|
2001
|
|
|
3 Joannes de Haraneder (Donibane Lohizune,) Testamentu Berriaren
|
lehen
itzulpen katolikoaren egilea izan zen (1740). Haren itzulpena, ordea, ez zen argitaratu.
|
|
2002
|
|
|
[> Alabaina, adibidez 4 ttitta dado batean marrazten direlarik, jarraian egiten diren marrazkiak [fil
|
Lehen
itzulpen ariketak. 2 eta 3ko dadoentzat, hauek dira:
|
|
2003
|
|
|
Jardukizun apaltzat baino ez neukazan, eta horregaitik ez nituan neugaz gorde izan. Horraitino, egunotan agertu jat nik aspaldian galdutzat neukan kuaderno apal bat, euskeraz nire
|
lehen
itzulpenak eta hiru lau lantxu labur dakazana. Uste dot eguneroko ekite honek hainbat mesede egin eustala neure euskera landerra aberasteko.
|
|
2009
|
|
|
Egileak zehazten duen bezala, 1981 urtean Bordeleko Unibertsitatean frantsesez irakurri nuen, eta liburu hau berridazketa da, gaurkotua, corpus astun batez arindua. Ez da
|
lehenaren
itzulpena.
|
|
2010
|
|
|
|
Lehena
itzulpena da, bigarrena, Muga, antzerkiaren aitzin-solasean, honaSarako auzapezaren emaztea izan zenari eskainitako dedikaroria:
|
|
|
Darwinismoak, esan gabe doa, ez zuen atarramendu onik atera garai horretako polarizazio politikoaren borroka eta liskarretatik:
|
lehen
itzulpen frantsesa kaltegarri suertatu zitzaion, oso.
|
|
|
Zerbait asmatu beharra neukan. "
|
Lehen
itzulpena gauza garrantzitsua da. Aldatu egiten du norberak bere buruaz duen ideia.
|
|
|
Gittak eta Lilik, aldizka, solasaldi horiek hitzez hitz idatziko dituzte. Mila bederatzi ehun eta hiruetan hogeigarren urtea igurikatu da
|
lehen
itzulpena ager dadin frantses liburu batean: Dialogues avec l’Ange*.
|
|
2011
|
|
|
Ekitaldi honen amaieran Salmoak liburua oparituko jatzuenez, bide batez esan gura deutsuet arlo hau gehien eta sakonen aztertu dauan idazlea izan dogula. Lino izan dogu Joannes Leizarraga jaunaren
|
lehen
itzulpenetik hasi, eta gaur arte euskaratu izan diren bibliaren itzulpenei buruzko daturik zehatzenak eskaini deuskuna (Jaunaren Deian).
|
|
|
Une honetatik aurrera, eta seguru aski euskararen zein euskarazko irakaskuntzaren sarrerarekin unibertsitatean, unibertsitateen argitalpen zerbitzuek euskarazko lehen liburuak kaleratu zituzten. UPV/EHUk lehen liburua euskaraz 1984 urtean plazaratu zuen eta
|
lehen
itzulpena 1990 urtean. Deustuko Unibertsitateak, berriz, lehen liburua UPV/EHUk baino lehen atera zuen (1980an), baina lehen itzulpena 1994 urtera arte atzeratu zen641 Ingumako datuen arabera, urte tartean unibertsitateek goi mailako euskarazko liburu produkzioaren% 13 kaleratu zuten (ikus 18 taula).
|
|
|
UPV/EHUk lehen liburua euskaraz 1984 urtean plazaratu zuen eta lehen itzulpena 1990 urtean. Deustuko Unibertsitateak, berriz, lehen liburua UPV/EHUk baino lehen atera zuen (1980an), baina
|
lehen
itzulpena 1994 urtera arte atzeratu zen641 Ingumako datuen arabera, urte tartean unibertsitateek goi mailako euskarazko liburu produkzioaren% 13 kaleratu zuten (ikus 18 taula).
|
|
2012
|
|
|
Hala, hainbat itzultzaile jarri zituen arabiar lanak latineratzen, baita lehenago grekotik eta sirieratik arabierara itzulitako hainbat liburu ere. Garai hartakoak dira, halaber, hizkuntza erromanikoetara egindako
|
lehen
itzulpenak. Alfontso Jakintsuaren aginduz, arabierazko lan ugari itzuli ziren ez soilik latinera, baizik eta baita gaztelaniara eta katalanera ere (Mendiguren 1992:
|
|
|
Baina Biblia herri xehearen hizkuntzara itzultzeko egin zuen ahaleginak eragin handia izan zuen XVI. mendean Europako beste hizkuntzetara egin ziren Bibliaren itzulpen askotan: William Tyndal ek grekotik zuzenean ingeleseratu zuen Itun Berria; Genevako kalbindarrek ere Biblia grekotik eta hebreeratik frantsesera itzultzeari ekin zioten; garai honetan egin zen, halaber, Bibliaren txekierazko
|
lehen
itzulpena (Mendiguren 1992: 40).
|
|
|
Huetek bi itzulpen mota bereizten ditu.
|
Lehen
itzulpen motan, itzultzaileak ez du autorea guztiz errespetatzen, ezta haren hitzen zentzua ere, eta bere sorkuntzaz baliatzen da irakurlea hezi nahiz dibertitzeko. Bigarren itzulpen motan, berriz, itzultzaileak ahalik eta zehatzen itzultzen ditu autorearen esanak.
|
|
|
Lan horretan, hiru itzulpen mota edo itzulpen aro bereizten ditu Goethek.
|
Lehen
itzulpen motak gure hizketa modura egokituz ezagutarazten digu lan arrotza. Bigarrena espiritu arrotza bereganatzen saiatzen da, baina betiere norberaren espiritura egokituta.
|
|
|
Leizarragak, esaterako, badirudi Bibliarekin baino libreago jokatu zuela itzuli zituen testu ez biblikoekin.60 Larramendirengan antzeman dugun kontraesana ere arrazoi berberak azal lezake, alegia, itzultzaileak ezin duela nahi beste askatasun hartu doktrinak itzultzean; Duvoisinek ere argi aitortzen du euskararen baliabide harrigarriak azalerazi nahi izan dituela Telemakeren itzulpenean, Biblian egin ahal izan ez duenez. Izan ere, Duvoisinen
|
lehen
itzulpena den honetan, argi ikusten da, hizkuntza eta estilo kontuek ikaragarri kezkatzen, dutela;, ardura horren adibide eta frogak barra barra agertzen dira itzulpen honetan?
|
|
|
Aipatu berri ditugun itzulpenak alde batera utzita, beraz, XIX. mendean agertzen dira, literariotzat? jo ditzakegun
|
lehen
itzulpenak, eta XX. mendean sartu arte ez dira ugaritzen hasten. Dena dela, esan genezake nolabaiteko bilakabide bat ikusten dela lehen itzulpen, literarioetatik?
|
|
|
jo ditzakegun lehen itzulpenak, eta XX. mendean sartu arte ez dira ugaritzen hasten. Dena dela, esan genezake nolabaiteko bilakabide bat ikusten dela
|
lehen
itzulpen, literarioetatik. XX. mendearen bukaeran egiten direnetaraino; izan ere, hasierako itzulpen literarioek, testu literarioen itzulpenak izan arren, helburu funtzionala zuten literarioa baino gehiago, besteak beste haurrentzako testu didaktikoak euskaraz ematea, moralari buruzko gomendioak zabaltzea edota euskararen apologia egitea.
|
|
|
Literarioa dei genezakeen
|
lehen
itzulpena XIX. mendearen hasieran argitaratutako Versiones Bascongadas... (1802) dugu, Juan Antonio Mogelek itzulia.
|
|
|
XX. mendean hasten dira agertzen helburu batez ere literarioa duten
|
lehen
itzulpenak. Horien artean, Toribio Alzaga donostiarrak egindako antzerki itzulpenek aipamen berezia merezi dute, hari eta beste hainbat idazle eta itzultzaileri esker bihurtu baitzen Donostia, euskal teatro modernoaren sehaska?
|
|
|
806). Testuinguru horretan ulertu behar dira Orixeren
|
lehen
itzulpenak, Don Quijote, Tormes, ko itsu mutilla edota Mireio. Honela laburbiltzen du Orixek berak, 1935ean Mokoroari bidalitako gutun batean, itzulpen haien benetako helburua:
|
|
|
92 Hain zuzen ere Arestirena da Pottek argitaratu nahi duen
|
lehen
itzulpen hori, Pott aldizkariaren lehen zenbakiaren kontrazalean aitortzen duen bezala: –Hemen agertzen dugun grabatua berriro ere ikusi ahal izango duzu, bera baita Thomas S. Eliot.en. LAU CUARTETTO?
|
|
|
Sarrionandiaren
|
lehen
itzulpen bilduma den liburu honen hitzaurrean orain arte ikusi ditugun ideia gehienak aipatzen dira berriro, baina modu sakonago edo pertsonalago batean. Ikus ditzagun banan banan hitzaurre horretako ideiarik garrantzitsuenak.
|
|
|
Argi ikusten da hemen Sarrionandiaren hautaketa irizpideen artean ez dagoela jatorrizkoak izan lezakeen prestigio edo errekonozimendua. Bere
|
lehen
itzulpen antologiaren izenburuak iradokitzen duen bezala(), gustura irakurri eta bere sentitu dituen poemak euskaratzen ditu, izan ezagunak, ezezagunak, argitaratuak nahiz argitaragabeak. Aipatzekoa da, halaber, itzulpenen artean bere poemak tartekatzeko joera.
|
|
|
Aitzindari izan dituen idazleen testuak itzultzeak aseko ez balu bezala, testu horiek berridazteko beharra sentitzen du askotan, eta bere garai, leku, hizkuntza eta egoeraren arabera birsortzekoa. Badirudi aitzindarien poema asko bere bereak sentitzen dituela, gogoraraz dezagun Sarrionandiaren
|
lehen
itzulpen antologiaren izenburua: Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak?, baina poema horiek berak idatzi balitu ez lituzkeela hala idatziko, hain zuzen ere beste leku, garai eta testuinguru batean bizitzea egokitu zaiolako.
|
|
2013
|
|
|
Orain arte egin ditudan itzulpenak gaztelaniaz izan dira. Hau da nire
|
lehen
itzulpena euskaraz, eta horregatik proposatu nion AioraJakari elkarrekin lan egitea. Aiorak txineraz ez dakien arren, bion artean landu ditugu ipuinak, buelta asko eman dizkiegu eta emaitzarekin oso pozik gaude.
|
|
|
Nire ustez, aurrera egin da. Nik neuk, esate baterako, irakurle moduan,
|
lehen
itzulpen gutxi kontsumitzen nuen, baina gaur egun gero eta normaltasun handiagoz irakurtzen ditut liburu itzuliak. Adibidez, Hamar liburua [Andrej Longorena, Pasazaite argitaletxeak kaleratua], Josu Zabaletak itzulia, nahiko arrakasta izaten ari da, gazte jendearen artean batez ere.
|
|
|
Hain zuzen, Arrasaten antolatu nuen
|
lehen
itzulpen mintegia J.R. Etxebarria eta X. Kintanaren laguntzarekin. Ez zen garai erraza izan, erri euskeraren?
|
|
2014
|
|
|
Euskalduna baitzen Nemirovsky, berak eta bere biografoek esaten dutena egia bada behintzat eta ez dakit, hartara, manualetan eta zergatik ez duten sartzen frantsesez idatzi zuten idazle euskaldunen artean. Euskarazko
|
lehen
itzulpen honek asko zor dio, noski, bi urte aurretik, 2004an, Suite frantsesaren eskuizkribua deskubritu izanari. Baina zerk ez dio zor Nemirovskyrenean deskubrimendu hari.
|
|
|
Andiazabal kalonjeak orraztatze on bat emanik
|
lehen
itzulpenei, irakurgaien liburu berri eder bat atera du 2009an. Eliza guzietan erosi dute?
|
|
2015
|
|
|
Horregatik, nahiz eta bera bizkaitar hiztuna izan, gipuzkerara itzuli zituen liburuak. Neologismoak eta kultismoak alde batera uzten saiatu zen idazlea, euskaraz edozein ideia azal daitekeela erakusteko.Ameriketarako bidean heldu zion Shakespeareren lanaren
|
lehen
itzulpenari, Macbeth i. Itsas bidaia hartan, ez zuen hiztegirik eskura izan, eta, itzulpena egin bitartean, hiztegi bat sortu behar izan zuen, Euzkel Erdel Iztegiñu a.
|
|
|
Interesgarri dira, noski, eskuz idatzitako kopien oharrak, idatzitako urtea ere seinalatzen baitzaigu, eta edizioan titulu ezberdina hartu dutenak ere bai. Hala Manuel Lekuonak itzulitako Hila esposatu,
|
lehen
itzulpen saioan Illa senarbezala ageri da. Halaber Senperen gertatuabesteetan latzabezala edo Damu latzabezala ageri zaigularik.
|
|
|
bertsio onak eta fidelak behar ditugu euskaraz. Charles Darwin nahikoa atsekabeturik utzi omen zuen Espezieen jatorriaren lehen frantsesezko bertsioak (1862), baina, horrez gainera, adituen iritziz
|
lehen
itzulpen hori da, besteak beste, darwinismoak
|
|
2016
|
|
|
Katolizismoa urrats handiz aurrera joaten zelarik, latinez egin zuten
|
lehen
itzulpena egokitua izan zen ere, batez ere, bere testuak arruntak bihur zitezen. Bosgarren mendean zeuden eta Jeromek idatziriko Vulgata idatzitako Bibliaren itzulpenak arrakasta handia izan zuen.
|
|
2017
|
|
|
galda bician dauden aucibideac, 1887), eta, bestean, testua laburtuz eta egokituz, Jose Ignazio Arana jesuitak (Bai, pecatu da liberalqueriya, 1888).
|
Lehen
itzulpenaren egiletza eztabaidatua izan da: Villasanteren arabera D.J.M. Etxeberria izeneko apaiz zegamarra litzateke, baina Jon Bilbaok, ordea, Gregorio Arrueri esleitzen dio.
|
|
2018
|
|
|
Behin edo behin, epearekin presaka genbiltzala-eta, bukaera aldera, egileak berak itzuli zizkidan kapitulu pare bat, eta zoragarri imitatu zuen itzultzailea, ez da ezer igartzen. Canoren Twist zen».Itzultzailea ere idazleMarkuletaren
|
lehen
itzulpenak bere poema propioak izan ziren; gaztelaniaz idatzitakoak euskaratzen hasi zen itzultzen. Egun, itzultzetik atseden hartzen duenean jar daitekeela sortzera dio; itzulpena ez da sormenarentzat atseden bide bat harentzat, kontrakoa baizik.
|
|
|
Hurrengo urtean Londresen inprimatu zen Dialogues basques: guipuscoans, biscaiens, labourdins, souletins liburu pollita, zeinean agertu baitzen Bonaparteren enkarguz Duvoisin kapitainak burututako
|
lehen
itzulpena, alegia, Agustin Iturriagaren jolasen lapurterazko bertsioa. Nik neuk makina bat sartu irten egin nuen liburu horretan ornogabeen izenak eta bilatuz, artean nire teknolektoa osotu guran nenbilela, zoologiako eskolak euskaraz eman ahal izateko.
|
|
|
Era berean, zentsura informea bera ere aldatu egin zen eta irakurlegoa ere areagotu egin zen kopuruan. Euskaraz idatzitako liburuari dagokionez, garai honetan hasi ziren sortzen atzerriko lanen euskararako
|
lehen
itzulpenak. Era berean, lehen berrargitalpenen garaia izan zen hau eta lan horietako batzuen ibilbidean sakontzen du Torrealdaik.
|
|
2019
|
|
|
Abisua emana nion itzultzaileari, aurrez nekien zer nolako kexua aterako zitzaidan Otto Petteren
|
lehen
itzulpena eskuetan izan orduko:
|
|
|
Erreibindikazioaren oinarrian itzulpenarena zegoen, horixe egia, baina euskaratik erdaretara eginarena. Ez ziren aipatzen erdaretatik euskarara egindako itzulpenak, nahiz ordurako bidea egiten hasita zeuden Igela argitaletxea osoro itzulpenei emana, Literatura Unibertsala bilduma, Elkar argitaletxeko literatura sailean integratutako
|
lehen
itzulpenen ibilbidea, Erein argitaletxearen Bartleby itzulpen saila...
|
|
2020
|
|
|
Euskalduna baitzen Nemirovsky, berak eta bere biografoek esaten dutena egia bada behintzat eta ez dakit, hartara, manualetan eta zergatik ez duten sartzen frantsesez idatzi zuten idazle euskaldunen artean. Euskarazko
|
lehen
itzulpen honek asko zor dio, noski, bi urte aurretik, 2004an, Suite frantsesaren eskuizkribua deskubritu izanari. Baina zerk ez dio zor Nemirovskyrenean deskubrimendu hari.
|
|
|
Gorago aipatu diren irakaskuntza lanez aparte, itzulpenetan ere saiatu zen.
|
Lehen
itzulpena, 1965ean egina, Arthur Miller en All my Sons antzerkia izan zen, Donostiako Jarrai taldeak antzeztu zuena, Denak nire semeak izenarekin.
|
|
2022
|
|
|
Idazle ingeles horiek guztiek Kixotearen harrobian aurkitu zuten asko gertaera eta pertsonaia, beren antzezlan eta fartsetarako, eta horrek prestatu zuen lurra, argitara zedin, 1612an, Kixoteren
|
lehen
itzulpen osoa, The historie of the valorous an wittie Knight Errant Don Quixote of the Mancha.
|
|
|
EIZIEren Nordanor datu basean begiratuta, euskara, gaztelania, frantsesa, galegoa eta portugesa ageri dira itzultzailearen fitxari lotuta, eta horrek marrazten du zein esparru geografikotan mugitu izan den, gutxi asko, Montorioren itzultzaile jarduna. Administrazioan hasi zen
|
lehen
itzulpen lanak egiten —nahiz eta, egiaz, hasi ikasle garaian hasi zela dioen: «Lanbidean baino lehen hasi nintzen ni itzultzen; institutuan, asanbladetan... jendeak euskaraz egin ahal izateko, itzuli egin behar zen»—, eta lanpostua Basauriko Udaletik (Bizkaia) Gipuzkoako Foru Aldundira aldatzean bildu zitzaion ingurura literatura itzultzen hasteko giroa.
|
|
|
Eskarne Mujika
|
lehen
itzulpenaren egileak oraingo «berezitasunetara ekarri» du eleberria.
|
|
|
" Filotearen laborategia: Saleskoren euskarazko
|
lehen
itzulpenak puritas elokutiboaren arragoan", Oihenart, 26, 27
|