|
2010
|
|
|
|
Pertsona
desgaituen eskubideei buruzko Konbentzioa
|
|
|
c) Berretsiz, giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztien unibertsaltasuna, zatiezintasuna, interdependentzia eta erlazioa, bai eta
|
pertsona
desgaituek halakoak osotasunean eta bereizkeriarik gabe egikaritzea bermatzeko beharrizana ere,
|
|
|
f) Aitortuz, Ezinduentzako Munduko Ekintza Programak eta
|
Pertsona
Desgaituen Aukera Berdintasuneko Erabereko Arauek jasotako printzipioen eta jarraibideen garrantzia, maila nazionaleko, erregio mailako eta nazioarteko plan, programa eta neurriak sustatu, azaldu eta ebaluatzeko eragile gisa, pertsona desgaituei aukera berdintasun handiagoa emateko,
|
|
|
f) Aitortuz, Ezinduentzako Munduko Ekintza Programak eta Pertsona Desgaituen Aukera Berdintasuneko Erabereko Arauek jasotako printzipioen eta jarraibideen garrantzia, maila nazionaleko, erregio mailako eta nazioarteko plan, programa eta neurriak sustatu, azaldu eta ebaluatzeko eragile gisa,
|
pertsona
desgaituei aukera berdintasun handiagoa emateko,
|
|
|
j) Aitortuz,
|
pertsona
desgaitu guztien giza eskubideak sustatu eta babesteko beharrizana, barnean direla babes handiagoa behar dutenak,
|
|
|
k) Kezkaz beteta ikusirik, aipatu tresna eta jarduerak gorabehera,
|
pertsona
desgaituek oztopoak izaten jarraitzen dutela, gainerako pertsonen baldintza berberetan parte hartzeko gizarte bizitzan, eta munduko toki guztietan euren giza eskubideak urratzen jarraitzen direla,
|
|
|
l) Aitortuz, nazioarteko lankidetzak duen garrantzia,
|
pertsona
desgaituen bizitza baldintzak hobetzeko herrialde guztietan, bereziki garapen bidean dauden herrialdeetan,
|
|
|
m) Aitortuz,
|
pertsona
desgaituek ongizate orokorrari eta euren erkidego anitzei egiten dizkieten eta egin ahal dizkieten ekarpenen balioa, eta pertsona desgaituek giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak osotasunean izatea eta erabat parte hartzea sustatzen bada, horrek berarekin ekarriko duela, bai pertsona horiek euren burua gizarteko kide moduan gehiago sentitzea, bai eta gizartearen garapen ekonomiko, sozial eta...
|
|
|
m) Aitortuz, pertsona desgaituek ongizate orokorrari eta euren erkidego anitzei egiten dizkieten eta egin ahal dizkieten ekarpenen balioa, eta
|
pertsona
desgaituek giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak osotasunean izatea eta erabat parte hartzea sustatzen bada, horrek berarekin ekarriko duela, bai pertsona horiek euren burua gizarteko kide moduan gehiago sentitzea, bai eta gizartearen garapen ekonomiko, sozial eta gizalegezkoari eta txirotasuna desagerrarazteari dagokienez aurrerapauso garrantzitsuak ematea ere,
|
|
|
n) Aitortuz,
|
pertsona
desgaituentzat garrantzitsua dela euren banakako autonomia eta independentzia, barnean dela dagozkien erabakiak hartzeko askatasuna ere,
|
|
|
o) Kontuan harturik,
|
pertsona
desgaituek modu aktiboan parte hartzeko aukera izan behar dutela politikei eta programei buruzko erabakiak hartzeko prozesuetan, eurak zuzenean ukitzen dituztenetan barne,
|
|
|
p) Kezka bizia izanik,
|
pertsona
desgaituek duten egoera zaila dela eta, bereizkeria mota anitz edo astunduen biktima izateagatik, arraza, larru kolorea, sexua, hizkuntza, erlijioa, politikako edo bestelako iritzia, jatorri nazionala, jatorri etnikoa, jatorri indigena edo gizarte jatorria, ondarea, jaiotza, adina edo beste edozein ezaugarri dela bide,
|
|
|
s) Azpimarratuz,
|
pertsona
desgaitu guztiek giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztiak oso osoan izatea sustatzeko jarduera guztietara genero ikuspegia biltzeko beharrizana,
|
|
|
t) Nabarmenduz,
|
pertsona
desgaitu gehienak txirotasun baldintzetan bizi direla, eta gogoraturik, horri dagokionez, pertsona desgaituengan txirotasunak dituen ondore negatiboak arintzeko funtsezko beharrizana,
|
|
|
t) Nabarmenduz, pertsona desgaitu gehienak txirotasun baldintzetan bizi direla, eta gogoraturik, horri dagokionez,
|
pertsona
desgaituengan txirotasunak dituen ondore negatiboak arintzeko funtsezko beharrizana,
|
|
|
u) Aintzat harturik,
|
pertsona
desgaituen erabateko babesa lortzeko, bereziki gatazka armatuek eta atzerritarren okupazioek iraun bitartean, ezinbestekoa dela bake eta segurtasun baldintzak izatea, Nazio Batuen Gutunaren asmoak eta printzipioak bete betean errespetatzen dituztenak, eta giza eskubideen gaian indarrean dauden tresnak errespetatzea,
|
|
|
v) Aitortuz, garrantzitsua dela eskuragarri izatea inguru fisiko, sozial, ekonomiko eta kulturala, osasuna nahiz hezkuntza, eta informazioa nahiz komunikazioak,
|
pertsona
desgaituek oso osoan eduki ahal izateko giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztiak,
|
|
|
x) Jakinik, familia gizartearen berezko unitate kolektibo eta funtsezkoa dena, eta familiak eskubidea duena gizarteak eta estatuak babes dezaten, eta
|
pertsona
desgaituek eta horien familiakoek behar adinako babesa eta laguntza izan behar dutena, familiek lagundu ahal izateko pertsona desgaituek euren eskubideak oso osoan eta baldintza berberetan izateari dagokionez,
|
|
|
x) Jakinik, familia gizartearen berezko unitate kolektibo eta funtsezkoa dena, eta familiak eskubidea duena gizarteak eta estatuak babes dezaten, eta pertsona desgaituek eta horien familiakoek behar adinako babesa eta laguntza izan behar dutena, familiek lagundu ahal izateko
|
pertsona
desgaituek euren eskubideak oso osoan eta baldintza berberetan izateari dagokionez,
|
|
|
y) Jakinik,
|
pertsona
desgaituen eskubideak eta duintasuna sustatu eta babesteko nazioarteko konbentzio zabal eta oso osoko batek modu garrantzitsuan lagunduko duela pertsona desgaituen gizarte desabantaila sakona arintzen, eta pertsona horien partaidetza suspertuko duela, aukera berdintasuna eraginez esparru zibil, politiko, ekonomiko, sozial eta kulturalean, garapen bidean dauden herrialdeetan nahiz herrialde garatu...
|
|
|
y) Jakinik, pertsona desgaituen eskubideak eta duintasuna sustatu eta babesteko nazioarteko konbentzio zabal eta oso osoko batek modu garrantzitsuan lagunduko duela
|
pertsona
desgaituen gizarte desabantaila sakona arintzen, eta pertsona horien partaidetza suspertuko duela, aukera berdintasuna eraginez esparru zibil, politiko, ekonomiko, sozial eta kulturalean, garapen bidean dauden herrialdeetan nahiz herrialde garatuetan,
|
|
|
|
Pertsona
desgaituen artean badira epe luzera gabezia fisiko, mental nahiz intelektualak edo zentzumenezko gabeziak izango dituztenak, oztopo desberdinekin topo egitean gabezia horiek eragotzi ahal izango dutela pertsona horiek gizartean parte hartzea osotasunean eta eragingarritasunez, gainerakoen baldintza berberetan.
|
|
|
«Zentzuzko egokitzapen» gisa hartuko dira beharrezkoak eta egokiak diren aldarazpen eta moldaketak, halakoek ez dutenean ezartzen neurriz kanpoko edo ezegokia den zamarik, betiere, kasu jakin bati begira beharrezkoak badira,
|
pertsona
desgaituei berma dakien giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztiak izatea edo egikaritzea, gainerakoen baldintza berberetan;
|
|
|
d) Desberdintasuna errespetatzea eta
|
pertsona
desgaituak onartzea aniztasunaren eta giza baldintzaren alde gisa;
|
|
|
1.Estatu alderdiek konpromisoa hartzen dute,
|
pertsona
desgaituen giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztiak oso osoan egikaritzea ziurtatu eta sustatzeko, inolako bereizkeriarik egin gabe desgaitasun arrazoiengatik.Ondore horretarako, estatu alderdiek hurrengo konpromisoak hartu dituzte:
|
|
|
b) Egoki diren neurri guztiak hartzea, legegintzazko neurriak barne, indarreko legeak, erregelamenduak, ohiturak eta eginerak aldarazi edo indargabetzeko, halakoek bereizkeria egiten dutenean
|
pertsona
desgaituen aurka;
|
|
|
c) Kontuan hartzea, politika eta programa guztietan,
|
pertsona
desgaituen giza eskubideen babesa eta sustapena;
|
|
|
34 artikulua.
|
Pertsona
desgaituen eskubideei buruzko Komitea
|
|
|
f) Ikerketari eta diseinu unibertsaleko ondasunen, zerbitzuen, ekipamenduaren eta instalazioen garapenari ekitea edo halakoak sustatzea, konbentzio honetako 2 artikuluko definizioarekin bat etorriz, betiere, horiek ahalik moldaketarik txikiena eta kosturik txikiena behar dutenean
|
pertsona
desgaituen beharrizan bereziak asetzeko; halakoen eskuragarritasuna eta erabilera sustatzea; eta diseinu unibertsala sustatzea arauak eta jarraibideak egiten direnean;
|
|
|
g) Ikerketa eta garapenari ekitea edo horiek sustatzea, eta teknologia berrien eskuragarritasuna eta erabilera sustatzea, horien barnean direla informazio eta komunikazio teknologiak, mugigarritasunerako laguntzak,
|
pertsona
desgaituentzako gailu tekniko eta laguntza teknologia egokiak, lehentasuna emanez arrazoizko prezioa dutenei;
|
|
|
h)
|
Pertsona
desgaituentzat eskuragarri den informazioa ematea, mugigarritasunerako laguntzen, gailu tekniko eta laguntza teknologien, horien artean teknologia berrien, bai eta bestelako laguntza moten eta laguntza zerbitzu eta instalazioen inguruan ere;
|
|
|
i)
|
Pertsona
desgaituekin lan egiten duten profesionalen eta langileen prestakuntza sustatzea, konbentzio honetan aitortutako eskubideei dagokienez, eskubide horiek bermatzen dituzten laguntza eta zerbitzuak hobeto emateko helburuarekin.
|
|
|
3.Konbentzio hau eragingarri egiteko legeria eta politikak prestatu eta aplikatzean, eta
|
pertsona
desgaituekin zerikusia duten gaiei begira erabakiak hartzeko beste prozesu batzuetan, estatu alderdiek hur hurreko kontsultak egingo dituzte eta modu aktiboan elkarlanean arituko dira pertsona desgaituekin, baita haur desgaituekin ere, halakoak ordezkatzen dituzten erakundeen bidez.
|
|
|
3.Konbentzio hau eragingarri egiteko legeria eta politikak prestatu eta aplikatzean, eta pertsona desgaituekin zerikusia duten gaiei begira erabakiak hartzeko beste prozesu batzuetan, estatu alderdiek hur hurreko kontsultak egingo dituzte eta modu aktiboan elkarlanean arituko dira
|
pertsona
desgaituekin, baita haur desgaituekin ere, halakoak ordezkatzen dituzten erakundeen bidez.
|
|
|
4.Konbentzio honetan xedatutakoak ez ditu ukituko
|
pertsona
desgaituentzako xedapenak, halakoek ahalbide dezaketenean pertsona horiek euren eskubideak gehiago egikaritzea, betiere, eskubideok jaso direnean estatu alderdi baten legerian edo nazioarteko zuzenbidean, hori indarrean dagoenean estatu horretan.Ez dira murriztuko, ezta indargabetuko ere, konbentzio honetako estatu alderdietan, lege, konbentzio eta hitzarmenekin, erregelamenduekin edo ohiturareki...
|
|
|
– Estatu alderdiek debekatuko dute desgaitasun arrazoien ondorioz egindako bereizkeria oro, eta
|
pertsona
desgaitu guztiei bermatuko diete legearen babes bera eta eragingarria, edozein arrazoitan oinarritutako bereizkeriaren aurka.
|
|
|
– Konbentzio honen arabera, ez dira bereizkeriazkotzat joko
|
pertsona
desgaituen egitatezko berdintasuna gehitzeko edo lortzeko beharrezkoak diren neurri bereziak.
|
|
|
a) Gizartea sentsibilizatzea, baita familia mailan ere, kontzientzia gehiago har dezan
|
pertsona
desgaituei begira, eta pertsona horien eskubideak eta duintasuna errespeta dadila suspertzea;
|
|
|
b) Bizitzako esparru guztietan borrokatzea
|
pertsona
desgaituei begira dauden estereotipoen, aurreiritzien eta eginera kaltegarrien aurka, baita generoan edo adinean oinarritutakoen aurka ere;
|
|
|
c)
|
Pertsona
desgaituen ahalmenen eta ekarpenen inguruan kontzientzia har dadila sustatzea.
|
|
|
i) Jarrera irekiak suspertzea
|
pertsona
desgaituen eskubideei dagokienez;
|
|
|
ii) Pertzepzio positiboak eta gizarte kontzientzia handiagoa sustatzea
|
pertsona
desgaituei begira;
|
|
|
iii)
|
Pertsona
desgaituen ahalmenak, merituak nahiz trebetasunak eta pertsona horiek lan egiteko tokiari eta lan merkatuari begira egiten dituzten ekarpenak aitor daitezela sustatzea;
|
|
|
b) Hezkuntza sistemako maila guztietan
|
pertsona
desgaituenganako errespetu jarrera suspertzea, baita adin goiztiarreko haur guztien artean ere;
|
|
|
c) Komunikabideetako organo guztiei eskatzea
|
pertsona
desgaituen inguruan zabal dezatela konbentzio honen helburuarekin bateragarria den irudia;
|
|
|
d) Sentsibilizazioari buruzko prestakuntza programak sustatzea, halako programek kontuan hartu dituztela
|
pertsona
desgaituak eta pertsona horien eskubideak.
|
|
|
–
|
Pertsona
desgaituak modu independentean bizi daitezen eta bizitzako arlo guztietan bete betean parte har dezaten, estatu alderdiek neurri egokiak hartuko dituzte pertsona desgaituei ziurtatzeko eskuragarri izatea, gainerako pertsonen baldintza berberetan, ingurune fisikoa, garraioa, informazioa eta komunikazioak, barnean direla informazioaren eta komunikazioen sistemak eta teknologiak, eta jendaurreko edo...
|
|
|
– Pertsona desgaituak modu independentean bizi daitezen eta bizitzako arlo guztietan bete betean parte har dezaten, estatu alderdiek neurri egokiak hartuko dituzte
|
pertsona
desgaituei ziurtatzeko eskuragarri izatea, gainerako pertsonen baldintza berberetan, ingurune fisikoa, garraioa, informazioa eta komunikazioak, barnean direla informazioaren eta komunikazioen sistemak eta teknologiak, eta jendaurreko edo erabilera publikoko beste zerbitzu eta instalazio batzuk, hiriguneetan nahiz nekazaritza guneetan.Neurri horiek, eskuragarritasunerako trabak eta oztopoak identi...
|
|
|
b) Jendaurreko edo erabilera publikoko instalazioak eta zerbitzuak eskaintzen dituzten erakunde pribatuek instalazio eta zerbitzu horiei dagokienez
|
pertsona
desgaituen eskuragarritasunerako alde guztiak kontuan har ditzatela ziurtatzea;
|
|
|
c)
|
Pertsona
desgaituek zein eskuragarritasun arazoren aurka borrokatu behar duten aintzat hartu eta arazo horiek ukitutako pertsona guztiei prestakuntza eskaintzea;
|
|
|
f)
|
Pertsona
desgaituei laguntza eta babesa emateko beste modu egoki batzuk sustatzea, horiek informazioa lortu ahal izatea ziurtatzeko;
|
|
|
g)
|
Pertsona
desgaituek informazio eta komunikazioetarako sistema eta teknologia berriak, Internet barne, eskuragarri izan ditzatela sustatzea;
|
|
|
Estatu alderdiek berresten dute gizaki guztien bizitza eskubidea, eta beharrezko neurri guztiak hartuko dituzte,
|
pertsona
desgaituek eskubide hori eragingarritasunez izatea bermatzeko, gainerakoen baldintza berberetan.
|
|
|
Estatu alderdiek, nazioarteko zuzenbidearen arabera eta, zehatzago, nazioarteko zuzenbide humanitarioaren eta giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearen arabera dituzten arduren ondorioz, ahal dituzten neurri gehienak hartuko dituzte,
|
pertsona
desgaituen segurtasuna eta babesa bermatzeko, halakoak arrisku egoeran daudenean, egoera horien artean direla gatazka armatuak, larrialdi humanitarioak eta hondamendi naturalak.
|
|
|
– Estatu alderdiek berresten dute
|
pertsona
desgaituek eskubidea dutela edonon aitor dakieken nortasun juridikoa.
|
|
|
– Estatu alderdiek aitortuko dute
|
pertsona
desgaituek gaitasun juridikoa dutela, enparauen baldintza berberetan, bizitzako arlo guztietan.
|
|
|
– Estatu alderdiek neurri egokiak hartuko dituzte,
|
pertsona
desgaituei eskaintzeko nortasun juridikoa egikaritzean beharrezkoa duten babesa lortzea.
|
|
|
– Artikulu honetan xedatutakoa gorabehera, estatu alderdiek egoki eta eragingarri diren neurri guztiak hartuko dituzte,
|
pertsona
desgaituen eskubidea bermatzeko, gainerakoen baldintza berberetan, jabe nahiz ondasunen jaraunsle izan daitezen, euren gai ekonomikoak kontrolatu ditzaten eta banku maileguak, hipotekak eta bestelako finantza kredituen modalitateak baldintza berberekin lor ditzaten. Halaber, estatu alderdiek zainduko dute pertsona desgaituak nahierara ondasunez gabetuak ez izatea.
|
|
|
Artikulu honetan xedatutakoa gorabehera, estatu alderdiek egoki eta eragingarri diren neurri guztiak hartuko dituzte, pertsona desgaituen eskubidea bermatzeko, gainerakoen baldintza berberetan, jabe nahiz ondasunen jaraunsle izan daitezen, euren gai ekonomikoak kontrolatu ditzaten eta banku maileguak, hipotekak eta bestelako finantza kredituen modalitateak baldintza berberekin lor ditzaten. Halaber, estatu alderdiek zainduko dute
|
pertsona
desgaituak nahierara ondasunez gabetuak ez izatea.
|
|
|
– Estatu alderdiek ziurtatuko dute
|
pertsona
desgaituek justiziara jo ahal izatea gainerakoen baldintza berberetan, baita prozeduraren inguruan egokitzapenak eginda eta prozedurok adinaren arabera moldatuta ere, pertsona horiek zuzeneko eta zeharkako parte hartzaile gisa, lekukoak direnean barne, dituzten eginkizun eragingarriak errazteko, prozedura judizial guztietan, baita ikerketa etapan eta aurreko beste etapa batzuetan ere....
|
|
|
–
|
Pertsona
desgaituek aukera izan dezaten justiziara eragingarritasunez jotzeko, estatu alderdiek sustatuko dute justizia administrazioan lan egiten dutenen gaitasun egokia, baita poliziako eta espetxeetako langileena ere.
|
|
|
– Estatu alderdiek ziurtatuko dute
|
pertsona
desgaituei dagokienez, gainerakoen baldintza berberetan:
|
|
|
– Estatu alderdiek ziurtatuko dute
|
pertsona
desgaituek, prozesu baten ondorioz askatasunaz gabetuak direnean, gainerakoen baldintza berberetan eskubidea izatea giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearekin bat datozen bermeak edukitzeko, eta konbentzio honetako helburu eta printzipioekin bat datorren tratua jasotzeko, baita zentzuzko egokitzapenak eginda ere.
|
|
|
– Estatu alderdiek eragingarri diren neurri guztiak hartuko dituzte, legegintza, epaiketa, eta administrazio izaerakoak, edo beste izaera batekoak, saihesteko, gainerakoen baldintza berberetan,
|
pertsona
desgaituek tortura edo bestelako tratu edo zigor krudel, anker edo apalesgarriak jasatea.
|
|
|
– Estatu alderdiek egoki diren neurri guztiak hartuko dituzte, legegintza, administrazio, gizarte eta hezkuntza izaerakoak nahiz beste izaera batekoak,
|
pertsona
desgaituak babesteko, etxebizitzaren esparruan nahiz esparru horretatik kanpo, esplotazio, indarkeria eta abusu mota guztien aurka, generoarekin zerikusia duten aldeak barne harturik.
|
|
|
– Halaber, estatu alderdiek egoki diren neurri guztiak hartuko dituzte, edozein esplotazio, indarkeria eta abusu mota saihesteko, ziurtatuz, besteak beste, laguntza eta babes mota egokiak izatea, kontuan hartzen dituztenak
|
pertsona
desgaituen generoa eta adina, eta horien familiakoak nahiz zaintzaileak, bai eta esplotazio, indarkeria eta abusu motak prebenitu, aitortu eta salatzearen inguruko informazioa eta hezkuntza ahalbidetzea ere.Estatu alderdiek ziurtatuko dute babes zerbitzuek adina, generoa eta desgaitasuna kontuan hartzea.
|
|
|
– Esplotazio, indarkeria eta abusu kasuak saihesteko helburuarekin, estatu alderdiek ziurtatuko dute
|
pertsona
desgaituentzako diseinatutako zerbitzu eta programa guztiak agintari independenteek eragingarritasunez gainbegiratzea.
|
|
|
– Estatu alderdiek egoki diren neurri guztiak hartuko dituzte, susta dadin
|
pertsona
desgaituek egoera fisikoa, kognitiboa eta psikologikoa berreskuratzea, eta pertsona horien birgaikuntza eta gizarteratzea, halakoak edozein esplotazio, indarkeria edo abusu motaren biktima direnean, baita babes zerbitzuak eskainita ere.Berreskuratze eta gizarteratze hori gauzatuko dira osasunarentzat, ongizatearentzat, autoestimuarentzat, duintasunarentzat eta pertsonaren autonomiarentzat mesedeg...
|
|
|
– Estatu alderdiek legeria eta politika eragingarriak egingo dituzte, emakumea eta haurtzaroa oinarri hartzen dituzten legeria eta politikak barne harturik, ziurtatzeko
|
pertsona
desgaituen aurkako esplotazio, indarkeria eta abusu kasuak detektatu, ikertu eta, hala denean, epaitu daitezela.
|
|
|
– Estatu alderdiek aitortuko dute
|
pertsona
desgaituen eskubidea, askatasunez joan etortzeko, bizilekua askatasunez aukeratzeko eta naziotasuna izateko, gainerakoen baldintza berberetan, eta horretarako, hala behar izanez gero, ziurtatuko dute pertsona desgaituei dagokienez:
|
|
|
– Estatu alderdiek aitortuko dute pertsona desgaituen eskubidea, askatasunez joan etortzeko, bizilekua askatasunez aukeratzeko eta naziotasuna izateko, gainerakoen baldintza berberetan, eta horretarako, hala behar izanez gero, ziurtatuko dute
|
pertsona
desgaituei dagokienez:
|
|
|
Konbentzio honetako estatu alderdiek aitortzen dute
|
pertsona
desgaitu guztiek baldintza berberetan eskubidea izatea erkidegoan bizitzeko, gainerakoen aukera berberetan, eta neurri eragingarri eta egokiak hartuko dituzte, pertsona desgaituek eskubide hori oso osoan izan dezaten eta pertsona horiek erkidegora bil daitezen, eta bertan parte har dezaten, modu berezian ziurtatuz:
|
|
|
Konbentzio honetako estatu alderdiek aitortzen dute pertsona desgaitu guztiek baldintza berberetan eskubidea izatea erkidegoan bizitzeko, gainerakoen aukera berberetan, eta neurri eragingarri eta egokiak hartuko dituzte,
|
pertsona
desgaituek eskubide hori oso osoan izan dezaten eta pertsona horiek erkidegora bil daitezen, eta bertan parte har dezaten, modu berezian ziurtatuz:
|
|
|
a)
|
Pertsona
desgaituek aukeratu ahal izatea euren bizilekua eta non eta norekin bizi nahi duten, gainerakoen baldintza berberetan, eta betebeharrik ez izatea, nahitaez bizitza sistema jakin baten arabera bizitzeko;
|
|
|
b)
|
Pertsona
desgaituek eskura izatea etxeko laguntzarako zerbitzu, egoitzetako laguntzarako zerbitzu eta erkidegoko bestelako babes zerbitzuen multzoa, halakoen artean izanik laguntza pertsonala, hori beharrezkoa denean pertsona desgaituak bizimodua ateratzeko eta pertsona hori erkidegora biltzeko, eta gizartetik isolatuta edo bananduta bizitzea saihesteko;
|
|
|
b) Pertsona desgaituek eskura izatea etxeko laguntzarako zerbitzu, egoitzetako laguntzarako zerbitzu eta erkidegoko bestelako babes zerbitzuen multzoa, halakoen artean izanik laguntza pertsonala, hori beharrezkoa denean
|
pertsona
desgaituak bizimodua ateratzeko eta pertsona hori erkidegora biltzeko, eta gizartetik isolatuta edo bananduta bizitzea saihesteko;
|
|
|
c) Erkidegoko instalazioak eta zerbitzuak, orokorrean herritarrentzat direnak,
|
pertsona
desgaituen eskuragarri izatea, berdintasun baldintzetan, eta halakoak pertsona horien beharrizanak kontuan hartzea.
|
|
|
Estatu alderdiek neurri eragingarriak hartuko dituzte, ziurtatzeko
|
pertsona
desgaituek mugigarritasun pertsonala izatea, ahalik independentziarik handienarekin; neurri horien artean izango dira:
|
|
|
a)
|
Pertsona
desgaituen mugigarritasun pertsonala ahalbidetzea, pertsona horiek nahi duten moduan eta unean, arrazoizko kostuan;
|
|
|
b) Ahalbidetzea
|
pertsona
desgaituek lortzea giza edo animalia bidezko laguntza motak eta bitartekariak, laguntza teknologiak, gailu teknikoak eta kalitateko mugigarritasunerako laguntzak, baita halakoak arrazoizko kostuan euren esku jarrita ere;
|
|
|
c)
|
Pertsona
desgaituei eta pertsona horiekin lan egiten duten langile espezializatuei mugigarritasunaren inguruko trebetasunetan gaitasuna eskaintzea;
|
|
|
d) Mugigarritasunerako laguntzak, gailuak eta laguntza teknologiak fabrikatzen dituzten erakundeei eskatzea kontuan har ditzatela
|
pertsona
desgaituen mugigarritasunari buruzko inguruabar guztiak.
|
|
|
Estatu alderdiek egoki diren neurri guztiak hartuko dituzte
|
pertsona
desgaituek adierazpen eta iritzi askatasunerako eskubidea egikari ahal izateko, eskubide horretara biltzen dela, halaber, informazioa eta ideiak bildu, jaso eta emateko askatasuna, gainerakoen baldintza berberetan, eta konbentzio honetako 2 artikuluarekin bat etorriz aukeratzen duten komunikazio mota edozein dela; neurri horien artean izango dira:
|
|
|
a)
|
Pertsona
desgaituei edozein pertsonari orokorrean zuzendutako informazioa ematea, modu egokian eta kostu gehigarririk gabe, erraz eskuratzeko formatuan eta desgaitasun mota desberdinetara egokitutako teknologiekin;
|
|
|
b) Onartzea eta ahalbidetzea zeinu hizkuntzaren, Braillearen, komunikatzeko modu, baliabide eta formatu handigarri eta ordezkoen, eta
|
pertsona
desgaituek harreman ofizialetan komunikatzeko aukeratzen dituzten gainerako modu, baliabide eta formatu eskuragarrien erabilera;
|
|
|
c) Orokorrean, baita Interneten bidez ere, pertsona guztiei zerbitzuak ematen dizkieten erakunde pribatuei eskatzea informazioa eta zerbitzuak eman ditzatela
|
pertsona
desgaituek erabili eta eskura izateko moduko formatuetan;
|
|
|
d) Komunikabideei, baita Interneten bidez informazioa ematen dutenei ere, eskatzea euren zerbitzuak egin ditzatela
|
pertsona
desgaituentzako eskuragarri;
|
|
|
–
|
Pertsona
desgaituek, euren bizilekua edo bizikidetza modalitatea gorabehera, ez dute jasango nahierarako edo legearen aurkako esku sartzerik bizitza pribatuan, familian, etxebizitzan, korrespondentzian edo beste edozein komunikazio motatan, edo euren ohorearen edo izen onaren aurka zilegi ez den erasorik.Pertsona desgaituek eskubidea izango dute legearen babesa baliatzeko esku sartze eta eraso horien aurk...
|
|
|
– Estatu alderdiek babestuko dute
|
pertsona
desgaituei buruzko informazio pertsonalaren eta osasun nahiz birgaikuntza informazioaren pribatutasuna, gainerakoen baldintza berberetan.
|
|
|
– Estatu alderdiek neurri eragingarri eta egokiak hartuko dituzte
|
pertsona
desgaituen aurkako bereizkeria amaitzeko, ezkontza, familia, aitatasuna eta harreman pertsonalekin zerikusia duten gai guztietan, eta pertsona desgaituak gainerakoen baldintza berberetan izan daitezela lortzeko, hurrengoak ziurtatzeko helburuarekin:
|
|
|
– Estatu alderdiek neurri eragingarri eta egokiak hartuko dituzte pertsona desgaituen aurkako bereizkeria amaitzeko, ezkontza, familia, aitatasuna eta harreman pertsonalekin zerikusia duten gai guztietan, eta
|
pertsona
desgaituak gainerakoen baldintza berberetan izan daitezela lortzeko, hurrengoak ziurtatzeko helburuarekin:
|
|
|
a) Ezkontza adinean dauden
|
pertsona
desgaitu guztiei aitortzea ezkondu eta familia osatzeko eskubidea, ezkongaien adostasun aske eta osoan oinarrituta;
|
|
|
b) Errespetatzea
|
pertsona
desgaituen eskubidea, askatasunez eta modu arduratsuan erabakitzeko izan nahi duten seme alaben kopurua eta jaiotza batetik bestera igaro beharreko denbora, eta eskura izateko euren adinerako informazio eta ugalketari nahiz familia plangintzari buruzko hezkuntza egokiak, eta eskubide horien egikaritza ahalbidetzen dieten baliabideak eskaintzea;
|
|
|
c)
|
Pertsona
desgaituek, haurrak barne, euren ugalkortasunari eustea, gainerakoen baldintza berberetan.
|
|
|
– Estatu alderdiek bermatuko dituzte
|
pertsona
desgaituen eskubide eta betebeharrak, zaintza, tutoretza, jagoletza, haurrak adoptatzea edo antzeko erakundeei dagokienez, kontzeptu horiek legeria nazionalean jaso direnean; kasu guztietan ahalik eta gehien zainduko da haurraren interes gorena.Estatu alderdiek laguntza egokia emango diete pertsona desgaituei, seme alabak haztean euren ardurak gauza ditzaten.
|
|
|
– Estatu alderdiek bermatuko dituzte pertsona desgaituen eskubide eta betebeharrak, zaintza, tutoretza, jagoletza, haurrak adoptatzea edo antzeko erakundeei dagokienez, kontzeptu horiek legeria nazionalean jaso direnean; kasu guztietan ahalik eta gehien zainduko da haurraren interes gorena.Estatu alderdiek laguntza egokia emango diete
|
pertsona
desgaituei, seme alabak haztean euren ardurak gauza ditzaten.
|
|
|
– Estatu alderdiek aitortzen dute
|
pertsona
desgaituen hezkuntzarako eskubidea.Eskubide hori eragingarri egiteko asmoarekin, bereizkeriarik gabe eta aukera berdintasuna oinarri, estatu alderdiek maila guztiak eta bizitza osorako irakaskuntza barneratzen dituen hezkuntza sistema ziurtatuko dute, helburu izanik:
|
|
|
b) Ahalik gehiena garatzea
|
pertsona
desgaituen nortasuna, talentua eta sormena, bai eta horien gaitasun mental nahiz fisikoak;
|
|
|
c)
|
Pertsona
desgaituek gizarte aske batean eragingarritasunez parte hartzeko aukera izan dezatela ahalbidetzea.
|
|
|
a)
|
Pertsona
desgaituak hezkuntza sistema orokorretik baztertuta ez geratzea desgaitasun arrazoiengatik, eta haur desgaituak dohaineko eta derrigorreko lehen irakaskuntzatik baztertuta ez geratzea, ezta bigarren irakaskuntzatik ere, desgaitasun arrazoiengatik;
|