|
2004
|
|
|
Osasun publikoko arazo oso orokorra, gure ekonomiari ere eragingo diona. 2000 urtean, azterlan horrek nabarmendu zuenez, 2.320 milioi euro inguruko kostua zuten
|
pertsona
gizenek. Obesitatearen legea Azterketa epidemiologikoetan lortutako datuek kezkatzen dituzte bai agintari publikoak, bai obesitatean eta elikadura nahasteetan adituak direnak.
|
|
|
Obesitatea, gaixotasunak, bizi itxaropena? Ez zuten gosea pasatzeko itxurarik, baina
|
pertsona
gizenak ere ez zeuden. Egia da koipe asko hartzen zutela, baina asko erretzen zutela.
|
|
2005
|
|
|
|
Pertsona
gizenek, arazo kardiobaskularrak dislipemiak (kolesterol edo triglizerido asko), hipertentsio arteriala, gehiegizko pisua, hiperurizemia (azido uriko gehiegi) eta hezueria nozitzen dituztenek arras (edo erabat) mugatu dute pateen kontsumoa.
|
|
|
|
Pertsona
gizenek, arazo kardiobaskularrak dislipemiak (kolesterol edo triglizerido asko), hipertentsio arteriala, gehiegizko pisua, hiperurizemia (azido uriko gehiegi) eta hezueria nozitzen dituztenek arras (edo erabat) mugatu dute pateen kontsumoa.
|
|
|
Pep T1 heste oligopeptidoaren garraiatzailea ere identifikatu zuten. Proteina identifikatzen
|
Pertsona
gizenen %99, 9an, leptina, apetitua kontrolatzeko hormona, ekoizteak ez du pertsona mehe baten eraginkortasunarekin eragiten. Oraindik identifikatu gabe dago zein proteinek duten hesteetan jarduera glukogeniko handiagoa, eta Harvardeko Unibertsitateko (AEB) talde batek eredu jakin batean lan egiten du:
|
|
2006
|
|
|
Bestetik,
|
pertsona
gizen, erretzaile eta diabetikoek organismoaren disfuntzio guztiak larriagoturik nozitzen dituzte; gatz gehiegiren kontsumoarekin lotu izan dira gaixotasun larri larriak, hala nola urdaileko minbizia eta osteoporosia (gatz lar kontsumitzeak gernu bidezko kaltzio kanporatzea areagotu egiten du eta horrek, bere aldetik, hezurra desmineralizatzea laguntzen du).
|
|
|
Kate Steinbeck irakasleak, Sydneyko Royal Prince Alfred ospitaleko haur osasunean adituak, esan zuen belaunaldi horretako haurrak izan daitezkeela gurasoak baino lehen hiltzen diren lehen haurrak, pisuarekin zerikusia duten osasun arazoengatik. Osasunaren Mundu Erakundearen kalkuluen arabera, 1.000 milioi helduk baino gehiagok pisu gehiegi dute mundu osoan, eta 300 milioi
|
pertsona
gizenak dira. Horrek askoz gehiago eragiten die zenbait gaixotasuni, hala nola diabetesari, bihotzeko arazoei, arteria hipertentsioari, garuneko infartuari eta zenbait minbizi motari.
|
|
|
Gizona lasterka hasi zen, pauso txikiak emanez
|
pertsona
gizenek ohi duten moduan. Atzetik joan eta ukondotik oratu nion.
|
|
2008
|
|
|
Barne Medikuntzako Sailak eraman du aurrera, eta horiek ere
|
pertsona
gizenekin jardun dute.
|
|
|
Horiengan, askoz maizago agertzen da gaitz hori, eta zenbait egilek eman dituzten datuek ere horixe erakusten dute:
|
pertsona
gizenetan,% 20 izaten dute: diabetikoetan,% 10; hiperlipidemia dutenetan (gantz edo lipido gehiegi izaten dute odolean),% 20 artean.
|
|
2009
|
|
|
Organo hori koipetsua izan arte zenbat denbora igaro behar den ez badakigu ere, oso denbora gutxian gizentzen diren pertsonek azkar garatu ahal izango dute. Gerora egindako ikerketek Bartzelonako Unibertsitateko zientzialariek gidatutako ikerketaren emaitzak erakusten badituzte gizakiengan, informazio hori oso garrantzitsua izan liteke
|
pertsona
gizenen elikaduraren berreziketan mediku eta nutrizionistentzat. Gaixotasun kroniko horren aurrean, gorputzeko gehiegizko gantza murriztu beharra dago, konplikazioak saihesteko.
|
|
|
Zelula horiek, besteak beste, hanturazko zelula batzuk kontrolatzen dituzte, makrofagoak, T erregulatzaileekin alderantziz lotuta daudenak. Hala, pertsona arrunt baten gantz ehuna zelulaz beteta eta makrofagorik gabe dagoen bitartean,
|
pertsona
gizen batean guztiz kontrakoa esan zuten zientzialariek. zelula erregulatzaileak desagertuz gero, ez dago aukerarik makrofagoak (intsulinarekiko erresistentzia eragiten dutenak) kontrolatzeko, eta, hala, gantz ehunaren hantura saihesteko.
|
|
|
Atlantako Centers for Disease Control erakundearen datuen arabera, AEBn. 70 milioi
|
pertsona
gizen bizi dira, urtean 14.000 milioi euroko osasun gastua egiten dute, eta haurren eta nerabeen artean obesitatearen gorakada kezkagarria da. Alabama, Tennessee eta Mississippi estatuetan, biztanleen %30 baino gehiago gizena dago, eta horrek arriskuan jartzen du haien osasun kardiobaskularra eta etorkizuneko biziraupena.
|
|
|
Besapeetan, izterretan, bularren inguruan, ipurmasailen artean eta azalean tolesak egon daitezkeen edozein lekutan agertzen da intertrigo izeneko mikosia,
|
pertsona
gizen eta obesoetan batez ere.
|
|
|
k)
|
Pertsona
gizen, potolo edo obesoa eta deprimitua delarik, ez ohi dago bat ere gustura bere itxura fisikoarekin, bere gorputzarekin.
|
|
|
m) Dieta eginarazten duten mediku guztiengana joana da, baina arrakasta iraunkorrik ez du izan. (Mediku askok
|
pertsona
gizena negozio iturri baitu, besteak beste)
|
|
2010
|
|
|
Ez hain libidoa, obesitatearekin Obesitateak libidoa gutxitzea eragiten du, eta horren ordez modu konpultsiboan jatea.
|
Pertsona
gizen baten bihotzak gorputz masa handi bat oxigenatu behar du. Lan gehigarri horren ondorioz, hipertentsio arteriala garatzen da, obesitateari lotutako gaixotasuna, eta horrek areagotu egiten du konpromiso kardiobaskularra.
|
|
2011
|
|
|
Esaera zaharrak dioenez, zuhaitz on bati uzteak itzal ona ziurtatzen du, eta halaxe da. Ikerketak dioenez, ez da handiagoa
|
pertsona
gizenen arteko erakarpena, baizik eta gizentasuna kutsatu eta lagunartean zabaltzea. Arazo horrek agerian uzten du ingurumen arrazoiak hobetzen saiatu behar dela eta obesitatearen aurkako borrokan arrazoi genetikoak kontrolatu behar direla, baina gaixotasun kroniko hori taldean tratatzea ere komenigarria izan daiteke.
|
|
2012
|
|
|
Oro har, esnearekin edo esne jatorrikoa ez den gantzarekin egindako izozkiek horiek dira izozkien multzoko bi sail nagusiak kaloria asko ematen dituzte (bereziki erne ibili behar dute
|
pertsona
gizenek), azukre ugari (diabetikoen kaltetan) eta gantzak ere bai (saturatuak izaten dira gehienak, bihotz hodietako eritasunen eragina areagotzen dutenak).
|
|
|
Giza gorputza, normalean, ez da izaten, ez Senako ura baino askoz arinagoa, ez askoz astunagoa; alegia, giza gorputzaren grabitate espezifikoa, ohiko egoeran, gorputz horrek kanporatzen duen ur bolumenarena adinakoa izaten da gutxi asko.
|
Pertsona
gizen eta haragitsuen gorputzak, hezurrak txikiak badira, eta emakumeenak oro har, arinagoak izaten dira pertsona argal eta hezur luzeenak, eta gizonenak baino; eta, bestalde, ibaiko uraren grabitate espezifikoa itsasoaren gorabeheren eraginpekoa da. Baina, itsasaldiak alde batera utzirik, esan daiteke oso gorpu gutxi murgilduko dela, baita ur gezatan ere, berez. Pertsona bat, ia beti, ibaira erortzen bada, ur azalean geratuko da, baldin eta uraren grabitate espezifikoa pertsona horrenaren parekoa gertatzen bada, hau da, gorputza osorik murgiltzen bada, ahalik eta gutxiena kanpoan utzita.
|
|
2013
|
|
|
Jaki apetatsu edo atsegin bat ikusi edo usaintzea. Brian Wansink Cornelleko Unibertsitateko elikadura portaeran adituak hainbat ikerketatan azaldu du kanpoko estimuluekiko sentikortasunik handiena, bereziki
|
pertsona
gizenekiko, hala nola tamaina errazioena, konpainia edo bere falta), edo jateko plazera. Baita elikagai tentagarri bat ikusi edo usaintzea ere, ahalegin txikiagoa «kapritxo» hori lortzeak gosea areagotu dezake. Horrek azaltzen du zer zaila den gozoki edo elikagai apetatsuz betetako bazkalondoan dena probatzeko tentazioari aurre egitea.
|
|
2014
|
|
|
Are gehiago, ikertzaileek mikroorganismorik gabeko saguak infektatu zituzten batzuen eta besteen bakterioekin, eta ikusi zuten
|
pertsona
gizenen hesteetan nagusi diren bakterioak (Firmicutes familiakoak, hain zuzen) jaso zituzten saguek gantz gehiago metatzen zutela gorputzean besteak baino, nahiz eta denek dieta berdina zuten. Oraindik galdera asko erantzunik gabe badituzte ere, pixkanaka ari dira batzuen batzuk argitzen.
|
|
|
Mendebaldeko gizartean, XX. mendearen hasieran baino
|
pertsona
gizen gehiago dago XXI. mendearen hasieran, janari gehiago dagoelako eta pertsonen bizitza sedentarioagoa delako. Bestalde, gorputzaren formaren ideala aldatu egin da, eta gizenak ez direnek ere (neskek batez ere) gizentzat hartzen dute beren burua.
|
|
|
|
Pertsona
gizenek sarritan betekadak egiten dituzte. Baina betekadak egiten dituztenek ez diote beren buruari goitika eragiten.
|
|
|
Adinarekin gehitu egiten da nahastearen maiztasuna; maiztasunik handiena 40 eta 69 urte bitarteko pertsonetan du. Maiztasun handiagoa du
|
pertsona
gizenen, glukosaren metabolismoaren alterazioak dituztenen, alkohol kontsumitzaileen, farmako depresoreen kontsumitzaileen, gora begira lo egiten dutenen eta tabako erretzaileen artean (Young, Peppard eta Gottlieb, 2002). Sarri gertatzen da arnasbideak itxiak dituztenengan:
|
|
|
Egungo elikadura mota eta bizitza sedentarioa direla-eta, jende gizen asko dago gure artean; ondorioz, jende askok dieta egiten du pisua galtzeko. Beraz, negozio handia bihurtu da
|
pertsona
gizenak argalaraztea.
|
|
2019
|
|
|
Pasta beltzeko betaurrekoak zeramatzan mutil handikote bat zen, gorputz bigunekoa hala nola izaten diren
|
pertsona
gizenak argaltzean. Zumitzezko besaulkietako batean erdi etzanda zegoen, oinak aulki baten gainean.
|
|
|
Trainerrak kopeta zimurtzen du zenbakia ikustean, eta ez dirudi itxurak egiten ari denik. Dioenez, sekula ez du halako
|
pertsona
gizenik izan bere ardurapean.
|
|
2021
|
|
|
oso ona izan liteke irakasle bezala (eta hori ari gara esaten), baina aski txarra pertsona bezala. Aldiz, irakasle gizena baldin badiogu, pertsona hori irakaslea dela ari gara esaten, eta
|
pertsona
gizena, aldi berean. Lehenbizikoei adjektibo ebakitzaileak esaten zaie, eta ez ebakitzaileak, berriz, bigarrenei.
|
|
|
Genetikaz gain, zer beste arlo lantzen ditu zure taldeak? Asmaren eta obesitatearen arteko harremana ere lantzen ari gara ulertzeko zergatik diren
|
pertsona
gizen batzuk besteak baino sentikortasun handiagoa arnas eritasun horrekiko. CIBEROBNen barruan, eta Kordobako Unibertsitateko talde batekin, Mercedes Gil Campos doktoreak zuzenduta, Zaragozako Unibertsitateko beste talde batekin, Luis Morenok eta Gloria Bueno doktoreak zuzenduta, eta Santiagoko Unibertsitateko beste talde batekin batera, haurren kohorte handi bat dugu, zeinek bizitza pruberetik punber era garatzen duten jakiteko.
|
|
2023
|
|
|
Bai, eta gogor salatu dugu hori. Aplikazio horrek edozein
|
pertsona
gizen argal bilakatzen du automatikoki, norberaren institutuko garaiak irudikatu nahian, ustez. Lodifobia da hori.
|