|
2001
|
|
|
Azken urte hauetan, substantzia horiek eta Mendebaldean berebiziko eragin larria duten gaixotasunen (gaitz kardiobaskularrak, hainbat eratako minbiziak ¿ melanoma edo larruazaleko minbizia, besteak beste ¿ eta, areago, zahartzearekin zuzeneko zerikusia duten beste hainbat, hala
|
nola
begi lausoa eta nerbio sistemaren asaldurak) arteko lotura ikertzen ari dira zientzialariak.
|
|
2002
|
|
|
Isabel Doblasek, Malagako Espondilitikoen Elkarteko presidenteak (Adesdema), nabarmendu du “beti mugitzen” egon behar dela; izan ere, ariketa fisikoa egitean, mugimendu zakarren batek eragindako bizkarreko gaixotasun puntualen kontra, sintomak arintzen dira. Batzuetan, espondilitisak giza gorputzeko beste organo batzuei ere eragin diezaieke, hala
|
nola
begiei, birikei edo bihotzari, eta erabateko baliaezintasuna eragin. Igeriketa, “batez ere bizkarrekoa eta, betiere, agerraldirik ez badago eta baliaezintasun maila handirik ez badago”, gimnasia arina, oinez ibiltzea eta boleibola ere terapia gisa erabiltzen dira espondilitis ankilosatzaileari aurre egiteko eta hura egonkortzeko.
|
|
2004
|
|
|
Komunitate horietan ikusmen arazoak edo graduazio beharrak dituen osasun zentrora joaten den pazienteak ez du lortzen familia medikuaren bolanterik espezialistarengana joateko, baizik eta itundutako establezimendu batera joatea gomendatzen zaio, nahi ez duen itxaronaldia saihesteko. Han, optikariak ikusmena graduatzeaz gain, lau kontrol proba egiten dizkio, hala
|
nola
begiaren barneko tentsioa, begi niniaren erreakzioa edo ikusmen eremuan aldaketarik dagoen egiaztatzea. Proba horietan irregulartasunen bat hautematen bada, pazientea berriz ere mediku orokorrera bidaltzen da, eta handik oftalmologoaren kontsultara.
|
|
|
Asteazkenetik aurrera 3.000 espezialista inguru bildu zituen, ikusmen patologiaren aukera zabalari aurre egiteko garatu diren azken teknika kirurgikoak eta tratamendu farmakologikoak bateratzeko asmoz. Zehazki, hitzordu horretan aztertu dira adinari lotutako makula endekapenaren aurkako azken tratamenduak (erretinaren erdiguneari eragiten dion gaixotasuna, 50 urtetik gorakoetan), laser bidezko kirurgiaren laugarren belaunaldia miopia edo hipermetropia bezalako akatsak zuzentzeko, edo ohiko prozesuak, hala
|
nola
begiak lehortu eta gorritzea. Topaketan, beste teknika kirurgiko bat aurkeztu zen:
|
|
2007
|
|
|
Pieza ñimiñoa eraginkortasun handiko eguzki energiako zeluletan erabil daiteke, ziurtatu zuen. Miniaturazko zirkuitu elektrikoen parte ere izan daiteke, eta aplikazio medikoak izan ditzake, hala
|
nola
begi gaixotasunak dituzten pertsonentzako erretina inplanteak edo gorputzean agente patogenoen molekulak atzematea, azaldu zuen ikerlarian.
|
|
|
Estres traumatikoa agertzean, oso garrantzitsua da gertatzen ari denaren gainean subjektuak ez kontrolatzea. Horien artean, galdeketa egiteko eta atxilotzeko hainbat prozedura daude, hala
|
nola
begiak saltzea, txanoak jartzea, presoa biluzik edukitzea, isolatzea, zutik egotera behartzea, sokekin lotzea, iluntasunean mantentzea, eta lo egitea, edatea edo jatea galaraztea. Definiziotik kanpo utziko dira, halaber, erresistentzia ahultzeko prozedurak, hala nola tratu iraingarria edo beldurra, beldurra edo ezintasun sentsazioa sorraraztea.
|
|
2009
|
|
|
gerta daiteke, autismoangertatzen den bezala, jokaera hasieratik kualitatiboki ezberdina izatea. Autismoankomunikazioa edota gaitasun sozialak ez dira patroi normalen aldean eskasagoakedo anitzagoak baizik eta kualitatiboki ezberdinak; esaterako, ez dute euren zaintzaileen aurrean erantzun sozialik adierazten eta lengoaia ez berbalean alterazioanitz aurkez ditzakete, hala
|
nola
begien kontaktuan, aurpegi adierazpenean edotagorputzaren posizioan?.
|
|
|
Erradiazio ultramorea handitu egiten da altuerarekin batera, eta argiaren erreflexua handitzen du elurretan; izan ere, izotzarekin batera, jasotzen duten erradiazioaren %85 baino gehiago islatzen dute. Fotoftalmia (elurraren oftalmia) konjuntibitisaren antzeko afektazioa da, izpi ultramoreek eragiten dutena, eta horrek zenbait sintoma eragiten ditu, hala
|
nola
begian gorputz arrotzen sentsazioa, fotofobia, malko jarioa eta konjuntibaren gorritzea.
|
|
|
Giltzurrun gaineko guruinen nahasteek asaldurak eragiten dituzte hormonen sintesian, biltegiratzean eta jariatzean. Asaldura horiek bihotz maiztasuna, presio arteriala edo izerdia erregulatzen dituzte, baita nerbio sistema sinpatikoaren kontrolpean dauden beste funtzio batzuk ere, hala
|
nola
begi niniak dilatatzea, indarra handitzea, bronkioak dilatatzea eta estoma uzkurdurak gutxitzea. Giltzurrun gaineko guruinek funtzionatzeari uzten diotenean, ez dute behar adina hormona sortzen.
|
|
2010
|
|
|
Buruko min gehienak kaltegarriak ez badira ere, batzuetan azpian dauden patologiak ezkutatu ditzakete, aneurisma bat esaterako. Askotan, hautsi aurretik ez da sintomarik antzematen, nahiz eta kasuen %40an aurre seinale batzuk egon, hala
|
nola
begiaren atzeko min handia, zefalea, garezur nerbio baten paralisia, goragalea edo oka egitea. Detektatu eta esku hartu Aneurismak hiru eta hamar milimetro bitartean hazi behar dira sintomak sortu aurretik.
|
|
2011
|
|
|
beren funtzioari eusten diote, baina dagoeneko ez dira zatitzen. Zientzialariek uste dute zelula zahar horiek adinari lotutako aldaketak eragiten dituztela inguruko ehunetan, adinarekin bereziki kaltetzen diren gorputz zatietan metatzen baitira gehien, hala
|
nola
begietan eta muskuluetan.
|
|
|
Kaka putza! Kirats eta kalapita baldintza horietan,
|
nola
begiak itxi?
|
|
|
Baina oso goiz jaiotzen bada, begiaren garapena alda daiteke, eta hodiak, berriz, ez dira hazten edo hazten. Neoontzi horiek azkar eta modu desordenatuan agertzeak asaldura larriak eragiten ditu, hala
|
nola
begiaren barruko hemorragiak eta, kasu larrienetan, glaukoma eta erretinaren erorketak. Omega gantz azidotan aberatsak diren dietekin elikatutako saguen hazkuntza ia %50 murriztu zen erretinan, omega dieta aberatsekin elikatutakoen aldean.
|
|
|
Marisa ezagutu zuen eguna oroitzen zuen.
|
Nola
begiz jo zuen Santa Ixabeletako festetan, bere lagun koadrilarekin dantzan ari zela biribilean. Bera zen ederrena, dudarik gabe.
|
|
2012
|
|
|
Lau bost urrats egin ondoren, etxearen atzealdeko sarrera begi bistan gelditu zitzaien eta, barnealdetik zetorren argia, apala bazen ere,
|
nola
begiak erabateko iluntasunera ohituak zeuzkaten, aski izan zen sarrerako harrizko eskailera igotzeko estropezu larririk egin gabe.
|
|
2013
|
|
|
...nengoen, eta Sara eta Izaskun piramide formako harkaitzetik hegan zetozen pelikano zuriei erreparatzeko eskatzen ari zitzaizkidan; baina nire burmuinari ezinezkoa zitzaion leku hartan Pyramid Lake, Washoe County, Nevadaeta denbora hartan irailaren 21a, ostirala, egun hotz eta urdina— tinko egotea, eta umetan ezagututako bi mutili buruz pentsatzen hasi zen bere kabuz; haiengana jiratu zen hala
|
nola
begiak objektu baten bila.
|
|
|
Ez du dardararik ttipiena egin. Baina hara, hara erantsi du espantu handiz, begira ezazue
|
nola
begi zirrikitu bakoitzetik malko handi bana isuri zaion gaixoari. Ai, Ehuntzi maitea, begira begira iezaiozue.
|
|
2014
|
|
|
Ikusitakoa naiz nola gereziondo batek loretan egin zuen eztanda halako batean, eta
|
nola
begiak oro, bere berehala, hain bere duten zalutasuna erakutsiz, haren gainera igo ziren ziztuan, batere kliskatu gabe eta korneak urturik. Haien irisa pil pilean zerabilten.
|
|
2015
|
|
|
...kun piramide formako harkaitzetik hegan zetozen pelikano zuriei erreparatzeko eskatzen ari zitzaizkidan; baina nire burmuinari ezinezkoa zitzaion leku hartan —Pyramid Lake, Washoe County, Nevada— eta denbora hartan —2007ko irailaren 21a, ostirala, egun hotz eta urdina— tinko egotea, eta umetan ezagututako bi mutili buruz pentsatzen hasi zen bere kabuz; haiengana jiratu zen hala
|
nola
begiak objektu baten bila.
|
|
|
Ez, ez naiz arnastera ausartzen. Ez baitut ikusi nahi
|
nola
begiak zabaldu eta hutsune beltz honetara itzultzen den.
|
|
|
Hala zuen izena Ñuñoren txakurrak, mila arrazatatik heldua zenak. Burutik bizkar erdira eta sabelean ile zuria izanagatik, bizkar hondarra eta zangoak ezti kolorekoak zituen, hala
|
nola
begi tristeak. Ñuñok ahuntzak ohiltzeko hartua zuen bere kargu, bada, Orlanditok gaua abaildu orduko ukuilutik askatzen ditu abereok, goizera arte beren kasa bazka daitezen; egin ere, inguru guztian, nonahi eta edozein gisaz, baina usuenik Ñuñoren arrantxoan dira laket, ahuntzek maite baitituzte haren aitzineko uvero etako mahats aleak; bi zangoz jarririk, ikustekoa da nola jaten dituzten fruituak!
|
|
2016
|
|
|
Eta hori ez da arazo tribiala; izan ere, ikusmen osasunerako urritasuna eskola errendimendu txiki batekin lotuta dago, eta horrek adierazten du Optiko Optometristen Elkargo Nazionala. Espezialista horiek diote eskola porrotaren %30 inguruk ikusmen alterazioak eragiten dituztela, hala
|
nola
begi alferra, miopia, hipermetropia, astigmatismoa edo estrabismoa. Haur batzuen kasuan, eskolaurreko adineko diagnostiko eta tratamendu goiztiarra funtsezkoa da, epe luzera eskola porrota ekar dezakeen errendimendu txarra saihesteko.
|
|
|
jakin behar dena Serraren arabera, artisau gisa etiketatutako xaboi batek produktu naturala, biodegradagarria eta ingurumena errespetatzen duena izan behar du; izan ere, fabrikatzean ez da hondakin solidorik, likidorik edo gasik sortzen. Baina, produktu naturala izan arren, xaboia da, eta, beraz, zenbait neurri hartu behar dira, hala
|
nola
begiak edo zauriak ukitzea saihestea. Gainera, batzuek forma bitxiak izan ditzakete, baita frutak edo gozokiak ere, eta oso erakargarriak dira haurrentzat eta animalientzat; beraz, urruti mantendu behar dira», ohartarazi du espezialistak.
|
|
2017
|
|
|
Ezarian ezarian, aurpegia argituz eta gozatuz joan zitzaion, ezpain lerroa bigunduz. So egiten nion bere oharkabean eta plazerarekin ikusten nuen nola ateratzen zen astiro bere lo eta isiltasun lekatik eta
|
nola
begiak txinpartaka hasten zitzaizkion berriro.
|
|
|
Horietatik lehena niretzat izan da
|
nola
begi lasai dirdiratsu bat, eguzkiaren begia bezalakoa, bazter guztiak argitu dizkidana bere bristada askatzailearekin; Bergsonek libraturik ezarri nau gaztetan torturatu nindutèn larrimin filosofiko askaezinetatik; Nietzschek beste larrimin batzuekin aberastu nau eta erakutsi dit nola bihurtu zoritxarra, nahigabea eta, harrotasun; eta Zorbak irakatsi dit bizia maitatzen eta heriotzaren beldurrik...
|
|
|
Oraingoan Zorbak ez zuen zirkinik egin loroa isilarazteko. Begiak emakumearengan landatuak zituen eta errukiz beterik ikusten zuen
|
nola
begietatik negarra zerion mara mara eta nola gaixoa ari zen jainko gurutziltzatuari mun eta mun, begitarte zurbil eta kontsumitua ustekabeko gozotasun batek argitua.
|
|
|
Kapela azpitik ateratzen zaion ile gorriak inguratzen gaituen buztin lurraren tonu bera du. Gogoko dut ikustea nola gaztea mugitzen den harrizko blokeen artean,
|
nola
begi zorrotzez ikuskatzen dituen, gero, hautsita edo sobera higatuta daudenak bazterturik, osorik daudenen artean hauta egiteko. Baliotsuenak osoenak, karratuenak dira.
|
|
|
Jakina da, liburuetarik eta erakasleetarik baitezpadako beharra dutela eskuara ez dakitenek eta eskualdunekin mintzatzen ahal ez direnek. Bestenaz, nola abia,
|
nola
begiak idok, nola ikasten has?".
|
|
2018
|
|
|
|
nola
begiekin zenekusan zure jabe handia
|
|
2020
|
|
|
Bietako inork ezin du jakin, atzean doazelako, tenientea begi itxiekin zeharkatu duela sarrera, boten pauso hotsetan kontzentratua; sarrera hori, gaur hain hondatua dagoena, ederra izan zen behinola, Vigoko itsasadarretik ekarritako berberetxo maskorrez apainduta zegoenean. Tenienteak irribarre egiten du bere kautan, baina
|
nola
begi itxiekin doan, inork luke ikusi haren irribarrea, eta inork ez luke asmatuko, ikusiko balu ere, zer gertatzen ari den haren buruaren barruan. Inork ezin du jakin bere zerebroaren barruan urteetan pentsatu eta landutako diskur  tsoa entzuten ari dela, denbora luzean diseinatuz joan den planari bueltak ematen ari zaizkiola buruan âhan gertatuko den guztia, ez bakarrik doktorearen heriotza, Pazoarekin gertatuko dena ere baiâ.
|
|
|
• Ariketa mota hauek, hala
|
nola
begiak hestea eta barnera begira jartzea, batzuei zail gertatzen ahal zaie, bai nork bere buruarekiko dituen zailtasunen ikuspegitik (barneko zauriak, mementoko arazoak...), bai bestearen begiradaren ikuspegitik.
|
|
2021
|
|
|
Orduan, leihora itzuli zen berriz, gozo eta arin, eta lorategira begiratu zuen, eta han egon zen minutu batez, dirdaitsu ilargiaren argitan, botoiak ñirñirka izarrak bezala, harik eta leiho koskara irten zen arte eta ahal zuen karraska gutxien eginez zintzilikatu handik behera, lorategiko zidorreraino. Amaren etxearen aurrean egon zen zutik, eta zuria zen, eta ia egunez bezain soila, pertsiana guztiak itxita bere leihokoa izan ezik,
|
nola
begiak lotan. Zuhaitzek itzal geldiak islatzen zituzten horman, parpaila beltz tapituaren gisan.
|
|
2022
|
|
|
Eta iraganera jotzen dut, eta Francoren estatu kolpea datorkit burura; eta orainaldira jotzen dut, etxeko leihoak ireki... eta kaleak eta kaleak dakuskit –hauek zaharrak, haiek berriak–, guztiak ere faxistek, naziek eta bestelako piztiek hartuak, antzina estatu kolpe bat jo zuenak bigarrena ere jo bailezake, orduko eta gaur egungo baldintzak antzekoak izatekotan,
|
nola
begi kolpe batean dirudien: ez ote goazen hara...
|