|
2008
|
|
|
Almanaken saioaren ondoren asmatu eta zabaldu zen egutegi takoen ohi tura,
|
lehenik
Hegoaldean, eta Iparraldean gero. Egutegi molde berri honek sekulako arrakasta ezagutu du, eta izan badu oraindik ere, argitalpenen artean ediziorik handienak dituela eta irakur egunerokotasunik leialenarekin, gain era.
|
|
2011
|
|
|
Arrazoiak asko izan leizke, baina bada bat Jean Louis Davant euskaltzain zuberotarrak asko azpimarratzen dabena:
|
lehen
hegoaldeko eskoletan frantsesa erakusten zan, eta jentia gutxi asko defenditzen zan hizkuntza horretan. Orain ingelesaren monokultiboa nagusitu da eta belaunaldi barrixak muga pasau orduko deseroso sentitzen dira, euskeraz jakin arren.
|
|
2012
|
|
|
" Guerrilleros de Cristo Rey"," Batallon Vasco Español"," Antiterrorismo ETA"," Grupos Armados de Liberacion"...
|
Lehenek
Hegoaldean bereziki jo zuten, eta azkenak, ATE eta GAL, dira Iparraldean ezagunenak. 1975eko Hendaiako" Mugalde" liburutegiaren aurka estreinatu ziren, trantsizio denboretako errebindikazio nahasiekin jarraitu eta GAL en 28 hildakoekin bururatu.
|
|
2014
|
|
|
Lekuzko perpausetan egon aditza erabiltzea gaur egun areagotzen ari den joerada. Hizkera arruntean «etxean nago» maizago entzuten da «etxean naiz» baino.Jatorrian, lekuzko perpausetan izan aditza erabiltzea Ipar Euskal Herriko euskarareneta nafarreraren ezaugarria da,
|
lehen
Hegoalde guztian gehiago erabiltzen bazen ere.Badirudijoera dela mendebalderagoko ezaugarriek ekialdeko hauek ordezkatzea.Horregatik, gazteek egon aditza gehiagotan erabiltzea espero dugu, eta adinekoek, berriz, izan. Beste ezaugarri soziolinguistikoen arabera ere, zer diferentzia (aldakortasun) agertzen den aztertu nahi da.
|
|
2015
|
|
|
Balio ote du oroitaraztea, irakurle, orai ekialdera bezainbat
|
lehen
hegoaldera zutela behatzen Baionako apezpikuek, eta hori, 500 bat urtez, 1058tik 1566ra...
|
|
2018
|
|
|
Eta han geunden, ibaiaren erdian salbu, Suaren Gizonen gotorlekuari itzulia eginez. Eseri eta barre egin genien, urrundu ahala,
|
lehenik
hegoalderantz eta gero hego mendebaldetik ekialderantz, ipar ekialderantz eta gero berriro ekialderantz, ibaiak ia begizta bat eratuz egiten zituen bi bihurgune handiei jarraituz.
|
|
2019
|
|
|
Ama Birjinaren gurtzak hainbesteko garrantzia hartu zuen, non esan izan baita XIII. mendean Jainkoa emakume egin zela; emakumearen mistika bat garatu zen orduan erlijioaren arloan. Bestalde, gazteluko bizimoldeko astialdiari esker, dama nobleek modua izan zuten inguruan solasaren, kortesiaren, poesiaren luxua lorarazteko; Beatriz Valentinoiskoak, Leonor Akitaniakoak eta haren alaba Maria Frantziakoak, Zuria Nafarroakoak eta beste hainbat emakume letradunek poetak erakarri eta beren gerizpean hartzen zituzten; kultur loraldi bat izan zen,
|
lehenik
hegoaldean eta gero iparraldean, emakumeei prestigio berri bat eman ziena. Gorte amodioa platonikotzat jo izan da askotan; Chrétien de Troyesek, bere gerizatzaileari atsegin emateagatik inondik ere, adulterioa ezabatu zuen bere lanetatik:
|
|
|
Korbaran pila bat ikusten ditugu errioan, eta egunero bi kilo arrain behar dituzte bizitzeko.
|
Lehen
hegoaldera joaten ziren, eta orain hemen gelditzen ari dira. Horren aurrean egiten al da zerbait?".
|
|
|
Honi begira, hiru aukera nagusi dirateke: (a) lehenik Iparraldeko euskalkiek hartu zuten buru bihurkarientzako eredua, okzitanieratik; (b)
|
lehenik
Hegoaldeko euskalkiek hartu zuten eredua, latinetik, gaztelaniatik edota nafar erromantzetik; (c) Iparraldeko eta Hegoaldeko euskalkiek aldi bertsuan hartu zuten eredua, hizkuntza desberdinetatik.
|
|
|
Hau kasualitatea dateke menturaz, baina iradokitzen du Iparraldeko euskalkiek izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bidea Hegoaldekoen ondotik eta, beraz, mantsoago egin zutela. Ondorioz, pentsa liteke egitura hau garatzen
|
lehenak
Hegoaldeko euskalkiak izan zirela, eta berrikuntza bertatik Iparraldera hedatu zela. Proposamen honek euskararen historiarako izan ditzakeen ondorioak hurrengo atalean azalduko dira.
|
|
2021
|
|
|
Etxeari itxurea guztiz aldatu eutsien.
|
Lehen
hegoaldera eukan hartzubia, eta honen azpitik kortara sartzen zan. Hartzubi ganean alderik aldeko balkoia eukan.
|
|
|
Ibai ondoko lautada haietan etxe gehiago ikusten hasi ziren. Hirian sartu baino
|
lehen
hegoaldeko ertzean, gaztelu baten ondoan lehorreratu ziren. Kayes hiriko kanpoaldean eremu zabal bat utzi zieten kanpamentua eta tailerrak jarri ahal izateko.
|
|
2022
|
|
|
Ustekeria zaharren despit, erromatarren peko gertatu ginen hemen ere.
|
Lehenik
hegoaldetik etorri ziren. Iberian kartagotarren aurka sartu ziren Bartzelonatik hurbil J.K.ren aitzineko 218 urtean; Jaka (orduan baskoia) hartu zuten 194.ean, eta 75.ean Ponpeio jeneralak hiri bat eraiki zuen Nafarroako Iruñean, baskoi herri batean.
|
|
|
" Espainiako" gerlatik landa, 1939ko udaberrian, Errepulikako gobernuak Gurseko kontzentrazio esparrua
|
lehenik
Hegoaldeko gudarientzat eraiki zuen Zuberoako mugan.
|
|
|
EAJ, Eusko Alderdi Jeltzalea, abertzaleen artean
|
lehena
Hegoaldean, Sabino Arana Goiri bilbotarrak 1895ean sortua euskal ikurriñarekin batera, azkenean saiatzen da Iparraldean erroen egitera. Lan nekea du, hemen abertzaletasuna Sabinoz beste oinarri batetik sortua baita, Itsasuko Ageriaren ingurutik, eta hori ez du jakin nahi Sabinoren alderdiak, gurea baino lehen bazegoelakoan.
|