|
2003
|
|
|
Europa osoko eliteak eztabaidatzen ari direnean zein ezaugarriak eduki behar dituen Europako
|
lehen
konstituzioak, Berlineko horma apurtu baino lehen" Varsoviako paktua" osatzen zuten herrialdeek (Polonia, Txekia, Hungaria, Bulgaria eta abar...) Europar Batasuneko kideak egiteko zorian daudenean, Europako lurralde aberatseneko gizarteek (Frantzia, Alemania, Austria, Italia...) haserre bizia kaleetan adierazten dutenean beren etorkizuneko pentsioen murrizketa gelditu nahian, zeintzuk d... Epaitegi gorenaren agindua Sozialista Abertzaleak talde parlamentarioa deuseztatzeko, parlamentuak onartuko duen ala ez, ETAko azken astakeriaren ondorioak, Ibarretxeren Plana, hauteskunde ondorengo paktuak, ETBk emitituko ote duen ETAko biktimen bideoa, zer egin boto" nulo" ekin gehiengoa eduki duten herrietan...
|
|
|
XIX. mendean berriz, Frantziako Iraultzaren eta Inperioaren ondotik,, frantsesten? hasi nahi zelarik nolazpait Espainia, estatu nazioaren
|
lehen
konstituzioa asmatu zuten Cadizeko gorteetan, 1810ean. Frantses eskolako Konstituzio horretan ez zen ordea lekurik Euskal Herriko foru eta lege za harrentzat.
|
|
2004
|
|
|
Europako Batasuna bere hasieratik indar ekonomiko nagusiek eta estatuetako elite politikoek eraiki dute eta, bere eragina herritarrengan gero eta handiagoa bada ere, herritarrei utzitako protagonismoa hutsala da. Europako Batasunaren
|
lehen
Konstituzioaren onarpenaren atarian, horrek estatuetan kezka gehiegi ez sortzea, eraikitzen ari den Batasun moldearen erakusgarri da.
|
|
|
Europako Batasunak dagoeneko badu bere
|
lehen
Konstituzioa nahiz eta aditu desberdinen artean, zalantzak diren hau benetako konstituzio bat den edota konstituzio proiektu bat. Bata edo bestea izan, dena den, etorkizuneko Konstituzioa izango denaren kimua hor da.
|
|
2006
|
|
|
1808an Baionan Espainiarako
|
lehen
konstituzio liberala eztabaida gai izan zen. Napoleon Bonapartek Borboiak Espainiako erresumatik kendu, bere anaia errege jarri eta Frantziako ereduan oinarrituriko konstituzio politiko berria indarrez ezarri nahi izan zuen.
|
|
|
|
Lehen
konstituzio moderno arautua independentzia lortzeko ikurraren ildoan sortu zen. Ameriketako iparraldeko lurraldeetan, 1776an, federalismoa bide zela, konstituzio egituraketak eskubide pertsonalak eta komunitatearenak argitzen eta bermatzen zituen.
|
|
2008
|
|
|
Karlos IV.a eta Fernando VII.aren abdikazioen ostean, Napoleonek Baionara deitu zituen herrialdeetako ordezkariak, Espainiako borboitarren monarkia absolutuari bukaera emango zion
|
lehen
konstituzioa onartzeko. Hori zela-eta, Gipuzkoakorrialdeko foruak errespetatzeaz gain, burdingintza eta bereziki SEAFeko armagintza babestea eskatu zion Napoleoni diputatuak izendatzeko diputazioak Batzar Orokorrak aurreratzea erabaki zuen, eta maiatzaren 30ean, aspaldiko batzarrik jendetsuenean? 65 auzokide?, Pedro Josef Bustindui alkatea aukeratu zuten ordezkari Batzar Orokorretarako.
|
|
|
es seguro que la política eclesiástica de los afrancesados animó y espoleó a los liberales en sus planes». Arlo horretan, Baionakoa izan zen Inkisizioa abolitu zuen
|
lehen
konstituzioa.
|
|
|
Jesulagun hau ospetsua egin zen monarkiaren eta are Elizaren aurka idatzi zituen panfleto eta ipuinengatik. Bi aldiz izan zen eskumikatua eta 1791ko Iraultzan parte hartu zuen, Asanblada Legegileko diputatu gisa; ikerlari batzuen arabera, bere luma suma daiteke Nafarroako Errepublikaren
|
lehen
konstituzioaren erredakzioan. Kanta eta ipuin herrikoiak bildu zituen, Grimm anaiak baino dezente aurretik.
|
|
2009
|
|
|
hiri errentamenduei buruzko legedian eta higiezinak erregistroan immatrikulatzeari buruzko prozeduran.
|
Lehena
Konstituzioaren aurkakotzat jo da jadanik; bigarrena, kontrakorik adierazi ezean, indarrean dago legez. Hala eta guztiz ere, Konstituzio Auzitegiak kontrako adierazpenik egiten ez duen bitartean, Konstituzioa errespetatzen dela presuntzioa egiten da.
|
|
2010
|
|
|
Gerra bukatu gabe zegoelarik, Espainiako
|
lehen
konstituzioa idatzi zen Cadizen (1812) frantsesena eredu. Konstituzio honek Hegoaldeko foruen desagerpena zekarren eta, indarrean sartu ez bazen ere, zetorrenaren iragarpena zen.
|
|
2011
|
|
|
Indar Armatuen Kontseilu Nagusiak 1971ko Konstituzioa erabiltzen du zuribide moduan: haren arabera, banakako hautagaietarik portzentaje batek eskubidea du parlamentuan esertzeko.Lehenbiziko parlamentuak izugarrizko garrantzia izango du, hark sortuko baitu batzar konstituziogilea, hamabi hilabete baino
|
lehen
konstituzioa prestatu duen erakundea. Konstituzioa idatzi eta erreferendumean bozkatzen ez den bitartean, ez dute presidentetzarako hauteskunderik egingo, eta agintea ez dute utziko gobernu zibil baten esku.
|
|
|
1812an, Espainiako
|
lehen
konstituzioa sinatu zen. Honen helburua izan zen absolutismoaren ideiak baztertzea eta Ilustrazioarenak, Frantziako Iraultza eragin zuen ideien ezartzea.
|
|
2012
|
|
|
EH Bilduk" Europan estatu libre" izateaz hitz egin du argi eta garbi, eta hori lortzeko eskua luzatu dio EAJri. Urkulluk, subiranotasun" konpartituaz" hitz egiten du, 2015ean estatus politiko berria lortzeaz, eta horretarako
|
lehenik
Konstituzioa eraldatzeaz. Hortaz, ez mamian ez azalean dute bat egiten bi indarrek bide orri bat finkatzeko.
|
|
|
Lehenago agertu dugun bezala, Konstituzio kontzeptuak xviii. mendean hartu zuen adiera politiko berria.
|
Lehen
konstituzio liberalak Europako erresumak nazio ikuspegitik arautzeko eta antolatzeko sortu ziren: Lehen esperientzia Frantzian gertatu zen, eta ondorengo urteetan zehar ekin zitzaion Europan Konstituzio politikoak idazteari.
|
|
|
|
Lehen
konstituzio politiko horren artikulatuan foruen konstituzioa aipatu zen. Ez zen gehiago horrelako aipamenik aintzat hartu ondorengo Espainiako konstituzio guztietan, harik eta 1978ko Espainiako konstituzio politikoan, bigarrenez, foruen bidezko erakundetzea aipatu zen arte.
|
|
|
Ezaguna da Espainiako Historiografia progresistak Argien Aroko mito batean duela orpoa eta erroa, erran nahi baita, gizartearen ordezkariak elkarrengana bildurik une jakin eta berezi batean (kairos), ordura arteko lege eta ohitura guztiekin tabula rasa egitea deliberatzen dute, eta Arrazoimenaren argi hutsak gidaturik, konstituzio berri bat idazteari ekiten diote. Gertakari hori Parisen agitu zen 1789an, eta berez prozesu luze eta korapilatsua izan bazen ere, zenbait data aipatzen dira beti ororen buru, adibidez ekainaren 20a, Pilotalekuko Zin ospetsua (Serment du Jeu de Paume), edo Bastillaren Hartzea (uztailak 14), feudalismoaren abolizioa (abuztuak 4), Gizakiaren eta Hiritarren Eskubideen Adierazpena onartzea (abuztuak 26) edo Frantziako
|
lehen
konstituzioa onartzea (1791ko irailaren 3an). Data enblematikotzat horietako edozein hartzeak ez du funtsezko ideia aldatzen, alegia, Iraultzaren mitoa, edo beste hitz batzuekin esanda, hasiera berri baten ideia, zeinetan gizarte berri baten oinarriak ezarri baitziren aurreko zentzugabekeria eta ilunkeria guztiak porrokatuz; horien artean, jakina, probintzietako lege, ohitura eta mintzaira bereziak, den denak zabortegira kasatuak.
|
|
|
1791n, Frantziako
|
lehen
konstituzioak monarkia konstituzionala aldarrikatu zuen. Boterea frantsesen erregearen eta Nazio biltzarraren artean banatua zen.
|
|
2015
|
|
|
Guaimaroko Batzarra. Kubako
|
lehen
konstituzioa onetsi zen, Frantziako Iraultzan oinarritutako botere banaketa onartu zuena. Carlos María Céspedes Kubako lehen lehendakari gisa aukeratu zuten.
|
|
|
Aurretiaz aipatu bezala, 1978 urtean Espainiako Konstituzioa onartzean, autonomia erkidegotan banatutako Estatua onesten da.
|
Lehen
konstituzio garapena 1979ko hauteskundeekin hasi zen, baina autonomia erkidegoen aldetik 1983 urteak izan zuen garrantzia, urte horretan azken autonomia estatutuak onartu eta lehenengo autonomia erkidegoetako hauteskundeak egin zirelako. Euskadiko eta Kataluniako Estatutuak izan ziren onartzen lehenak, biak 1979 urtean.
|
|
2020
|
|
|
Bi horietako
|
lehenak
Konstituzioaren VIII. Titulua irekitzen du (Konstituzioaren Zainketa arautzen duena) eta «autoritatea duen nahiz ez duen» edozein herritar Konstituzioaren indarraldia berrezartzen laguntzera behartzen du14 Bigarrena15, berriz, Konstituzioaren itxiera artikulua da eta ius resistendi (Biagini, 1978: 153) delakoaren konstituzionalizazioa ezartzen du.
|
|
|
191). Kontuan izan behar da historia modernoko
|
lehen
konstituzio demokratikoa Korsikan hitzartu zela 1755ean Pascal Paoliren eskutik, eta adierazpen hura Ameriketako Estatu Batuetako lehen konstituzioaren inspirazio iturri ere izan zela.
|
|
|
191). Kontuan izan behar da historia modernoko lehen konstituzio demokratikoa Korsikan hitzartu zela 1755ean Pascal Paoliren eskutik, eta adierazpen hura Ameriketako Estatu Batuetako
|
lehen
konstituzioaren inspirazio iturri ere izan zela.
|
|
|
Bi horietako
|
lehenak
Konstituzioaren VIII. Titulua irekitzen du (Konstituzioaren Zainketa arautzen duena) eta" autoritatea duen nahiz ez duen" edozein herritar Konstituzioaren indarraldia berrezartzen laguntzera behartzen du14 Bigarrena15, berriz, Konstituzioaren itxiera artikulua da eta ius resistendi (Biagini, 1978: 153) delakoaren konstituzionalizazioa ezartzen du.
|
|
2022
|
|
|
«Konstituzionalismo adibide berri bat da», dio Compainsek. «Prozesu parekide baten bitartez historian egiten den
|
lehen
konstituzioa izango da», gaineratu du. Txileko Biltzar Konstituziogilea izan da munduko lehen biltzar konstituziogile parekidea, 77 gizonek eta 77 emakumek osatu dute.
|
|
2023
|
|
|
Morosaglia da bere auzo herria, toki polit hau delarik Pasquale Paoli jenerala ospetsuaren sorlekua. 1755ean lortzen du Korsikako independentzia eta ber mementoan hasiko da idazten munduko
|
lehen
konstituzioa, Europan Korsika bilakatuz lehen errepublika demokratikoa. Funtsean amerikanoak ere 1776an idatzi hauetaz inspiratuko dira beren independentzia segurtatzeko.
|
|
|
Vincenten familiako arbasoen artean predikariak, arte negoziatzaileak eta artisauak aurki ditzakegu. Haren ama Anna Cornelia Carbentus(), Hagakoa, gorteko kuadernatzaileen familia oparo bateko alaba zen; Willem Carbentus ek, Annaren aitak, kuadernatu zuen Holandako
|
lehen
Konstituzioa; horregatik," erregearen kuadernatzailea" deitzen zioten (Van Gogh Bonger, 1913). Annak akuarelaz pintatzen zuen (Wilkie, 1990), pianoa jotzen zuen, gutunak idatzi eta liburuak irakurtzen zituen eta nahiko beldurtia eta fatalista zen.
|
|
|
Horixe izan zen sorrerako testuaren lema.
|
Lehen
konstituzioak argi adierazten du zein zen xedea: " Erabilitako bake metodo guztien porrotak ikusita, fronteak indarkeria iraultzailearen eta borroka armatuaren aldeko hautua egiten du saharar herriak bere erabateko askatasuna izan dezan".
|
|
|
Ikusi dugu nola BOCANEGRA SIERRA autoreak toki autonomiaren inguruko hausnarketa prekonstituzionala egitean, kontrolari egokitzeko beharra ezartzen zuela. Are gehiago, TAOLa baino
|
lehen
Konstituzio Auzitegiaren 4/ 1981 Epaitik aurrera, toki autonomiaren, horren mugen eta kontrolaren arteko elkarbizitza eta bateragarritasuna indarrean jarri zen.
|