|
2007
|
|
|
Telegrama bidali zidan esanez ez zutela aski gazte bildu, ez zela egingo, eta orduan
|
nik
eta bat edo hiru baginen ere behar ginuen egin, berotu nituen, eta orduan egin zuten, eta Eiheralarrera joan ginen eta azkenean zortzi edo bederatzi bildu ginen, Xabier Diharcerekin izandako elkarrizketa, Beloke, 1996ko abuztuaren 10a.
|
|
2008
|
|
|
Lehenengo horri heldu nahi izan diot
|
nik
eta hizkuntzazkoa den lan batetik abiatu funtsean. Aldi berean, ordea, eklektikoa izan du ikerlanak, eta disziplina
|
|
2010
|
|
|
Hau da obraren hasierako Carta> a> un> amigo testuaren idazlea36 Hauxe berbaldiaren barneko antolatzailea eta arduraduna. Bere ahotik datozkigu ia hitz guztiak eta gutxitan onartzen ditu traslazioak (ikus beherako
|
NI
eta NI buruz dioguna). Adibidez esateko:
|
|
|
ez daude hizketa egintza non eta noiz gertatzen den markatzeko, baizik eta gai horiek nola erlazionatzen diren markatzeko. Izan ere, analisi zehatzago batek esango digu
|
NI
eta GUren ordezkariak direla, hau da, hizketa egintza egiten duen esatariaren ordezkari. Azken batean, esataria mantentzeko dira, gaur, emen esanez, eracusaldi> esango balu bezala.
|
|
|
Beste rolari, erakusle eta predikatzailearen eremuari alegia, erregistro espezializatua dagokio (atrizio, contrizio, sakramentu, latina, anathema?). Azken NI edo ahots horrek ere betetzen du sermoi generoaren komunikazio kontratua, hau da,
|
NI
eta HURA ren artean kokatzen da predikaria Jesukristoren ahoa den aldetik. Beraz, gauzak horrela, ethos> bikoitza dugu sermoietan, mélange> (Maingueneau 1993:
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntzak eta kulturak bezala, gizabanakoa ere guztiz plurala da bere baitan. Sigmund Freuden psikoanalisiak adierazi zuenetik subjektuaren nortasuna zerak,
|
niak
eta superniak osatzen dutela, zentzugabea gertatzen da giza identitatearen pluraltasuna ukatzea. Subjektuak bere inguru sozialarekin elkarreraginean gauzatzen du bere nortasuna, etengabe aldatuz, osatuz, bilakatuz, birdefinituz.
|
|
|
– Zenbait aldetatik bakarrik begiratuko diot hemen,
|
neri
eta aldizkari honi
|
|
|
– Zenbait aldetatik bakarrik begiratuko diot hemen,
|
neri
eta aldizkari honi, nere iritzi apalez, dagokigun aldeetatik.
|
|
|
Hemen duzu, irakurle, zuk eta
|
nik
eta beste askok aspaldian nahi eta behar genduen liburua: hemen aurkituko dituzu, bestetara jo gabe, euskal idazle eta euskal obren gaiñean behar zenituen berri ugari eta zehatzak.
|
|
2016
|
|
|
JENDARMEA: Beharbada badakizu ere eta beharbada ez, bizitza txarra daramakigula
|
ni
eta nire emaztearen artean.
|
|
|
IDA: Hori dela eta, zure ixiltasunaren gatik, nire senarra eta
|
ni
eta gure familia gara gaztigatuak.
|
|
2017
|
|
|
Bi kasu badira: toponimoa Euskaltzaindiak arautua da jada
|
nik
eta IGNeko datutegiko leku izenen artean dago14, edo arautua ez da oraino. Or duan Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeak toponimo horren grafia arautzen du.
|
|
2019
|
|
|
«Ezinezkoa izan da gure amodio planetartekoa, Miren. Baina beti geratuko zaigu, tira, beti geratuko zait
|
niri
eta niri bakarrik, helas!. Bilbo; eta Donostia, Baiona, Arantzazu, Ermua, Bergara, Gasteiz, Iruñea, Ajangiz, Zalla, Argomaiz, Donibane Garazi, Castejón, Argantzon, LigiAtherei, Jauntsarats, Ezpeleta, Etxalar, Maule...
|
|
2021
|
|
|
11.7c Euskararen historian lau izenordain ageri dira:
|
ni
eta hi singularrean, eta gu eta zu pluralean. Hori ongi ikus daiteke aditzaren morfologian.
|
|
|
Nik esango dizut zer den ona, ez du modu neutroan esaten. Hor,
|
nik
eta ez bestek esan nahi du. Eta horrelakoetan, noski, beharrezko gertatzen da nik jartzea.
|
|
|
Hau ere genitiboaren gainean eraikia, hortaz: aitarentzat,
|
niretzat
eta abar. (§ 18.6.2).
|
|
|
goiko adibide guztietan kokagune bat adierazten da, baina inesiboaren ezkerrean beti dago beste elementu bat, kokagune horri eduki jakina eransten diona.
|
Nigan
eta neure artean diogunean, beti egiten diogu erreferentzia, nolabait, kokagune bati, fisikoa ez izan arren. Baina esamolde horiek ez dira berdinak, geure etxean eta geure buruan edo geure gogoan ere ‘kokagune’ desberdinak diren bezalaxe.
|
|
|
Nor ere baitago
|
nitan
eta ni hartan, eta harek ausarki ekartzen du fruitu (Leon); Ama Birjinak, are mundu hunetan zenean ere, nori ere, eta nork ere behatzen baitzioen, hari[...] gogoeta garbi batzuk, eta garbiki bizitzeko nahikunde handi batzuk pitzten eta emaiten[...] zerautzan (Axular); Baina, nor ere ahalegintzen baita besteak Arrazoiaren arabera gidatzen, hura ez da oldarrez ari, gizatasunez eta bihozberatasunez ... Azken adibide honetan, erakusle soilaren ordez, izenaz eta erakusleaz osaturiko sintagma dugu.
|
|
|
Adibidez —ondotik errepikatzen dugun adibidea—, ardatzik gabeko erlatibo generiko baten bidez adierazia da beste zenbait itzulpenetan: Nor ere baitago
|
nitan
eta ni hartan, eta harek ausarki ekartzen du fruitu (Leon); Ni Argan bezala nitan dagonak uzta ugari ematen du (Orixe); Norbait niri itsatsia badago, ni berari bezala, horrek fruitu asko emango du; ni gabe ezin baituzue ezer egin (Elizen arteko Biblia).
|
|
|
Adibidez, gorago aipatu perpausa zein izenordaina baliatuz itzultzen du Duvoisinek: Zein ere baitago
|
nitan
eta ni hartan, hainak ekharriren du fruitu hainitz (Duvoisin).
|
|
|
37.6.2b Bestelakoetan, aditz nagusiaren eskuinean ematen da maiz: Elkarrizketa bukatuta, entzuleei hitza ematen saiatuko dira antolatzaileak, solasaldi zabalak egite aldera (Berria); Orain atsegina zen
|
nirekin
eta esaten zidan edozein gauza emango lukeela ni pozik ikuste aldera (P. Lizarralde).
|
|
|
Hona beste adibide bat, Leizarragarren obratik: Iainkoaren Aingerua, zeinena bainaiz
|
ni
eta zein zerbitzatzen baitut. Zenbaitetan, bait erlatibo batekin egiten da juntadura:
|
|
|
(e) na menderagailuaz esana errepikatu behar dugu hemen ere: joerak, jokabide nagusiak ikus ditzakegu (e)
|
nik
eta (e) la menderagailuen artean; baina ezin eman daiteke arau zehatzik. Nolanahi ere, seinala daitezke zenbait bide, ondoren emango ditugunak.
|
|
|
Nahitaezkoa da, gainera, bi egoeratan: 1) pertsona izenordainak direnean sintagmaren ardatz(*
|
Ni
eta zuri eman digute; Niri eta zuri eman digute), nahiz eta bigarren juntagaian konparazioa dakarten bezalako, antzeko... azaltzen denean, izenordain soilak ere junta daitezkeen (Ni eta ni bezalako askoren iritziz; Ni eta antzeko askoren ahotan... Mitxelena); 2) ezkerreko juntagaia erakusle batek mugatzen duenean(* Gizon hau eta emazteki hark egin dute; Gizon honek eta emazteki hark egin dute).
|
|
|
Nahitaezkoa da, gainera, bi egoeratan: 1) pertsona izenordainak direnean sintagmaren ardatz(* Ni eta zuri eman digute;
|
Niri
eta zuri eman digute), nahiz eta bigarren juntagaian konparazioa dakarten bezalako, antzeko... azaltzen denean, izenordain soilak ere junta daitezkeen (Ni eta ni bezalako askoren iritziz; Ni eta antzeko askoren ahotan... Mitxelena); 2) ezkerreko juntagaia erakusle batek mugatzen duenean(* Gizon hau eta emazteki hark egin dute; Gizon honek eta emazteki hark egin dute).
|
|
|
Nahitaezkoa da, gainera, bi egoeratan: 1) pertsona izenordainak direnean sintagmaren ardatz(* Ni eta zuri eman digute; Niri eta zuri eman digute), nahiz eta bigarren juntagaian konparazioa dakarten bezalako, antzeko... azaltzen denean, izenordain soilak ere junta daitezkeen(
|
Ni
eta ni bezalako askoren iritziz; Ni eta antzeko askoren ahotan... Mitxelena); 2) ezkerreko juntagaia erakusle batek mugatzen duenean(* Gizon hau eta emazteki hark egin dute; Gizon honek eta emazteki hark egin dute).
|
|
|
Nahitaezkoa da, gainera, bi egoeratan: 1) pertsona izenordainak direnean sintagmaren ardatz(* Ni eta zuri eman digute; Niri eta zuri eman digute), nahiz eta bigarren juntagaian konparazioa dakarten bezalako, antzeko... azaltzen denean, izenordain soilak ere junta daitezkeen (Ni eta ni bezalako askoren iritziz;
|
Ni
eta antzeko askoren ahotan... Mitxelena); 2) ezkerreko juntagaia erakusle batek mugatzen duenean(* Gizon hau eta emazteki hark egin dute; Gizon honek eta emazteki hark egin dute).
|
|
|
Alde honetatik, juntagaietako bat lehen pertsonakoa bada, singularra nahiz plurala, sintagma osoa lehen pertsona pluralekoa izango da, eta ondorioz, baita aditzarekiko komunztadura ere: Zu eta ni joan gara;
|
Ni
eta Pello etorri gara; lehenengo pertsonak ‘agintzen’ du. Bigarren eta hirugarren pertsona badaude, berriz, bigarren pertsona pluralekoa izango da komunztadura:
|
|
|
Absalon, nire nire seme maitea... (Mendiburu); Oi jesus
|
nirea
eta osoki nirea eta nire nireagoa... (Duvoisin); Giza-familia osoaren interesak, nire nireak bezala hartu behar ditut (Villasante) eta abar.
|
|
|
Absalon, nire nire seme maitea... (Mendiburu); Oi jesus nirea eta osoki
|
nirea
eta nire nireagoa... (Duvoisin); Giza-familia osoaren interesak, nire nireak bezala hartu behar ditut (Villasante) eta abar.
|
|
|
Nor, nori eta nork sintagma hauek, aditza jokatua bada aditzean agertuko dira eta, orduan, aditzari begiratzea komeni da sintagma horiek ageri diren ala ez jakiteko. Hola, ni neure etxera joango naiz eta zu zeurera perpausean,
|
ni
eta zu (hauek dira neure eta zeure genitiboek aipatzen dituzten pertsonak perpaus barruan) nor sintagma bezala ageri dira perpausean: ni joango naiz eta zu joango zara.
|
|
|
Eta adibideak ematen dira han:
|
Ni
eta nire lagunak ez gara ongi konpontzen; Aita eta haren problemek ez digute lasai egoten uzten. Esaten da hor ezin dela bihurkaririk erabili, bihurkari horren aurrekoa, ni edo aita gure adibideetan, nor sintagmak badira ere, aurrekoak (ni, aita) eta genitibodun sintagmak (nire lagunak, haren problemak) elkarturik beste nor sintagma bat osatzen baitute.
|
|
|
|
Ni
eta neure gisako adibideak ere ez dira falta: Ni eta neure bihotzaren artean (J.
|
|
|
Ni eta neure gisako adibideak ere ez dira falta:
|
Ni
eta neure bihotzaren artean (J. Zabaleta); Ni eta neure buruaren artekoa (Morillo); Bere distiraz inguratu gintuen ni eta neure bidelagunak (Elizen arteko Biblia); Gu eta geure ahizpak (Mirande), dira, esaterako, gaurko erabileraren lekukoak.
|
|
|
Ni eta neure bihotzaren artean (J. Zabaleta);
|
Ni
eta neure buruaren artekoa (Morillo); Bere distiraz inguratu gintuen ni eta neure bidelagunak (Elizen arteko Biblia); Gu eta geure ahizpak (Mirande), dira, esaterako, gaurko erabileraren lekukoak.
|
|
|
Ni eta neure bihotzaren artean (J. Zabaleta); Ni eta neure buruaren artekoa (Morillo); Bere distiraz inguratu gintuen
|
ni
eta neure bidelagunak (Elizen arteko Biblia); Gu eta geure ahizpak (Mirande), dira, esaterako, gaurko erabileraren lekukoak.
|
|
|
13.7.3a Zernahi gisaz, hirugarren pertsonan esan daiteke arauak aise indar ahulagoa duela oro har: Gauza gutia da hura eta bere mintzoan mespretxagarri dena (Haraneder); Baina utzi zituzten gizon hura eta bere ahaidego guzia (Duvoisin); Jonen lanetik jan beharrean gara
|
ni
eta bere arrebatxoak (Lizardi); Claudet jauna eta bere menpekoek ere Gabon eguna ongi ospatzeko asmoa zuten (Izeta); Iruñeko alkate jauna eta bere lagun Arribillaga (Larreko); Domingo de Okariz, eta bere anaia Don Rodrigo de Okariz izan ziren Ministro (Iztueta); Zure aita eta bere etxe guzia baino lehenago (Uriarte); Eta galduak izateko bilatzen zituzten Daniel eta bere lagunak (Duvoisin); Esper...
|
|
|
Linchmannen legea, ikusten denez, ez da ongi betetzen. Horrek baztertuko lituzke
|
ni
eta neure edo x eta bere itzuliek osatzen dituzten adibide guztiak. Arrazoia hau da:
|
|
|
Arrazoia hau da: kasu horietan izenordain indartua beste sintagma baten barnean bildua da([
|
ni
eta [neure...] s] s), eta horregatik ezin du erreferentziarik hartu perpauseko izen sintagma batekin, eta ezin du islarik izan aditzean ere: kasu horietan, neure singularra izanik ere, aditza pluralean doa.
|
|
|
13.4.2g Ekialdeko euskalkietan izenordain gisako erakusle indartu hauek badute beste balio bat ere. Alegia, berak egin du edo nihaurk esan diot diotenean, berak eta berak bakarrik edo
|
nik
eta neuk bakarrik esango balute bezala da.
|