|
2000
|
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak du
|
pertsona
eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar du hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
2003
|
|
|
16 Gizartearen antolakuntza unibertsala moldatzen dutenak legeak izan eta horrek dakar, euretariko bat ere ez dela jarri ez gizabanako batentzat, ez kasu bakar baterako, ezta egitate berezi eta banandu baterako ere. Guztiak, ostera, ohiz gerta daitekeenari so daude, eta euren xedapenek zein
|
pertsona
eta kasutara heda daitezkeen eta horiek oro barruratzen dituzte. Hortik ere, printzeen borondatea pertsona partikular eta egitate berezietara mugatzen denean, hala nola, abolizioa, dohaina, salbuespena eta antzekoetan, grazia, emakida edo pribilegio izatea da horren izena, eta, inola ere ez, legearena bera.
|
|
|
Edozein modutan ere, 1804 urteko Kode Zibilean, Domaten irizpidea ez zen agerikoa, erromatar zuzenbide klasikoarena garaile izan baitzen. Hainbatez, kodean barruratu zen, eta, Gaius erromatar juristarengandik zetorren zuzenbide gaien sailkapen klasikoaren aurrean (pertsonak, gauzak eta akzioak), Domatek, lehen azaldu bezalaxe, osterantzekoa dakar argira, bi esparruko hurrenkera, hain justu ere, betebeharrak eta oinordetzak, aitzina ezarrita
|
pertsonak
eta gaiak barruratzen dituen liburua.5
|
|
2004
|
|
|
Munduko" gauzen" artean, halere, gauza bizidunen eta bizigabeen arteko bereizketa egin behar litzatekeela dirudi, ikuspuntu etiko eta ontologikotik, zientifikotik ez ezik. Nolanahi ere,
|
pertsonen baitako
eta pertsonen arteko etika da orain hizpide duguna. Eta etikaren zeregina da errealitateaz arduratzea.
|
|
2005
|
|
|
1 Sarrera: Wilhelm von Humboldt,
|
pertsona
eta obra 9
|
|
|
1 SARRERA: WILHELM VON HUMBOLDT,
|
PERTSONA
ETA OBRA
|
|
|
Humboldten
|
pertsona
eta obrari buruz gauza gehiago esan daitezke, jakina, baina orain arte aipatu ditugunak gure idazlan honen helbururako nahikoak direlakoan gaude, alegia, haren hezkuntzari eta hizkuntzari buruzko hausnarketak zuzen ulertzeko. Hala ere garrantzitsua iruditzen zaigu, oso labur bada ere, pertsonaia hau urte askotan eta profesioz" politikari" eta" diplomazialari" izan zela gogora ekartzea, bertan hainbat ekarpen teoriko zein praktiko egin zituelarik.
|
|
2007
|
|
|
Euskal komunitate linguistikoa, finean, errealitate natural bat da —inork ez du" euskaltasuna" asmatu—, eta horregatik hitz egin dezakegu ere euskal hizkuntz eta kultur eskubide etikoez: kontua da" problematika honetan", honela Setien," balio etiko batzuk daudela inplikatuta, hain zuzen, herrien kultura eta —bereziki— horien hizkuntza estuki lotuta daudelako
|
pertsonen
eta herri horien errealizazio osoarekin" 256 Gizakiaren izaera eta garapena, ikusi bezala, ezinezkoak dira gizabanakoen eta gizataldeen hizkuntzak kontsideratu gabe, eta, zentzu honetan, euskal hizkuntz eskubideak —beste hizkuntza guztiei dagozkienak bezalaxe— gizakiari berari loturiko eskubideak dira. Horregatik, eta euskarari begira, zera dio San Martinek:
|
|
|
Azpimarratu behar da, baina, hizkuntz eskubideak —baita euskal kasuan ere— ez direla hizkuntzarenak berarenak baizik eta hizkuntza hau edo bestea hitz egiten duten
|
pertsona
eta komunitatearenak. " Hizkuntza ez da hor goian bi hegalez airean dabilen izpiritu mehea", honela Mitxelena," baizik eta hemen behean, gizatalde batean, oinak landaturik dituen zer bizi edo sendo bat:
|
|
|
Horregatik, eta hezkuntzak euskalduntze prozesuan duen papera nabarmenduz, zera diogu Setienekin batera: "
|
Pertsonen
eta errealitate historiko soziologikoaren eskubideen onarpenak, Euskal Herrian, egiazko —eta ez bakarrik formala, baizik eta erreala den— elebitasun baterantz joatea exijitzen du" 264 Horrenbestez" etika komunikatibora" joko dugu berriro, hain zuzen, bertan euskalduntze prozesua bera legitimatzeko modu egoki bat aurkitu baitezakegu: etika horren arabera, Cortinarekin ikusi bezala, ezinbestekoa da" komunitate baten kide guztiek elkarri eskubide bereko solaskide izaera aintzatestea" eta, horrekin," elkarri baten argudioak azaltzera eta besteenak entzutera derrigortzea" 265 Euskararen errealitate gutxituak, baina, ezinezkoa egiten du" elkarrizketa ideal" hori —euskaldunek askotan jo behar dute nahitaez erdarara—, eta, komunikazio baldintzak ezberdinak direnez, zaila da ere gure artean bizikidetzarako arauak negoziatzea eta adostea.
|
|
2013
|
|
|
balio etikoak interesatzen zaizkigu. Oro har, ekintzak (edo haien atzean dauden
|
pertsonak
eta izaerak) ebaluatzen ditugu etikoki; ekintzei atxikitzen dizkiegu balioak. Katu bat arratoi batekin jolasean ikusten baldin badugu, harik eta arratoia hiltzen duen arte, orduan ez dugu ekintza hori ebaluatzen, nahiz eta zenbaitetan, analogiaz, hizkuntza ebaluatiboa erabil dezakegun ekintza horretaz aritzean.
|
|
2016
|
|
|
Askotan konfunditu egiten ditugun arren,
|
pertsona
eta indibiduoa ez da gauza bera. Adibide batez balia gaitezke:
|
|
|
Arizmendiarrieta iraultzailea da, baina ez komunista (leninista); edo aldez beste, ez da komunista, baina iraultzailea bai.
|
Pertsonan
eta kontzientzian fidatzen
|
|
|
Balioen sorgiaz:
|
pertsona
eta komunitatea
|
|
|
315 Arizmendiarrietak
|
pertsonaren
eta kooperazioaren kontzeptua bere fede kristautik garatu du. Baina Kropotkinek Tolstoiren ‘sozialismo kristauagatik’ esaten duena birresan liteke Arizmendiarrietagatik:
|
|
2021
|
|
|
34). Emakume bat, hain zuzen," gizon batetiko harreman sozial espezifiko batek, joputza deitu dugun harreman batek; eginbehar
|
pertsonak
eta fisikoak ez ezik eginbehar ekonomikoak ere ekartzen dituen harreman batek" (ibid.: 38) egiten du emakume.
|
|
|
" Tapiza espezie guztien, ekosistemen eta sareko funtzioen elkar gurutzatzea da... Biodibertsitatea elkar gurutzatzen duten hari horiek galtzen hasi den tapiz hori da[...] Ideia sinplea da, tapizaren korapilo asko galtzean, gene, espezie eta habitaten arteko konexio horiek higatzean,
|
pertsonen
eta birusen bektoreen (guri ezer gertatu gabe naturan betidanik egon diren birusen) arteko gertutasuna geroz eta handiagoa da eta zoonosien aukera esponentzialki handitzen da. IPBESen azken txostenaren arabera, pertsonak infektatu ditzaketen 540.000 eta 850.000 birus ezezagun artean existitzen dira naturan.
|
|
|
Elkartzeko era bat aurkitu behar da, hartan kide bakoitzaren
|
pertsona
eta ondasunak, ororen indar osoaz, zainduak eta babestuak izanen baitira, eta haren bidez bat bederak, besteekin elkartuz ere, bere burua baizik ez baitu obedituko, eta aitzinean bezain libro egonen baita. (Rousseau 1993:
|