|
2002
|
|
|
Barne munduek gaurko euskal eleberrigintzan duten presentziari dagokionez, honako hau azpimarratu genuke
|
lehenik
eta behin: atal honetan sartu ditugun eleberriek elkarren artean desberdintasun handiak dituztela aitortu arren, gehiago direla gaietan eta forman dituzten ezaugarri komunak.
|
|
2005
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, burutu bako asmoak eta eginkizunak lerroan jarriko ebazan. Baikorregia bera, bai horixe!
|
|
|
Elementuok dira hiriaren tratamendua, eta harremana bestelako arte adierazpenekin, zinearekin batez ere, baina baita literatura eta pinturarekin ere. Hiriaren tratamenduari dagokionez esan behar
|
lehenik
eta behin ipuin guztiek hiria dutela kokaleku. Horrela, hiriko giro horretan bizitzako hainbat egoera azaltzen da.
|
|
2008
|
|
|
"
|
Lehenik
eta behin bereiztu behar da sarituaren proiekzioa nora hedatzen den. Kanpoan ezaguna izateak ez du bermatzen barneko sisteman aintzat hartua izango denik.
|
|
2015
|
|
|
Laugarren zenbakiko testua berak idatzi ez zuela aitortzen bazuen ere, bete betean egiten zuela harekin bat adierazten zuen hasteko. Haatik, Euskaltzaindia kritikatu baino lehen, haren lanaren aitortza egiten zuen
|
lehenik
eta behin, eta batasunaren eta h aren alde agertzen zen duda gabe. Jarraian, baina, erakundearen zenbait erabaki kritikatzen zuen, batez ere h ari zegozkionak, hots, ze hitzek eraman behar zuten hatxea eztabaidatzen zuena.
|
|
|
Baina, jenero hori guztiori batzeko,
|
lehenik
eta behin, soloak prestau egin behar ziran. Lurrak neguan makinatu eta erreten ixten ziran.
|
|
2017
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, Obabakoak i hasiera ematen dion ipuina aintzat hartuko dugu, Camilo Lizardi erretore jaunaren etxean aurkitutako gutunaren azalpena, alegia. Bertan, bere burua" paper aztertzaile" modura aurkezturiko narratzaileak Obaban aurkituriko gutun baten berri ematen digu, iruzkin filologikoak eta gutunaren beraren pasarteak tartekatuz.
|
|
2019
|
|
|
Aberea lotu ondoren, benetako ferratze lana hasten da.
|
Lehenik
eta behin, iltze eta ferra zaharrak kendu, apatxa zaku baten ehunaz garbitu eta ertza ebakitzen da, kanpoaldetik, ebakigailua erabiliz. Gero, pujabantarekin apatxaren azpia eta tarteko irekidura gastatu eta arraspaz limatzen dira.
|
|
2021
|
|
|
Denbora eskaini behar zaiola dio lehenbizikoak, eta, askotan, denbora falta argudiatuta, helburu erreal gisa ez dela hartzen uste du. Eta, hor literaturarekiko erlazioa kaskartzen hasten dela pentsatzen du, ikasleei dagokienez,
|
lehenik
eta behin, eta irakasleengan, ondoren: " Disfrutatze hutsari bakarrik beldurra izaten diogu ikasgelan, hau da, helburu txikia dela iruditzen zaigu".
|
|
|
Hala ere, pentsamendu errutina gisa ezagutzen direnei dagokienez, zerbait errepikatzeak edo ohitura bat hartzeak ez dakar berekin modu intrintsekoan ikaskuntzarik edo aprendizaiarik, jarduera errutinarioen bidezko ezagutzaren transmisioa ez baita ikaskuntzaren sinonimo, entrenamendua baizik (Ritchhart, Church eta Morrison, 2014). Ritchhart, Church eta Morrisonen (2014) iritziz, errutinak balio pedagogikoa izateko,
|
lehenik
eta behin horretarako helburuarekin diseinatu behar dira, eta, bestetik, pentsatzeko aukera zein pentsamendua adierazteko aukera eskaini behar die ikasleei. Ritchhartek eta Perkinsek (2008: 57) dioten moduan," aprendizaia pentsatzearen ondorioa" delako.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, ikaskuntzaren ikuspegi soziokulturalean zein hezkuntzaren ikuspegi soziokonstruktibistan kokatu nahi badugu proposamen hau, ebaluazioa ikas prozesuan inplikatutako pertsonen arteko elkarrizketa gisa ulertu behar da (Pérez, Heras eta Herrán, 2008), eta elkarrizketa horiek prozesua eraikitzen eta atzeraelikatzen, helburuak lortzen, hausnartzen eta ikasleak garatzen lagundu behar du.... Horrezaz aparte, elkarrekintza hezitzaile horiek kolektibo baten kulturaren baitan elkarrekin eraikitzen eta garatzen direla ulertu behar dela diote Martinezen (2012) berrikusketa bibliografikoek; hots, izaera soziala dutela (Driver eta Scott in McMillan, 2010).
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, kultur ondare legez ikusten du LIR3 k literatura, euskal identitatea eraikitzeko eta ardazteko oinarrizko osagai gisa, bai norbanakoaren identitateari dagokionez, bai identitate kolektiboari begira ere:
|
|
|
" Herri baten izaera eta kulturaren parte delako
|
lehenik
eta behin. Hizkuntzaren parte ere badelako.
|
|
|
" Erronka handi baten aurrean nagoela esango nuke horrelakoetan.
|
Lehenik
eta behin, pareta bat bertan behera bota banu bezala gero irakaskuntza prozesuaz gozatzeko. Beste gai batzuekin ikasleak motibatuago egoten dira eta horrek asko markatzen du gai baten abiapuntua.
|
|
|
Aldi berean, zenbaitetan horrek bi ondorio eragiten dituela zehazten dute IEE1 ek eta IE6 k:
|
lehenik
eta behin, testuliburuak edota urtetan erabilitako material didaktikoek sorrarazten duten morrontzatik ateratzeko zailtasuna, eta bigarrenik, esperimentaziora eta hezkuntza berrikuntzara hurbiltzeko jarrera erresistenteak. Halaber, horri curriculuma eta programazioa betetzeko beharrak eragiten duen itomen eta larritasun sentimenduak ere gehitu behar zaizkiola ohartarazten du IE6 k.
|
|
|
" Gure ereduak helburu ugari ditu:
|
lehenik
eta behin, ezagutzak eraikitzeko eta ezagutzak trukatzeko prozesu kodependenteetan zentratzen da, alfabetizazio tematikoen sustatzaile nagusi gisa. Ezagutza berriak eraikitzeko, ikasleek estrategiak eta trebetasunak erabili behar dituzte gertakariak eta behaketak ezagutza kontzeptual bihurtzeko.
|
|
|
Orduan, tartea eskainiko diegu zeregin hori egin dezaten, eta gero, mikroipunak partekatzen hasiko gara.
|
Lehenik
eta behin gurea irakurriko diegu:
|
|
|
Euskal literaturak erronka zailagoa dauka aurretik,
|
lehenik
eta behin euskarazkoa delako, hori ezaugarri bereizgarri eta aukera zabaltzaile bihurtzen asmatzen ez duen bitartean, behintzat. Bestetik, euskarak euskal literatura hezurmamituko badu, euskarazkoak izango diren helduleku literario kultural erreferentziazkoak eskaini dizkie gazteei, euskaraz kontsumi dezaten, goza dezaten, parteka dezaten, baina, batik bat, oraindik hasita sortu ere egin dezaten.
|
|
|
Irakasleei dagokienez, oinarrian hiru dira antzeman diren arrazoiak edo faktoreak beren alderdi motibazionala azaltzeko:
|
lehenik
eta behin, hezkuntzasistemaren egoerak sortzen duen hezkuntzaeta lan prekarietatea; bigarrena, formazioan dauden gabeziek sorrarazten duten konfiantza falta eta ziurgabetasuna; eta, azkenik, indarrean dauden inertzien kontra etengabe aritzeak pizten duen frustrazioa.
|
|
|
Euskaldunak izanik ere, gaztelaniaz irakurtzen dutela diote, gehiago erakartzen dituela (IIR1), eta arrazoi desberdinak eskaintzen dituzte.
|
Lehenik
eta behin eta aurreko ataletan azaldutakoaren bidetik, hizkuntza diglosia egoeran eta horrek eragiten duen hizkuntza gaitasun desegokian ikusten du MIR1 ek: " Gizarte egoera eta egoera diglosikoak asko baldintzatzen du.
|
|
|
Bide beretik mintzatzen da GE2 ere. Bere iritziz, politika kulturaletik Haur eta Gazte Literaturari (HGL)" garrantzi handiagoa" eman behar zaio, eta,
|
lehenik
eta behin, HGL n lanean diharduen Galtzagorri Elkartearekin," HGLko elkarte bakarra eta The International Board on Books for Young People (IBBY) 66 erakundearen euskal adarra dena", hain justu ere," duintasunez eta finkotasunez lan egitea, gutxinaka gutxinaka borondatezko jardunetatik aldenduz". Modu berean, euskal literatura nazioartera zabaltzea garrantzitsutzat jotzen du HGLk Euskal Herriko mugetatik haragoko espazioetan ere tokia izateko, eta liburuaren inguruko esparruetan" literaturaren kalitate mailan zorrotzagoak" izatea galdegiten du elkarrizketatuak, argitaletxe, editore, erakunde publiko nahiz editoreei.
|
|
|
Metodologiari eta ikasleen gaitasun orokorrei eskainitako azpiataletan adierazten zenari helduz, galdekatutako ikasleek askotariko iritziak dituzte, baina funtsean lau dira nagusitzen diren ikuspegiak:
|
lehenik
eta behin, literaturarekin eta irakurketarekin gozatzen ez duten nerabeak, gustuko ez duten horiek, eta esan beharra dago horiek ez dutela gehiengoa osatzen, pentsa daitekeenaren aurka; bigarrenik, irakurtzea gustuko duten eta ikakurketarekin gozatzen dutela aitortzen duten gazteak, eta horiek galdetutakoen gehiengoa dira; ondoren, irakurtzeaz gain, sortzen ere disfrutatzen duten ikasleak daude, ...
|
|
|
Helburu horretan, ikas prozesuetan sortzaileen esku hartzeak asko lagun dezakeela uste dute LIR1 ek eta IEE1 ek.
|
Lehenik
eta behin, herri gisa kultura komunitatea ezagutzeko eta horretara hurbiltzeko parada izateko; bigarrenik, kanonikoak diren edo ikasleengandik hurbilagokoak izan daitezkeen sortzaileak eurak eta haien obra bertatik bertara ezagutzeko, kultura transmisioari eutsi nahi bazaio; eta, azkenik, nerabeak biharko sortzaileak izango badira, eta, hortaz, kultura komunitate horren parte ere bai, sormen proz... IEE1 ek eta HIR1 ek diotenez, ikastetxeetan bertsolaritzarekin ez bezala, ezin zaie euskaraeta literaturairakasle guztiei sortzaile ere izateko exijitu, baina bai, ostera, lankidetza didaktiko hori estutzeko urratsak eman, Idazleak ikastetxeetan edo Musikariak ikastetxeetan moduko programez harago.
|
|
|
" Gure komunitatea lantzeko, hori
|
lehenik
eta behin. Nola maitatuko dugu hizkuntza sortzen denik ere ez badakigu?
|
|
|
" Horretarako, irakasleek irakurri behar dute lana
|
lehenik
eta behin, eta ondo ezagutu, menperatu, ondoren modu egoki eta eraginkor batean landu nahi baldin badute gelan. Irakasleak irakurle onak izan behar dira, eta literatura lan diferenteak lantzeko dagokion teknika ezagutu eta gelaratu.
|
|
|
Arestian azaltzen zenari gehituta, euskararen egoera soziolinguistikoaren ondorioz, nerabeek hizkuntzan duten maila ez dela nahikoa eta egokia adierazi dute elkarrizketatuek. Gauzak horrela, hizkuntzaren lanketari lehentasuna ematen zaio,
|
lehenik
eta behin, gabezia linguistiko horiei irtenbidea emateko, noski, eta, bestetik eta horren ondorio gisa, ikasleek literaturaren ikaskuntzarako oinarrizko tresnak ez dituztela argudio gisa erabiltzen delako. Hala eta guztiz ere, edozein kasutan konpetentzia linguistikoaren lanketa literarioarenari gailentzeko joera baieztatu dute elkarrizketatuek aurreko ataletan ikus daitekeenez baita horretarako arrazoiak eskaini ere, euskararen egoera hobea den testuinguruetan ere70 Egoera batean zein bestean, erronka literaturaren irakaskuntza, lanketa bera, alegia, dela diote LIR1 ek, MIR1 ek eta IE6 k, maila handiagoan edo txikiagoan, baina betiere konpetentzia linguistikoa edozein dela ere ikas daitekeela sinestuta.
|
|
|
Hori horrela, horrek
|
lehenik
eta behin literaturaren pertzepzioaren aldaketa ere eskatzen du halabeharrez, LIR1 en, BE1 en eta EIAE3 ren arabera. Irudia ardatz duen gizarte batera jausi egin dela diote, eta bestelako tempusetan eta formatuetan ekoizten eta kontsumitzen dela sorkuntza ugari.
|
|
|
" Disfrutatzeko, mundua ezagutzeko eta esperientzia literarioak norbere bizipenekin lotzeko balio luke literaturaren irakaskuntzak. Literaturak eta honek biziarazten zaituen esperientziak asebete egin behar zaitu
|
lehenik
eta behin, eta ondoren etorriko da heziketa literarioa. Hots, esateko moduak, errealitatea eta gizartea ulertzeko eta interpretatzeko moduak, etab.". Eta, horretarako, didaktismotik urruntzea garrantzitsutzat jotzen du GE4 k:
|
|
|
Hiruzpalau minutu emango zaizkie eta biribilera itzuliko gara ikerketatxoaren emaitzak partekatzeko.
|
Lehenik
eta behin, irudiak eta kontzeptuak lotzeko eskatuko diegu, eta ondoren, kontzeptuak argitzera joko dugu. Aurrekoan legez, talde bati galdetuko zaio, eta esplikatutakoarekin nahikoa bada, ez dugu segituko.
|
|
|
Baliabideen artean hiru aipatuko dizkizuet.
|
Lehenik
eta behin, agerikoena: esaldi hautsiena eta alderantziz idatzitako esaldiarena.
|
|
|
Bertol Brecht-en Gaberako aterbea musikatuta entzungo dugu, baina bertsio desberdinetan:
|
lehenik
eta behin, Negu Gorriak taldearen bertsioa, eta ondoren Mikel Laboarena. Azken hau ere osorik entzungo ditugu.
|
|
|
Zentzu horretan, aipatzen dituen arazoen artean, hainbat nabarmentzen ditu elkarrizketatu honek.
|
Lehenik
eta behin, euskarak eta, ondorioz, euskal literaturak berak prestigio falta duela, eta berezkoa zaion baliagarritasunarekiko zalantzak edo uste okerrak zabalduta daudela gizartean; ez inguruko herrietan soilik, baizik eta sistemaren barruan ere dagoen problematika badela. Hori bera da, gainera eta bereziki, agerikoen utzi nahi duena, eta era berean, arazoaren jatorrian oinarririk gabeko usteak daudela salatzen du, baita uste horiek egiazkoak ez direla ere.
|
|
|
Funtsean, hiru aspekturen inguruan antolatu dira elkarrizketak eta horietarako galdetegiak:
|
lehenik
eta behin, literaturaren didaktikaren inguruan galdekatu zaie gaiaren egoera edo diagnostiko batera iristeko asmoz; ondoren, ikasle zein irakasleen profilak motibazioa, jarrerak, gaitasunak edota prestakuntza, besteak beste aztertu dira protagonisten begiradetatik; bukatzeko, arloak XXI. mendean izan ditzakeen erronkak irudikatu nahi izan ditugu, azken batean, hau baita ikerketa lan honen helburu...
|
|
|
hots," euskal kultura posible al da euskararik gabe?" galderatik partitu beharrean," euskara posible al da euskal kulturari buruzko diskurtso jakin bat gabe?" galderatik abiaturiko eztabaidan sakontzea esanguratsuagoa dela uste baitugu. Hala ere, hezkuntzari dagokionez, euskaraz gain, euskal kultura zer beste ezaugarrik ere gorpuztuko duen balego adosteko beharra ikusten dugu,
|
lehenik
eta behin, ikastetxeetan euskal kulturak zeharkako elementu behar duen heinean, eztabaidari dagokion dimentsioan eta kontzertatutako gutxieneko argumentuez erantzun ahal izateko; bestetik, gazteei euskal kultur erreferente berriak horren arabera proposatu eta horiek jorratu ahal izateko; hirugarrenik, bide horretan, nerabea euskal kultur komunitate baten parte, kontsumitzaile nahiz sortzaile, iza...
|
|
|
Eta, jakina, literatura ez dago eztabaida horretatik at, eta humanitate, kultur eta giza zientzien alorraren baitan kokatuta, prestigio falta horren ondorioz, beste jakintza arlo batzuekin lehiatu behar du,
|
lehenik
eta behin, irakasgai beraren barruan bertan, Euskara eta Euskal literatura izanda, normalean lanketa alderdi linguistikora lerratzen dela esan baita. EIAE3 rentzat zentroetan ez zaio behar besteko denbora eta espazioa eskaintzen literaturaren didaktikari, eta halaber, horrek gabezia ugari dakartza.
|
|
|
Aurreko saioko testuartekotasunaren ideiaren bidez irekiko dugu saio hau. Proposatutako kantuari tiraka, diziplinartekotasuna izan dezakegu mintzagai,
|
lehenik
eta behin, eta musikagintza eta zinemagintzaren arteko zubia ikusiko dugu agerikoen, baina lotura hau literaturaren eta zinemaren artera ere eraman daiteke. Bi diziplina horien harreman historikoaz gain, abestiaren bideoa proiektatuz gero, komiki baten bineta agertuko baitzaigu.
|
|
|
Lehendabizi hori pentsatuko duzue, eta gero, pentsatu zein egoeratan dagoen pertsonari oparituko zenioketen aipu hau, dagoen beldur egoeratik ateratzeko gomendio gisa. Horretarako, galderek iradokitzen dizuetena paperera eramango duzue,
|
lehenik
eta behin, orain banatuko dizkizuedan koloreetako kartulinetan idatziz jasoz".
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, balorazioak egingo ditugu, baina ikaskideen ekarpena errespetatuz eta epaitu gabe ekarpena egingo zaiola gogoraraziko diegu, beste behin ere. Kasu honetan, elkarrekintza modu diferentean egituratuko dugu:
|
|
|
" Konpromisoa ikaskuntzarekiko konpromiso gisa birplanteatzeak bi gai planteatzen ditu.
|
Lehenik
eta behin, gure eskolak ikasle konprometituak hazteko bideratuta al daude. Eta bigarrenik, eskolara joatea ikaskuntzarako aurretiazko baldintza dela onartu behar dugu?" (op.). hezkuntza testuinguruen berpentsatze hori ulertzeko, eta, horretarako, (1) dagokion komunitatean berrikuntzarako errotutako kultura dagoen edo ez garrantzitsua da, eta, aldi berean, (2)" aldaketarako behar sakona" dagoen edo ez oso kontuan hartzea (Clayton, 2016: 31).
|
|
|
"
|
Lehenik
eta behin, ongi etorri ezleku eta ezdenbora honetara. Konturatuko zineten moduan, ez gaude betiko lekuan, eta ez gaude betiko moduan.
|
|
|
Kasu honetan, ebaluazio ariketaren izaera eta tresna ezberdina izango da, euskarriak askotarikoak izango direlako, batetik, eta hiru esparru baloratzera bideratuta egongo delako, bestetik.
|
Lehenik
eta behin, ikasleen ekoizpenak eta interbentzioak koebaluatzea; bigarrenik, prozesua bera, hots, egokitasunari eta eraginkortasunari dagokienez; eta, azkenik, kideen aspektu sozioafektiboak. Horretarako, errutinen garapenean zehaztuko da zer unetan eta modutan zabalduko eta garatuko diren espazio horiek, baita ebaluagaia zein bitartekoak ere.
|
|
|
Azpiatal honetan diseinatutako errutinaren alderdi didaktikoa eta proposamen orokorra aurkeztuko da.
|
Lehenik
eta behin eta arestian azaltzen zenaren haritik, literatur errutinak errutina pedagogikoen eta pentsamenduen errutinen logika eta ibilmoldea oso kontuan hartuta eraiki direla esan beharra dago, literaturaren lanketa sistematizatua helburu, pertsonaren garapen mota desberdinetan eragiteko asmoa duen literatur praktika pedagogiko errutinarioa proposatu nahi baita. Kasu honetan, sei asteko iraupena izango duen errutina bakarra aurkeztuko da:
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, balorazioak egingo ditugu, baina ikaskideen ekarpena errespetatuz eta epaitu gabe ekarpena egingo zaiola gogoraraziko diegu. Balorazioak modu askean egingo dira, baina elkarrekintza bideratzen laguntzeko eta balorazio horiek ahalik eta esanguratsuenak izateko, aurreko saioan proposatu zen galderen zerrenda oinarri hartuta, ondoko galderak proposatuko zaizkie.
|
|
|
Santiago Onaindia ikerketabekaren baitan; beraz, nire esker ona adierazi nahi diet erakunde horiei,
|
lehenik
eta behin, literatur ikerketa sustatzeagatik. Bestetik, ikerketarako egindako focus group, elkarrizketa, galdetegi eta talde eztabaidetan parte hartu duten kide eta erakunde guztiei haien lana eta prestutasuna eskertu nahi nieke, haien ekarpenik gabe lan hau ez litzatekeelako posible izango.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, antzina 3 eguneko astea zegoela adierazten dutenak: astelehena" astearen hasiera", asteartea" astearen erdia", eta asteazkena" astearen amaiera".
|
|
2022
|
|
|
Baserri batean bizi naiz. Goizean jaikitzen naizenean,
|
lehenik
eta behin txapa pizten dut egur txikiz, eta txorrotako ur pixka bat berotzen dut kafea prestatzeko. Ontziak garbitu eta beheko kortara noa ardiei arto pixka bat ematera...
|
|
|
Ardiak non zapaldu ez duenez, nahiko geldi egoten da.
|
Lehenik
eta behin, lepapea mozten dio, eta tripapea gero. Josek ondo gogoan du horrelaxe hasi zela zeregin horretan aitari laguntzen, hamar urte inguru zituela.
|