|
2008
|
|
|
Errepikapenak eta erredundantziak gertaera arruntak dira ahozko hizkeran. Elementu horiekin gehiegi kezkatzen ez den batek, eta hiztunak nola esan nahi duen jakin
|
nahiko
ez lukeen norbaitek, ziur asko nahiago luke errepikapen horiek kentzea (goiko adibidean, eskuineko zutabea, alegia), hau da, ezkerreko zutabea eskuineko moduko batera itzuliko luke, beti ere testuaren edukia, zer esan nahi izan duen edo eduki semantikoa, errazago uler eta aztertu ahal izateko. Eta arrazoi bat baino gehiago du horretarako, besteak beste, mezua antolatzeko modu propioa duela ahozko hizkuntzak nola idatzizkoak.
|
|
|
–Izenok, tresna trebeak izateko, hauxe behar dute nahi eta
|
nahi
ez, alegia, zabaldurik egotea, onartuak izatea?.
|
|
|
Egia da bakarren batzuk falta zaizkigula; baina ez gonbita faltaz: izan ere, hainbat jenderi deitu izan diogu, eta ezin zutelako edo
|
nahi
ez zutelako edo dena delakoagatik, ez zaizkigu eto rri. Jakizue, beraz, etorri nahi duenarentzat (hartarako gai izanik) ateak zabalik dau dela eta ongi hartua izango dela.
|
|
|
Horretan ere arazo bat baino gehiago izanen dugu, zenbaitetan kontzeptu edo objektu bera esa teko bi hitz erabiltzen baitira mugaren bi aldeetan. Gure ustetan, eginkizun honek lehentasun osoa izan behar du, inguruko hizkuntzen morroi izan
|
nahi
ez bada.
|
|
|
(2) ko erakidetza> egiterapen> eta (4) ko lanbidedun> euskarazko beste hitz batzuetatik abiaturik eratu dira. Erdal mailegurik hartu
|
nahi
eza da horrelakoak eratzeko arrazoia. Eratorbidea hitzak sortzeko erabili beharreko baliabidea da, baina horrek ez du esan nahi nolanahi era daitezkeenik.
|
|
|
Baina gauza bik bul tzatu naute eskakizun hori egitera: bata, eskatzen dizuedan testua oso laburra ahal izatea (zuek laburra izaterik
|
nahi
ez baduzue askoz hobeki), eta bestea, B. Gandiagari merezitako ordaina eskaintzea.
|
|
|
berezkoa duten izenekin, litro, > metro, > > eta holakoekin. Hauek, beste determinazioren bat ezarri
|
nahi
ez bada behintzat, 4 ez dira izen nagusiaren eskuinaldean kokatzen.
|
|
|
Gaurko itzultzaileok argi daukagu hitz guztiak ezin daitezkeela itzul, denotazioaren mesedetan exotismoaren konnotazioa galdu
|
nahi
ez bada behintzat. Horrexegatik, badira itzulgarri ez diren berba eta esaerak, pertso naien izen deiturak, atzerriko leku eta hirien deiturak, bertako jantzi, ohitura edo jan edanak adibidez.
|
|
|
Horrek, azken buruan, hika irakaskuntzatik erabat baztertu eta ikasleen artean, gure tradizioaren kontra? soilki zuka (murriztua berau ere, derradan bidenabar) erabiltzera behartzen du eta, hikako tratamendu osoaren suntsipena ekarriz.> > ut> sunt> aut> non> sint> esanda oraingo hika sistema bere ho rretan mantentzearen aldekoak, azken buruan, konturatu
|
nahi
ez badute ere, horren hiltze agiria sinatzen ari dira. Beste bidetik, gutxien gutxienez, singularreko bigarren pertsonari zuzenik dagozkion formak bederen salbatuko genituzke, eta, horien oinarritik abiaturik, aldizka bederen, maiztasun handiko formen alokutiboak ere bai (zegok, > > dinat, > etorri> dituk, > > zitunan...). > Ez dut uste, bestalde, hitanoa earki> gatxik> bezalako forma arrunt eta degradatuetan eskaintzeak horren erabilera bultzatzera asko lagunduko duenik.
|
|
|
Harira gatozela, zientziaren, zehaztu nahiaren edota merkataritzaren premiak kontuan hartuta, begien bistan dago ezin direla sinonimoak eta erdi sinonimoak edonola erabil, ondorioz nahasbidea sortzea
|
nahi
ez bada behintzat. Hortxe dugu, adibidez, gure hizki> famatua.
|
|
|
Garrantzitsua da gogoan izatea, hitz batek (pagalde, > lizarralde...) > ez duela nahi eta
|
nahi
ez azpi adiera batekoa edo bestekoa izan beharrik: kasu batzue tan azpi adiera batekin joka dezake hitz horrek eta hurrengo batean bestearekin.
|
|
|
edo larraineta> modukoetan argia dirudi jatorrizko aniztasun adierak. Argia dirudi kasuan kasuko deklinabide atzizkiak gogoan izanik, eta argia exokon parazioz, erdal Las> (H) eras> deitura kasualitate huts kontsideratu
|
nahi
ez bada behintzat. Gaur egun bistan da, nolanahi ere,, ha ido a las eras?
|
|
|
Euskaltzaindiaren egitasmoen artean «andiena, urte batzuetan beintzat, Elazkoa (Prensa Vasca), neu zuzentzaile nazala, sortzea» izango zela505 Hau da, euskaltzainburuaren kargura euskal egunkari bat sortu gura zen. Bitartean Euskaltzaindiak bere indar eta geriza eskaintzen zien garaiko euskal astekariei, adibidez Zeruko Argiari, zeinentzat Akademiak dirulaguntza eskatzen baitzien erakunde publikoei506 Beraz, euskal egunkaria sortu
|
nahi
ez ezik, kazeten eta administrazioaren arteko zubi lana ere egiten zuen Euskaltzaindiak.
|
|
|
Euskarak, unibertsitate hizkuntza bihurtzeko, hitz teknikoak falta zituen, eta arazo hori konpontzeko irtenbidea izan zitekeena, hau da, eredu greko latinoko maileguak jasotzea, garaiko giro puristak oztopatzen zuen. Horregatik Azkueri hein batez aurriritzia iruditzen zitzaion zientziarako maileguak jaso
|
nahi
ez izana («sobran prejuicios para admitir como familiares vocablos procedentes de esas lenguas»). Baina bestalde, euskarak hizkuntza horiekin harremanik ez zuela esatean («con las que no tiene grado alguno de parentesco»), pentsarazten du berak ere aurriritzi horren arrazoiak hein batez onartzen zituela.
|
|
|
Baina nire ustez, irekitasun eta prestutasun bat ukatu gabe, sinpatia batez ere euskarazko lehiaketagatik da, hots euskararen alde jarduteko aukeragatik («nuestro mejor timbre de gloria»), ez lehiaketa hori antolatu duten karlisten alde aritzeko aukeragatik. Nabarmentzekoa da ere, Azkuek, printzipio gisa, «motivo puramente político» duten ekitaldietan parte hartu
|
nahi
ez izatea, bera apaiza izanik neutraltasun politikoa agertu behar baitu. Apolitizismo deklarazio horiek guztiak, ordea, nahiko itxurazkoak ziren, Azkue berehala alderdi integristan militatzen hasi baitzen.
|
|
|
Beraz Azkuek jeltzaleekin eta bereziki sektore sabindarrenarekin zituen diferentziak agertu arren, aldeak alde, haiekiko begirunez mintzatzen saiatzen zen. Horretan guztian, argi ikusten da Azkuek alderdi jeltzalearen jarraitzaile itsua izan
|
nahi
ez bazuen ere, bai gura zuela haiekin ondo konpondu eta elkarlana bilatu.
|
|
|
e. Ikasleak lehenagotik zer dakien kontuan hartu behar da nahi eta
|
nahi
ez, eta haren hizkera errespetatu behar da.
|
|
2009
|
|
|
Karguan jarraitu
|
nahi
ez
|
|
2010
|
|
|
menderatzen dituela euskara eta gaztelania? Esaldiari iruzurrik egin
|
nahi
ez bazaio, argi dago edozein gaitasun mailak ez duela balio.
|
|
|
Erdal elebidun makurtua (eguneroko mintzajardun arruntean erdarara oso makurtua) eta euskal elebiduna (euskaraz erdaraz bezain erraz edo errazago moldatzen dena) bi gauza dira oso. Gaitasun mailaren ikuspegi kualitatibo hori nahi eta
|
nahi
ez erantsi behar diogu, hortaz, hiztun kopuruaren ikuspegi kuantitatibo jeneralari.
|
|
|
Arauzko hizkuntza ereduen finkapen hutsa ezer gutxitarako izaten da, hasteko, jendeak eredu hori ikasten eta, idatziz bederen, erabiltzen ez badu. Idazteredua ikasteko orduan, nahi eta
|
nahi
ez, hor dago eskola: ez da hartarako leku bakarra, inondik inora, baina bai beharrezkoa eta garrantzitsua.
|
|
|
Euskara molde hori gutxietsi eta ez ikusiarena egitea ez da bidea. Ia huts hutsik eskola giroan erabiliko litzatekeen eta onenean ere eskola bidez L2 gisa transmitituko genukeen euskara ederraren miresmenetan ito
|
nahi
ez badugu, Joan Argenter ek (2000: 111) katalanari begira iradokia duen gisa, atentzio handiagoa zor diogu euskañol modu horri.
|
|
|
Aski neurri fragmentario eta oro har periferikoan izanik ere, leku bat eskuratzen ari da euskara kontestu berri horretan. Horrekin guztiarekin kontatu beharra du eskolak, lekuz kanpo gelditu
|
nahi
ez badu.
|
|
|
240 Badakit, ondo asko, gure artean nagusi dabilen esaeraren guztiz kontrakoa dela esaldi hori. Datuen argitan ez dago ordea besterik esaterik, non eta trenari hegazkin eta hegazkinari tren esaten segitu
|
nahi
ez dugun.
|
|
|
Zertan zentratu luke eztabaidak, hortaz, euskara erdaren elkarbizitzan aurrera egin nahi bada? Benetako helburua elkarbizitza hori baldin bada, eta irtenbiderik gabeko zuloan erori
|
nahi
ez badugu, garbi dago galdera nagusiak zein izan behar duen: zein leku dagokio euskarari, eta zein gaztelaniari, begien bistako etorkizunean iritsi nahi genukeen gizarte bizitzan?
|
|
|
Nahi adinbat datu dago eskueran, hemen eta hemendik kanpora, L2 (eta are L1) alorreko eskola lorpenak nahi eta
|
nahi
ez gizarte bizitzaren kontestuan txertatu behar direla dioena. Hori gabeko programazioak hutsalak direla gogorazten digute, oro har, azalpen horiek.
|
|
|
Euskararen irakaskuntzarik
|
nahi
ez duten gurasoak 209 dira,% 42 (%23 osoki kontra, %19k nahiago ezetz). Kontrako horietan herrian sortuen %40 dira, kanpokoen %43.
|
|
|
Haren esanetan,, ikastolentzako publikotasunerako berezko bidea irekiz gero, ikusten genuen inertzia geldiezin bat sortuko zela eskolak hizkuntza arrazoiengatik sailkatzeko. Hau da, ikastolak izango ziren eskola euskaldunak, eta beste eskola publikoak izango ziren euskaldun izan
|
nahi
ez zuten beste euskal herritarrentzako eskolak. Garai hartako eskola publikoetan maisu euskaldunak ez zirelako %5, eta %5 hartatik ere askok ez zutelako euskaraz irakasten?.
|
|
|
Gauzak horrela, Eusko Jaurlaritzak itunpeko ikastetxeen babesa lortu eta gero, ikastolak bakarrik gelditu ziren; eskola publikoetan aldaketak
|
nahi
ez zituztenak nagusi izanez, eta ikastetxe pribatuek epe laburreko beren interesak zainduta, ikastolek defendatu zuten Euskal Eskola hezkuntza sistema propiorako betarik ez zegoen. J. Iñaki Etxezarretaren hitzak gogorrak bezain argiak dira:
|
|
2012
|
|
|
Itzulpen horiei begiratuta, badirudi aldizkarietan askatasun handiagoa hartzen zutela itzultzaileek kanonetik kanpoko autoreen lanak plazaratzeko. Askotan gertatzen zen itzultzailearen izena ez aipatzea edota ezizenez ematea, itzultzaileak bere itzulpenaren erantzukizuna hartu
|
nahi
ez balu bezala. Bestalde, esanguratsua da poesiaren nagusitasuna.
|
|
|
gaztelania, frantsesa edo ingelesa? ez du normalean aipatu ere egiten; alde batetik, ziurrenik, gaztelaniaren bitartekaritza ezinbesteko hori aitortu
|
nahi
ez duelako, eta, bestetik, Sarrionandiak ez duelako bere itzulpenetan zehaztasuna, fideltasuna edota zientifikotasuna bilatzen; literatura eta hizkuntza desberdinak harremanetan jartzea da bere itzulpenen helburua, eta gustuko izan dituen testuak euskal irakurleei euskaraz eskaintzea, literaturen eta hizkuntzen artean bidaiatzen duten testuei bere hondar alea gehituaz.
|
|
|
Ulysseri, zergatik, ordea?? halako Luzifer airetxo bat erantsi diote, edo Prometheu airea, Greziatik aldegin
|
nahi
ez badugu. –Ulysseren ibilerek, adierazi nahi digute ia irudi bakoitzean?
|
|
|
Mitxelenak berak aitortzen du maiz ibili behar izaten duela zehar esanetan eta itzulinguruka, aitortu
|
nahi
ez duena nolabait, zuzenean esan gabe, adierazi edo inplikatu nahian:
|
|
|
Eta diodana oso osorik eta ahoa betean esaten dut. Ez dago, Jaunari eskerrak, beste zenbaitetan bezala zehar esanetan eta itzulinguruka ibili beharrik aitortu
|
nahi
ez dena nolazpait adierazi nahian. (LIB II:
|
|
|
Ulysseri, zergatik ordea?? halako Luzifer airetxo bat erantsi diote, edo Prometheu airea, Greziatik aldegin
|
nahi
ez badugu. (ZIN:
|
|
|
Ulysseri, zergatik, ordea?? halako Luzifer airetxo bat erantsi diote, edo Prometheu airea Greziatik aldegin
|
nahi
ez badugu. (ZIN:
|
|
|
Gertakizunak hasieran hasi eta, gerta ahala, azken bururaino kontatzea, horixe da dudarik gabe kontabiderik argiena eta erosoena. Ez, ordea, nahi eta
|
nahi
ez atseginena. (LIB II:
|
|
|
– . Negargarri eta lazgarri haiek ikustean zertarako kupitu nahi dugu, geurok jasan
|
nahi
ez genukeen minez. Halere ikusleok samindu nahi dugu, eta samin hori zaigu atsegin?.
|
|
|
– Halako Luzifer airetxo bat erantsi diote, edo Prometheu airea, Greziatik aldegin
|
nahi
ez badugu. (ZIN:
|
|
2013
|
|
|
Beraz, zergatik inplikatu zen Eskualduna Frantziaren alde? Ez zezakeelako bestela egin, Frantziaren aldeko propaganda berriak zirelako zituzten informazio bakarrak, Frantziako Gobernuak argitaratzea
|
nahi
ez zuena ez zezakeelako argitara. Horrez gain, Eskualduna ko berriketariak berak ere gerlan zeuden soldaduak ziren, Frantziako armadakoak ziren, eta hori horrela izanez, zuzenean inplikatuak ziren.
|
|
|
Ondorioz, baserri munduan egunkari nagusiak ez zituzten irakurtzen. Horrek ez du erran
|
nahi
ez zutenik irakurtzen. Gerla lehertu arte, egunkari nagusiak ez ziren irakurriak, baina lekuko aldizkariak, maiz kantonamendu mailetakoak, bai, irakurtzen zituzten.
|
|
|
Baina atal honen interesa ez da jakitea sorginak zer zioen, baizik eta gerla laster bukatuko zela entzun nahi izateak berak erakusten zuela Saint Pierrek ez zuela gerla luzerik nahi. Gerla luzerik
|
nahi
ez izatea lehenago ere agertu zuen, hala nola 1915eko uda hastapenean:
|
|
|
Gerlan ziren euskaldunentzat garrantzitsua zen mezara joatea, Eskualduna ren arabera, baina fedea ez zen gerlako egoerara mugatua edo egoera haren ondotik berpiztua, euskaldunen kasuan, astekariko artikuluak irakurriz. Fedea barna sartua bide zuten, eta horren seinale zen Euskal Herrian ere praktika giristinoek segitzen zutelako kontu hori. beste gisa batez errateko, behin mezara joan
|
nahi
ez zuen soldadu zahar baten jarrera kritikatu zuen Jean Saint Pierrek, erranez soldadu hark «bereak eta asto beltxarenak» entzun zituela.
|
|
|
Dena den, bukaeran, gerla aliatuek irabaziko zutela segurtatu zuen Etxeparek, ezkortasun hori erlatibizatuz. Gibelatzeen edo galtzeen aitortzaren arlo horretan, salbuespen horien barnean ere nabarmendu dugu baikortasunari lekurik kendu
|
nahi
ez izatea. Aliatuentzat berri kezkagarriak ematen zituztenean ere, konfiantza edukitzeko eskatuz bukatzen zituzten artikuluak.
|
|
2014
|
|
|
Ai, zer arrisku dakarren pertsona bat bere une bateko bisajera eta behin esandako esaldi biribil batera laburbiltzeak... Garaitsu hartan ikusiko nuen lehen aldiz Gabriel Arestiren argazkia ere eskolako liburu batean, teknika berbera, zuri beltzezko trokelean, gizon serio bat ez bazen, gizon bat serio bai, behintzat, pastazko betaurreko lodiak soinean, begirada apur bat kizkurtua, bertan egon
|
nahi
ez edo bertan egotearekin batera handik urrun ere egotea desio lukeena. Geroztik sarritan ikusi dut marrazki hark oinarri zuen argazkia, baina ez zait tinta bakarrez osatutako irudi
|
|
|
Haren poesian esandako eta salaturiko gauza gehienak, behar bada, gaur jada ohikoak eta normalak irudituta, guztiok onartzen ditugu, baina berak adierazi zituenean, oraindik berri berriak zi ren, gure artean ezohikoak, batez ere euskaraz esanda. Eta ideia haiek gaur normaltzat hartzeak, hain zuzen, esan nahi du Arestik etorkizunari igarri ziola, profeta izan genuela. nor bere garaian eta bere herrian profeta izaten ez bada ere, azkenean urteek be rari arrazoia eman eta merezi zuen lekuan jarri dute, bera bizi zenean batzuek hori aitortu
|
nahi
ez arren.
|
|
|
Ene ustez, mundu guztiak zekien, arrazoi ezberdinengatik hori argiro aitortu
|
nahi
ez bazen ere, hizkuntzaren batasun teoriko horrek bere bidean bi oztopo nagusi zituela. Bata garbizaleke ria zen, eta joera horrek indar handiena Bizkaian zeukan.
|
|
2016
|
|
|
Zure anaia, gauza ageria. Gero gauzak
|
nahi
ez bezala gertatu dira. Beltzak ez zuen uste salbatuko zela, bainan(...) Eta nik zer egin dezaket?
|
|
|
Gure kasuan ados baldin bagara errateko biak beharrezkoak direla benetan harreraren ulertzeko, gure eskuetan dauzkagun materialaren mugak aitortu behar ditugu. Hemen, eskainiko dugun harreraren azterketa alderdi batzuk bazterrean utziko ditu nahi eta
|
nahi
ez.
|
|
|
Uste dut ehun ta hogei bat obra, handi eta ttiki, luze eta labur idatzi izan ditudala. Obra batzu badira asko laburrak, zeren eta garai batez antzerkiak egiten ziren ez bakarrik antzoki batetan, baizik eta nonahi, eta horrela anitz antzerki idatzi dut haurrentzat, eta hek dira nahi eta
|
nahi
ez laburrak. Askotan egun erdi bat aski nuen antzerki bat idazteko, laburra baldin bazen, eta ez nituen hain ongi behar den bezala egiten antzerkiak.325
|
|
|
Literatura nazionala, nazionala izan
|
nahi
ez duen idazlea, literaturaren inguruko debatea elikatzen duten gaiak dira. Lehenago hertsitasun literaturaren kontzeptua aipatu dugu, hizkuntza gutxituetako idazleek ezagutzen dituzten oztopoak, ikusi ditugu eta definitu.
|
|
2017
|
|
|
Badirudi gaur egun Iparraldean erakundeen arteko loturen gaia dela erronkarik nagusiena, baldin eta eraginkortasunik galdu
|
nahi
ez badugu; aldi berean, euroeskualdeko eta Europako testuinguruan aukera bikaina izan daiteke.
|
|
2018
|
|
|
joan
|
nahi
ez direnak
|
|
2020
|
|
|
Esaldiak bataren zein bestearen kulunkaren arabera eginik daude: laburrak eta moztuak dira, gorde eta gordagia atzematea
|
nahi
ez duenak egin dezaketen keinuen imitazioan.
|
|
|
Ulertu behar da hamabost urte zituela, Eñaut Etxamendi gai izan zela amaren nahikeriaren kontra bazen ere, bere erabakiaren onarrarazi arte borrokatzen. Nahikoa indar izan zuen apaizetxetik joaten utzi
|
nahi
ez eta hiru urtez, xantaia psikoemozionala egiten zion zuzendaritza eklesiastikoaren eraso antolatuei aurre egiteko. Konturatu behar da hautu horren defendatzeko bakardade osoan zela, bai apaiz eskolan bai eta familian ere.233 Azkenik, ama zendu zitzaionean ere, Etxamendi gazteak beharrezko kemena atzeman zuen bere baitan, kulpabilizazioak ez zezan ito.
|
|
2021
|
|
|
Bere merkantzien prezio merkea da Txinako harresi guztiak eraisteko, tribu barbaroen atzerritarrarenganako gorroto setatiena errendiarazteko erabiltzen duen artilleria astuna. Behartu egiten ditu nazio guztiak burgesiaren produkzio modua berenganatzera, hondoa jo
|
nahi
ez badute; behartu egiten ditu beren baitan zibilizazioa onartzera, hau da, burges izatera. Hitz batean, mundu bat sortzen du bere irudi propiora (X. Mendiguren Bereziartu).
|
|
|
Areago, Euskaltzaindiak (25 araua) esan bezala, elkartu mota honek" Aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal" izen+ adjektibo erreferentzial" egiturak ordezkatzeko: eskulan (trabajo manual/ travail manuel), aho literatura (literatura oral/ littérature orale), ekonomia teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi behar litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz moldaera arrotzen menpekoegi bihurtu
|
nahi
ez badugu". Egia da izen elkartua hautatu dela askotan lexiko beharrak sortu direnean (izenlagun+ izen egiturak ere bai), baina ez dira falta adjektiboa maileguz hartu dugun kasuak ere, corpusek erakusten digutenez:
|
|
|
39.1.5.2a Har ditzagun literatura tradizioko adibide batzuen egokitzapen hauek: Mutil koskorra zelarik, asko zekien;
|
Nahi
ez nuelarik, horretan sartu behar nuelako ustetan abiatu nintzen; Gurutze horretan isilik zaudela, hitz egiten didazu.
|
|
|
Helburu horretarako, ere askotan erabili izan da menderagailua duen aditzari erantsirik: Mutil koskorra zelarik ere, asko zekien;
|
Nahi
ez nuelarik ere, sartu behar nuelako ustetan abiatu nintzen (Mitxelena); O Nere Salbadorea. Ta nola Gurutze horretan isilik zaudela ere, hitz egiten didazun (Kardaberaz).
|
|
|
Hori dela-eta afaltzera joan den norbait horretaz gain edo agertu ez den norbait horretaz gain, Peruk eta Patxik gauza bera egin dutela ari gara esaten. Perpaus hauek zuzen ulertu nahi izanez gero, nahi eta
|
nahi
ez onartu dugu batean" Peru+ X" joan direla, eta bestean" Patxi+ X" ez direla agertu. Normalean" X" hori testuinguruak aldian aldiko egoerak identifikatzen du beti.
|
|
|
—Eta?... —Hala hala... bihotzak ez du ongi erantzuten eta egunetan bakarrik hartu
|
nahi
ez duela, asko ahuldu da (Etxaniz).
|
|
|
zaurituak/ goratuak/ zigortuak/ sarituak/ gaitzetsiak izan zarete. Joskera horretara jo
|
nahi
ez duenak alternatiba bakarra du10 (hirugarren pertsona pluraleko ergatiboko sintagma erreferente generikozkoa): zauritu/ goratu/ zigortu/ saritu/ gaitzetsi zaituztete.
|
|
|
Fidatu aditzak, esaterako, zerbaitez, zerbaitetan, norbaiti... fidatzea eskatzen du: Ez baita emazte edalea baitan zer fidaturik (Axular); Halako eletara, nor liteke fida (Egiategi); Baina fidatzen zen jakinen zuela Isabela hartara ekartzen (Mirande); Ez gaitezen behintzat gure indarretan fida (Mitxelena); Jainkoari
|
nahi
ez bazara fidatu, nori nahi zara fidatu? (Tartas); Zerorrek, irakurle, ikus dezakezu zeure begiz, nire hitzari fidatzen ez bazatzaizkio (Mitxelena); Ez zen batere haietaz fidatzen (Touyarou); Fida hadi nirekin (Cano) eta abar.
|
|
|
gutxiago izan, bat etorri... Zertan izan zarete beste eliz elkarteak baino gutxiago, nik zuen kontura bizi
|
nahi
ez izatean baizik? (Elizen arteko Biblia); Gauza hau, berez, nabarmen da:
|
|
|
Ez zaio damutu/ ahantzi/ iruditu hori/* halakorik; Nik ez dut erabaki/ espero hori/ halakorik; Era berean, zeruko zuen Aitak ez du nahi txiki hauetako inor galtzerik (Elizen arteko Biblia); Ez nuke inolaz ere hitanozkoa galtzerik nahi: are gutiago, halaz guztiz, hitanozkoa ez dena (Mitxelena); Dama atsegina konturatu zen oraindik ez zuela lortu inolako xehetasunik jakiterik bere adiskide minak eginiko aurkikuntzaz (Morales); Ahotsa apaldu eta misterioz hitz egiten zuen, beste inork entzuterik
|
nahi
ez zukeen sekreturen bat esaten ari balitzaigu bezala (Aldasoro). Baina osagarriaren proposizioa ukapenetik kanpo geratzen denean, ez dago aukerarik tzerik erabiltzeko:
|
|
|
Jakina, perpaus nagusia inpertsonala bada, subjektu generiko edo zehaztugabe bat ulertuko da osagarrian: Zaila da ikasi
|
nahi
ez duenari irakasten; Batek daki, zail da asmatzen zerbitzariak zer darabilen buruan nagusiak kargu hartzen dionean (Morales). Gehienetan, hala ere, bada kontrolatzaile zehatz bat perpaus nagusian, predikatu mota bakoitzaren arabera ergatiboan, absolutiboan edo datiboan doana:
|
|
|
Kontzesio perpausen lehenbiziko ikuspegi bat emateko, ekar ditzagun hona adibide batzuk: Nahiz bizkarreko mina duen, kirola egitera joan da; Argentinara joan da oporretara, han negu gorrian dauden arren; Mila aldiz gauza bera errepikatuagatik, berdin jarraitzen du umeak; Betebehar asko baditu ere, beti aurkitzen du tarteren bat lagunentzat; Negu gorria izanik ere, alkandora hutsean dabil Iñaki; Loteria egokituz gero ere, ez litzateke zoriontsu izango;
|
Nahi
ez nuelarik ere, lan horretan hasi nintzen.
|
|
|
p → q erlazioa p → q’ bilakatzea). Hori adierazi
|
nahi
ez badugu (eta ez dirudi hala denik), egokitasunaren mugan legoke eman dugun adibidea. Egitura hori erabiliz adierazi nahi dena badirudi honelako zerbait dela:
|
|
|
Laguntzailea juntagai bietan bera denean, ordea, isilpean utz daiteke bigarrenean, debeku handirik gabe: Euskaraz guk mintzo landu elertitsu bat egin
|
nahiak
ez du amorrarazten, errukiarazten [du] baizik (Lizardi). Bigarren aditzak, gainera, laguntzailearekin batera aspektu marka ere utz dezake isilpean, bereziki Hegoaldean:
|
|
|
Esapide hau laburtuz, x dela eta kausazkoa sortu da. Bestalde, juntagailuarekin baiezkoa eta ezezkoa lotuz esapide gehiago ere badira, orobatasunetik gertuko balioekin (nahi eta
|
nahi
ez...).
|
|
|
Bestelako adibideak oso bakanak dira, eta autore berarenak: Gu guztiona da, nerea ez ezik, nahi badugu eta
|
nahi
ez badugu (Mitxelena). ‘x ez ezik’ koma arte batean, tarteki moduan txertatzen da, harekin erlaziokidetasunean den mintzagaia ezkerrean delarik.
|
|
|
B. Elizanburu). Mendeko perpaus horiek ez dute nahi eta
|
nahi
ez sail berekoak izan beharrik: adibidez, Mitxelenaren adibidean, kontzesiozkoa eta kausazkoa juntatzen dira.
|
|
|
Euskarari dagokionez, gainerako juntagailuekin gertatzen den bezala, eta ren tokia bigarren juntagaiaren aurrekoa da5 Zenbaitetan, ordea, juntagai bakarraren ondoren ageri zaigu. Adibidez, bigarren juntagaia zehaztu
|
nahi
ez denean: —Nor ikusi duzu kalean?
|
|
|
Horrek esan nahi du, beste inolako elementurik gabe izen sintagma osa dezakeela: Norberak dituen arazoak
|
nahiko
ez balira; Arduratuko da gauzak bere lekuan jartzeaz; Norberari axola ez badio, zer egingo dut nik?
|
|
|
Adibidez, ergatiboan edo datiboan agertuko zaigu, baina nekez absolutuan: Berak egin
|
nahi
ez eta besteri (edo inori) agindu behar; Zuk zikintzen duzuna bestek (edo inork) garbitu du. Absolutuan, ordea, bat edo beste, eta antzeko itzulietan ez bada, nekez aurkituko dugu:
|
|
|
Eta kontseiluko hiru gizonek erran zutela goraki eta paperean ezarri (J. B. Elizanburu); Bihotz honek obeditu
|
nahi
ez badu, lau edo bortz gizonek makila mehetto batekin... (J.
|
|
|
Batzuetan adjektiboen aurrean ageri da: Ipuin ez garbiak (Astarloa); Badirela zenbait ez euskaldun horrelakorik aditu
|
nahi
ez dutenak (Mitxelena); Badira zenbait ez gizon horrelakorik aditu nahi ez dutenak.
|
|
|
Batzuetan adjektiboen aurrean ageri da: Ipuin ez garbiak (Astarloa); Badirela zenbait ez euskaldun horrelakorik aditu nahi ez dutenak (Mitxelena); Badira zenbait ez gizon horrelakorik aditu
|
nahi
ez dutenak.
|
|
|
Baietz eta ezetz ere izan daitezke perpaus osagarrien ordain, perpausa osorik eman
|
nahi
ez dugunean. Sarritan gertatzen da hori, adibidez, elkarrizketan ari garenean, galde erantzunka:
|
|
|
Nahi aditzarekin, batzuetan ezeztapenari eransten zaio ik marka: Haurra etxera joan
|
nahi
ezik dago. Horien alboan, esanahiz apur bat desberdinak, ezin daramaten formak ere erabil daitezke moduzkoetan ezeztapena adierazteko (tu ezinik; ezin... turik):
|
|
|
Antzerako egoera du tu ezik moldeak ere: Etxera joan
|
nahi
ezik dago haurra; Hegoaldeko zenbait lekutan erabiltzen da, eta aditz gutxi batzuekin bakarrik da emankorra (bereziki nahi izan aditz modalarekin).
|
|
|
Hona hemen adibide bakan horietako bat: Artobero, etzan bera haiñ argia ta gauzak ikasten erreztasun handikoa be baña, jatorri onekoa ta guraso begiratuen semea zan, da baekizan Kristiñauak nahi ta
|
nahi
ez jakin behar dituan gauza danak, zerbait gehiagogaz (Agirre).
|
|
|
Nork atzeman, bertan daudela ere? (Orixe); Trintxera haietan ura zegoan, bañan,
|
nahi
ez genduala ere, lo hartzen genduan; lo premi handia baigenduan (S. Salaberria); Eta Gabirian behi kontu nebillela ere, makiña bat aldiz egon nintzan negarrez gure aita eta ama gogoratuta, pentsaturik ez nituala gehiago ikusiko (S.
|
|
2022
|
|
|
Zuria Segoviatik hurbil zendu zen, Santa María la Real de Nievan, 1441eko apiril lehenean; gorputza Uxuera eramatea eskatu zuen, baina haren azken
|
nahia
ez zuten bete. Bere ordenuan Vianako printzea Nafarroako Erresuman eta Ne mourseko dukerrian oinordeko orokor baieztatu zuen, baina zoritxarrez emen dio nahasi honekin:
|
|
2023
|
|
|
Herbehereetako lau probintzietatik, Gante izan zen zerga berriak baztertu zituen bakarra. Beste probintziek Gante lagun du
|
nahi
ez zutenez, Gantek bere leialtasuna eskaintzen zion Frantzisko I.a erregeari Karlos V.a enperadorearen aurkako babesaren truke. Frantzisko I.ak baztertu egin zuen Ganten eskaria, zeren Karlos V.ak garbi adierazi baitzion Milango eskualdea utziko ziola abdikatuko zuelarik (eta hori ez da ger tatu ko), eta Frantziako erregeak enperadorearekiko harremana zaindu nahi zuen ez momen tu horretan, Gante eskualdea laguntzarik gabe utzi zuen.
|
|
|
Zure Pan eztia, min eta penatik kanpo Bere omena negarretan egotea
|
nahi
ez duena.
|
|
|
A ereduko itunpeko ikastetxeak, historikoki, auzo eta herrietan kokatutakoak izan dira, eta horiek dira matrikula gehien igotzen ari direnak. Eliteko itunpeko ikastetxe batzuek A eredua sartzea planteatu dute, gutxienera joan
|
nahi
ez badute. Euskararen ofizialtasunak gauzak asko erraztuko lituzke Nafarroa osoan, A eredua derrigorrezko gutxienekoa izango litzatekeelako, eta G eredua desagertuko litzatekeelako, prozesua asko merkatuz, euskara irakatsiko denean gelak bitan banatu beharrik ez zegoelako.
|