|
2010
|
|
|
Abertzale eta kristau konpromisoa gauza beraren bi alde balira bezala ikusten zituen. 1933an ELA sindikatu kristau abertzalea sortu zenean, sindikatu horretan
|
sartzeko
langileei gogoa berotzen saiatzen zen bere artikuluetan. Sozialistak indarra hartzen ari ziren aldi hartan, langileak abertzaletu beharra zegoela adieraziko zuen.Ana Urkizak hiru gai berri lantzen hasi zela diosku:
|
|
|
Hemendik aurrera Augustin. Aralar batailoian?
|
sarturik
gudari agertzen zaigu biografiaren harian: Santoñan, Mieresen, Laredon.
|
|
|
Santoñan, Mieresen, Laredon. Hemen etsaien mende erori ziren eta armak kendu eta Castrora eraman zituzten, preso
|
sarturik
. Odorengo urteetan, 1941ean askatasuna lortu arte, lan gogorretan. Trabajadoretan?
|
|
|
Mugatua, denborari dagokionez, 1931tik 1937ra artekoa hartzen baitu; eta mugatua, kronika eta artikuluei dagokienez, ez antzerki lanei dagokienez, hauek garai horretan idatzi zituen hiruak baitatoz. Liburuan
|
sartu
ez diren kronikak eta artikuluak cd an datoz, ez Augustinenak soilik, baita Ondarroako gainerako idazleenak ere.
|
|
|
Hau da, Augustin Zubikarairen beraren testuak aurkituko ditu irakurleak liburu honetan. Bestalde, garaia mugatua da eta garai horretako lan guztiak albait txukunen transkribaturik cd an argitaratu badira ere, liburuan lan hautatuak
|
sartu
dira soilik.
|
|
|
Hamar urte zituela Saturrarango seminarioan
|
sartu
zen. Apaiz izateko bidea hasi zuen, beraz.
|
|
|
emakumeena, dantza taldea eta antzerkia. Azken sail honetan
|
sartuko
zen Zubikarai gaztea eta horrek berez berez markatuko zion geroko ibilbidea.
|
|
|
Eta danean olantxe gabiltza. Burrukako kultura hau hazurretaraino
|
sartuta
bizi dogu. Hori bai, danok arrazoi potoluak darabilguz.
|
|
|
ni beti zutik eduki nindutela eta eskuburdinak jarrita, eta eskuak sorbalda aldean. Bukaeran gela utzi eta bainura
|
sartzeko
baimena eskatu nuen, handia eta txikia, egin behar nituela; txikia irten zen aise, handia ezinezkoa baina:
|
|
|
+ Egoitzara
|
sartu
, burua makurrarazi eta begiak itxi arazita, sotora eraman ninduten. Beti begiak itxita eta buru makur hurrengo 5 egunetan:
|
|
|
Indefentsiosentsazioa erabatekoa! Erlojurik ez, eguneko argirik ez, izara eta ohe burukorik ez, hots ikaragarriak noiznahi, begiak itxi eta burua makurtu beharra edonor gelara
|
sartu
edo norbait gelatik irtetean, arropa garbirik ez, dutxarik ez, kaleko hotsik ez.
|
|
|
Oharra: Ziegako lagunarekin mintzatzea guztiz debekaturik eta
|
sartu
irten bakoitzean lelo hau ere behin eta berriz errepikatu ziguten.
|
|
|
B/ Egun osoan zehar mugimendu handia sumatu nuen sotoan: jendearen
|
sartu
irteerak, kolpe ikaragarriak(. X, zatoz/ hator gurekin! Begiak itxi eta burua makurtu!?), oihuak, orruak, izen berriak (Iñaki, Xabier Oleaga, Marcelo).
|
|
|
Ateko danbatekoak eragindako sustoa gainetik kendu ezinik eraman ninduten pasilo batzuetan barrena, gela hotz batera.
|
Sartu
baino lehen Joan Mariren ahotsa entzun nuen aldameneko gela batean. Ez ninduten gora eta behera erabili; ziegak zeuden pisutik ez ginen irten.
|
|
|
Ez dakit kaka noiz egin nuen, egun honetan seguru, baina itaunketa aurretik ala ondoren ez zait gogoratzen?. Burumakur, begiak itxita
|
sartu
ninduten ziegara eta pareta ondoan zutik utzi. Ordu batzuk eman nituen postura hartan, berriz galdeketa berrira joan arte.
|
|
|
Begiak itxi!?
|
Sartu
eta burua makurrarazita eraman ninduten gorantz, goiko pasiloetan gorputza zuzendu eta begiak irekitzeko baimena eman zidatelarik. Hura arnasa hartzeko beta!
|
|
|
Gu ondo portatu gara zurekin, eta zuk holako erantzuna eman?? Eta ziegara
|
sartu
ninduten. –Eskerrak, Jauna, ezetza emateko argia eta kemena ukan ditudalako!?.
|
|
|
Jainkoa ere(. Jainkoa, Aberria, Erregea? g.z.en goi leloa) tartean
|
sartu
nahi nuen sinestunak baldin baziren egindako tratu ezgizatiarra beren fedeak sala eta gaitzets ziezaien.)
|
|
|
Poliki poliki kalabozo inguru hura jendez betetzen hasi da, euskaldunak ere tartean (euskarazko oihuak, hitzak e.a. entzun zitezkeen-eta). Bat batean Pablo
|
sartu
dute nire ziegara, Epaitegira bere burua defenditzera etorria. Patxadan eta luze mintzatu gara honetaz eta hartaz, eta itxaropenik gabe egotetik, bere ama eta seme alabak gertu dituela ohartuz ilusio izatera pasa da.
|
|
|
Kontua bila ibiltzea izaten da. Geroxeago 2 preso soziala
|
sartu
dute. 29 urteko madrildarra (J.C.).
|
|
|
Antchütto bat badizüt bere achurireki, Gure olhan
|
sartzeko
desir handireki.Erbajiren saria eztizü15bereki, Gure olhan sartzeko eztizü zereki.
|
|
|
Antchütto bat badizüt bere achurireki, Gure olhan sartzeko desir handireki.Erbajiren saria eztizü15bereki, Gure olhan
|
sartzeko
eztizü zereki.
|
|
|
Artzain munduko metaforabideari jarraiturik iruzkindu dezagun Gure olhan
|
sartzeko
desir handireki. Emakume gazteak artzainaren etxean (edo metaforikoko ardi txabolan) sartzeko gogo handia du.
|
|
|
Artzain munduko metaforabideari jarraiturik iruzkindu dezagun Gure olhan sartzeko desir handireki. Emakume gazteak artzainaren etxean (edo metaforikoko ardi txabolan)
|
sartzeko
gogo handia du. OlhaZuberoako euskaran bortuetako, ardi txabola?
|
|
|
Artzainak ez du onartzen haurdun utzi duen emakumea bere umearekin joan dadin bere etxera bizitzera. Horrexegatik uxatzen du gure olhan
|
sartzeko
eztizü zereki esanez. Hau da, bere artegian edo olhan sartzeko ez duela zerekin, sor eta gogor erantzunik.
|
|
|
Horrexegatik uxatzen du gure olhan sartzeko eztizü zereki esanez. Hau da, bere artegian edo olhan
|
sartzeko
ez duela zerekin, sor eta gogor erantzunik.
|
|
|
Baina jada Grecia klasikoko sofistek (gerraren universal bihurtzaileak) komentatzen dute nola, segurutik Orienteko zivilizazioari begira, nola arrazionalizatze horrek ez duen lortzen borroka, naturalean? ageri dena erabat legedi logikoaren barruan
|
sartzen
, hau da, indartsuenen nagusigoa ez da sustituitzen behar den moduan legedi horrek erakusten duen jakituriatik. Baina bada jabego pribatuaren inguruko legedia, erromatarrek hainbeste garatua, bake ekarlea, behintzat halako kondizio privaziozkoetan.
|
|
|
Euren arteko komunikabideak bezailak dira, eta alkarregandik egitez urrin bizi beharra dabe. Baina arrotz maite dira, pozik
|
sartzen
dira hartuemonetan konpokoagaz, hizkuntzak hori ahalbidetu ezkero.
|
|
|
Giza izateak berea dau gizatasunerantz mugidu eta abiatzea. Era bardinean, kristautasunarentzat be kultura bakoitzaren barruan
|
sartzea
nahitanahiezkoa da, bere mezuaren erdi erdian gizakundea dagoanez, Jaungoikoa gizatasunean murgiltzea. Baina, batera, kristau fedea profetikoa da, aldatzailea, giza duintasunerako bultza eta deia, eta horrela kultura kreatzailea.
|
|
|
Baina, batera, kristau fedea profetikoa da, aldatzailea, giza duintasunerako bultza eta deia, eta horrela kultura kreatzailea. Maitasuna da kulturen bihotzean
|
sartu
eta honeek barrutik eraldatu eta garatzeko baldintza. Maitasunak bereizi behar dau zer dan herria suntsitzen dauana eta zer garatzen dauana.
|
|
|
Aita Zavala aipatu dugu gorago, eta berriro joko dugu tolosarrarengana. Mondragoiko kalezaiñaren bertsoakliburuaren hitzaurrearen hasieran XX. mendearen azken hamarkadetako bertso jartzaile nagusien zerrendan beren beregi
|
sartzen
du Jose Manuel Arriola. –Bertso idatzietan garai emankorra eta diztiratsua izan zan ura?
|
|
|
Gerrak utzitako elbarritasuna zela-eta, aukera eman zioten Jose Manueli lanpostu berria aukeratzeko, eta 1939an Arrasateko udaltzainen taldean
|
sartu
zen. Josefa Albizurekin ezkondu, eta lau seme alaba jator izan zituzten:
|
|
|
Heriotza hauek izugarri kolpatu zuten Xabier eta eragin handia izan dute bai bere izakeran eta baita bere bizimoduan ere. Aita armadorea zen, eta emaztearen eta alaben heriotza lazgarriak gertatuz geroztik, buru belarri
|
sartu
zen bere negozioetan, semeaz nolabait ahantziz. Baionako barnetegi batean sartu eta bertako hezitzaileen esku utzi zuen neurri handi batean, baita Baztanen zuen bataioko amatxiren eta izebarenetan ere.
|
|
|
Aita armadorea zen, eta emaztearen eta alaben heriotza lazgarriak gertatuz geroztik, buru belarri sartu zen bere negozioetan, semeaz nolabait ahantziz. Baionako barnetegi batean
|
sartu
eta bertako hezitzaileen esku utzi zuen neurri handi batean, baita Baztanen zuen bataioko amatxiren eta izebarenetan ere. Orduz geroztik, Baztanek eragin ikaragarri handia ukan du Xabierren izakeran eta baita bere sorkuntzan ere.
|
|
|
Halaber, sentiberatasun berezi baten jabe egin da. Izatez alaia eta kanporakoia bada ere, barne barnean
|
sarturik
daraman bakartasun sentimendu batek bortizki kolpatzen du, eta horrela uler ditzakegu bere baitan izaten diren gorabeherak. Ironia, umorea, eta baztertuekiko kontzientzia bizia dira Xabier Soubeleten nortasunean nabarmen azaltzen diren beste ezaugarrietako batzuk. Giza antolamenduaren aldetik, elitismoa gorroto du eta kultura herrikoia maite.
|
|
|
Hala deritzegu ordezko zerbaiten bila edo asmatzen dabilenean mezua ulergarri egiteko, esan beharrekoa beste era batera moldatzen duenean. Horietan
|
sartzen
ditugu:
|
|
|
Testu narratiboa, deskriptiboa, argumentatiboa, informatiboa, eta arauemailea, erregulatzailea
|
sartzen
ditugu hemen.
|
|
|
Hizlariaren janzkera, arropak?, aintzat hartzekoak dira. . Oso zakar zatoz Juan Luis!, jaurti zidan 12 urteko Julen Arriolabengoa ikasleak 25 urteko irakasle berria nintzenean, orduan Frankopeko mutil euskaldunok bizarra eta mendiko botak aldean direla
|
sartu
ohi ginen klaseetara. Denean dela, berbaldiko gaiaz baino hobeto gogoratzen badira zure janzkeraz, behar bada okerreko arropak erabili dituzu.
|
|
|
Interaktibotasuna errazteko, neure praktikari jaramon eginik, ikasleengandik hur jartzea dut gogoko ezen, hurbiltasun horretatik inplikazioa hazi egiten baita.
|
Sartzen
nintzenean ikasgelara eta abiatu esanik: Gaur Etxepare aztertuko dugueta kantura jo, orok// behar luke pensatu.
|
|
|
Interaktibotasunaren barruan
|
sartzen
dugu gaiaren pertsonalizazioa; anekdota kasurako, ezen ezin konta daiteke anekdotarik gaia pertsonalizatu barik. Irakasgaiak berak ere horrelaxe irabaziko du izen ona, ikasleak ohartzen direnean gai horrek zuretzat, irakaslearentzat zer balio daukan; inplikatu egin zarenean, pertsonalizatu duzunean. komunikatzaile onarentzat garrantzi handiko da jarrera; zure poztasuna, zure entusiasmoa eskertu egiten du entzuleak.
|
|
|
Ikasleon zurrumurruak hura sudurrera gerturatzean. Bazirudien sudur zulotik arimako zolaraino
|
sartzen
zuela.
|
|
|
–Aien esakera zorrotz eta barregarriak! Aien alkarri ziri
|
sartzeak
!? 17 Hamahiruna bertso kantatu ostean, txapelketa eguerdiko ordu bietan amaitu zen. Hiru orduko lehia biziak asetuta utzi zituen Poxpolin antzokira hurbildutako euskaltzaleak.
|
|
|
Udazkena zen, eta Donostiako Eusko Gaztediko areto berrian jai giroa zen nagusi. Gazte aldra bat
|
sartu
zen aretoan alai, kantari, berriketari... Gazteen artean bazen bat harroxko agertzen zena, eta nabarmenkeriak egiteari uzten ez ziona.
|
|
|
Gerran
|
sartuta
, abertzaletasun kutsua areagotu egingo da dimoztarraren bertso sortetan. Dakigunez, hiru bertso sorta argitaratu zituen gerran bertan jaio zen Egunaegunkarian50 Hirugarren sorta da, hain zuzen be, Joseba Tapiak bere. Agur Intxorta Maite? 51CDko. Laban daukagun opille?
|
|
|
Gerran, Esteban harginak, gehienbat, aterpeak eta egiten jardun zuen, harik eta nazionalak Bilbon
|
sartu
ziran arte. Orduan, Bilbotik Santoña aldera egin zuen Euzko Gudarostearekin.
|
|
|
Baina orain, filosofia hori oinarri harturik, galdetzen diogu geure buruari ea zer demontre egin, eta erabaki, daitekeen. Eta zientzia praktikoaren lurraldean
|
sartzen
gara bete betean, zeren, a posteriori jakin badezakegu, hutsuneak ditugun arren, garbi baitago ezen a priori ez dakigula, ez dugulako historiaren ezagutza universalik horretarako. Eta praktikoak izan behar gara derrigorrean, eta etika da lehen zientzia praktikoa, eta etika soziala, edo politika, bigarren zientzia praktikoa.
|
|
|
Deigarria iruditu zitzaidan Euskaltzaindian
|
sartzeko
egiten den protokolo dotorea. Une batez Aita Patxi apaiz jantziak sakristian utzita dotore abiatu zen udaletxetik eliz atarira Andres Urrutia, euskaltzainburuaz eta beste euskaltzain osoz inguratuta.
|
|
|
Une batez Aita Patxi apaiz jantziak sakristian utzita dotore abiatu zen udaletxetik eliz atarira Andres Urrutia, euskaltzainburuaz eta beste euskaltzain osoz inguratuta. Protokoloak agintzen duen bezala euskaltzain berria atarian gelditzen da euskaltzainburuak
|
sartzeko
deia egin arte. Miren Lourdes Oñaederra eta Sagrario Aleman izan ziren Patxi hartu eta txalo zaparrada hotsez aldare aldera eraman zutenak.
|
|
|
Lehenengo zatiaren gai nagusia euskarak XX. mendean Aramaion izan duen eboluzioa izan zuen mintzagai. Gerra aurreko aldian herrian erabiltzen zen hizkuntza euskara zela gogoratu zuen, nahiz eta XIX. mendearen azkenetan erdararen erabilpena
|
sartu
. Gerra ondorengo urteak gogorrak izan ziren euskararentzat eta euskararen alde lan egiten zuten gizon eta emakumeentzat.
|
|
|
–Begi aitzinean daukat [Matxin], Larralde luhusoar adiskidearekin bat eginik, aretoan
|
sartu
ziren garaia. Hura txalo hotsa lapurtar bertsolariei!
|
|
|
–Larralde, el benabarro, y Matxin, el laburdino, ofrecen aquí al público una pugna desternillante? 57;. Aien esakera zorrotz eta barregarriak! Aien alkarri ziri
|
sartzeak
!? 58;. Novedad, intención, celebridad en la concepción de las ideas y seguridad en la dicción de las estrofas y una gran originalidad en el papel de ardosaltzale, tabernero, que a Matxin se le adjudicó, fueron cualidades que subyugaron al auditorio en tema tan vulgar y tan traído y llevado por los bertsolaris? 59.
|
|
|
Bertso saio guztian ez zitzaien ez jan ez edateko eman eta, jakina, gose egarriak egon behar; baina ez isilik. Bere ziria non
|
sartu
, zulorik txikiena atxeman orenean, zapla!, sartu gure bertsolariak? (, 147 or.).
|
|
|
Bertso saio guztian ez zitzaien ez jan ez edateko eman eta, jakina, gose egarriak egon behar; baina ez isilik. Bere ziria non sartu, zulorik txikiena atxeman orenean, zapla!,
|
sartu
gure bertsolariak? (, 147 or.).
|
|
|
Kantatzean, haren gorputza ikara batean
|
sartzen
zen, irudi baitzuen pitonisa bere hiru zangotako atxemarkaren gainean.
|
|
|
Xilarreneko Ganixunek ekarriko din! [...] Barna
|
sartu
zitzaidan haren bertsoetako alderdia. Bertsolari ona zen Matxin!
|
|
|
–Gernikan bertsolari neurketa omen zen eta gure Matxin Lapurditik bertaraino joan. Suieta, guk diogun gaia, zazpi probintzia euskaldunak kopla batean
|
sartzea
omen zen, eta hara bertan Matxinek asmatutakoa:
|
|
|
Pierre Lafittek dioskunez, Matxinek, lantzean behin, teologian ere
|
sartzen
zuen sudurra, eta bere baitako iritziak jaulki. Kasu honetan bekatuaren eta damuaren inguruan jardun zuen senpertarrak.
|
|
|
Nik neuk ere, Euskaltzaindian
|
sartzeko
ekitaldian Aramaion eginiko nire sarrera hitzaldian argi plazaratu nahi izan nuen euskararen ezagupen maila ugaritzeak ez duela, besterik gabe, euskararen erabilpena ugaritzerik ekarri. Erronka gogorrei au rre egin beharrean garela.
|
|
|
Eta ez da harritzekoa errepasatzen bada filosofiaren historia, hainbeste dira falazietan eroriak ezen beldurra ere ematen du ezer errateak. Berriro hanka
|
sartuko
dugulako beldurra dugu.
|
|
|
Baina lotsa ez da aholkulari ona, beti atzeraka ibiltzea filosofiaren alorrean, lotsa dugulako hanka
|
sartzeko
. Beldurra somatzen baitut nik ezen hanka sartuz gero kalteak handiagoak diratekeela onurak baino, eta horren beldurrak paralizatuak ditu filosofo katolikoak.
|
|
|
Baina lotsa ez da aholkulari ona, beti atzeraka ibiltzea filosofiaren alorrean, lotsa dugulako hanka sartzeko. Beldurra somatzen baitut nik ezen hanka
|
sartuz
gero kalteak handiagoak diratekeela onurak baino, eta horren beldurrak paralizatuak ditu filosofo katolikoak. Oso prudenteak bihurtu dira demostrazioak egin behar direnean, eta diote ez dagoela gaur egun demostraziorik zerbait Jainkoaz egin daitekeenik.
|
|
|
Donostian itxi egin behar izan zuten eliza uztailaren 19an eta ezin ireki izan zuten irailaren 25era arte1 Markinan erlijiosoak sakabanatu egin ziren; 1937ko apirilaren 27an tropa na zionalak
|
sartu
zirenean, A. Martin Uriarte Priorea eta A. Bautista Legarra atxilotuak eta kartzelara eramanak izan ziren2.
|
|
|
1937ko urtarrilaren 4a zorigaiztokoa izango da Bilboren historian. Hegazkin nazionalek hiribilduaren gainera egindako bonbardaketaren mendekuz, jendaldeak amorruaren amorruz hainbat kartzelatan indarrez
|
sartu
ziren eta defentsa gabeko 208 gizon hil zituzten. Karmeloko presoekin ere beste hainbeste egiten saiatu ziren.
|
|
|
Karmel aldizkariaren zenbaki honekin bateratsu
|
sartuko
zen inprimategian historia liburu hau: Karmeldarrak Euskal Herrian.
|
|
|
–Hainbat seinaletan sumatzen zenez, Espainiako Kongregazio osoa gainbeherako aroan
|
sartu
zen. Desegite seinale larriak agertzen zituen gizarteak kutsatu zituen guztiak.
|
|
|
Laster etorriko ziren seinale haietatik gertakari galgarriak: frantsesak
|
sartzea
, ideia zatitzaileen irakina, komentuei su ematea eta erlijiosoak hiltzea, klaustrotik kanporatzea?.
|
|
|
Hau monasterioa ongi zaintzen saiatu zen; hala, 1814an fraideak itzuli zirenean, berehala ekin ahal izan zioten eremutar bizitzari. Durangoko borrokaren ondoren() frantziarrak Larreako komentuan
|
sartu
ziren eta kuartel bihurtu zuten; ez dago esan beharrik nola aurkituko zuten jabeek gerra amaituta berriro hara etorri zirenean.
|
|
|
Ikastetxe honetan gehienak barruko ikasleak izaten ziran eta besteak ikasle erdi pentsionistak. Honeek goizeko zortzietan
|
sartu
, bertan bazkaldu eta arratsaldeko seietan urteten eben. Hauxe izango da Teresatxoren kasua be.
|
|
|
Teresatxo gaur bizi izan balitz, ez zan ibiliko astialdietan futbolean edo errugbian edo harri jasoten edo esku pilotan. Eta bai, ostera, bibliotekan
|
sartuta
liburuak irakurri eta irakurri edo lorategiak eta zuhaitzak zaintzen. Ez zan aspertuko ipuinak asmatzen edo solasantzerkiak antolatzen edo olerkiak idazten.
|
|
|
Zelina maitea lagun izan ezik, ezin izango nuen iraun han hilabete ere, gaixotu gabe? Lur hautatuan, berarentzat beren beregi egindakoan erro hauskorrak
|
sartzen
ohitu zuten loretxo gaixoa. Horregatik oso gogor egin zitzaion bere burua ikustea era guztitako loreen artean, askotan batere sustrai samurrik ez zutenen artean, eta guztientzako zen lurrean bizi izateko beharrezko zukua aurkitu beharrez!...
|
|
|
Chicagoko Ur Azpiko Arkeologia Elkarteko bazkidea naiz. Frantziako urpekaritzari buruzko aldizkari batzuetarako artikuluak idazten ditut eta segur aski, bigarren liburuan, urpekaritzari buruzko zerbait
|
sar
nezake...
|
|
|
Arraro samarra izan zen; esan nahi dut, hasieran idazten hasi nintzen istorioak ez zuela azken bertsioarekin zerikusirik. Hiru edo lau kapitulu idatziak neuzkan jada Faustineren pertsonaia liburuan
|
sartu
nuenerako. Frantziarra zela ikusten nuen baina ez nuen nahi paristarraren estereotipoari erantzun ziezaion.
|
|
2011
|
|
|
Gerra hasi eta gutxira, tradizionalisten susmo txarrenak bete ziren. 1936ko uztailaren bukaeran, ideologia tradizionalista zuten batzuk atxilotu egin zituzten, eta Markinako kartzelan
|
sartu
; hauetariko bat Bilboko kartzelara ere eraman zuten. Atxiloketak egin zituzten miliziar ezkertiarren helburua zen Jose Luis Gaytan de Ayala() Markinako alkate tradizionalistaren ezkutalekua ezagutzea5.
|
|
|
4 Frankistak markinan
|
sartu
ziren
|
|
|
Soldaduekin batera, hainbat markinarrek eta xemeindarrek ere ihes egin zuten militar matxinatuen eta tradizionalisten mendekuaren beldurrez (Onaindia, 1980). Herritarrek Gipuzkoan gertatutako abertzale, euskaltzale eta ezkertiarren fusilatzeen berri zuten, eta 135 pertsona inguruk ihes egin zuten soldadu frankistak
|
sartu
baino lehen. Ihesean zihoazen markinar eta xemeindar askok ikusi zuten Arbatzegi Gerrikaitz eta Gernika bonbardatzen edota erretzen (Onaindia: 1980).
|
|
|
Gernika bonbardatu osteko egunean, apirilaren 27an,
|
sartu
ziren tropa frankistak Markinan eta Xemeinen. Egun horretan, markinar eta xemeindar asko atera zen kalera, erreketeei arrera beroa egitera.
|
|
|
ukatu zizkieten (Gerrikagoitia, 2000). Aurretik politikan
|
sartu
gabe zeuden markinar eta xemeindar asko ere FET JONS alderdiko kide egin ziren, badaezpada, eta 1937ko maiatzetik aurrera ezkertiarren eta abertzaleen kontrolatzaile eta salatari bihurtu ziren, Markinako eta Xemeingo gizarte bizitza hankaz gora jarriz.
|
|
|
Frankistak
|
sartu aurretik
135 bat pertsonak ihes egin zuten Markinatik eta Xemeindik. Batzuk bueltatu egin ziren etxera, egun edo hile batzuk ezkutatuta egon ostean.
|
|
|
Gelditu zirenen edo bueltatu zirenen artean, militar frankistek hainbat ezkertiar, abertzale eta errepublikazale atxilotu zituzten. Gizon, emakume eta kasu batzuetan baita umeak ere
|
sartu
zituzten kartzelan (15 urte zituen Jose Mari Arakistain, adibidez). Beste batzuk Bilbon atxilotu zituzten, hirigunea frankisten eskuetan jauzi zenean, 1937ko ekainaren 19an edo Kantabrian, 1937ko abuztuaren bukaeran.
|
|
|
Beste batzuk Bilbon atxilotu zituzten, hirigunea frankisten eskuetan jauzi zenean, 1937ko ekainaren 19an edo Kantabrian, 1937ko abuztuaren bukaeran. Kasurik onenean, atxilotutakoak denboraldi bat kartzelan
|
sartzen
zituzten, eta, isuna ordaindu ostean, libre gelditzen ziren. Gehienak urteak egin behar izan zituzten Estatuko kartzeletan.
|
|
|
Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan
|
sartu
zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Markos Espilla abade laguntzailea (Markina, 1876? Markina, 1966) kartzelan
|
sartu
zuten militarrek, meza euskaraz ematen zuelako eta euskaltzalea zelako. Domingo (Txomin) Onaindia Zuloaga (Markina, 1901?
|
|
|
Domingo (Txomin) Onaindia Zuloaga (Markina, 1901? Anglet, 1985), joera nazionalistakoa zen, eta, horregatik, Frankoren tropak
|
sartu
aurretxoan, 1936an, Ipar Euskal Herrira erbesteratu zen, baita José Antonio Oar Arteta Undabeitia abade abertzale eta euskaltzalea ere (Ajangiz, 1900 Urberuaga, Markina Xemein, 1978). Jose Sagarna Larruskaingo abade laguntzailea eta Zelestino Onaindia Zuluaga Elgoibarko abade laguntzailea fusilatu egin zituzten, euskaltzaleak eta abertzale joerakoak zirelako.
|
|
|
Jose Sagarna Larruskaingo abade laguntzailea eta Zelestino Onaindia Zuluaga Elgoibarko abade laguntzailea fusilatu egin zituzten, euskaltzaleak eta abertzale joerakoak zirelako. Azkenik, kontuan hartu behar da Karmengo Komentuko priorea Aita Martin Mariaren Bihotz Garbiarena, joera nazionalistakoa zela eta, horregatik, frankistak herrian
|
sartu
zirenean, preso hartu zutela eta jarduera nazionalistetan parte hartu zuela leporatuz, prioretzatik kendu egin zutela eta atzerrira bidali (Urkiza, 1992: 289 eta 404 eta Urkiza, Unzueta eta Fdz. De Mendiola, 2005: 380).
|
|
|
De Mendiola, 2005: 380). Markinako Karmeldarren komentuan zeuden hainbat fraide abertzale eta euskaltzaleak kartzelan
|
sartu
zituzten urte askotan edota erbestera bidali zituzten.
|
|
|
Uraren berragertzearekin batera zumeak, zardak, larreak, baratzeak, loreak eta nolabait bizigura delako bat ere, besteak beste, sortu berri ziren. Baina paisaiaren aldaketa hain erritmo apalean zegien usaian
|
sartu
zela nehor harritu gabe.
|
|
|
Orain berrogei bat urte, Provence delakoan
|
sartzen
den Alpeetako eskualde zahar horren zehar nenbilen turistek ezezagun goialde horietan. Sisteron eta Mirabeau artean dagoen Durance ibaiak mugatzen du eremua hegoaldean, iparraldean aldiz Drome ibaiak, bere iturritik Die izeneko herriraino eta Ventoux lepoa da bere mugarik urrunena.
|
|
|
Bat bestearen ondotik azterketari artoski ekin zion onak txarretatik bananduz. Eskukalditxo bat proposatu nion pipa ahoan neramalarik baina hobeko nuela lan horretan sudurra ez
|
sartzea
garbi azaldu zidan bere isiltasunak. Lan honi ematen zion arreta ikusirik isildu eta hor gelditu zen solasaldia.
|
|
|
Hemendik berrehun metrotara zihoan goialderuntz. Nahi zuen lekura helduta, bere burdin barra lurrean
|
sartzen
hasi zen eta zilo bakotxean ezkur bana landatu zuen. Haritzak landatzen zituen.
|
|
|
Karmel aldizkariko idazlan guztiak() digitalizatzea, historia guztiko lanak disketean
|
sartzea
izan zan erabakia, edo konpromisoa... Lana martxan jarri zan, eta gaur hainbat denbora geroago amaitauta agertzen da, pare bat urte behar izan dira.
|
|
|
Horrela, 2007 urtera arteko Karmelen banner botoi honen bidez
|
sartuko
gara. Eta harrezkerokoak orain ikusi dugun bezala jarraituko dugu ikusten?.
|
|
|
Arratsaldeko laurak inguruan, Luis eta biok, autoa liburuekin beteta (Salmoak liburu barriekin eta beraren Idazlan guztiak liburuekin) Dimarako bidea hartu genduan; egun ederra zan, eta laster ginan han. Herri barruan
|
sartzeko
buelta asko emon ondoren, sartu ginan herriko plazan. Eta lehengo eta behin liburuak atera eta udaletxean sartu...
|
|
|
Arratsaldeko laurak inguruan, Luis eta biok, autoa liburuekin beteta (Salmoak liburu barriekin eta beraren Idazlan guztiak liburuekin) Dimarako bidea hartu genduan; egun ederra zan, eta laster ginan han. Herri barruan sartzeko buelta asko emon ondoren,
|
sartu
ginan herriko plazan. Eta lehengo eta behin liburuak atera eta udaletxean sartu...
|
|
|
Herri barruan sartzeko buelta asko emon ondoren, sartu ginan herriko plazan. Eta lehengo eta behin liburuak atera eta udaletxean
|
sartu
... Han batzen hasi ginan euskaltzale eta lagunak, baita Euskaltzaindiko batzorde biko urgazle eta euskaltzainak be.
|
|
|
Gogoratzen naz, behin, haren gelan
|
sartu
nintzanean, eta pena izan neban argazki makinarik orduan eskura ez izatea, ikuskizun ederra bizi izan nebala:
|
|
|
liburuaren esan nahia jaso nahian. (Katua bere laguna eban, berak emoten eutson jaten; eta A. Lino hil zanean, eta anbulantzia etxean
|
sartu
zanean, katua, urteak komentuan egin arren, desagertu egin zan).
|
|
|
Eztabaida eta auzi mauzietan
|
sartzen
zanean, ustez behintzat, egiaren alde egitearren sartzen zan; batzuetan idazlan laburretan egingo dau egiaren alde eta arinkeriaz idatzitako idazlanen aurka, umore tanta batzuk literaturako balioak aurkituz eta aurkeztuz joango da, edota santu barriak ezagutzera emonaz: adibidez, Dimako Domingo Iturrate eta Rafaela Ibarra, dohatsu barriak etab.,/ eta bere bizitzako azken idazlanean Rafael Kalinowski, karmeldar santuari buruz idatzi eban; orduan katarroa eukala eta, neuk lagundu neutsan:
|
|
|
Eztabaida eta auzi mauzietan sartzen zanean, ustez behintzat, egiaren alde egitearren
|
sartzen
zan; batzuetan idazlan laburretan egingo dau egiaren alde eta arinkeriaz idatzitako idazlanen aurka, umore tanta batzuk literaturako balioak aurkituz eta aurkeztuz joango da, edota santu barriak ezagutzera emonaz: adibidez, Dimako Domingo Iturrate eta Rafaela Ibarra, dohatsu barriak etab.,/ eta bere bizitzako azken idazlanean Rafael Kalinowski, karmeldar santuari buruz idatzi eban; orduan katarroa eukala eta, neuk lagundu neutsan:
|
|
|
Gai honetaz hainbat argibide emon zituan Jose Antonio Arana Martijak Gernikan 1989an Euskaltzaindian
|
sartzeko
hitzaldia emon ebanean; eta Joan Mari Torrealdaik eta Imanol Murua Uriak idatziriko Euskaltzaindia ekin eta jarrai liburuan holan biltzen dabe albiste hau:
|
|
|
Castillejo jauna zen erakunde honen buru, eta beka honen bidez? École des Hautes Études? erakundean
|
sartu
zen. Hor hizkuntzalaritza indoeuropearra ikasiko du, paleografia grekoa, eta testoaren kritika.
|