko laguntzen du talde nortasun bat
|
sortzen
eta gordetzen. Hori bistan da.
|
|
|
frankoproventzala edo arpitaniera, frantsesetik eta okzitanieratik bereizia. Baina, 1873a baino lehen eta 1873aren ondoren arpitanierak ez du kontzientzia nazionalik
|
sortu
eta arpitanieradunak frantses, italiar edo suitzar sentitzen dira, kasuan kasuan. Hori dena, hizkuntzalaritzaz kanpoko kontuengatik izan ez balitz behin ere berezko mintzairatzat hartuko ez ziratekeenak aipatu gabe (serbiera kroazieraren aldean edo alderantziz, Jugoslavia desegin ondoren).
|
|
2008
|
|
|
Ez dakit zer egin. Hitzik ez zait
|
sortzen
eta ez dakit.
|
|
|
Bat, klaseetara etortzea; bi, klaseetan parte hartzea; hiru, hiru tragiko handien lan bana irakurri ondoren, lan horietako baten gaineko kritika zein komentarioa klasean azaltzea. Gutxienez berrogei minutu; lau, GBBren gaineko lana; eta bost, Euskal Gatazkan oinarritutako argumentu tragiko bana
|
sortzea
eta klasean leitzea. Argi dago?
|
|
|
Arrazoi txalogarri batek duen akatsik haundiena da txalo zaparrada batek ixiltzen duela
|
sortu
eta berehalaxe.
|
|
2009
|
|
|
Eta, beraz, ez du inongo jainkok ez demiurgok ere sortu. Dena aldatuz doa, etengabe
|
sortuz
eta suntsituz. Sutik eratortzen dira gauza guztiak, eta sutan amaitu.
|
|
|
idazle/ poetak bizitza sortu behar du".
|
Sortu
eta erreproduzitu... Gaurko Bruno, ordea, oso urruti zegoen orduko lerro haiek idatzi zituen harengandik.
|
|
|
Izan ere, Areatzako biltzarkideen arazorik handienak orduantxe hasiko ziren, eurek hemen gelditu behar baitzuten Organizazioko liberatuei zegozkien ohiko lanak egiten: debate taldeak
|
sortu
eta antolatu, ekintza berriak asmatu, militanteak formatu, azpiegitura sendotu, eta abar..., ezer gertatu ez balitz bezala.
|
|
|
Bada, Sindicala beharginei ostutako eraikuntza zelako. Hots, nahiz une hartan sindikatu frankistaren egoitza izan, Sindicala
|
sortzez
eta izatez UGTren ondasuna zen, UGTk berak eraiki baitzuen gerra aurrean.
|
|
|
Hizkuntza mobilizazioa eraginkortasunez egin litekeen modu bakarrean: euskara erabiliz, erabiltzeko aukerak
|
sortuz
eta aukera horiek baliatuz. Esan dezagun garbi:
|
|
|
sustatu eta babestu dituzten herri erakundeek. Hala uste izan dute urteotan guztiotan zailtasun handien artean eta, askotan, militantismo miresgarri baten bulkadaz, euskarazko hedabideak
|
sortu
eta bizirik eusteko ahalegin eskerga egin duten euskalgintzako elkarte eta enpresa guztiek.
|
|
|
Egoera horren aitzinean, euskararen presentzia telebistan egokia izango bada, ez da nahikoa izango aipatuak ditugun euskarazko kateak izatea; agian ezta beste ale batzuk gehiago izanda ere. Hori guztia bai, baina, horren ondoan, hori bezain garrantzitsua, edo are garrantzitsuagoa izango da euskarazko edukiak
|
sortu
eta merkaturatzea, telebista kateek eskuratu eta eman ditzaten. Euskara hutsezkoetara mugatu gabe, beraz, kate guztietara begiratu dute euskarazko produktuek.
|
|
|
Uztarri berean lotzea komeni den bi jardunbide dauzkagu: batetik, sendotzea jadanik hor dauden ETB1, ETB3 eta tokiko telebistak (orain daudenak eta, gerora, euskarari presentzia pisuzkoa emanez etorriko direnak); eta, bestetik, edozein telebistatan lekua izan dezaketen euskarazko edukiak
|
sortzea
eta merkaturatzea. Uste dugu lehentasunezkoa izango dela telebista edukiak euskaraz sortzeari bultzada handia emateko bideak irekitzea, euskarak hedabideetan lekua izan dezan.
|
|
|
1983an plazaratu zen Euskadiko irakaskuntza ez unibertsitarioan hizkuntza ofizialen erabilera arautzen duen 138/ 83 Dekretua, ikasturtetik aurrera A, B eta D hizkuntza ikastereduak
|
sortu
eta ezarri zituena, irakaskuntza elebiduna garatzeko tresna gisa. Hamar urte geroago, 1993an, onartu zuen Eusko Legebiltzarrak Euskal Eskola Publikoaren Legea, eta hark ere jaso zituen hizkuntza ikastereduei buruzko zehaztapenak [60].
|
|
|
Kontua ez da, inondik ere, inor hizkuntza bat edo beste erabiltzera behartzea, baizik eta hizkuntza bat edo beste erabiltzeko aukerak egiazki bermatzea. Ondorioz, gure gizartean hizkuntz aukera berdintasuna zabalduko badugu, egin beharrekoa ez da euskararen erabilera aukerak
|
sortu
eta zabaltzeari ateak ixtea, alderantziz baizik; hori bai, inor behartu gabe ate horretatik pasatzera, baina garbi edukita elebitasunean guztiok dugula habia, ez ordea elebakartasunean. Elebitasunak aukera berdintasuna ahalbidetzen du; elebakartasunak, berriz, bazterketa eta berdintasunik eza elikatzen ditu.
|
|
|
Horretarako nagusiki bi bide ageri dira: batetik, gizarte bizitzako esparru ugarietan erabilera aukerak
|
sortzea
eta sendotzea, eta, bestetik, euskararen aldeko mezu erakargarri, integratzaile, baturagile eta barea gizarteratzeko bidea.
|
|
|
Euskararentzat erabilera aukerak eta eremuak
|
sortu
eta sendotzeari dagokionez, gehiegikeriarik gabe egin behar da euskarak eta gaztelaniak egiazki elkarren pareko estatus soziala izatera iristeko bidea, baina oraindik ere neurri handi batean elebakarra den gizartetik egiazki elebiduna izango den gizarterako bidea ezin da deserosotasunik gabe egin. Ezinezkoa da, oraindik ere herritar gehienak elebidunak ez direnean, inori deserosotasunik eragin gabe sortzea eta bermatzea euskararentzako erabilera aukerak.
|
|
|
Euskararentzat erabilera aukerak eta eremuak sortu eta sendotzeari dagokionez, gehiegikeriarik gabe egin behar da euskarak eta gaztelaniak egiazki elkarren pareko estatus soziala izatera iristeko bidea, baina oraindik ere neurri handi batean elebakarra den gizartetik egiazki elebiduna izango den gizarterako bidea ezin da deserosotasunik gabe egin. Ezinezkoa da, oraindik ere herritar gehienak elebidunak ez direnean, inori deserosotasunik eragin gabe
|
sortzea
eta bermatzea euskararentzako erabilera aukerak. Besterik da deserosotasun horiek neurrikoak eta arrazoizkoak izatea.
|
|
|
Ez gara konturatzen erdal elebakartasuna indartzen ari garela, euskaldun berriak bizitza guztirako euskaldun berri izatera kondenatzen baditugu, eta euskara ikasteko ahalegina egiten ari direnak dakiten euskara erabiltzeko beldurrez bizitzera kondenatzen baditugu, beti ere hanka sartuko duten beldurrez. Ez gara konturatzen euskaldun zahar askok eta askok geure burmuinetan erroturik daukagun euskal gramatika epaile edo euskaltzain frustratuaren usteak euskal hiztunak
|
sortu
eta motibatu ordez uxatu egiten ditugula. Geure egiten ditugu Karmele Rotaetxeren hitzok (El PaÃs,):
|
|
|
Herri administrazioen egitekoa da euskararen erabilerarako aukerak
|
sortzea
eta erabilera pixkanaka eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren araberako neurrian bermatzeko mekanismoak bideratzea. Honetan ere jarrera sustatzaileak hartu behar dituzte nahitaez administrazioek, bi hizkuntza ofizialen berdinkidetasuna lortzeko ezinbestekoa baita pendulua beti ere hizkuntza hegemonikoaren alde jartzen duten inertziei aurre egitea.
|
|
|
Gainerakoan, artifiziala izan daiteke ezagutza eskaera, eta badakigu zer gertatzen den artifizialak izanik ahalegina eskatzen duten eskaerekin, arazo iturri bihurtzen direla. Eta euskarari apaingarri estatusa baino aitortzen ez diotenek ere onartu dute, euskararen defentsa zinikoan jausi nahi ez badute bederen, euskara lan hizkuntza moduan erabiltzeko aukerak
|
sortu
eta arautzea ez dela inposizioa, hizkuntza ofizialen erabilera erregulatzea baizik. Hori egin gabe, ezinezkoa baita euskararen erabilera bermatzea.
|
|
|
Ezin bilakaeraren gaineko begirada kulturgintzan pausatu gabe jarraitu, handia baita euskal literaturan, itzulpengintzan eta euskarazko kultur produktuen ekoizpenean hogeita bost urteotan egin den jauzia. Euskaraz sortzen zen ia guztia (hain zen urria produktu kopurua!) erosi eta kontsumitu zitekeen garaietatik urtean ehunka titulu eta milaka produktu
|
sortzera
eta merkaturatzera pasatu gara hogeita bost urte gutxitan. Produktu arrunten ondoan espezializatuak aurki ditzakegu, gutxi asko edozertaz ari diren produktuak aurki daitezke euskarazko ekoizpenean, nahiz eta, guztiz normala denez eta izaten jarraituko duenez, gauza asko falta izan.
|
|
|
Erabat ulergarria da galdetzea zenbateraino asebete ote diren, 1982ko testuinguru politiko eta sozialean, Euskararen Legearen inguruan
|
sortu
eta zabaldu ziren itxaropenak eta hizkuntza helburuak. Inolako zehar bueltarik gabe positibotzat jotzen dugun Lege honek, etorkizunari begira ere emankortasun eta potentzialtasun handia sumatzen diogun Lege honek, balio izan ote du jarritako helburuak betetzeko?
|
|
|
Hizkuntza bakoitza gizatalde baten lotura, identifikazio erreferentzia eta elkargune da, eta neurri horretan erkidego bakoitzak denboraren poderioan
|
sortu
eta metatu duen kultura baten isla behinenetarikoa. Horrexegatik merezi du, ezbairik gabe, hizkuntza aniztasunari eusteak, eta gerorako utzi ezin den egitekoa da hori, zeren eta, Junyent en hitzetan berriro ere (Junyent, 1993):
|
|
|
Heroi berri honek nortasun erakargarria du eta berau saltzen daki, jakin badakielako gaur inportanteena horixe dela, nortasuna saltzen jakitea, automarketina, Ni marka
|
sortzea
eta horren salmenta ona egitea. Sozietate komertzial batean gobernu ardurak hartu aurretik, bere burua sozietate komertzial bihurtu eta berau ondo saldu behar izan du.
|
|
|
Bi langen arteko espazioa
|
sortu
eta handitu ostean, publizistek sinetsaraziko digute kontsumo ekintza bakoitzak promesa bat dakarrela: ipuineko apoa printze bilakatzen den bezalaxe, goiko langarako jauzia eman dezake norbanakoak.
|
|
|
Mutiko hark sartu zuelarik burua beheiti, amak rak, estalkia eman eta mutikoari burua moztu. Gero hezurrak erein eta mutiko hark
|
sortu
eta kantatzen zuen:
|
|
|
Beraz, nazio nortasuna
|
sortzeko
eta gordetzeko lanak, hura egiazkotzat berrirudikatzeko, ezinbestekoa du, aldian behin, beretarren arteko elkartasuna. Hura egiaztatzeko zenbat eta elementu bitartekari gehiago izan, orduan eta errazagoa izango da nortasun hori.
|
|
|
Euskal eremuetan
|
sortu
eta zabaldutako kantarien proportzioa da interpretazio hori indartzen duen oinarrizko adierazlea. Gurean, berriz, kantagintzak, kantaldi eta taldeen bidez?
|
|
|
Beraz, esan daiteke, eremu geografiko horiek, musikari batzuk eman bazituzten ere, eragin urria izan zutela kantagintzan. Herrialde Katalanetako kantagintza, beraz, Bartzelonan bertan
|
sortutako
eta pentsatutako mugimendu bat da, zalantzarik gabe. Espinàsek, mugimenduaren bultzatzaileetako batek dioenez, kantagintzak hizkuntza indarberritu nahian ari zen Bartzelonako burgesiaren arreta erakartzea inflexio puntua izan zen, horrek erakusten du kultura katalanak bazuela ordurako nolabaiteko azpiegitura.
|
|
|
Musikari berriro helduz, Felip Pedrell musikologo katalanak kanon europarrekiko oinarrizko desberdintasun horien berri ematen du Por nuestra música [12] obran, zera nabarmentzean: " Espainiako probintzia guztietan
|
sortzen
eta musika eskualde desberdinak eta bereziak eratzen dituzten ezin konta ahala melodia primitibo horien garrantzia izugarria da eta nabarmentzekoa. Horrek guztiak musika filologia bat behar luke, ez hizkuntzarena bezain zehatza, baina hura bezain interesgarria, ikasketa folklorikoen bide zuzen eta helburuetarako".
|
|
|
Haren ustez, Espainiaren ezintasun horren lehen elementua zera da: hori ahalbidetu zezakeen hezkuntza sistema behar bezain fidagarri bat
|
sortzen
eta zabaltzen jakin ez izana. Kantagintzak xehe xehe egingo ditu eskola" nazionalak", Raimonen" Al meu paÃs la pluja" edo Gorka Knörren" Eskolan" bezalako kantekin.
|
|
|
Hizkuntza estetiko musikal horiek euskal parametroen arabera aditzera ematen hasi zirenean. Euskal Herriko arazoei buruz kantatzen, alegia, dela euskaraz dela gaztelaniaz?, bete betean sartu ziren musikak sortzen zuen kontrakultura horren barruan, kantagintzak
|
sortu
eta normalizatu zituen zirkuituetan zehar zabalduz.
|
|
|
honako helburu hau zuen: " kanta mugimendu berri oso bat
|
sortzea
eta Euskal Herrian sortzen ari ziren kultur mugimendu guztiekin koordinatzea, hala alor poetikoan nola politikoan, ordura arte hutsik egondako eremu bat betetzera zetorren fronte berri moduko bat eratzea". Esan beharra dago taldeak, berez, ez zuela luze iraun, lau urte?, baina aurrerako azalduko dugun bezala, urte horiek garrantzi handikoak izan ziren handik gutxira Europako kantagintzaren gune interesgarrienetako bat izango zena abian jartzeko.
|
|
|
Zer esaten digu guri" zibil" hitzak? Zer
|
sortzen
eta ematen digu. Jatorria jatorrago dirudit geroko etorri ekarria baino.
|
|
|
Bada munduan ederrik, gizateriaren martxa biziak
|
sortu
eta eraiki, artista argiaren puntu estetikoak loratu duenik...
|
|
|
Bakardadeak handi galant egina. Bere eskarmentutik
|
sortu
eta landua ote? " On Jose Maria Setienek profeta ahoa du, aho garbia, buru argi gardenak pentsatua patxada ozen zolian esateko".
|
|
|
ez txiskeroz ez pospoloz piztua. Sukarri pusketen artean
|
sortu
eta piztu behar zen sua: hartarako propio markaturiko uztai biribil baten barruan.
|
|
|
–Zer egin? Hain zuzen, giza komunitate berri bat, diruzalekeriari eta indarkeriari aurre egiteko gai dena,
|
sortu
eta eratu.
|
|
|
–Eta hori da, hain justu, behin eta berriro aipatzen duzun euskaldunon komunitate hori. Baina norekin kontatuko dugu giza komunitate berri hori
|
sortu
eta eratzeko?
|
|
|
–Hemen, hementxe bertan, errepikatu zuen agureak lurra zapalduz?. Gure Herria hementxe bertan
|
sortu
eta eraiki behar dugu. Baina horretarako mintzoaren arnasa eskuratu behar dugu.
|
|
|
Lehen esan dudanez, nazio estatua lakioz josita dago. Ez da makina hutsa, diruaren ahalmenak sortutako makina baizik; hau da, kapitalismoak asmatu,
|
sortu
eta eratutako makina. Eta makina horrek erabiltzeko arau jakin eta mugatuak ditu.
|
|
|
Izan zaitezte nahi duzuena, iraultzaile, demokrata, independentista, autonomista, beltz, gorri, ortzadarreko, nahi duzuena. Baina jakin ezazue euskal identitatea
|
sortu
eta sendotu egingo ez bagenu, iraultza, independentzia, demokrazia, ortzadarra eta zerua bera ere eskuratu arren, desagertu egingo ginatekeela; jakin ezazue, geure ahotsa eskuratu ezean, hil egingo ginatekeela. Eta oraindik, zoritxarrez, ez dugu ez identitaterik ez ahotsik.
|
|
|
Ekarpen horiei inolako meriturik kendu gabe, gure ikuspegitik, herri zapaldu baten ikuspegitik alegia, alde iluna nagusi izan da. Estatu zentralizatu eta bateratuak
|
sortu
eta eratu ahala, espainol eta frantses ez ziren kulturak desagerraraztea izan zen euren helburu nagusia. Inoiz ez gintuzten onartu; inoiz ez zituzten gure hitza, gure mintzoa eta gure kultura errespetatu.
|
|
|
Nazionalismo jakin bat justifikatzeko pentsatua izatea. Horregatik ahazten dute benetako arazoa, hau da, gizartea nola
|
sortzen
eta eratzen den. Hori ikasteko Darwinengana jo behar dugu.
|
|
|
Galdera hori erantzuteko beste hau erantzun genuke: nondik datorkigu gizakioi giza komunitatea
|
sortzeko
eta eratzeko ahalmena. Hori da, hain zuzen, filosofiak egiten duen funtsezko galdera.
|
|
|
Nik ematen diodan zentzuan, aldiz, herriminak orainean, zutik eta burua gora eta aurrera, kokatzen gaitu. Zentzu arruntean, herrimina pasiboa da, jasaten den zerbait; nik erabiltzen dudan zentzuan, berriz, aktiboa da, herria
|
sortu
eta eraikitzera bultzatzen gaituen ahalmen sortzailea. Zentzu arruntean, herrimina sentimendu psikologikoa da, oroimenari dagokion sentimendu bat (hori dela eta" oroimina" deituko nioke nik); nik emandako zentzuan, aldiz, herriminak gizakiaren izaera ontologikoa adierazten du; hau da, komunitate baten kokatzen gaituen izaera.
|
|
|
Ez ote da arrazoia Estatuaren nukleo eragilea? Izan ere, arrazoiak, botere nahiaren energia erabiliz, Estatua
|
sortzen
eta eratzen du.
|
|
|
–Imajinalaren istorioek (istorio handiak, nolabait esateko) komunitate kulturala (etxea)
|
sortzen
eta eratzen dute. Haien mamia dira nortasuna eta solidaritatea.
|
|
|
–Mintzoaren ahalmena, funtsean, giza gorputza
|
sortu
eta eratzeko ahalmena zela esan zenuen aspaldian.
|
|
|
Hitzarmen berriaren oraina. Lehenengo pausoa mintzo komunitatea
|
sortzen
eta osatzen hasteko. Ezinbestekoa herriminaren kutxa eta kriseilua gure artean izateko.
|
|
|
euskaldunon ahozko komunitatea sortu ezean gure herria desagertuko da. Baina, eta hau da tesi horren alderik bitxiena, ahozko komunitate hori
|
sortu
eta eratzeko bidea jaia da, hitzarmenaren jaia, alegia. Ez da nolanahikoa, baina, jai hori.
|
|
|
Zer egiten duten mintzoaren hegoek? Bi amildegi horien artean, hutsaren eta ezerezaren artean, zubi bat
|
sortu
eta sostengatu. Autopistako zubi handia bezalakoa?
|
|
|
Platonek pentsatzeko bi era erabiltzen ditu: irudien bitartez eta kontzeptuen bitartez; hau da, mitoak
|
sortuz
eta diskurtso logikoak garatuz. Lehenengo zeregina, gaurko fisiologiak erakusten digunez, garuneko eskuineko hemisferioari dagokio; bigarrena, berriz, ezkerrekoari.
|
|
|
Pentsatzeko era bikoitz hori benetako filosofoen ezaugarria da, filosofiaren bihotzera garamatza eta; filosofiaren funtsezko helburura, hain zuzen. Nondik datorkigu ahalmena giza komunitatea
|
sortu
eta eratzeko. Horra hor, nire ustez, filosofiaren funtsezko galdera.
|
|
|
Ez mitoetan, ez logosean baizik eta mitoa eta logosa sortzen dituen ahalmenean; mintzamenean, alegia. Horregatik, giza komunitatea
|
sortzen
eta eratzen duen unibertso sinboliko berri bat eskuratu nahi izanez gero, mintzoaren ahalmena berreskuratu behar dugu.
|
|
|
–Zer proposatzen duzu, bada? Aldarean bertan nazionalistek
|
sortu
eta hezitako emaztegaia harrapatzea?
|
|
|
Har dezagun Estatua, zioen, eta, ondoren, nazio estatua eta kapitalismoa ezabatuko ditugu. Baina Estatu hori lakioz josita zegoen, kapitalismoak
|
sortu
eta eratutakoa baitzen.
|
|
|
Honako hau: Burgesiak
|
sortu
eta, nolabait ere, kapitalismoaren zerbitzura dagoen tresna izan arren, nazio estatu demokratikoa herriaren zerbitzura jar daitekeela. Konstituzionalistek edo legezaleek aldaketa hori erreforma legalen bitartez lor daitekeela aldarrikatzen dute.
|
|
|
–Nazio estatu demokratikoa diruaren idazkerak
|
sortu
eta eratu du. Aurreko taulan agertzen denez, hiru eremu handitan garatu dira diruaren idazbideak:
|
|
2010
|
|
|
Nola ahantzi, hemen, leku honetan bertan hegan egin ahal zenik? Horma hauek imajinazioak
|
sortu
eta bizi zituenik!
|
|
|
Bestalde, olerki mota horrek, oinarri ideologiko gisa, bete betean jasotzen zituen krausismoaren [22] eraginak, Espainiako zenbait olerkariren praktika poetikoaren bidez. Krausismoak poemagintzara ekarritako ideiak hauek dira oroz bat: Errealitatea idealizatuz modernitateak eragindako krisitik irteten laguntzea, poesia olerkariak bizi duen barne arrangura antolatzeko baliagarria pentsatzea, poemagintza sentibera eta aristokratikoa
|
sortzea
eta zalantza metafisikoa eragitea.
|
|
|
Euskaria: Euskal Herriaren alegiazko izena, XIX. mendeko euskal literatura erromantikoan
|
sortua
eta garai bereko giro foruzalean hedatua. Euskadi izenaren aurrekaria nonbait.
|
|
|
Ohituta zegoen gizonen aldetik tratu berezia jasotzen eta ez zuen inoiz honetaz baliatu nahi izan ezer lortzeko, baina kasu hartan ez zegoen gaizki ergel haren lerdearen jarioa pixka bat areagotzea asmo on eta leial baten alde. Azken finean, koketeo sotil batengatik ez zion bere buruari kontzientzia karga handirik
|
sortuko
eta eskaintzen ziona ez zen beste munduko ezer. Pio Barojako lagunen lana bukatuta eta publikatzeko behar adinako bermeak lortuta funtsezkoa zitzaion, Argentina aldera lasai alde egingo bazuen.
|
|
|
Larruak sentimenduekin beste gustu bat hartzen dik. Ezagutu ditiat egun gutxitako harremanak, maitasunak ez baino txinpartak
|
sortu
eta iraungiak. Hau, ordea, beste gauza bat duk:
|
|
|
mojek kontsolagarri zeukatela. Horrelako disparateak aise
|
sortu
eta barreiatzen dira, denok gezur eta erdi direla jakinagatik. Garai hartan hipokresia nagusi huen kontu horietan.
|
|
|
Eta horrela Akiles, irabazteko
|
sortua
eta porrota onartzeko ezindua, sekulako altxorrak, kondaira iraunkorrak, misterio ezin ulertuzkoak gordetzen zituen itsaso hartako ur baztergabe haietan galdu zen.
|
|
|
|
Sortu
eta urte askotara, 1991ko otsailaren 15ean Joan Paulo Bigarrena joan zen bisita egitera Santa Maria di Galeriara. Gonbidatuen artean zeuden baita ere, Guglielmo Marconiren emazte alarguna, Maria Cristina Bezzi Scali eta beren alaba Electra.
|