|
2010
|
|
|
Rawlsen proposamenak baditu abantailak.
|
Lehenik
eta behin, ez da saiatzen teoria metafisikoak eta erlijiosoak elkarren artean konparatzen. Nolabait ebatzi behar, ordea, haien arteko diferentziek sor litzaketen istiluak.
|
|
|
Zentraltasun horretan bermatuta, Schleicher ek, hiru arotan zatitu zuen giza espeziearen historia ebolutiboa:
|
lehenik
eta behin, hizkuntzaren organo fisikoaren eta dagozkion ezaugarrien garapenaren aroa, bigarrenik, hizkuntzaren garapenaren aroa, eta hirugarrenik, aro historikoa. Eskema horren baitan, Schleicher en ustez hizkuntzaren garapenak ditu estekatzen, batetik, antropoideen animaliatasuna eta, bestalde, gizakiaren benetako gizatasuna, eta horrenbestez, gizakiaren eboluzio progresibo eta linealaren ideia horretan, hizkuntza da gizakia egiten duena.
|
|
|
Izan ere, eboluzioaren teoriaren muina ideia bitan kondentsa dezakegu.
|
Lehenik
eta behin diosku bizidun guzti guztiak, bai iraganekoak, bai gaur egunekoak zein etorkizunekoak, espontaneoki sorturiko bizi sistema bakar batetik edo gutxi batzuetatik deszenditzen direla. Eta bigarrenik, ale ugaltzailerik hoberenen hautespen naturalaren bidez eratortzen direla espezieak, batzuk besteetatik.
|
|
|
Supergizonak ezin zuen asmatu ni nengoela Ugarteren jarrera ulergaitzaren atzean. Goiz zein berandu jakingo zuen nondik zetorkion haserrea jerenteari, baina orduan ere erakutsi egin zuen,
|
lehenik
eta behin, bera ez zela erruduna... eta gero lortu Ugarteri sinestaraztea. Soilik hirugarren fase batean etor zitezkeen susmoak niganantz, beraz eta asko falta zen nire burua arriskuan ikusteko.
|
|
|
minutu hauek baliatu behar nituzke indar sexuala berreskuratzeko,
|
lehenik
eta behin nire buruari aginduz lehengoa korto zirkuito xelebre bat besterik ez dela izan, beldurrari beldurra edo horrelako zerbait. Kontzentra nadin Irantzuren zango mardulek bat egiten duten inguru pubiko bionikoan, bertako narru zuria zentimetroz zentimetro xurrupatuz, baita tarteka zabaltzen diren zuloetan mingaina sartuz ere.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, iduri zait besteei amengatzeko orde, gaizki egina biltzeko partez, etxeko garbiketa egitea komeni dela. Oraingo euskaldun batek dituen arazoak, tratatu nahi lituzkeen gaiak, ez dira beste lekutako gaietatik biziki ezberdintzen.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, Chiarari argi geratu zitzaion zokormazo huts batekin ezkondu zela, eta Simeon hura ez zela, ezin zitekeela izan, bera liluratu zuten gutun haien idazlea. Aldian behin agertzen zitzaion senarra, gehienetan gauez, bere senar eskubide omen zirenen eske; hortik kanpo gutxitan ikusten zuen, eta kasik nahiago, ohartua baitzegoen inongo jendetasunik gabeko basakristau bat zela, zibilizazioaren usadioak hastio zituena, jan edana eta ehiza beste kezkarik gabea.
|
|
2011
|
|
|
Beste aldaketa ñimiño batzuk egin ditut ere, baina, azalpenetan larregi ez luzatzearren mota bikoak aipatuko ditut bakarrik.
|
Lehenik
eta behin, hitzen arteko loturei dagokiela, batzuetan ez dut gorde Laborarier zutabeetako ohitura. Esaterako, gatik atzizki kausala aditz laguntzaileari lotuta idatzi dut sistematikoki, jatorrizkoan ez bezala:
|
|
|
Adiezineko M (dao) horrek erabiltzen duen idazkera da
|
lehenik
eta behin X (wen) hori, eta idazkera horren bitartez, marra eta orbanez apaintzen ditu piztien larruazalak, ziztu egiten du haizea bitarteko, zurrumurrua dario uretan, izarrak pizten ditu gauez, eta ortzadarra margotzen du aldian behin egun argiz. Horregatik dateke apaingarri eta mozorro bide batez.
|
|
|
Aurreneko edizioak gaztelaniaz egindakoak, behintzatKarl Yung psikiatra suitzar ospetsuaren hitzaurre interesgarria dakar osagarri. Obra honek, bere ustez, bertako nortasunaren gordailu, jakitera ematen du txinatarren pentsamoldea nolako ezaugarriak dauzkan eta,
|
lehenik
eta behin, sinkronizitatea aipatzen da, hau da, gauzak aldi berean gertatzeari ematen zaion esanahi berezia.
|
|
|
Horrela, bada, argia eta iluna, gogorra eta biguna, arra eta emea, eguzkia eta ilargia... erabiltzen ditu bere obra mugagabea osatzeko eta nabarmentzeko eta,
|
lehenik
eta behin, ortzia eta lurra. Ortzia FB (yang) da; lurra, aldiz, (yin), eta elkarren arteko harremanak bitarteko, (dao) misteriotsu eta sorgin horrek izakiak oro hau da, hamar mila, guztiraateratzen ditu ezerezetik.
|
|
|
Irudi luke idazkerak ere, Ekialdeko beste hainbat artegintzak bezala, Txinan (jiang) eta Japonian (ma) deitzen dioten horri, hau da, tarteak antolatzeko sistemari jarraitzen diola: l. Arkitektura tradizionalean, esan bezala, gela da, eta musikan, isilunea; dantzan, geldialdia, eta pinturan, berriz, zurian utzitako alderdia; eta antzerkian ere ekintzarik gabeko tarteak gobernatu behar izaten ditu
|
lehenik
eta behin zuzendariak.
|
|
|
Balio hori musika ondasun partikularren trukaketa global batean egituratzen da,
|
lehenik
eta behin, izan horiek diskoak edo bestelako grabazioak, izan orain teknologia digitalari lotutako gaiak.
|
|
|
Leteren modu eta gai sakonak esan dut: heriotza
|
lehenik
eta behin. Maitasuna ia zentzu tragikoan, eta ironiarako apenas lekurik uzten ez duen inguruko gizartearen begirada sarkor bezain etsitua.
|
|
|
Ongi, erantzun zuen Norak, ardo zuria ezpainetara eramaten zuen unean.
|
Lehenik
eta behin, azaldu zuen kazetariak, galdera labur batzuk eginen dizkizut, zure bizitzaren ingurukoak, aurkezpen gisa.
|
|
|
Zure esanetara, jauna, onartu zuen mutikoak.
|
Lehenik
eta behin, hasi zen estatubatuarra, jakin nahi nuke nondik datorren proposamen hori. Ni mandatari hutsa naiz, jauna, azaldu zion mutikoak, eta galdera horri erantzuteko hitz bakar bat eman didate:
|
|
2012
|
|
|
Gure belaunaldiko ETAren politika barrabilen politika izan da.
|
Lehenik
eta behin, borroka egin behar zen eta horretarako potroak behar ziren. Frankismo denboran" por pelotas" egin behar ziren gauzak[...] ETAn sartzeko behar zirenak ez genituenok, ba horixe, zikiratuak ginen.65 Zizekek erakusten duen bezala66 kastrazioaren poesia faltsu hau guztia" faloa" eta" zikiratze" nozioen erreferentzia metaforiko zentzu arruntean datza.
|
|
2014
|
|
|
Ez dirudi. Jeremy Wilson historialariari berari esker,
|
lehenik
eta behin.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, arestian esan bezala, enpresek ez dute benetan ekoizten kontsumitzaileek aldarrikatzen edo behar dutena, kontrakoa baizik. Sistemak nahi edo egoki iruditzen zaizkion produktuak ekoizten ditu eta horren beharra duela esaten dio kontsumitzaileari.
|
|
|
Zerk eragin du aldaketa hori?
|
Lehenik
eta behin, sexualitatearen antropologiaren eskutik sustraitu den, neurri handi batean behintzat, aniztasuna eta erlatibotasunaren ebidentzia; eta, gizakiaren malgutzea, gauza bat, bestea edo biak aldi berean bilakatzeko aukera erreala; hitz gutxitan, kultura postmodernoaren eragina.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, jada ezkontza eta familia ez dira betiko, ezta heriotzak apurtu arte. Azkeneko hamarkadak arte dibortzioa txarto ikusia eta zenbaitetan debekatua zen arren —oraindik ere bada onartzen ez duen herri industrializaturik—, geroz eta ohikoa bihurtzen ari da.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, dominoaren efektupean, nola hurbiltzen zaigun geroz eta gehiago ikus dezakegulako, ingurukoak eroriz doazen neurrian ihes egiteko ezintasuna geroz eta agerikoagoa delako. Den denak sare batean loturik gauden neurrian, zaila egiten da krisi ekonomikoa ekiditea.
|
|
|
Ondorioz, motelki bada ere, eredu bio-medikoa ezartzen da gizartean, hiru oinarri nagusi dituelarik:
|
lehenik
eta behin, gaixotasuna gizakia normaltasunetik urruntzen duen gorputzaren barneko matxura edo apurketatzat hartzen da. Gaixotasun bakoitzaren atzean kausa eta eragile den ezkutuko germenen bat omen dago, baina berau identifikatzerik badago, nonbait.
|
|
|
Eros hitzak —edo erroak— adierazpen ezberdin bi biltzen ditu, oso ezberdinak izanda ere, elkarri hertsiki loturik daudenak, bestetik.
|
Lehenik
eta behin, izaki mitologiko baten izenaz gain, maitasuna edo erakarpena adierazteko modua da; eta, bigarren, zerbait diruaren bidez lortzea ere bada, oraingoan euskarari heltzen badiogu. Izenburuak, beraz, erakarpena/ erotismoa eta erosketa/ kontsumismoa bikoteen arteko lotura estua adierazi nahi du; eta lanak egun bizi dugun erotismoaren merkantilizazioa eta merkatuaren erotizazioa ditu aztergai, nagusiki, ez bakarrik, ordea.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, herria ezin delako inoiz gobernuan egon, gobernatu ahal izateko gobernariak gobernatuak behar dituelako ezinbestean. Herria osoa gobernuan balego, ez legoke mendekorik.
|
|
2015
|
|
|
Hausnarketa eta eztabaida errazteko oinarrizko txostena prestatzen hasi zen Batzorde Exekutiboa; asteetan zehar landu ondoren, ekainean aurkeztu zitzaion dokumentua,
|
lehen
eta behin, Nazio Batzordeari.366
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ez zuen fusio baten bideragarritasunari buruzko azterketarik egingo," ez zelako ez lehentasunezkoa ez beharrezkoa".
|
Lehenik
eta behin aurrezki kutxa bakoitzaren organoen autonomia errespetatu behar zela azpimarratu zuen. Haiei zegokien erabakia hartzea, nahiz eta CANen atzean Nafarroako Gobernua eta Iruñeko Kutxaren atzean Iruñeko Udala izan.
|
|
|
Haatik, desertu hau ez da edozelako desertua, gainontzeko desertuetatik bereizi duten ezaugarri hipermodernoak baititu; hots, desertu hau ez da desertu hutsa, infernua ere baita.
|
Lehenik
eta behin, infernua da jainkoek gizabanakoa utzi dutelako behin betiko; jendearekin gertatu bezala, gizabanakoa bakarrik aurkitzen da, jainkoez inguraturik bizi den arren; bigarren, desertu hipermodernoan liskarra, biolentzia eta suntsipena nagusi direlako; eta, azkenik, aurreko bi ezaugarrien ondorio gisa, desertu honetan errudunek pairamena dutelako zain. Infernu hipermodernoa, berriz, ez da edozelako infernua, Tartaroa baizik —hortxe dago, hain zuzen ere, bere berezitasuna—; ezin liteke infernu hutsa izan, arestian aipatu bezala, tokirik desertiko eta mingarrienera bizigabeak zein bizidunak sartu daitezkeelako.
|
|
|
Orakulua kontsultatzeko prest dagoenean, erregutzailea ibai batera eramaten dute zenbait gaztek bertan bainatzeko. Jarraian, Lete izeneko iturri batetik edan behar du iragana ahazten lagunduko dion ura
|
lehenik
eta behin, ondoren bidaian ikusi eta entzun duen guztia gogoratzen lagunduko dion bestelako ura edateko. Azkenik labe moduko zulo batean sartu behar ditu hankak barneko ibai zurrunbilo batek xurgatu dezan.
|
|
|
Terroristak zigortu beharra dago,
|
lehenik
eta behin ongileen aurkako atentatua direlako; eta, bestetik, animalia edota kriminal hutsak direlako, jada ez baitute inolako arrazoirik ezeren aurka altxatzeko eta; baina desagerrarazi barik, sistemak etsaiak behar baititu; horrexegatik, terrorismorik ez balego, sistemak asmatuko luke. Terrorismoa da pozoia, eta antiterrorismoa botika.
|
|
|
Gurean baditugu zenbait adibide ezberdin.
|
Lehenik
eta behin, ezin dugu ahaztu Jose Antonio Ardanza, Josu Jon Imaz, Nicolas Redondo Terreros eta beste askok non amaitu duten politikagintzarekin bukatu eta berehala. Egun ere, jada estatu mailan, bestelako hamaika kasu topatu ditzakegu.
|
|
|
Estatu guztiak, botere sinbolikoaren jabe izanik, beraien kulturen mugak ezartzen saiatzen dira,
|
lehenik
eta behin, beraien limiteen barnean bizi direnen artean batasun eta homogeneotasun kulturala ziurtatzeko eta, bestetik, beragan sinistu behar duten aleen ekoizpena ahalbidetzeko; hots, estatuen sistema juridikoak gizabanako jakin batzuk ekoizten ditu ondoren gizabanako horiek ordezkatu ahal izateko. Foucaultek ikusi zuen bezala, garai ezberdin bakoitzean egoerara egokitu behar zuen gizaki mota eratu da.
|
|
2016
|
|
|
|
Lehen
eta behin, liburua definitzen duen adjektiborik zehatzena esan behar badugu huraxe, zalantzarik gabe, aberatsa litzateke, izan ere, luxuzko lan baten aurrean baikaude, berri iturri emankorra, zabala oso eta neurri batean, tamalez ordea, oraino handiegi datorkiguna. Bego berriz, bada, Urkizak egindako lana tresna baita, eta tresnak behar direnean erabiltzeko baizik ez baitira.
|
|
|
Azkenik, eskertzekoa da Garmendia Arruebarrenak eginiko lan purrusta, 1968.eko Obras ineditas de Iztueta eta 1978.eko Iztuetaren olerkiak berezi bereziki, Gipuzkoako historiarekin agitzen den antzera, beste edizio baten beharrean daudenak. Garmendiak atondu bilduman Iztueta olerkari agertu zigun
|
lehen
eta behin, bada, Manterolak bere kantutegian jaso eta zabaldu ustearen kontra, Iztueta bertsolaria bere prestakuntza kulturalean heldutasun maila batera iritsi ahala olerkari bilakatzen joan baitzen, zenbaitetan, kalitatezko lanak borobildu zituela. Obras ineditas en ere gaztelaniaz taxutu bi lantxo baditugu, hezkuntzari buruzko saiakera ttikia, eta Murueta toponomastikoari buruzko ohar laburra.
|
|
|
Zer izan diren eta zer diren oraino framazonak munduan izeneko lana, Eskualduna aldizkarian agerturiko artikuluen bilduma dugu
|
lehen
eta behin. Liburu gisa agertzerakoan leku, izen, urte eta inprimatzailerik gabe kaleratu zen, kongregazioak hala eskatzen baitzuen.
|
|
|
Edozein modutan ere Hiribarrenek bazituen izkiriatu bestelakoak hain ezagunak egun gertatzen ez diratekeenak, eta bereziki, argitara ilki gabeko eskuidazkiez gainera euskal gramatika, errefrau bilduma, inperioaren historia, Birjinaren bizitza, hainbat prediku, Iruñeko festei buruzko lana, eta abar, segituan ekarriko ditugun Montebideoko berriac nahiz Eskaraz eguia.
|
Lehen
eta behin bihoa ezeren aurretik Hiribarreni berari buruzko hainbat berri abiapuntugarri.
|
|
|
Emakume horrezaz dakiguna zinez ezer gutti da, eta anartean, berri gehiago ezean, aitzinetik bihoaz Euskal Esnalea aldizkarian agertu zituen han hemenka aurkezturiko idazkiak.
|
Lehen
eta behin 1912.ean Zarautzen ospatu Euskal Jaietarako paratu Zarauz eta bere kondaira saio findua aipatu behar da, Florentzio Asperen Zarauzko erriya izenburukoarekin batera zegokion alorreko lehendabiziko saria erdietsi eta tenore hartako aipatu aldizkariaren hainbat alekitan ageri zena. Bertan itsasertzeko hiriaren gorabeherak bazekartzan bi arrazoi nagusik bultzaturik estakuruan:
|
|
|
" Iracurleari edo leitzaleari" epigrafearen azpian dauden bi orri eskasak, interes handienekoak agi dakizkiguke, bertan euskararen inguruan Basaburukoak zitzakeen kezkak plazaratu baitzizkigun.
|
Lehen
eta behin, bere burua zuritzeko saioa egin zigun, ausaz beste eliz liburu batek erakar zezakeen arreta eskasa zela bide:
|
|
|
Aizpuruk Euskal Herriko gazteak lizunkeriatan itota ikusten zituen, dantza lotua likiskeria horren adierazpenik nabarmenena zela. Haatik, apezen kontuetatik nahikoa aldendurik zihoan Aizpururen gogoa, bada,
|
lehen
eta behin bere burua agnostikotzat eskaini baitzigun, antidogmatikoa zitzaigun osoro.
|
|
|
nola janaraz, nola bezti, non hazi. Eta, bistan da,
|
lehen
eta behin edoskitzearen kontuez arizan zitzaigun Labatsekoa:
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, esan beharra dago Eurasian bakarrik aurkitu dela ezkontza araubide hau (hainbat herri indijenatan bizirik oraindik, edo aztarna fosil moduan beste hainbatetan), ez Afrikan ez Australian horren arrastorik ez dagoelarik. Banakera honek eta bere konplexutasun handiagoak zalantzarik gabe erakusten digute" trukaketa mugatua" baino modernoagoa dela.
|
|
2017
|
|
|
Nolanahi ere, Daniel Lizarralderen euskarazko obraren agerpena ulertzeko, ahal dela orduko Argentinako euskal komunitatearen koordenatuetan kokatu behar gara, eta, nire ustez, egiteko horretarako ezinbestekoa suertatuko zaigu Florentzio Basaldua ingeniari bilbotarra zehatz aurkeztea, berorrek sorturiko giroan eta proiektuan polito koka baitaitezke Lizarralderen euskal idazlanak. Ildo horretan,
|
lehenik
eta behin azalduko dut Euskal Herrian bertan zelako oihartzunak eduki zituen bertze Eskual Herri bat itsasoz haindian asentatzeko proposituak —Janpierre Arbelbideren hitzetan esanda—, eta gero aipatuko ditut Florentzio Basalduaren afanak eta joranak.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, guztiz deigarria iruditu zitzaidan Pio Barojak papereratu zuen euskaldunen taxonomia. Oro har, mota biko euskaldunak bereizi zituen, eta bai karakterizatu ere era nahikoa antagonikoan:
|
|
|
Faktoreen ordena berdina izaten da beti:
|
lehenik
eta behin, hizpidera ekarritako gauza arriskutsu horren halako formulazio lanbrotsua; ondoren, horrekin loturiko sententzia edo abisu argi emailea.
|
|
|
Ez da kasualitateaTrio Kemeneko Maria Arregik eta Jarrai antzerki taldeko Ramon Saizarbitoriak jaialdiari hasiera emateko erabilitako hitzak: " gazteok izan zaitezte ye ye edo nahi dezutena, baina
|
lehenen
eta behin euskaldunak".
|
|
|
Gutxitan galdetu diote bertsolariari zergatik kantatzen dituen bertsoak euskaraz. Kasu horretan galderak beste norabide batzuk hartzen ditu;
|
lehenik
eta behin, beste hizkuntzetan ere bertsotan egiten ote duten, eta bigarrenik, eta hauxe izan ohi da itaunketaren benetako motiboa, bertsolaria gauza ote litzatekeen euskara ez beste hizkuntza batean bertsoak kantatzeko, saiatu al den inoiz horretan eta abar.
|
|
|
Eskola tradizionalak edo bezaketak hiru oinarri nagusi zituen.
|
Lehenik
eta behin, magistrozentrismoa. Maisu maistrak heziketaren oinarri eta arrakastaren baldintza dira.
|
|
|
Bilatzen den langile motaren ustezko gaitasun horietatik bat bera ere ez da prestatzen Oskolan oraindik (nagusiki).
|
Lehenik
eta behin, ez dira egoera berrietarako moldatzeko prestatzen, eskolak egoera berri gutxi aurkezten baitizkio ikasleari; izan ere, Oskola, ez dezagun ahaztu, erritu bat da, errepikapen hutsa; bigarren, ikasleak ez dira eremu edo alor guztietara moldatzeko edo trebea izateko prestatzen, kontrakoa baizik. Ikasleak espezializatzen ditugu azkarregi, goizegi erabaki behar baitute ze bideri ekin behar dioten; ez hori bakarrik, egungo guraso askok eta askok aldarrikatzen baitute espezializazioa:
|
|
|
Aldaketa nahiatezkoa den arren, eskola iraultzeko konjuratutako teoria pedagogiko berriak ere hutsaren hurrengoa dira egun.
|
Lehenik
eta behin, teoria gehienak irakasle ez diren adituek sortuak direlako askotan ekonomia edo merkatu munduan—, gehienetan irakasleei galdetu gabe sortutakoak; bigarren, teoria berri batzuek plazebo efektua dute, fede eta sinesmenean oinarrituak baitaude; are gehiago zientziaren neurozientzieneskutik datozen heinean, adituen onespenarekin; hirugarren, beste teoria askok, gehienek, pedagogikoak ... eroskiak; laugarren, beste asko eta asko, arestian aipatu teoriekin osagarri izanik, kaltegarriak ere izan daitezke, onura bainoago kalte egin baitezakete.
|
|
2018
|
|
|
negar, euskararen ohiko porrotekin, eta irri, noizean behingo ustekabeko garaipenekin. Baina literaturaz eta Iruñeko euskal literaturaz bereziki mintzatu behar banatzaizue, utz nazazue,
|
lehenik
eta behin, aipatzea Iruñea biziki maite zuen idazle bizkaitar (azken batean, nafar) erraldoi bat, gaur zendua, Andolin Eguzkitza. Ulertuko duzue zergatik.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, azpimarratzekoa da konplexua izaten dela hirietako errealitate linguistikoa deskribatzea. Hiriko biztanle guztiek osatutako erkidego handiaren azpian erkidego txikiagoak bide zeuden, eta horietako bakoitzak, ohi bezala, bere harreman sarearen arabera moldatzen zuen bere hizkera.
|
|
|
Zenbait urte geroxeago, eta jasandako irain eta hondamendien txingarrak artean bizi bizirik zirela, beste gerra hiritar batek, K. a. 49 urte inguruan lulio Zesarren eta Ponpeioren artean lehertu zenak, Ebro arroa eta, oro har, piriniotar eremua astindu zuen berriro.
|
Lehenik
eta behin, frogatua dago bando bateko eta bestekoak tropak biltzen aritu zirela: aspaldiko bezerien sare zabalaz baliatzerik zen Ponpeio," Kantabriar eta ozeano aldeko barbaroen artean". 46 Hispanian halakorik ez, baina seguru asko Pirinioez bestaldean aliaturik izango zituen Zesarrek," arraza bikaineko akitaniar herrien artean eta baita Galia probintziarekin mugakide ziren menditarren artean ere". 47 Bestalde, badakigu gerra ekimenak jada abian zirelarik, Zesarrek, propaganda kanpaina zuhur bati esker, bertako herrien artean Ponpeiok zeukan ospea kolokan jartzea lortu zuela, eta 72 urteko garaipenaren ondoren honek ziurrenik zigorturiko sertoriarren ezinikusi eta gorroto zaharren txingarrak trebeki harrotuz, hauetako batzuk oskatar, iaketaniar eta Calagurritani Fibularenses direlakoak, kasu bere alde jarri zituela.
|
|
|
Zesarren eta Ponpeioren arteko gerra honek ondorio garrantzitsuak izango zituen inguruarentzat oro har, eta baskoientzat eta Pompelo rentzat, zehazki. Ez da oraindik behar bezala argitu nolako eragina izan zuen eremuan Zesarrek Ebro arroan bultzaturiko italiarren ezartze politikak.50 Hala ere, ez dago zalantzan jartzerik gerraren gorabeherek eta bere amaierak ekarri egoera berriak kolokan jarri zutela,
|
lehenik
eta behin, antzinako zenbait pribilegio, 51 eta aldaketak eragin zituela itun eta bezerien ohiko sisteman.52 Halaber, irauli egin zutela Ebro arroko hiri erkidegoen artean finkatutako hierarkia bera ere. Aipatu beharra dago, arlo honi dagokionez, Zesar bera izan zela gerraren harian eta, batik bat, berau amaitu ostean hispaniar gizartearen integrazio juridikozko politika koherente samarra abian jarri zuena, eta politika hori Augusto bere oinordekoak jarraitu ahal izan zuela baldintza egokiagoetan (batik bat, Actium en K. a. 31 urtean garaile atera ostean).
|
|
|
Edurne Beaumontek eta Fernando Mendiolak egindako ikerketan hiru lan eremu mota azaltzen dira.
|
Lehenik
eta behin, guda hasi eta preso zein fusilatuen senideek pairatu behar izan zutena, batez ere nekazaritzan eta etxean egin beharreko lana alegia. Emakumeak izan ziren, batez ere, lan mota hau egin behar izan zutenak.
|
|
|
Dena den, beste talde batzuk lehian aritu zitzaizkion indar hura higatu nahian.
|
Lehenik
eta behin, maurismoa agertu zen, hau da, kontserbadoreen artean 1913an gertaturiko zatiketatik sortutako taldea; bada, hauteskunde itunen gaineko politika abilari esker, eta zalantzarik gabe, hautagaien eraginaren pisuari esker (Iruñeko eliteko gizon onenen artean aukeratuak), aurrerapauso nabarmenak izan zituen instituzio guztietan. Zatiketa hartatik beste talde bat ere atera zen (datistak), baina ez zuten inola ere mauristek adinako arrakastarik izan, eta gehienetan, ezkertiarrekin batera aurkeztu ziren bozetan, hala ezker dinastikoekin bat eginda (hainbat joeratako liberalak), nola dinastien aurkako ezkertiarrekin elkartuta (errepublikanoak eta sozialistak).
|
|
|
Zailtasunak zailtasun, HB, PSOE eta EAJren gehiengoak hiri modernoaren zerbitzuak eta hirigintzaren oinarriak ezarri zituen.
|
Lehenik
eta behin, kale askoren izen frankistak aldatu zituzten (Amaiurko Gaztelua Martires de la Patriaren ordez, edo Merindadeen plaza Mola jeneralaren deitura baztertuz...); kasu guztietan UCD eta UPNren aurkako botoekin (ikusten denez, Zalakainen faxistak ez ziren soilik iraganeko mamuak).
|
|
|
Iruñeko euskara nolakoa zen jakin nahi badugu, eremu eta garai bat finkatu behar da.
|
Lehenik
eta behin, non hori finkatzeko, komeni da hiriburua eta ingurua bereiztea: gerora ikusiko dugunez, hiriek badituzte herriek izaten ez dituzten berezitasun eta jokabideak hizkuntzari dagokionez ere.
|
|
|
Irakasleak trebatzeko Espainiako eta Frantziako sistemak ez dira guztiz berdinak, baina amankomuneko ezaugarri bat dute: gure irakasleek,
|
lehenik
eta behin, lanbide bat ikasten ematen dituzte unibertsitatean 3 urte, eta ondoren, birziklatu egiten dituzte euren ezagutzak, irakasle izateko osagarri diren ezagutza psikopedagogikoak eta diziplinakoak azkar batean ikasiz. Finlandian, aldiz, irakasle guztiek berariazko 5 urte ematen dituzte unibertsitatean, irakasle bilakatzeko helburu hutsarekin.
|
|
|
Bitartean Inspektorearen beharra bazuen Jeanek
|
lehenik
eta behin, anaiaren etxe hartan sartzeko. Bakarrik bizi zen gizon batek ez zuela bizi seinalerik ematen aitzakia, aztertzeko baimen eta agindua erdietsi zuten.
|
|
2019
|
|
|
Haatik,
|
lehenik
eta behin, kontzeptuak argitzea komeni da irakurleak zalantza izpirik gabe testuan aurrera egin dezan. Horregatik, marxismoaz aritzerakoan, Marxek eta Engelsek gorpuztutako marko teoriko, filosofiko, zientifiko eta praktikoari egingo diogu erreferentzia batik bat, nahiz eta egia izan corpus teoriko eta doktrinario gisa Engels eta Kautskyren bitartez osatu zela XIX. mendean.
|
|
|
246) hiru joera bereizten ditu soldaten artean, Muestra Continua de Vidas Laboralesek 2005 eta 2015 urteen tarterako jasotako datuetatik abiatuz.
|
Lehenik
eta behin, dezil altuenean kokatzen direnen soldatak igo egin dira. Bigarrenik, 50 eta 90 pertzentilen artean kokatzen diren langileen soldatak beren horretan gelditu dira.
|
|
|
1966ko abenduaren 7an deitu zuen ETAk bere V. Biltzarra, erakundean bizi bizi zegoen gatazka ideologikoa argitzeko. Izan ere, azken urtean nabarmen urrundu ziren ETAren barruko bi joerak (langile borrokarekin bat egitea lehenesten zutenena eta ETAren borroka,
|
lehenik
eta behin, nazio askapenerako borroka zela aldezten zutenena). Biltzar haren lehen deialdian gertatu zen ETAren barruko lehen zatiketa:
|
|
|
Jakina modernitatearen lorpen zientifiko eta teknologiko asko oso baliotsuak direla, baina ekoizpen sistema osoa eraldatzeko beharra dago, eta eraldaketa hori metodo ekosozialisten bidez, hots, ekoizpen bide nagusien jabetze sozialaren bidez eta oreka ekologikoaren zaintza aintzat hartuko duen ekonomia plangintza demokratiko baten bidez soilik egin daiteke. Horrek,
|
lehenik
eta behin, energia fosilak —aldaketa klimatikoaren prozesu katastrofikoaren eragileak— jatorri berriztagarriko energiekin (haizea, eguzki argia, ura) ordezkatzea eskatzen du, baina baita nekazaritza industria suntsitzailea desagerraraztea, garraiobide sistemetan aldaketa sakonak egitea, kontsumo ohiturak eraldatzea, eta abar ere.
|
|
|
Azpiatal bakoitzaren lanketa egiteko bide orri jakin bat erabili dugu.
|
Lehenik
eta behin, marxismoak dituen potentzialtasunak edo aukerak identifikatzeari ekin diogu, marxismoa berrezaugarritzeko zenbait giltza eskaini asmoz. Bigarrenik, marxismoaren bilakaeran agertu diren arazoak edo korapiloak askatzen nola joan diren laburrean azaldu dugu.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, edukiari erreparatuz gero zapalkuntza sistema ezin osatuagoa, konplexuagoa eta integralagoa dela; begi bistara, aldiz, modu zatikatuan eta isolatuan azalarazten dela, sortzen duen suntsipena eta eragiten dizkigun arazoak eta krisiak harremanean ez baleude bezala.
|
|
|
Ondorioz, langile borroka Marxek irudikatutakoa baino askoz prozesu konplexuagoa da. Feministak ohartu direnez, borroka hori familiatik beretik hasi behar da askotan; izan ere, kapitalismoaren aurka borrokatzeko,
|
lehenik
eta behin emakumeek beren senarren eta beren aiten aurka borrokatu behar izan zuten, beltzek langile zurien aurka borrokatu behar izan zuten modu berean, bai eta kapitalismoak soldata erlazioaren bidez ezartzen duen klase osaera espezifikoaren aurka ere. Amaitzeko, etxeko lana lan indarra produzitzen duen lana dela onartuta, genero identitateak lan funtzio gisa uler ditzakegu, eta genero harremanak, berriz, produkzio harreman gisa; ikuspegi aldaketa horrek libratu egiten gaitu etxeko lanei uko egin nahi izan diegun guztietan sentitu dugun erruduntasunetik, eta indar handiagoa ematen dio" pertsonala politikoa da" aldarrikatzen duen printzipio feministari.
|
|
|
Industrializazioak gizakia lanetik eta gabezietatik askatzeko daukan ahalmenari buruzko teoria zuzena bada ere, badira hainbat arrazoi kapitalismoaren beharrizanari eta aurrerabideari buruzko uste batzuk baztertzeko.
|
Lehenik
eta behin, teoria horrek ez du kontuan hartzen gizarte ez kapitalistek produzitutako ezagutza eta aberastasuna, ez eta kapitalismoak zer neurritan eraiki duen bere boterea ezagutza eta aberastasun horiek desjabetuz. Ezinbestekoa da gogoeta hori egitea; bestela, ezagutzaren aurrerabide kapitalistaren liluramenduaren atzaparretan erori, eta kapitalismotik irteteko nahian aurrera egin ezinik geratzeko arriskua daukagu.
|
|
|
Egia esan, kosta egin zitzaidan erreakzionatzea.
|
Lehen
eta behin, hura ez nuen espero ezerengatik ere. Erabat ustekabean harrapatu ninduen, guardia oso jaitsita neukanean.
|
|
|
DA adizkia mundua ezagutzeko," gure unibertsoa" finkatzeko, adizki saihestezina da. Lagunarekin erabiltzeko, hurbileko gauzak, garrantzitsuenak lehendabizi, hala nola, gauza bat jateko ona edo txarra den adierazteko; laguna den edo etsaia den; behar duzuna edo nahi duzuna adierazteko,
|
lehenik
eta behin, hurbileko gauzak izendatu behar ziren eta lan horretan ibili zirela ezin dezakegu uka.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin ulertu behar dugu hiru zutabeen zergatia.
|
|
|
Errespetuzko tratamenduaren beharra ulertzeko,
|
lehenik
eta behin, kontuan hartu behar dugu kortesia dela gure harremanen oinarria eta eragin handia izan duela bai gure portaeran, baita gure solasetan ere.
|
|
|
Hainbertze erregistro, eta sailkapen bat egite aldera,
|
lehenik
eta behin jakin behar dugu alokutibo a zer den; horretarako hartuko dugu EGLUII liburukian dagoen azalpena:
|
|
|
Aukeratzen dena aukeratzen dela, prozedura horren arrastoak nola ez, ba! — nonahi aurki ditzake; baina, ahal hobekien azaltzeko,
|
lehenik
eta behin, beharrezkoa da azpimarratzea pertsona izenordainen eta haien adizkien artean dagoen hurbiltasuna:
|
|
|
Hala izanez gero, bazterketak egiten jarraitzeko
|
lehenik
eta behin konjugazio perifrastiko osoa baztertu genuke eta horren ondotik trinkoa; izan ere, Van Eysek, hitz horiekin sailkapen gramatikala egiteaz gain, nolabait ere, sailkapen kronologikoa ematen baitigu.
|
|
|
Erabilerari begira, aginte esaldiak gure ikerketarako erakusle bikainak izanen dira hizkuntza sedimentuak agerrarazteko; baina, hori lortzeko,
|
lehenik
eta behin, ulertu behar dugu aginduak, benetako aginduak, zeintzuk diren. Aginduak beti, aspaldiko garaietan erabiltzen zituztenak behintzat, idazten hasi baino askoz aitzinago, parez pare zutenei zuzenduta ematen ziren.
|
|
|
Bigarren azalpenari buruz,
|
lehenik
eta behin, ulertu behar dugu zer erran nahi zuen Azkuek" atzokoa" azalpenarekin. Batetik, tu hizkiari buruz bere iritzia argi eta garbi utzi zigun; bertzetik, paragrafo horretan ikusi dugu gaztelaniarekin konparatzen ibili zela.
|
|
|
Esku eta esku bat eta bi; behatz, eta behatz bat eta bortz; beso, eta beso bat eta bi; sudur eta sudur bat, non bat hitza zenbakia den; bada, horren existentziak berak, zuzen zuzenean, pluralera eramaten gaitu. Izan ere, gauzak zenbatzen hasteko,
|
lehenik
eta behin, antzeko gauzak, unitate edo multzotan bereizita, beren aurrean zituztela jakinaren gainean izan behar zuten.
|
|
|
Aditz hauek," ordezkoak" edo" jatorrizkoak", noizkoak diren asmatzeko,
|
lehenik
eta behin, jakin behar dugu zenbateraino dauden barneratuak euskaran, baita edozein hizkuntzatan ere. Bada, hori ikusteko kendu eta hartu aditzak hartuko ditugu aztergai; hori, bai, nahaste horretatik ateratzeko eman aditza erabili nahi dugu bi aditz horien ezaugarriak azpimarratzeko.
|
|
|
Buruhauste honetan diferenteak direnak dira" agintzen" dutenak:
|
lehenik
eta behin konturatu gara hemen adberbioa eta hau erakuslea, garaikideak izanik ere, zein bere bidetik sartu zela gure hizkuntzan; eta, jakina, hori egiaztatzeko ikusi baino ez dugu egin behar egindako bidea zein den: hau beti izakiei eta hemen beti lekuei loturik daude.
|
|
|
Lagunari agindu bat ematean argi izan behar dugu zer gauza dauden barne:
|
lehenik
eta behin, hiztunari bere beharra, nahia edo dena delakoa piztu zaio, eta horren arabera aginte esaldiaren aditza aukeratuko du; laguna hiztunaren bigarren espazioan kokatuta dago, askotan nahiko urrun, baina, agindua entzuteko moduan beti edo hiztunak hala uste du.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin erran behar da zerrenda horretatik geroaldia osatzeko espresuki asmatu izanak diren bakarrak bigarren aukerakoak baino ez direla, eta horrek sekulako garrantzia dauka esku artean dugun aztergaia argitzeko.
|
|
|
Erakuslearen erabilera mota horren sorrera eta artikuluarena aztertzerakoan,
|
lehenik
eta behin erabat errefusatu behar dugu artikuluaren sorrerari eman dioten datazioa(" no se ha formado hasta fecha bastante reciente"), eta koarentenan jarri ditugu baieztapen hauek ere: " queprocede como en romance de un demostrativo" eta" su enlace con el tema no era muy estrecho"; horrenbertzez, dudan jarri dugu Mitxelenaren azalpen osoa:
|
|
|
Hipotesi hau planteatzeko nahiko arrazoi aurkitu dugu.
|
Lehenik
eta behin, beharrezkoa da erratea, guk deitutako (A) hipotesiaren kontra eskuratu ditugun arrazoiak gainerako bi hipotesien alde jartzen direla; hori pentsatu eta, hurrengoa, esploratzera joan gara. (B) hipotesia esploratzerakoan, Larramendiren baieztapenaz oroitu eta, aurreko hipotesia kontrajartzeko nahikoa dela iruditu zaigu; izan ere, berea defendatzeko arrazoi koherente bat aipatu zuela, erran liteke, ikertzaile gehienek eman zutena baino askoz koherenteagoa behintzat:
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, denboraren nozioa: sekuentzia hau, gaur eta atzo, behintzat, oso ongi ezagutzen zuten; garrantzi handiko kontua zen, lotuta zegoelako egun argi eta gau iluntasunarekin.
|
|
|
Baina, zein da lokuzio horien iturburua? Hori jakiteko
|
lehenik
eta behin kasu egin diogu lokuzio honi: min hartu.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin guretzat garrantzitsuena da ohartzea gure arbasoak konturatu zirela gauza batzuk sentitzen, bertze batzuk egiten, bertze batzuk ematen, hartzen eta, nola ez, bota ere botatzen. direla, bertzerik gabe, eta planteamendu horrekin asmatu zutela aztertzen ari garen aditz multzo hau. Bertzenaz, ez dugu aukerarik izanen adizki hauen zergatia harrapatzeko eta, jakina, gure arbasoen kulturari buruz ez dugu usainik ere hartuko, baliabide hauei darien lurrina harrapatzen ez badugu.
|
|
|
Jatorrira joan nahi izanez gero,
|
lehenik
eta behin, eskema horretatik berori izenordaina kendu ondoren, zuek, 2 pertsona plural izenordaina kendu genuke oso berria delako, eta, bere lekuan, zu izenordaina jarri, hau baitzen hasiera hasieratik funtzio hori bete zuena.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin esan behar da, Bakaikuko toponimian agertzen zaizkigun mendiek zerikusi gutxi dutela, gaur egun buruan darabilzkigun mendi irudi eta kontzeptuarekin.
|
|
2020
|
|
|
Gezurra dio doilorki.
|
Lehenik
eta behin, ez dago abiazio alemanik ez atzerritarrik Espainia nazionalean. Abiazio espainola dago.
|
|
|
Zertaz ari zara?
|
Lehenik
eta behin zure identitate datuak eman behar dizkidazu.
|
|
|
" Herriaren agintaritzak, ordea,
|
lehenik
eta behin, denetan izenik ederrena du, isonomia...".
|
|
|
arbasoen ohiturak aldatzen ditu, emakumeak bortxatzen eta jendea epai gabe hiltzen. Herriaren agintaritzak, ordea,
|
lehenik
eta behin, denetan izenik ederrena du, isonomia, eta, bigarren, monarkhak ohi dituen horietatik deus ez du egiten: aginteak zozketaz eskuratzen ditu, eta erabileraren kontua ematen du, eta erabaki guztiak elkartearen gain jartzen ditu.
|
|
|
Ez zaio, ez, arrazoirik falta. Poesia hitzek
|
lehenik
eta behin sortzaileari egiten die on, baina publikoa hunkitzea dute xede. 2009an Irulegi Irratian egindako elkarrizketa batean esan zuen oiartzuarrak:
|
|
|
2017.urte bukaeran, Gradu Amaierako Lana egin behar zela eta, gaitzat hartzea erabaki nuen Xabier Leteren poemagintza eta gaixotasunak hartan izan zuen eragina.
|
Lehenik
eta behin gorputzarengan jarri nuen arreta, gorputzak guretzat zer esangura dituen eta harekin dugun harremana nola garatzen den ikuste aldera. Orduan, batez ere gorputza makaltzen den egoerak hartu nituen kontuan.
|
|
|
Pio Barojak idatzitako Despedida a una dama eta Final poemak bateratu eta bere erara moldatu zituen, eta horrela sortu zuen Dama gazte bati azken agurrean kanta.
|
Lehenik
eta behin, bizitzaren akaberari buruz hausnartzen du poetak, eta heriotzaren kontzientzia azaleratzen du lerro batzuetan. Heriotzaren kontzientziaz gain nola hil nahi lukeen ere esaten du abestian, bere bizitzaren akabera modu zehatz batean desiratuz:
|
|
2021
|
|
|
Beste alde batetik, egungo konpetentzia horiek susmoak sortzen dituzte alde guztietatik.
|
Lehenik
eta behin, konpetentziak ez dira bat batean ezerezetik modu naturalean agertu, ez dira Prometeoren oparia, enpresa munduak eta oligarkia ekonomikoak, Psikologia Positiboa lagun, nahita sarrarazi baitituzte heziketan. Izan ere, konpetentziak lan munduan garatu ziren inon baino lehen.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, diskurtso teknologikoa erabat manikeoa da, beste behin ere, ezin baita horien aurka egon, ezta kritikoa izatea ere —ez bada zaharkitu, ozpindu eta pesimista gisa agertu nahi: zorigaiztokoa! — Ez dago aukerarik, aldaketaren alde lerratu beharra dago nahitaez.
|
|
|
Are gehiago, amua irakasle askok ere irentsi zuten, irakasleriaren banaketa edo zatiketa gertatu zelarik greba aurreko egunetan.
|
Lehenik
eta behin, populismo positiboak ohi duen bezala, emozioetara jo zuelako Bildarratzek, beste behin ere, esan zuenean" egoera den bezalakoa izanik, ikasleek ez dute merezi horrelakorik". Argudio gaiztoa benetan, horrekin, irakasleei alfer deitzeaz gain, sentimendu gabekotzat ere hartu zituelako, irakasleen lehentasuna ikasleak izango ez balira bezala; egoistatzat, alegia, ume eta nerabeen interesen aurretik lehenesten baitituzte beraien interes pertsonalak edo taldekoak.
|
|
|
Online irakaskuntzak egundoko aukera onuragarriak eskaintzen dituela ezin da zalantzan jarri, unibertsitate askori arazo asko konpondu baitizkio.
|
Lehenik
eta behin, ideia bat egiteko, ikasturtean, bakarrik estatu espainiarrean, 300 000 biztanle inguruk aukeratu zuten irakaskuntza eredu hori. Testuinguru berri horretan ikasleek askatasun handiagoa daukate, jada ez baitaukate leku eta ordutegi konkretu bati zertan loturik egon, gailu eta konekzio bat baino ez baita behar.
|
|
|
Argitu dezadan helburuaren ingurukoa apur bat gehiago.
|
Lehenik
eta behin, bi helburu historikoak berreskuratu genituzke. Alde batetik, ezagutzen transmisioa edo formakuntza akademiko profesionala eta, beste alde batetik, hiritar konpetenteen ekoizpena.
|