|
2000
|
|
|
Razionalisten eredu kognitiboa matematika bazen, enpiristena esperientzian oinarrituko da. Enpiristekin epistemologia —ezagutzaren arazoa, hots,
|
nola
sortu eta justifikatzen den ezagutza— filosofiaren oinarrizko auzi bihurtuko da, galdekizun nagusi eta saihestezin. Zentzu honetan, epistemologiaren oinarrizko tesiak ondoko lau hauetan laburbilduko ditugu:
|
|
2001
|
|
|
Judizioen zerrenda argitu ondoren judizioetatik adigai hutsak edo kategoriak
|
nola
sortzen diren ikusi behar dugu. Hauek" pentsamenduaren baldintzak baino ez dira esperientzia ahalgarri batean" (A111 (E163)).
|
|
|
Eskubide txalogarriak dira hauek ere, bai; baina oso ilunak izan zaizkidanak beti azterketa filosofikora eramanez gero.
|
Nola
sortzen da, non oinarritzen da zure erantzun beharra nire giza eskubide deitu ohi diren horiei?
|
|
2005
|
|
|
nola deribatzen dira hitzak elkarrengandik hizkuntza honetan edo bestean? Edo
|
nola
sortu dira elkarrengandik hizkuntza hauek edo besteak? / Etimologizatze ororen helburua osoki lortu ahal izango da, baldin eta bakarrik bi aplikazio horiek etenik gabe eta elkarrekin lotuta badoaz.
|
|
2006
|
|
|
Moralari dagokionez, Humek antzeko bidea deskribatzen du erlatibismoa saiheste aldera. Oro har, bide hori ikuspuntu tinko eta orokorrerako jauzian datza.31 Giza naturan oinarriturik, hau da, gure ahalmen razionaletan eta grinatsuetan oinarriturik, zentzu morala
|
nola
sortzen den deskribatzen saiatzen da Hume. Nolabait esanda, Humek psikologia morala egiten du.
|
|
|
Ekintza horrek badu dimentsio morala. Humek ongiaren eta gaizkiaren ideiak
|
nola
sortzen diren guregan eta ebaluaketa edo judizio moralen funtsa zein den azaldu nahi du. Balio eta judizio estetikoei dagokienez pareko azalpenak eman nahi ditu.
|
|
|
Baina zer esan nahi du Humek morala sentitua dela dioenean? Nolakoa da eta
|
nola
sortzen da sentimenduetan oinarritzen den moral hori?
|
|
|
Pertsona bat maite dugunean grina bat sumatzen dugu. Giza naturari buruzko zientzian, Humek pertsona batenganako maitasuna
|
nola
sortzen den azaltzen du. Prozesu kausal konplexua da, eta kate kausalaren amaieran maitasuna badago ere, aldez aurretik bestelako hautemateak daude; esaterako, maite dugun pertsona horrekin lotuta dauden hautemateak (T 1.1.2.1).
|
|
2007
|
|
|
Lehen filosofoen galderak, beraz, ez dira batere berriak: kaosetik ordena
|
nola
sortu zen jakin nahi zuten, nola sortu zen oinarrizko masen disposizioa74, kosmogonietan jakin nahi den bezalaxe, hain zuzen.
|
|
|
Lehen filosofoen galderak, beraz, ez dira batere berriak: kaosetik ordena nola sortu zen jakin nahi zuten,
|
nola
sortu zen oinarrizko masen disposizioa74, kosmogonietan jakin nahi den bezalaxe, hain zuzen.
|
|
|
ura, lurra eta airea. Hiru elementu horiek elkarrekin konbinatzen eta orekatzen dira, subiranotasun borrokaren ostean78, Zeusek lortu zuen oreka balitz bezala; uraren, lurraren edo airearen bidez saiatzen dira esplikatzen, halaber,
|
nola
sortu ziren eguzkia, ilargia, izarrak eta gizaki bizidunak79.
|
|
2008
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...no neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik,
|
nola
sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...no neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik,
|
nola
sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
substantziak ez badira, orduan: ...no neurri handiagoan badira substantziak, eta bestalde ez da ikusten zein gorputzen substantziak diren, orduan ez da inolako substantziarik izango; b) ez dirudite substantziak, gorputzen zatiketak baizik; c) ez daude gorputzetan egintzan, potentzian baizik; d) ez dira sortzen eta usteltzen sorreraren eta ustelduraren bidez, substantziekin gertatu bezala; e) ez da ulertzen puntua, zatiezina izanik,
|
nola
sortuko eta ustelduko den; f) determinazio geometrikoak orainaldiko unea bezalakoak dira, alegia, mugak eta zatiketak.
|
|
|
Printzipio material bakarra proposatzen dutenen doktrinei dagokienez, Aristotelesek ondoko kritika hauek zerrendatzen ditu: a) gorputzen osagaiak proposatzen dituzte, baina ez errealitate gorpuzgabeenak; b) mugimenduaren kausa ezabatzen dute (materia, berez, pasiboa baita); c) ez dute entitatea edo kausa formala kontuan hartzen; d) gorputz sinpleen artean arinki aukeratzen dute bat, gainontzeko gorputz sinpleak
|
nola
sortuko diren kontuan hartu gabe. Enpedoklesen doktrinei dagokienez, zailtasun berberak plantea daitezke; eta horietaz gain, ondoko hauek:
|
|
|
Azkenik, pitagorikoen doktrinei buruz ondoko kritika hauek aurkitzen ditu: a) printzipio eta osagai formalez baliatzen badira ere, fenomeno naturalen azalpenera mugatzen dira; b) ez dute azaltzen Bikoititik eta Bakoititik mugimendua eta aldaketa, sorrera eta usteldura
|
nola
sortzen diren; c) printzipio haietatik sortu direla onartuko balitz ere, ez dakigu nola sor litezkeen gorputz fisikoen ezaugarriak; d) ez dute argitzen ortziko errealitate naturalak zenbakietatik nola sortu diren.
|
|
|
Azkenik, pitagorikoen doktrinei buruz ondoko kritika hauek aurkitzen ditu: a) printzipio eta osagai formalez baliatzen badira ere, fenomeno naturalen azalpenera mugatzen dira; b) ez dute azaltzen Bikoititik eta Bakoititik mugimendua eta aldaketa, sorrera eta usteldura nola sortzen diren; c) printzipio haietatik sortu direla onartuko balitz ere, ez dakigu
|
nola
sor litezkeen gorputz fisikoen ezaugarriak; d) ez dute argitzen ortziko errealitate naturalak zenbakietatik nola sortu diren.
|
|
|
Azkenik, pitagorikoen doktrinei buruz ondoko kritika hauek aurkitzen ditu: a) printzipio eta osagai formalez baliatzen badira ere, fenomeno naturalen azalpenera mugatzen dira; b) ez dute azaltzen Bikoititik eta Bakoititik mugimendua eta aldaketa, sorrera eta usteldura nola sortzen diren; c) printzipio haietatik sortu direla onartuko balitz ere, ez dakigu nola sor litezkeen gorputz fisikoen ezaugarriak; d) ez dute argitzen ortziko errealitate naturalak zenbakietatik
|
nola
sortu diren.
|
|
|
Horrelakoa izanik,
|
nola
sor dezake Jainkoak mugimendua Ortzian. XII 7 eta 9 ataletan Aristotelesek Motor geldiaren eragina deskribatzen du.
|
|
2009
|
|
|
" Cuando se escriba la historia de la genesis del pensamiento, entonces la siguiente proposicion de un eminente logico tambien estara iluminada por una nueva luz...". 32" La historia de la genesis del pensamiento" edo pentsamenduaren genesiaren historiaz ari da Nietzsche hemen:
|
nola
sortu da pentsamendua eta zein da bere historia. Zer erran nahi du edo zuen horrekin?
|
|
|
Hau da: A da A. Baina Nietzschek kontzeptua
|
nola
sortzen den gogorarazten digu:
|
|
2011
|
|
|
Gizarte primitiboetako hitzaren indar magikoa (hark ere etorkizunari aurre egiten zion) indar politiko/ polemiko bihurtzen da idazmenaren zaldi gainera igota idazmena baitu zaldi eta gurdi hala artxibo lanean
|
nola
sortze bidean, bere buruarekin bakarka uzten du-eta gizakia; sormenari berebiziko ateak zabaltzen dizkio, denboraren mugarik gabe.
|
|
2012
|
|
|
Funtsezko esakunearen bidez, egiaren gorputza edo gorputz subjektibatzailea (Badiouren terminologian) izango den gorputz berri bat sortzen da munduan.
|
Nola
sortzen da horrelako gorputz bat. Gertaeraren ondorioak onartzen dituzten aniztunak bildu eta prozesu berri horretan bat egiten dute.
|
|
|
Amodioa mundu berri bat
|
nola
sortzen den ikusteko aukera da. Horren hasiera bi ezberdinen arteko topaketa da.
|
|
|
Edo:
|
nola
sortzen da objektibitatea, nola bihurtzen dira gauzak objektu. Izatea (l’etre) nola bihurtzen da Hor izate (l’etre la)?
|
|
2013
|
|
|
Horrenbestez, ez dago batere garbi erlijioa prozesu etikoaren erdigunean kokatzeko justifikazio sendorik ote dagoen. Ez dago garbi erlijioak
|
nola
sor ditzakeen balioak. Ez dago garbi erlijioak nola ezagutaraz ditzakeen balioak, eta, azkenik, ez dago garbi erlijioak nola bultza gaitzakeen onak edo hobeak izatera.
|
|
|
Azkenean, Dennetten hitzetan, beheko moduluetako gizakitxoak guztiz ergelak lirateke. Irudi horrek, Turing makinak bezalaxe, erakutsi nahi du sinplea denak
|
nola
sor dezakeen bestelakorik. Funtzionalismoaren arrakastaren beste arrazoi bat izan da psikologiaren autonomia justifikatzen duela, hau da, psikologia, neurofisiologiarekin edo biologiarekin alderatuta, maila abstraktuago batean kokatuko genuke.
|
|
|
Egia da, oraindik ere, misterio handiak zabalik daudela:
|
nola
sortzen da kontzientzia. Erantzuna edozein dela, izaki bizidunengan dago.
|
|
|
Aurrerago (198), Azurmendik parean jartzen ditu balioen gaineko auzia eta bizitzaren zentzuarena: "
|
Nola
sortzen dira balioak?, h.d., nola jartzen da bizitzan zentzua. Zer da Naturan kontzientzia morala?" (187).
|
|
2016
|
|
|
‘txintxoa’ ikusten dugu, portaera arautukoan dabil.
|
Nola
sortu dira gizartea ibilkatzen duten arauak eta balioak; h. d., nola munduratu da morala esaten dugun hori gizaberearen historian otsoak eta txoriak ez baitira moralak, eta nola ikasten dugu balioak estimatzen eta gure buruak horien arabera gobernatzen. Horri erantzuteko dauden saio askoak bi joera nagusitara erakar daitezke:
|
|
|
Galde daiteke nola gertatzen den espezie hasberri deitu diedan aldakiak azkenean[...] espezie garbi eta bereizi bilakaturik geratzea;
|
nola
sortzen diren genero bereiziak deritzen eta genero bereko espezieak baino elkarrengandik ezberdinagoak diren espezie talde hauek. Emaitza hauek guztiok[...] biziaren aldeko borrokaren ondorio dira.
|
|
|
Ezein aberek egiten ez duena Jainkoan sinestea da, gizon emakumearen bakarra zeharo.68 Gaurko ikerlariek (antropologoek, neurologoek, etab.) hori ere gizakiaren eboluzioan
|
nola
sortua izan litekeen inbestigatzen dute orain. Darwinek, ez.
|