|
2008
|
|
|
Giza garapena
|
pertsonei
aukera gehiago eskaintzen dien prozesu gisa ulertu behar da, zeinean personen gaitasunak eta gaitasunen bitartez hautuak egiteko benetako aukerak ere zabaltzen diren, zentzu horretan, nabaria da ezen parte hartzeak hasieratik jokatu behar duela paper garrantzitsua. Nazio Batuen Garapenerako Programaren (NBGP) lehen txosteneko hainbat pasartetan ere azaltzen da ezen pertsonek euren helburu eta ikuspegi propioak finkatzea, eta, emaitza materialez gain beraien komunitateetan jarduera ekonomiko, kultural eta politikoetan parte hartze sentimendua izatea garapenaren berezko zati garrantzitsuak direla (NBGP, 1990).
|
|
2010
|
|
|
Alderantziz, garapena pertsonen gaitasunen hedapena gauzatzenduen prozesua da. Horrela, garapenaren xedea ez da produkzioaren hazkundeaizango, baizik eta
|
pertsonek
aukera gehiago izatea (bizitza luze eta osasuntsuagozatzea, hezkuntza jasotzeko aukera izatea eta bizi maila duina edukitzea). Bigarrenez, garapena lortzeko bidea inbertsio eta azpiegitura produktiboak sustatzeanahikoa ez dela dio NBGPk.
|
|
2011
|
|
|
Nahaste obsesibo konpultsiboak pertsonari berari eragiten dio (gaizki sentitzen da eta osasun arazoak izan ditzake), bere laneko edo eskolako errendimendua kaltetzen du (erabakiak hartzeko zailtasunak eta antolaketa zailtasunak izan ditzake), familia harremana txartzen du (familia bizitza mugatu dezake edo familiako kideekin eztabaidak izatea eragin dezake) eta harreman sozialak gutxitzea ekartzen du. Biztanleria orokorrarekin konparatzen baditugu, nahaste obsesibo konpultsiboa duten
|
pertsonek
aukera gehiago dituzte bikote gabe geratzeko, bikotearengandik banantzeko edo dibortziatzeko. Beste pertsonekiko harremanetan, aisialdiko ekintzetan eta ekonomiari dagokion arloan arazoak izaten dituzte.
|
|
|
Estresa eta frustrazioa okerrago jasaten dituzten
|
pertsonek
aukera gehiago dute bihotzekoa izateko, norgehiagoka goreneko kirol gatazka bat ikusten dutenean.
|
|
2013
|
|
|
Zenbait ikerketak esaten dutenez, atseden hartu arren, ordu gutxi lo egin arren (edo alderantziz, nekatuta jaiki arren, nahikoa ordu lo egin arren), neurri handi batean, kontsumitutako elikagai motak eragiten du. Era berean, lo egiten duten
|
pertsonek
aukera gehiago dute energian aberatsak diren elikagai gehiago kontsumitzeko, hala nola gantzak edo karbohidrato finduak. Hurrengo artikuluak loaren eta dietaren arteko lotura azaltzen du, eta hobeto lo egiteko gomendioak ematen ditu.
|
|
|
Hala adierazten dute hainbat ikerketa epidemiologiko eta zeharkakok, loaren eta dietaren mekanismoak ikertu baitituzte. Helsinkiko Finlandiako Biomedikuntza, Farmazia eta Nutrizioaren Fisiologiako Institutuan egindako azterketak ondorioztatzen du lo egiten duten
|
pertsonek
aukera gehiago dutela energian aberatsak diren elikagai gehiago kontsumitzeko (adibidez, koipeak edo karbohidrato finduak), bai eta barazki zati gutxiago kontsumitzeko eta jarraibide dietetiko irregularragoak izateko ere. Elikadura eredu horiek osasunean eragiten dute epe labur, ertain edo luzean, Pensilvaniako Unibertsitateko Loaren eta Neurobiologia Zirkadiarraren Zentroan egindako ikerketa batek frogatzen duenez.
|
|
2014
|
|
|
Barazkiak eta fruta freskoa, osoko zerealak, fruitu lehorrak, haragi giharra eta arraina ditu osagai nagusiak. Diabetesaren Nazioarteko Eguna dela eta, «Hasi ondo eguna» lelopean, «Guía Práctica 2014» delakoak behin eta berriz dio
|
pertsonek
aukera gehiago dutela gaixotasuna edo horren konplikazioak garatzeko arriskua murrizteko, jarraibide dietetiko hauei jarraituz gero: Ura, kafea edo tea azukrerik gabe hartu, zukuen, freskagarrien edo bestelako edari azukretuen ordez.
|
|
2017
|
|
|
Baina Lassiek ere ematen die izena haragirekin egunero ibiltzen diren ibilaldiak eta jolasak partekatzea. «Txakurrarekin bizi diren eta harekin egunero paseatzen duten
|
pertsonek
aukera gehiago dute medikuen gomendioa betetzeko, Australiako Unibertsitateko osasun eta ohitura osasungarrien arloan», dio Hayley Christianek, Australiako Unibertsitateko osasun eta ohitura osasuntsuak ikertzeari buruz. Txakur ibiltariek, beraz, gehiegizko pisua izaten dute, eta, besteak beste, odol presio eta gaixotasun handiak izateko arrisku gutxiago dute.
|
|
2023
|
|
|
Gaixotasun Arraroen edo Ezohikoen Nazioarteko Eguna Aurten, Gaixotasun Arraro edo Ezohikoen Nazioarteko Egunaren (Rare Disease Day) aldeko kanpaina ofizialaren ikuspegia berdintasuna da. Guztiok merezi ditugu bidezko aukerak eta laguntza medikoa, baina gaixotasun arraroa duten
|
pertsonek
aukera gehiago dituzte tratamenduan, diagnostiko okerretan eta isolamenduan desberdintasunak izateko. Hori dela eta, #RareDiseDay 2023rako, gaixotasun arraro bat duten 300 milioi pertsona baino gehiagorekin elkartasunean argiztatzeko eta gure koloreak partekatzeko eskatu dute antolatzaileek. https:// yo.be/ 2ZEiXwOxFZw Ekitateari dagokionez, Espainiako Gaixotasun Arraroen Federazioak (EGEF) ere azpimarratzen du 2023 urterako lehentasunak “jaioberrien baheketaren bidezko diagnostiko goiztiarra eta pertsona guztientzako sarbidearen ekitatea direla, bai eta Gaixotasun Arraroen Europako Ekintza Plana gauzatzea ere”.
|
|
|
Nola zaindu dezaket nire burua? European Lung Foundation en arabera, biriketako gaixotasun batekin bizi diren
|
pertsonek
aukera gehiago izan ditzakete buruko ongizate eskasa edo buruko osasun arazoa izateko. Zergatik?
|