|
2004
|
|
|
Hizkera horietan, azentua tonuaren bidez adierazten da.
|
Lehen
silaba baxu esaten da, bigarrena altuago, eta hortik aurrera tonuari eusten zaio azentua daukan silabara arte. Azentua tonua berriro bajatuz adierazten da.
|
|
2005
|
|
|
Azentua partizipioak hartzen du, bokalez amaitua bada
|
lehen
silaban, eta kontsonantez amaitua bada bigarrenean:
|
|
|
... entzulearen jasotze prozedura hasten baita betsolariaren osatze prozedura amaitzen den lakuan: hots, kantuaren
|
lehen
silabekin.. Batez besteko harremana izateko, hona hemen aipatutako sei pausoak:
|
|
|
22 San hitzaren antzekoa, umeentzat eta konfiantzazko lagun onentzat gordetzen dena; hau erabiltzerakoan izenak laburtu egiten dira, normalean
|
lehen
silaba baino geratzen ez dela.
|
|
2008
|
|
|
erroa; ildo berekoa Arlanzon). > raia.> Basconcillos> (Bascón>/ vascón> gentilizioari loturiko, bes telako Bascuñana> Vasconiana), > Vascones) > ahantzi gabe; jakina denez, ertaroan euskaldunek ere lur eremuak birpopulatu zituzten mairuen erasoa desager tzean). Báscones> (herria; Vascones en ildokoa, azentuaren lerradura
|
lehen
silabara igaro delarik. –Et ad illa serna de Maria Pelaiz de Val de laguna, et Val de Lacuna a summo Val de Bascones?.
|
|
|
Laiza> < La Aiza, Landorla> < La Andorla. 6) > Artikulu eromanikoaren interpretazio okerragatik
|
lehen
silabaren bereizketa: La> Rea> < Larrea, La> Remendia> < Larremendia.
|
|
|
Remendiko> (toponimoa baliteke* Larremendiko> baten sinkopa izatea, formula erromantzeatuak La> Rrea, > La> Rain, La> Rabidea> (Larrabidea?) > modukoak izaki,
|
lehen
silaba artikulu erromanikotzat (la) > hartuta. Ez ahantzi Burgosko toponimotan Larrenguna, > ran, > delakoak.
|
|
|
Pr. Leg. 531,8, l849 urtea); agian,
|
lehen
silabak al> gaztelaniar artikulua adierazten du, Mendia> soilik ere ematen baita; euskararen ezaguera galtzean, posible da preposizio eta arti kuluak itsastea Neila > > > (A> Neila) > kasuan bezala); bestalde, euskal interpreta zio baten baitan sartzen da Armendia> aldakia, lehen osagaia Arri> > > r > konposake ra... –La mitad de otra en Almendia termino de esta Villa de doce celemines?
|
|
|
Azentukera ereduez ari naizenean, azentua hitzaren zenbagarren silaban doan begiratuz egindako behin behineko sailkapenaz ari naiz; azentua txertatzeko norabidea eta silaba erabili ditut, beraz, irizpide modura10 Neure lan soziolinguistiko honetarako erabiliko dudan lehenengo ereduan, esate baterako, azentua hitzaren hirugarren([+ 3]) edo laugarren([+ 4]) silaban daramaten hitzak barneratu ditut. Bigarren ereduan, berriz, azentua hitzaren
|
lehen
silaban([+ 1]) daramaten hitzak agertu ditut. Eredu bakoitzean salbuespenak edota belaunaldiz belaunaldiko diferentziak agertzen eta kontrastatzen ahalegindu naiz, ahal denean hipotesi bat gauzatzera iritsiz11.
|
|
|
Bigarren> reduan, berriz, adineko askok azentua
|
lehen
silaban agertuz erroa markatzeko joera duten adibideak aurkeztu ditut (adb.: txántxangorrie, > e, > rdikok, > koa, > etab.); gazteek azentua bigarren silaban eraman ohi dute adibide hauetan ere (adb.:
|
|
|
txántxangorrie, > e, > rdikok, > koa, > etab.); gazteek azentua bigarren silaban eraman ohi dute adibide hauetan ere (adb.: txantxángorrie, > e, > rdíkok, > koa, eta.); 50 urte inguruko helduek azentua
|
lehen
silabara agertzeko gazteek baino joera handiagoa dutela iruditzen zait; orain artean jaso ahal izan ditudan adibide batzuk hauek dira: gójti> bera, > érritarrak, > májetzen>, maiatzean?, etab. Baina hauen ondoan azentua bigarren silaban daramaten adibideak ere asko dira:
|
|
|
Palau-ren irakurketa metodoak lotura zuzena du Rebus printzipioarekin: marrazkietako objektuen
|
lehen
silabak elkartuz osatzen dira hitzak, eta hitzak elkartuz silabak.
|
|
|
Poliki poliki, haurrak berak landu duen hipotesi silabikoaren eta irakatsi zaionaren arteko gatazka agertzen da. Haurrak kontsonanteak ere sartzen hasten dira, batez ere
|
lehen
silaban. Hitza bokalez edo kontsonantez idatz daitekeela ikustean, biak erabiltzen hasten da haurra.
|
|
|
Orain marrazkien izenak esango dituzu, baina
|
lehen
silaba esan gabe.
|
|
|
Adibidez: Zezenaren marrazkia ikustean,
|
lehen
silaba (ze) jan eta zena esango duzu.
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren gauzen izenak esan behar dituzu, izenaren
|
lehen
silaba
|
|
2010
|
|
|
Beherakoa eragiteraino aseko ginen gereziez, eta biderakoan belarritakotzat eskegiko genituen. Maitasunaren
|
lehen
silabak, jaietan iturrian arto bizarra erretzea, galga bakarreko bizikletatik erorita belaunak mailatuta desitxuratzea, urtegi ere ez ziren potxingoetan bainatzea, txakurra lagun Bizkargi eta Gaztelumendirainoko mendi bueltetan sioux indio ile luze menderakaitzak izatea.
|
|
|
Ustelkeria, lagunkerian esleitutako diru-laguntzak eta politikarien diru kontuak ikertzea deliberatu nuen. Konturatzerako, mendekuaren
|
lehen
silabak ahoskatzen ari nintzen. Egunkari zein aldizkariei saltzeko erreportajeak idatziko nituen, ahoan bilorik gabeak; ezizenez sinatuko nituen; erredakzioetan miraz irakurriko zituzten; zuzendari askoren deiak jasoko nituen, lan eskaintza erakargarriak luzatu aldera; iritzi publikoan ezinbesteko erreferente bihurtuko nintzen, agintari ustelen ur lohiak garbituko nituelako; ezkerreko politikariek nire aipuak erabiliko zituzten diskurtsoetan...
|
|
2012
|
|
|
lehenengoan, zailtasun maila desberdineko ariketa fonologikoak, semantikakoak eta errimazkoak egin behar dituzte. Argi dago bertsolariak besteak baino hobeak izango direla bukaera jakin bat duten hitzen zerrendak osatzen; baina ikusi nahi dugu horretarako erabiltzen duten estrategiak beste arlo batzuetan ere abantaila ematen ote dien, adibidez,
|
lehen
silaba berdina duten hitzen zerrendak egiteko, edo arlo semantiko bereko hitzak emateko.
|
|
2014
|
|
|
Adibidez, nahiz eta haur gorren lehen soinuek beste ume batzuenen antza handia izan, haien ondorengo bokalizazioak desberdinak dira. Lehen soinu horiek kontsonantez eta bokalez osatutako
|
lehen
silabak dira, haurrek argi eta garbi ahoskatzen dituztenak, eta zizakaduren aitzindariak dira (zizakaduren aroa zazpigarren hilabetetik hamargarren hilabetera bitartean hasten da). Umeek lehenago esaten dituzte artikulatu gabeko soinuak:
|
|
2015
|
|
|
Haurrak sei hilabete inguru dituenean, bere begiradak gurasoen begietan bakarrik jartzen dira arreta eske, haiek hitz egiten diotenean eta bere ahora joaten hasten direnean. Une honetan, bat dator lauzak
|
lehen
silabetara igarotzearekin; etapa horretan, lehen hitzak ere agertzen dira, «ama» edo «aita» gisa. Hurrengo hilabeteetan, haurraren begiak gehiago fokalizatzen dira ahoan solaskidearen begietan baino; aldiz, urte horretara iristen direnean, prozesua berriro egiten da, eta gurasoen begiradak berriz ere arreta zentroa dira.
|
|
2016
|
|
|
Carrillo, Pasionaria, traidoreak! sententziatu zuen Pepe Beltzak astiro, traidorearen
|
lehen
silabari lau bat erre kateatuz. Lo daukate Espainia.
|
|
2017
|
|
|
akordu naiz Milan markako borragoma batek ezabatu zizula
|
lehen
silaba:
|
|
|
Dokumentazio gehienean horrela, Burunda, ageri zaigu, baina zenbait kasutan Borunda ere ageri izan da,
|
lehen
silaban erdiko bokala daramala. Horrela dator Julio Altadillen Geografía Histórica de Navarra liburuan:
|
|
2018
|
|
|
“Ez zen Fakirraren kasua. Nahiz eta hizketan aritu,
|
lehen
silaba ahoskatu orduko zenekien bera zela, ezta? ”, eten du idazleak.
|
|
2019
|
|
|
|
lehen
silaba iraganari dagokio.
|
|
2021
|
|
|
|
Lehenean
silabekin oihukatzen dugu.
|
|
|
nau → naik, eta hor itplurala hobetsi da, eta ez zki: ditu → ditik; NOR NORI dugunean
|
lehen
silaban ez da ionartu: natzaio → natzaiok (ez naitzaiok); alokutiboaren marka ergatiboaren ezkerrean ematea onartu da, ez haren eskuinean (diagu, eta ez diguk), baina, hala ere, ditek, eta ez diate.
|
|
|
Hola, sarritan silabako bokalaren luzapenaz lagundurik markatzen dugu azentua, eta anitzetan
|
lehen
silaban egiten dugu marka hori: jáaaaatorra duk hori gero!; sorgin gáaiztoa zen hura.
|
|
2022
|
|
|
Lehena TT bustiarena. Hots, hitzaren
|
lehen
silaba tta, tti, tto edo ttu izan ohi da; nekez ageri da tte, ordea. Hala ehoak dira, bokal bereko diren hauek:
|
|
|
Bizkaia lu rralde izenaren kasua. Hiztunen artean zabalen dabilena Bízkaìa da du datzeke, indarra
|
lehen
silaban dela. Baina Arratia –zati batean, behintzat– eta Nerbioi ibarretako hiztun zaharren legea Bizkáiè da, indarra bigarren silaban dela, gaztelaniazko ahoskera berbera:
|
|
2023
|
|
|
Denboran atzera egiteko trena hartu, eta o.a.a. X. menderaino joango gara, Onubaraino (jarri azentua
|
lehen
silaban). Bada, Onuban, egungo Huelvan, bertako tartesostarren eta koloniak ezartzera etorritako feniziarren arteko harremanetatik sortu bide ziren gauza asko, artean Penintsulako lehen idazkerak.
|