|
2008
|
|
|
Egin dudan lan batzuk gaztelaniari dagokion garrantzia bilatzen eginik dira, baina arazo honek badu bere alderantzi, hau da, euskarak beste hizkuntzetatik hartu dituen hitzak zein bidetatik, zein denboratan, zein
|
modutan
eta abar, hizkuntzaren bihotzeraino ailegatu diren. Besteak beste:
|
|
|
Gertakariak historian bi aldiz jazotzen omen dira: lehenbizikoan tragedia
|
moduan
eta bigarrenean fartsa gisa. Euskal Herrian hizkuntzaren batasunaren planteamenduak oraingoarekin, hiru aldiz errepikatu dira.
|
|
|
Javier Varelak dioen bezala «al contrario de lo que a menudo se piensa, positivismo y romanticismo hacen buenas migas»292 Izan ere, erromantikoek aldarrikatzen zuten herri tradizioen bilketa apasionatutik, positibisten datu bilketa hotzagora, ez zegoen hainbesteko aldea. Bilketa egiteko
|
moduan
eta batez ere bere erabileran sortzen ziren diferentziak, bata literarioagoa, bestea zientifikoagoa, nahiz arloak uste baino gertuago egon. Ikerleidazle bikoiztasun horren adibide bat Menéndez Pidalek eskaintzen du, nahiz laster aukera bat egin zuen.
|
|
2010
|
|
|
XVII. eta XVIII. mendeetan kultura katolikoa Erdi Aroko balioetan oinarritu zen, eta horiek baliatu zituen edukia, erregelak eta esateko moduak finkatzeko. Neurri handi batean, Eliza nahikoa intolerantea agertzen zen, esan nahi da, itxia eta printzipio bakarreko (Biblia); ezagutza eta ezagutza erdiesteko
|
moduak
eta erak oraindik ere berbalistak ziren, hots, hitz egite hutsean oinarrituak, hitza zen unibertsoaren eta munduaren ardatz. Era berean, sermoia Erdi Aroko oralitate kristauaren gainean eratu eta eraiki zen, hain zuzen ere, gaiak behin eta berriz errepikatzean; jakintza eremu itxiegiak eta eztabaida ezinezkoak; memorizazioa arrazoiaren aurretik jartzean; testu irudia elementu edo osagai pedagogikotzat hartzean; errealitatearen alegorizazioa egitean?
|
|
|
Esan behar da, lehenik, beste fase biak baino konplexuago dela. Fase honetan ere erregulartasunak antzematen dira, eta, gainera, testuek edukia garatzeko
|
moduak
eta tankerak agertzen dituzte. Edukiaren garapen molde horien eskema hiru irizpideren arabera egingo dugu:
|
|
|
Estrategia horiek gure intentzio asmoa argiago gera dadin leudeke bideratuak. Eta
|
modu
eta mekanismo desberdinak balia daitezke: tonuera, azentua, harridurazko esapideak, galderak, esagerazioak, baliabide hipokoristikoak?
|
|
|
– Eragin dute, orobat, berbaldi
|
moduak
eta denborazko osagaiek: izan ere, kontakizunak, narrazioak, lehen aldiak...
|
|
|
Berriz ere Maingeneau autoreak (2004, bereziki 112) partizitazio deritzon aipatze erregimen berezi hori dugu. Erregimen hau, horrenbestez, bereziki garrantzitsua zaigu sermoietako aipatze
|
modua
eta eredua ulertzeko.
|
|
|
Hizkuntza bietan, ez bakarrean, oinarritutako bizimodu berria nahi zuen euskaltzaleen beste multzo horrek. Hala nahi zuen iritzi
|
moduan
eta, batez ere, hala ziharduen eguneroko bere praktikan: euskaltzale elebidun gehienentzat atributu baliotsua bihurturik zen gaztelania, eta horietariko hainbatek halaxe balioesten ere zuen esplizituki.
|
|
|
Horretara bagoaz, berdin berdin esan liteke munduko (batez ere mundu aurreratuko) konstituzio gehienak ez direla betetzen. Hiritar orok lan egokia, etxebizitza duina, legezko babesa eta behar bezalako osasun asistentzia izateko eskubidea duela esaten dute konstituzio horiek, nork bere
|
moduan
eta neurrian. Europako eta mundu zabaleko estatu aurreratuenetan ere hiritar guzti guztiek ez dute ordea lan egokia, etxebizitza duina, legezko babes efektiboa eta behar bezalako osasun asistentzia izaten beti.
|
|
|
Gogoan dut, esate baterako, euskararen Abstand izaera dela-eta zer interes berezi jarri ohi zuen Jim Cummins batek, orain dela hogeita hamar urte pasa, hemengo saioaren bilakaeran eta lehen emaitzetan. Oso gogoan dut, orobat, zer garrantzi eman izan dion beti Bruselako Hugo Baetens Beardsmore irakasleak hemengo garapen
|
moduari
eta eredu aukerari. Gogoan ditut, orobat, beste askoren goraipamenezko laudorioak.
|
|
|
Erantzun horietariko batek badakigu zer dioen: euskara EAEko eskoletara sartu izanak, bai asignatura
|
moduan
eta bai ikasbide gisa, garestitu egin duela sistema. Asko garestitu ere:
|
|
|
Ikastolak
|
modu
eta denbora ezberdinean sortu arren, ezaugarri propio eta komunak izan zituzten guztiek. Eta ezaugarri horiei esker ikastola, hasieratik, eskola publikoetatik eta pribatuetatik bereiztu zen.
|
|
|
Abertzaleak, beraz, baina abertzaletasuna oso
|
modu
eta maila ezberdinean bizi zutenak. Eta ezberdintasun horiek areagotuz joan ziren, belaunaldi berriek ikastola proiektuarekin bat egiten zuten neurrian.
|
|
2012
|
|
|
2.3.4.2 Arestiren itzultzeko
|
modua
eta jolas postmodernoak. 205
|
|
|
Aldez aurretiko arauek (preliminary norms) itzultzaileak itzultzen hasi baino lehen hartzen dituen erabakiak deskribatzen dituzte. Horien barruan, itzulpen politikari dagozkionak genituzke batetik (translation policy), hots, itzuliko diren lanen aukeraketa, aukeraketa horren arrazoiak, itzultzeko
|
modua
eta abar deskribatzen dituztenak. Bestetik, itzulpenaren zuzenekotasunaren ingurukoak genituzke (translation directness), alegia, itzulpena egiteko zubi hizkuntzarik erabili ote den ala ez zehazten dutenak, eta zubi hizkuntzak erabiltzeak xede testuaren kulturan zilegitasunik ba ote duen aztertzen dutenak (Toury 1995).
|
|
|
Hau da, Zizeronek bezala, Orixek uste du ez dela hitzez hitz itzuli behar; aitzitik, itzulgaiko testuan esaten dena ondo ulertu ondoren norberak bere
|
moduan
eta bere hizkuntzak eskaintzen dituen baliabideak erabiliz itzuli behar dela aldarrikatzen du. Horregatik joko du Orixe Xabier Mendiguren Bereziartuk, aurrerago ikusiko dugun bezala, euskal itzulpenaren historian zentzuzko itzulpenaren edo itzulpen librearen ordezkari nagusitzat.
|
|
|
[...] nabarmen geratzen da Orixek ez diola tratamendu desberdinik ematen testu pragmatiko honi literarioagoak diren beste zenbait testuren aldean. Funtsean
|
modu
eta baliapide beretsuak erabiliz egindako itzulpena da (Mendiguren
|
|
|
Datozen lerroetan, Santi Onaindiak bai liburu gisa bai aldizkarietan argitaratutako lan literarioak sailkatuko ditugu lehenik, hautaketa hori zein helburu eta irizpideren arabera egin zuen ulertzeko; gero, hainbat ondorio eskainiko dugu Onaindiaren itzultzeko
|
moduaz
eta literaturaz eta itzulpengintzaz zuen ikuspegiaz.
|
|
|
Zeren Miranderen
|
moduak
eta pentsamenduak alde batera utzita, haren idazlana hartzen baldin badugu kontuan bakarrik, gure literaturari egin dion mesedea ez dugu behar bezala inoiz naikoa laudatuko. Erromantiko denbora bigun batetik sozial literatura gogorregi batera iragaten ginen tenorean, dotoretasunezko aire bat, ongi esanezko lezio bat, idaz-molde eder eta delikatu bat aportatu zuen Mirandek.
|
|
|
2.3.4.2 Arestiren itzultzeko
|
modua
eta jolas postmodernoak
|
|
|
Literatura nahiko txarra egiten zen konpromiso politikoaren aitzakiarekin, edo euskararekiko konpromisoaren aitzakiarekin, edo halako orfismo baten aitzakiarekin. [...] Potten literaturaren autonomia proposatu zen, literatura ez dela erreibindikazioen edo ideologien bozeramailea, literaturak berez
|
modu
eta indar propioa duela eta ahalmen espezifiko batzuk mundua kritikoki argitzeko (Sarrionandia 2002: 298).
|
|
2013
|
|
|
Laborariak gerlan diziplinatuak izateaz gain, gerla egitea Frantziako«nazioan integratzeko»
|
modua
eta Frantziako nazio eraikuntzaren eta baserritarrak frantses nazioaren parte sentitzearen gailurra izan zen GeorgesDuby eta Armand Wallonen arabera. Euskaldunentzat ere berdin errandaiteke, Eskualduna irakurriz.
|
|
|
Georgia Eglezou kGreziako prentsak Lehen Mundu Gerra eta haren ondorengoa nola aipatu zuen aztertu zuen. Prentsak gerla aipatu zuen
|
moduaz
eta gizartean izan zuen eraginaz, ikerketa lan sakona egin zuen J. Lee Thompson ek. Zehazki, Alfred Harmsworth (Lord Northcliffe) Daily Mail eta The Times egunkarien sortzaileak, Daily Mail egunkariko kazetari gisa 1914ko urrian frontera egin zuen lehen bidaiatik idatzi artikuluak aztertzen ditu lan horrek, bereziki egin zituen izenburuen bitartez.
|
|
|
Fitxa horiek bete ondoan, datu basea laguntza handia izan da bilaketak nahi
|
modu
eta nahi zen konbinaketekin egiteko. Horrela ikusi izan dugu idazle bakoitzak zenbat idatzi duen, zertaz eta zein jarrerarekin.
|
|
2021
|
|
|
Pirinioen hegoaldeko epigrafian irakur daitezkeen izenen akabailei begiratuz gero, Izkueko abisunsonis (gen.) patronimoarekin aldera daiteke Andrearriagakoa, Nafarroakoan sosudurkari gibelean azaldu arren, eta ez bokal ostean. Etsenplu bakarra egoteak ez du asko laguntzen, damurik, txistukariaren artikulazio
|
modua
eta puntua zeintzuk ziren jakiteko dauden oztopoak ezabatzen. Nabarmentzekoa da sudurkari ostean s grafema egotea, menturaz, lekune horretan igurzkariaren aldeko neutralizazioa burutzen zelako seinale dela.
|
|
|
Ur sakonetan murgildu gabe, aski dugu onartzea gramatikak sortzen duen sintagma nagusia, perpausa, InflSa dela. Eta Infl horretan biltzen direla, nolabait, aldia, aspektua,
|
modua
eta pertsona eta numero komunztadura.
|
|
|
40.2
|
Modua
eta beste nozio batzuk
|
|
|
40.2
|
Modua
eta beste nozio batzuk
|
|
|
43.1b Bestalde, begien bistakoak dira hiztegiek diskurtso markatzaileen berri emateko dituzten mugak, hala
|
moduz
eta zeharka baizik ezin baitituzte definitu edo azaldu halako partikulak. Horretaz konturatzeko aski da Euskaltzaindiaren Hiztegiak alegia birformulatzaileari buruz ematen duen azalpen egoki bezain mugatua aztertzea:
|
|
|
Bestalde, lema beraren aldaeratzat hartu dira, oro har, erro bera duten esapide flexiodun edo jokatu desberdinak: labur esanda eta labur esateko; laburbilduz eta laburbilduta; azken batean, azken baten, azken batez; edozein
|
modutan
eta edozein moduz; hala ere eta halarik ere eta abar.
|
|
|
Konparazioan, esaldiko perpaus biek aditz bera dutenean, isilpean gera daiteke hura konparaziozkoan, eta ageri diren sintagmek berekin dute perpausean dagokien marka (zuk bezala, lagunari bezala, lagunekin bezala...). Ez da hori gertatzen, ordea, ohiko erabileran bederen, moduan morfemarekin eginiko perpausetan(* zuk moduan,* lagunari moduan,* lagunekin moduan); gauza bera gertatzen da aditzondoekin (atzo bezala, baina* atzo moduan), batzuek, beste askotan
|
moduan
eta, egunero moduan gisakoak esaten badituzte ere. Izan ere, aurrean absolutibo mugagabea duela ere erabiltzen den arren, bezala morfemaren antzera (lagun leial moduan), genitiboaren ondoko postposizio gisako erabilera du ohikoena (zure moduan, lagunen moduan, atzoko moduan, baina* zure bezala,* lagunen bezala,* atzoko bezala); oinarrian izena duen sintagma gisa ere joka dezake, are adjektiboaren laguntza duela:
|
|
|
Hala, esate baterako: Eta nola euli farfaila ez baita hegalak erre arteino kandelaren ingurunetik urruntzen, hala amoros itsutua ere (Axular) esaldian euliaren eta amorosaren egoerak jartzen dira parez pare, ez euliak hegalean jarraitzeko
|
modua
eta amorosaren itsu izatekoa. Eta Nola ikus eta hala ikas (Hiribarren) esaldian ere ez dira ikusteko eta ikasteko moduak alderatzen, ikusitakoa eta ikasitakoa baizik, zer ikus, hura ikas esaeraren antzera.
|
|
|
38.9a
|
Modu
eta kausa adieren arteko hurbiltasunak eraginda, nola edo nolatan galdetzaileak moduaz galdetzeko ez ezik, kausaz galde egiteko ere erabiltzen dira ez gutxitan: Nola utzi duzu aukera hori galtzen?; Nolatan ez didazu lehenago esan?
|
|
|
Gorago ikusi dugu adizki jokatuek aldi eta modu markez gain pertsona eta numero komunztadura markak ere hartzen dituztela. Esandakoa errepikatu gabe, alde batetik aldia eta aspektua (§ 26.2.2), eta bestetik
|
modua
eta modalitatea (§ 26.2.3) ardatz harturik, ohar zenbait eginen ditugu adizki sintetikoen berezitasun zenbait agerian emateko. Pertsona eta numero komunztadura ez ditugu aipatuko adizki sintetikoek ez baitute adizki analitikoetako laguntzaileetatik bereiziko luketen berezitasunik ez beren osaeran, ezta beren erabileran ere (ikus § 26.1.6 eta § 26.1.7).
|
|
|
Batzuetan neur ahal daiteke denbora hori (Arrigain); Onartu ahal dezakegu[...] munduaren sortzaile jakintsu eta ahalguztidun bakarra? (Uribarri) baina Nigana etor zaitezke, zuk nahi duzun
|
moduan
eta sasoian (Otsoa); Arraposki beheititzen ziren, Jessicak ez zekiela amatxi zegoen egoeran nola igo zitekeen hain gora (Borda). Halaber, ezintasuna adierazteko ezin partikulak ez partikularen tokia hartzen du noiztenka:
|
|
|
26.2.3
|
Modua
eta modalitatea
|
|
|
26.3.5
|
Modua
eta modalitatea
|
|
|
Asko dira denbora galdetzaile horiei erantzuna ematen dieten adberbioak (batzuetan
|
modu
eta denbora adberbioen arteko mugak aski lausoak dira): agudo, antzina, ardura, arin, aspaldi, atzera, aurten, aurki, aurtemein, azkar, bart, behiala, behin, belu, berandu, berehala, berriki, berriro, berriz, beti, bihar, dagoeneko, egun, egundaino, egundo, etzi, etzidamu, fite, gaur, gaurgero, gero, geurtz, goiz, goizik, harrezkero, herenegun, honezkero, iaz, ja, jada, jadanik, jagoitik, laster, lehen, lehenen, lehenik, lehenbizi, maiz, orain, oraindik, orainik, oraindaino, oraino, orduan, ostera, sarri, sekula eta abar.
|
|
|
Oso erabilia da tradizioan Iparraldeko eta Hegoaldeko autoreen artean. Bietara hori ere (determinatzaile
|
modura
eta aposizioan): Uste berberekoak izaki/ Jaunaren jujamentuak berberak zuritzen.
|
|
|
40.2
|
Modua
eta beste nozio batzuk
|
|
|
26.2.3
|
Modua
eta modalitatea
|
|
|
26.3.5
|
Modua
eta modalitatea
|
|
|
3.1a Hitzen egitura aztertzen duen atalari esaten zaio Morfologia. Euskarari dagokionez, garrantzi handikoa da atal hori, Gramatika honetan zehar determinatzaile sintagmak, aditzaren jokabidea, mendeko perpausak emateko
|
modua
eta abar aztertzean ikusiko dugunez. Gramatika honetako bigarren kapituluan esan dugu hizkuntza bateko hotsak kateatuaz osatzen ditugula hitzak (§ 2.1c), eta hala da.
|
|
|
Zuk esan bezala egin ditut lanak; Sartu arau agurtzen zituen. Ataltxo honetan, partizipioa oinarri hartuz era batera edo bestera
|
moduari
eta nolakotasunari erreferentzia egiten dioten postposizio eta molde nagusiak aurkeztuko ditugu. Hona ikuspegi orokorra:
|
|
|
40.11c tzeko+ postposizioa (tzeko moduan/ eran/ gisan/ maneran). Postposizio batzuek, aditz jokatuari erantsirik (en eran; en gisan; en bezala; en
|
moduan
eta abar) konparazioa bideratu dezakete. Postposizio horiek lot dakizkioke forma jokatugabeari ere, gehienetan [aditz izena+ ko] moldeari.
|