|
2003
|
|
|
Era berean, Osasunaren Mundu Erakundearen makineria jarri zuen martxan, eta berehala saiatuko zen egoerari buruzko lehen mapak egiten, munduko azken urteetako elikadura arrisku handiena eta konplexuena izan daitekeenaren aurrean. Hala ere, substantzia kimiko hori, labekatzean edo tenperatura altuetan karbohidrato maila handia duten elikagaiak frijitzean
|
modu
naturalean sortzen dena, lehen aldiz hauteman zenetik, ezin izan da frogatu zentzu batean edo bestean inolako ebidentziarik, salbu eta efektu kartzinogenikoa animalia ereduetan eta laborategiko baldintzetan gertatzen bada. Harvard-en ikerketak erakutsi duenez, minbizia izateko arriskua ez da desberdina akrilamida maila handiko produktuak kontsumitzen dituztenen edo substantzia hori ez dutenen artean.
|
|
|
Algak aukera anitzeko itsas organismo gisa aurkezten dira gizartean, baina oraindik ez dira ezagutzen herritar gehienentzat. Hainbat urtez ikerketa sakonak egin ondoren, Malagako taldeak ondorioztatu du itsas alga espezie batzuk, zehazki, gorriak, gai direla eguzki erradiazioen efektuaren aurka borrokatzen diren substantziak
|
modu
naturalean sortzeko. Espezie horiek babes mekanismo bereziak dituzte, itsasoaren goiko aldean bizi baitira urte osoan, eta zuzenean jasotzen baitituzte eguzki izpiak.
|
|
|
Haren «krimena» izan zen 2000ko azaroaren 28an perretxiko batzuk hartu izana, Alconabako udal mugapeko finka batean zeudenean. Finkaren jabearen ustez, perretxiko polemikoak bere jabetzakoak ziren, baita bertan
|
modu
naturalean sortzen ziren ondasun guztiak ere. Zorionez, interesatuentzat, Soriako Instrukzio Epaitegiaren epaiaren aurka kondenatuek jarritako apelazio errekurtsoa baietsi egin zuten, eta, azkenean, aske geratu ziren kardu perretxiko batzuk hartzeko ekintza soil eta xalotik.
|
|
2004
|
|
|
Glukosamina, kartilagoaren eraketan eta konponketan parte hartzen duen aminosakarido bat, gure organismoan
|
modu
naturalean sortzen den konposatu bat da, eta haren defizita, tradizioz, mina agertzearekin lotu izan da, batez ere artrosia duten adineko pertsonetan. Zenbait krustazeo (otarrainak, karramarroak, ganbak…) osatzen dituen kitinaren ezaugarriak eta organismo bizietan duten presentzia direla eta, forma bioerabilgarriak deskribatu dira.
|
|
2006
|
|
|
Kontzentrazioak arrazoi artifizialengatik handitzea ingurumen arazo larria da, eta erakundeak eta kontsumitzaileak kontzientziatu behar ditu. Ozonoa
|
modu
naturalean sortzen da, airean kalterik egiten ez duten kontzentrazio txikiak sortuz, landarediak, hartzidura prozesuek edo sumendiek eragindako emisioetatik abiatuta, eta troposferan, lurrazaletik hurbilen dagoen atmosferaren eremuan, eta estratosferan, atmosferaren goiko geruzetan, non izpi ultramore hilgarrien aurkako babes funtzio ezaguna betetzen baitu. Hala ere, ozono troposferikoa gehiago handitzen denean, bitarteko artifizialek eragindakoa, kutsatzaile toxiko bihurtzen da.
|
|
2007
|
|
|
Literatura zientifikoan asko idatzi da antioxidatzaileek, hala nola bitaminak, ugalkortasunean duten eraginari buruz, bai gizakietan bai animalietan. Emakumearen ugalketa gaitasunari dagokionez, arnasketan organismoan
|
modu
naturalean sortutako erradikal askeen oxidazio estresari aurre egiteko antioxidatzaile egokiak funtsezko eginkizuna betetzen du haurdunaldiaren aurretik eta bitartean, eta erditze arrunta ahalbidetzen du. Gizonen kasuan, ekarpen egokia espermatozoideen jarduera handiagoarekin eta semenaren kalitatearekin lotzen da.
|
|
2008
|
|
|
Kutsatzaile batzuk
|
modu
naturalean sortzen dira eta elikagaietara garraiatzen dira uraren edo lurzoruaren bidez, eta beste batzuk elikagaia ekoizteko prozesuan sortzen dira. Akrilamida, adibidez, almidoi askoko elikagaietan tenperatura altuetan dauden produktuetan aurkitzen den konposatu kimikoa da.
|
|
|
“Etengabe aldatzen ari den bitartekoa da, modu artifizialean erreproduzitzen zaila”, dio aditu horrek. Enbrioia
|
modu
naturalean sortu izan balitz izango lituzkeen argi, tenperatura eta mantenugai baldintza beretan hazten da. Kapsula berria ezin da ezarri zigotoaren garapen naturalaren hasieran.
|
|
2009
|
|
|
Ardatz egituratzailea herrialde bakoitzeko zeinu hizkuntzak izanen dira. “Hizkuntza horiek
|
modu
naturalean sortu ziren, entzumen faltaren arazoari irtenbide komunikatibo gisa, eta pertsona gorren komunitatean hazi eta garatu ziren”. Kanpalekuak bi hizkuntza ofizial izanen ditu:
|
|
|
Gaztaren heltzea amaitu ondoren, ordea, estaldura ematen zaio, mikroorganismoetatik eta beste kutsatzaile batzuetatik babesteko, garraiatzean eta banatzean izan ditzakeen kalte materialetatik babesteko edo itxura jakin bat emateko, adibidez, kolore jakin bat. Azala
|
modu
naturalean sortzen den arren, estaldura egiteko erabiltzen den teknika da. Gaztak bi modutan estal daitezke:
|
|
|
Lehen aldiz munduan, Madrilgo Erkidegoan
|
modu
naturalean sortutako arrano perdikorreko oiloak gatibu haztea lortu da. Inoiz ez zen posible izan hegazti horiek intseminazio artifizialera jo gabe sortzea.
|
|
2010
|
|
|
Gurinaren pisuaren% 1etik% 3ra bitartekoa da proportzioa. Trans gantz azidoak Azido horiek gantz asegabeak asetzen direnean agertzen dira, nahiz eta batzuk
|
modu
naturalean sortzen diren elikagai jakin batzuetan, batez ere animalia jatorrikoetan. Jakina da konposatu horiek kolesterol maila handitzen dutela, baina ikuspegi zientifikotik ez da arazo larririk frogatu.
|
|
|
UGRko zientzialariek aldaketa epigenetikoen beste inhibitzaile batzuk ere (histona deazetilasaren inhibitzaileak) TRAIL izeneko molekula batekin konbinatu dituzte. Molekula hori organismoak
|
modu
naturalean sortzen du eta sistema immunitarioko zelula batzuetan adierazten da. Konjuntzio horrek, halaber, tumore zelulen heriotza selektiboa eragiten du, normalak kaltetu gabe.
|
|
|
Azal natural eta artifizialak
|
Modu
naturalean sortzen den azalak bereizten ditu gazta motak. Horietako bat ingurune kontrolatuetan lehortzean garatzen da.
|
|
2011
|
|
|
Irizpide honen arabera, kontsumitzailearengana iristeko bideak hainbat dira: Kutsatzaile naturalak, hau da, beste organismo bizidun batzuek
|
modu
naturalean sortutakoak, hala nola mikodiestrogenoak, onddoetatik datozen estrogenoak, hala nola Fusarium generokoak. Inguruneko kutsatzaileak, hala nola dioxinak, PCBak eta metal astunak, hala nola kadmioa, merkurioa edo beruna.
|
|
|
Aplikazio erraza du lurruneztagailu bat besterik ez da behar, “bi substantziak aldi berean inhibitzen dituen lehen elikadura estaldura da, eta duela zenbait urtetik elikagaien segurtasun agentziak kezkatzen dituen arazo bat konpontzea ekar dezake”, esan zuen ikerketa erakunde publikoak. Akrilamida eta hidroximetil furfurala
|
modu
naturalean sortzen dira, elikagaiak prestatzean azukreak eta aminoazidoak erreakzionatzean, batez ere okintzako produktuen labeetan. “Azukreen eta aminoazidoen arteko elkarreraginak hidroximetil furfural bat eragiten du; akrilamida sortzeko, berriz, ezinbestekoa da asparagina aminoazidoa egotea”, azaldu zuen CSICek Pilar Montero Elikagaien eta Nutrizioaren Zientzia eta Teknologia Institutuan.
|
|
|
Kutsadura erradioaktiboa ingurumenean konposatu erradioaktiboak nahi ez den presentzia da. Hori saihestea lan konplexua da, konposatu erradioaktibo batzuk lurrazalaren zati direlako edo izpi kosmikoak ukitzean
|
modu
naturalean sortzen direlako atmosferan. Gizakiaren eraginez, erradiazio natural hori askoz kontzentrazio handiagoetan dagoenean sortzen da arazorik handiena.
|
|
|
Tavallai Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) zientzialari talde batek produktu berri eta iraultzaile bat patentatu du elikagaietan konposatu kantzerigenoen presentzia murrizteko. Sistema hori oso erraz aplikatzen da, lurruneztagailu bidez, eta konposatu kantzerigenoen %98 kanporatzeko gai da; zehazki, akrilamida eta hidroximetilfurfural konposatuak, elikagaiak prestatzean
|
modu
naturalean sortzen diren bi konposatu kantzerigeno. Adituen arabera, elikadura segurtasunaren arazo larri baten irtenbidea izan daiteke asmakizun hori.
|
|
|
Akrilamida eta hidroximetilfurfurala Akrilamida eta hidroximetilfurfurala dira elikagaien segurtasunean beldurgarrienak diren konposatuak. Biak ere kantzerigenoak dira, eta
|
modu
naturalean sortzen dira, jakiak prestatzean, azukreak eta aminoazidoak tenperatura altuetan erreakzionatzen dutenean. Hori gertatzen da labeetan eta frijitzeetan, eta hori ez da gertatzen irakitean, ez baitute berdin erreakzionatzen.
|
|
2012
|
|
|
Aurkikuntza berri hori “Science” aldizkariak argitaratu du azken alean, eta “aurrerapen ikusgarria” da nahaste neurodegeneratibo horretarako sendabidea aurkitzeko bidean, Estatu Batuetan bakarrik 5,4 milioi pertsonari eragiten baitie. Alzheimerra, kasu askotan, organismoak ezin duenean burmuinetik beta amiloide proteina bat,
|
modu
naturalean sortua, kanporatu. 2008an, Case Western Reservve Gary Landrethen neurozientifikoak jakin zuen garuneko kolesterol eramaile nagusiak, E apolipoproteinak (ApoE), beta amiloide proteinak likidatzea errazten duela.
|
|
|
Azterketan 308.974 jaiotza aztertu ziren, eta horietatik 6.163 lagunduriko ugalketagatik izan ziren.
|
Modu
naturalean sortutako haurdunaldietako malformazioen kopurua %5, 8koa izan zen, eta lagundutako ugalketa tekniken bidez jaiotako haurren %8, 3 Antzutasunari buruzko historia bat, lagundutako ikusmolde batekin edo gabe, modu esanguratsuan lotu zen sortzetiko malformazio arriskuarekin. Hala ere, sortzetiko malformazio arriskua areagotu egin zen in vitro ernaltzearekin batera, gurasoen berezko faktoreengatik doitu zenean.
|
|
2014
|
|
|
Akrilamida substantzia kimiko bat da, eta
|
modu
naturalean sortzen da almidoi ugariko elikagaietan tenperatura altuko egoste prozesuetan. Azukreetatik eta aminoazidotik (asparagina) sortzen da, eta kafea, gailetak edo patata frijituak jaten ditu.
|
|
2015
|
|
|
Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundearen (FAO) datuen arabera, «mundu osoko elikagaien% 25 mikotoxinak dira, eta horietatik gehienak aflatoxinak dira». Aflatoxinak
|
modu
naturalean sortzen dira fruitu lehorretan, zerealetan eta arrozetan, hezetasunegoeran eta tenperatura altuan. Mikotoxina hori kaltegarria da, eta gibeleko gaixotasuna eragiteko gaitasuna du.
|
|
2016
|
|
|
700etik bat (%0, 14). Ez da ia batere ohikoa laukiak
|
modu
naturalean sortzea: 729.000 lagunetik behin gertatzen da.
|
|
2018
|
|
|
Baita hilgarria ere. Jarraian ikusiko dugu. Txokolateak txakurrentzat eta katuentzat duen arriskua teobromina delako gertatzen da; izan ere, molekula horrek
|
modu
naturalean sortzen du kakaoaren zuhaitza fotosintesian, eta beharrezkoa da metabolismoa eta hazkuntza. Beraz, ez da txokolatearen gehigarri artifiziala, baina arriskutsua da animalia horientzat.
|
|
2020
|
|
|
Irudia: Getty Images Histamina gure organismoan
|
modu
naturalean sortzen den konposatu bat da, eta prozesu alergikoetan jarduten du. Kantitate handitan askatzen denean, kontrako ondorioak sortzen ditu:
|
|
2023
|
|
|
Gero eta arrisku handiagoak elikagaien segurtasunean Hauek dira, besteak beste, espezialistek identifikatutako arrisku potentzialetako batzuk: Mikotoxinen presentzia handiagoa elikagaietan Mikotoxinak onddo genero batzuk
|
modu
naturalean sortzen dituzten substantzia kimikoak dira. Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak (AESAN) azaldu du gure osasunerako arrisku larria dakartela, ehunka moho espezie daudela horiek sortzeko gai direnak eta elikagaietan haz daitezkeenak tenperatura eta hezetasun baldintza jakin batzuk gertatzen direnean.
|